Katalog

SAYFA CUMHURİYET 5 EYLÜL1999 PAZAR 8 DİZt dishab(a cumhuriyet.com.tr Pearl Harbour baskını, göz alıcı fetihlerin ise 'Büyük Doğu Asya' fikri suya düşer TARİHİN EN BÜYÜK YANCINI il SERVERTANİLLİ Yeni Japon Düzeni XIX. Yüzyıhn sonlannda başlamış ve 1929 büyük iktisadi bunahmm ertesinde de hızlanmış olan Japon yayılışı. Almanya'da olduğu gibi, ırk üstünlüğünden ve iktisadi ve sosyal düzen düşüncelerinden esinlenir, onun hedefı de. Asya kıtasının doğu bölümü ile "Giinej denizleri''ndeki takım adalan üzerinde hegemonya kurmaktır. Nasıl? Büyük Doğu Asya Almanlann Avrupa'da kazandığı zaferlerden yüreklenen Japon askeri çevreleri. donanmaya ve imparatora. kendi fetih karannı sonunda dayatır: "Büyük Doğu Asya'nın ortaklaşa -. gönenç alanı"mn ne anlama geldıği, 1940 Temmuz'undan ben belirginleşmışti: Japonya, sömürgeci güçleri, yani Ingiltere, Fransa, Birleşik Devletler'le. Hollanda'yı Uzakdoğu'dan kovacak ve Batılı "materyalist"' etkilen tasfıye edecekti; kurtanlmış halklar ise, kendi yönetimi altında siyasal ve iktisadi polıtikalara göre gelışeceklerdı. Bır "Yeni Düzen" kurulacak ve içine, Çin'i. Çinhındı'ni, Tayland'ı, Malezya'yı, Hollanda Hint adalannı ve doğallıkla Mançukuo gibi Japonya'ya bağımlı ülkeleri alacaktı. 8 Aralık 1941 günü. Pearl Harbour'daki Amerikan donanmasına saldın ve Filipınler'deki havacılık tesislerinin yerlebır edılmesi, birkaç hafta içınde göz alıcı fetihlerin kapısını açar: Fiiipinler, Ingiliz Borneo'su, Malezya, Hong-Kong, Wake, Guam. lnsulınde ele geçirilir; Çinhindi, daha önceden işgal edılmıştir. Tayland Japonya'ya jU bağlanır ve Çin'in çevreden bütünüyle - ,..te - soyutlanmasına yol açacak olan Birmanya'nm;. istilâsı ıçın ortaklaşa bırlikler yollanır. -»- - /, Müttefİkler'in kayıplan korkunçtur: Yokedilmiş c ya da hasara uğramış savaş gemıleri bir yana, ,, kaybedilen 200 bin ton ticaret gemisi, 300 bin ;, • esır ya da ölü. bütün bunlar Beyazlar'ın saygınlığına. 450 milyon nüfuslu ve pek önemli -, hammaddeler bakımından zengin bir imparatorluğun şöhretine -telâfisı imkânsız- bır . darbedır: öyle olduğu için de. sömürge halklar , • arasında işitilmemış bir coşkuya yol açar. Söz '••: konusu fetihlerdeki hızlılık ve kolaylık, Japon s' kurmayını, kendi "savunmaçevresi"ni Midvvay'e, Salomon adalanna ve mümkünse •ı' Yeni Kaledonya'ya, Samoa ve Fiji adalanna ve kuzeyde Aleutıen'lere kadar genişletmeyi :'• denemeye götürür; amacı da, bır yandan •' Alaska'yı, öte yandan da Avustralya ile Yeni '' Zelanda'yı yansızlaştırmaktır. Bütün bu girişimlerin bır bölümüyle başansızlığa : uğramasına ve 1942 yazında Japon ilerleyişinin durdurulmasına karşın, Mançurya'dan Yeni Gine'ye kadar yayılan Büyük Doğu Asya, kurulacak "Yeni Düzen" için uçsuz bucaksız bir alandır. Fethedilen halkların yönetimleri ve dlrenişier ,. Japonya'nın mısyonu. her şeyden önce kültürel - olarak kendini bellı eder: geleneksel sosyal ve - dinsel etkiler korunmalı ve yabancı etkiler safdışı edilmelidir. Japon, her yerde, Asya ımı ödedıgı bedeJ 1 .kategoride, Japonya'nın deniz ve askeri üstünlüğünü sürdürmek amacıyla srratejık yönden önemli olduğu ıçın ona katılacak olanlar. yani Hong-Kong, Singapur, Borneo, Yeni Gine, Timor vardır; Japon'un doğrudan yönetiminde olsa da sınırlı bir özerklik kazanma olasılığına sahip ülkeler, yani Malezya"daki devletler, Endonezya Federasyonu ikincı kategoridedir, son • bir kategoride de. bağlaşık ülkeler, yani