Katalog

SAYFA CUMHURİYET 14OCAK2000CUMA O L A Y L A R V E G O R U Ş L E R olay.gorus@cumhuriyet.com.tr 'Postmodernizm', 'Yeni Dünya Düzeni' ve Türkiye PlTOf. Dr. Necdet S U M E R Hacettepe Untv Ed Fak B atı kulturunun on- snz otanaz (sine qua non) özelhğı bu kul- turde eleştırel akla ve ınsan onuruna venlendeğerdır Ba- n kültüru, geleneğindcki özeleştiri sayesinde getişmiştir. Burada hemen şu noktayı behrt- melıyız "Baü" tenmı ıle nıtelenen bu kûltur, yaygınca sanıldığı gıbı, yalnızca Avrupa tanhı ve coğrafya- sı ıle sınırlı değıldır, gerçekte Ak- denız havzasuun aşağı yukan üç bın yıllık bır kültur tanhının ürünu- dûr Bu gerçeğın açık kanıtlan olarak Mısır'da Iskendenye'nın, Anado- lu'da Bergama, Tarsus ve Antak- ya'mn Helenıstık çağın onemlı kül- tûr merkezlen olduğunu anımsa- mak yeterlıdır Postmodenıızm ılk bakışta "nıo- dero" olana yonelık bır özeleştın olarak ortaya çıkmış göriinmekte- dır Bu gönınüş yanıltıcıdır Çünku, postmodernıst eleştın Batı kûltûru- nü değerlı kılan yapılan, ınsancılı- ğı (humanızmayı) ve aydınlanma- yı gehştırmeye ve surdurmeye dö- nuk bır saldın nıtelığındedır, ınsan onurunu temel değer sayan ve Av- rupa ayduılanmasının da kaynağı olan humanızmaya ve ınsan hakkı- nı temel dcğer sayan aydınlanma- ya bır saldın Bu akım neden ıyıleştırmeye yo- nelık bır özeleştın değıJ de bır sal- dındır9 Batı kulturü neden kendı te- mellenne saldırmaktadır9 Bu akla aykınlık neden kaynaklanıyor9 Bu- nun nedenı şımdılerde artık daha açıkça ortaya çıkmış bulunuyor Postmodernizm 1960'lardan bu yana hız kazanan bır akımdır Te- melde Batı kapıtalızmınden kay- naklanmaktadır ve "kürescfleşme" adı venlen gehşmelerle doğrudan dınülıdır Bu gerçeğı goremezsek, ûlke- mızde ve dunyada olup bıtenlen de anlamakta guçlük çekenz Yırmıncı yûzyılın ıkıncı yansın- da ortaya çıkan postmodernizm Ba- tı ekonomı-pohtığınde bdımsel/tek- nolojık gelışmelere bağlı olarak ye- nıden bıçımlenen ekonomık em- peryalızmm düşunsel (entelektüel) hazırlığııdı Dünya ölçeğındetasar- lanan yenı ekonomık dûzene boş alanlar açmak ıçın, bu düzenın ya- pılanmasına engel olabılecek, hu- manızma gıbı, aydınlanma gıbı, ta- nhsel-kultûrel yapılann ve onlan ayakta tutan değerlenn yıkılması ve ayak altından kaldınlrnası gere- kıyordu Postmodenustlenn onerdığı (her tür kuramsal etkınlığı yadsıyan) dü- şûnsel fonn(suzluk)lar ve akla, bı- hme güvenı sarsmaya, her tur ya- pıyı ve özne insanı ortadan kaldır- maya ve aydınlanmaya dışkın de- ğerlen yıkmaya yönehk eleştınler bugün etkısını bır ölçüde yıtırnnş gorunüyor Modernızmı sorgulama gorün- tûsü altında yapılan şeyın ınsan dunyasnıı temehnden sarsmak ol- duğu gerçeğı bır olçude kavranmış bulunuyor Bugün şunu artık açık- lıkla söyleyebılınz Posönodemist- ler, gerçekte 'uygar Batı'nm değU, 'resmı Batı'nınsözcükriolmuşlar- chr. Postmodernıst önenler ve (bu önenlenn dayandığı relatrvıst anla- yısabağlı olarak) msancı (hümanıst) değerlere postmodemce saldınlar, tıpkı denetımsız teknolojılenn do- ga ıçın taşıdığı tehlikelere benzer yı- kım tehlıkelennı ınsan dünyası ıçın taşımaktadır Yıkunın önûne geçmek ıçın öz- ne insanın yenıden yaşam (hayat) bulması gerekmektedır Ancak böy- lelıkle egemen Batı'da, yeryuvarla- ğmı ve ınsanlık aılesını (böyle gı- derse kaçümaz olan) yıkımdan uzak tutma bılıncı fılızlenebılecektır, eğer ış ışten geçmedıyse Bu bılıncın ıse belırülen kısa bır süre önce Dûnva Tfcaret Örgütû'ne yönelık tepkılerde gözlenmıştır. Sosyo-polıtık duzlemde sorum- suzluk ve sosyo-kultürel duzlemde parçalanma öneren postmodemız- mm yennı, bıreysel sorumluluğu ve toplumsal dayamşmayı yenıden yaşama geçırme bılıncı almalıdır Çok şey buna bağhdu" Şu gerçeğı asla goz önunden aymnamak gere- kır Gerçekte her şey egemen Ban'dan kaynaklanmakta ve ötekı ülkelere onlan edılgen kılacak bıçımde yan- sınlmaktadn- Edılgen (ötekı) ûlke- lenn Batı'da bu bılıncın fihzlendı- ğı (resmı değıl, uygar) çevrelen destekleyecek pohnkalargutmesı ve aynı bıhncı paylaşma çabası göster- mesı, onlann edılgenlıkten ve bağ- lı olarak ekonomık/kulturel sömu- ruden kurtulmalannın guvenh yo- ludur tşte bu noktada "öteküer" arasında orneğrnı ılk kez Türkiye Cumhunyetı'nın verdığı aydınlan- ma devnmı ve bu devnmın ılkele- n ve kazanımlan hem ulusal çıkar- lar hem de uluslararası sorunlara ınsancıl çözümler açısından büyük önem taşunaktadır Bılıyoruz ve yaşıyoruz kı, kuru- lurken olduğu gıbı bugün de Tür- kiye Cumhunyeü'nın ulusal bütun- luğüne ve Atatürk'ün kışılığınde aydınlanma/çağdaşlaşma ılkelen- ne açık ve gızlı, ıçerden ve dışar- dan saldınlar bu onemın bılıncın- de olanlarca yapümaktadır Amaç "kötû örneği'' (•) yıprata- rak değerler alanını temızlemek ve yem dunya düzennıe boş alanlar açmaktır Yirmmcı yüzyüın ortalannda Ba- tı'da ortaya çıkan ve sözde moder- nızmı sorgulayanpostmodern akım, acılann kaynaklannı kurutmaktan çok, acılara maruz kalan insan'ı bır değer olmaktan çıkarmaya yonel- mışür Bu modanın Turkıye Cum- hunyetı üzenndekı doğrudan etkı- lennı son çeyrek yüzyıldır yaşıyo- ruz Bu süreçte, ülkeyı ekonomık açı- dan teslım almak amacıyla, Lozan'ı tarüşmaya açarak ulusal bütünlüğü parçalama çabalanna, laık devletı "aradançıkanna'', toplumsal-kul- türel yaşamı teokratık kılığa burun- dunne, eğıtım bırlığını ortadan kal- dırma çabalanna tanık oluyoruz Resmı Batı bugun eğer, bır süre- dn- ortalığa yaydığı postmodernıst önenlere bu* olçude sırtını dönme gereğı duyarsa, bunu çıfte standart- tan ve ıkıyûzlülukten kurtulmak ıçın değıl, "ötdd" ülkelenn kara gözü ıçın de değıl, ama tehlıkenın kendısını de sarmakta olduğunu gördüğüıçınyapacaktır Iştegerçek özeleştın bu olacaktır (*) Bu ayrım Ataturk 'un bırsap- tamasıdır Bkz Soylev, basıma ha- zırlayan Ord Prof Dr Hıfzı Vel- det Vehdedeoğlu (Çağdaş Yayın- ları lstanbul), 1978, s 200 PENCERE Gençliğhi Geleceği?.. OktayAkbal'ın ılk oyku kı- tabınınadı "Önce Ekmekler Bozuldu "1946'dayayımlan- mış krtap, Oktay çıçeğı bur- nunda bır yazar Aradan kırk yıl geçtı Orhon Murat Arıburnu Akbal'ın krtabından esınlene- rek bır şıır yazdı: EKMEKveŞEYLER önce Ekmekler bozuldu Sonraherşey Yazan, Oktay Akbal Bence de her şey. Kın\ yıl geçtı aradan Sararmadan solmadan!. Ekmekler nasıl düzelır? Soralım, llhan Selçuk'tan Sanınm Anburnu'nun yaz- dığı şıınn uzennden de bır on beş yıl geçtı • Ikıncı Dunya Savaşı'nda ek- mekler bozulmuştu, ama, kır- lenmeyen, tukenmeyen, pıs- lenmeyen, bozulmayan şey- ler de vardı Bulutlar bozulmamıştı Marmara bozulmamıştı Istanbul'da musluk suyu - Terkos- tertemızdı, doldur bardagına, ıç ıçebıldığınce... Hava bozulmamıştı. Gök pınl pınldı Karakoy ıskelesıne vurup çırpınan denız masmavıydı, yosun kokuyordu Ruzgâr mıs gıbı esıyordu • Yaşlandıkça kışının surat asılır, kaşı çatılır, havası bozu- lur; nufüs kâğıdı eskıdıkçe ın- san, guzellığı, lyılığı, mutlulu- ğu geçmışte aramaya baş- lar - Ah nerede o günler? Geçmışın aranışında bu- gunden kaçmak, doğanın ın- sana kurduğu tuzaktır; ya- şamdan kopmanın gerekçe- smı bugunlen kotuleyerek ya- ratınz Ancak "geçmış-bugûn-ge- lecek" uçlemesınde hayalle- nmızın lunapark aynalanna stğmayacak katı gerçekler de var kı bunlardan en çarpıcı- sı doğanın kırlenıp yok olma- sından kaynaklanıyor Şaka değıl, gezegenımıze)- den gıdıyor Yaşlılann yapay kaygısı de- ğıl bu< Elden çıkan, gençlığın ge- leceği! , r rt/yı <f ... Alışverışıni anahtar ile yapanlara Advantage Card ödemelerinde 3+1 taksit. CARŞICthm vtknutk ÇarşıMa indiiTin başladı. Geliıı alışverişinizi yapın, iııdiıiındeıı heraen yararlanııı. \ e anahtarmızı kııllannîa\ı ıınutınajın: Hem hedhe puanlarınızı biriktiriıı. Hem de ödemenizi kola>laştınn. Fıı\satlar anahtarm ucurıda, anahtar Çarşı'da! lstanbulCaprtol Maslak,Carotour Şaşkınbakkal Beykkduzu, Bakırkûy AnkaraÇanfcaya, M70S, Kıalay BınaKumluk AdanaCarrefour bmirtzmr