Mançukuo, Fiiipinler, Çin, Çinhindi, Siara, Birmanya yer almaktadır ve bunlar, stratejik noktalarda Japon gamızonlannı kabul edecekJer ve asken bağlaşıklık antlaşmalan imzalayacaklardır. Ekonomık bakımdan. Japon, plantasyon sistemi ile sanayı kurma yasağı üzerine kurulu sömürge ekonomisine karşı çıkan ortaklaşa gönenç ile iktisadi bağımsıdığı vaat eder Büyük Doğu Asya alanına gıren her sektör, elindekı olanaklarla en iyi üretebileceğı şeyi, üretecek ve yapamayacağını da başkalanndan alacaktır. Amaç, gerçekte şudur. İşgal edilmiş ülkeleri, ihtiyaç duyduklan hammaddelen alacak ve aldığı yerlere de kendi mamullenni satacak biçımde örgütlemek! Görünüşe bakıhrsa, uzun vadeli bir iktisadi plan düşünülmüştür Japonya. Mançukuo, Kore ve -belli bır ölçüde- Kuzey Çin. çelık ve demir, kımyasal maddeler üretiminde. makıne sanayisinde büyük merkeler olacaklar; Güneydoğu Asya, hammadde sağlayacak. dokuma ve kauçuk üretecek, hafıf maden sanayilerine sahip olacaktır. Ne var ki. Japon'un ihtiyaçlan başkalanrunkıne ağır basar durumdadır ve bütün ekonomik örgütleniş, Japonlara. onlann ticaret firmalan ile deniz taşıma kumpanyalanna göre ayarlanmıştır. söz konusu firma ve kumpanyalar ise. bütün blok ülkelerinın çoğu mali ve ticari etkinliklerini denetler haldedir ve Büyük Doğu Asya'nın iktisadi planlamasını yönlendirenler de onlardır. Uygulamada. çatışmalar sürdüğü sürece, ekonomi, silahlı güçlerin ihtiyaçlanna tâbi oldu ve harekâtın olumsuz apon birliklerinin varlığı, yenenlerin gururuyla Beyazlar'ı aşağılamalan ve kendilerini Annam'ın bağımsızlığımn şampiyonlan olarak göstermeleri, Fransızlann saygınlığını alabildigine zayıflatır. Japonlar'm onca yardım ettiği milliyetçi hareketlerin başanya ulaşmasıyla, Avrupa'nın sömürge imparatorluklan yıkılır. Bu açıdan bakıldığında denilebilir ki, Japonya boş yere savaşmış değildir. toplumunun otoriter ideallerini, yani ailenin başının üstünlüğünü. kan dayanışmasını, grup sorumluluğu düşüncesini, kadının bağımlılığı anlayışını güçlendirmeye çalışır. Çin'de ve Mançukuo'da. Konfîiçyüsçülüğü diriltmeyi dener ve Siam'la Birmanya'da Budizmı destekler, Japon Budist cemaatlanyla bağlann güçlenmesine gayret eder. Malezya'da ve Endonezya'da Tslam'a, Fiiipinler'de -Batı ' kökenli de olsa bir otorite dini olan- KatolikJiğe aynı saygıyı gösterir; Vatikan'la dostça ilişkilere çalışır ve Batı-karşıtı propagandayı, Roma ile Jspanya'nın mirasından çok Amerikan etkilerine karşı yönlendınr. Fethedılmış halklar, fikri ve manevî ideallerini Japonya'dan almalı, Japonca herkesın ıkinci dili olmalı. Japon ulusal bayramlan -Imparatorun doğum yıldönümü ile * imparatorlugun kuruluş günleri- her yanda ulusal bayram olarak kutlanmalı, Japonlann Filıpinliler, Malezyahlar ve Siamlılarla ırksal yakınlık içinde olduklannın altı çızilmelıdir. Aslında, Büyük Doğu Asya'nın siyasal vapısı basittir: Japon şef durumundadır ve sıkı bır siyasal bağımlılık içindeki uydularortak gönenç alanının kurulmasına yardımcı olmalıdır. Ele geçirilen ülkeler, üç kategoriye aynlacaktır: gelişmesinin etkisinde kaldı. Her yanda, aynı olaylar tekrarlandı: 1943'ten başlayarak, ticaret alışverişi. hava ve denizaltı saldınlannın Japon donanmasına verdikleri korkunç kayıplar nedenıyle felce uğradı; işgal güçlerinin artan ihtiyaçlan, Japonlardan kaynaklanan enflasyon, Avrupa ya da Amerika'dan gelen mamul maddelerdeki genel kıtlık, kentlerde ve dışardan almaya alışkın ülkelerde yiyecek sıkıntısı, tedirginlikJere, yoksunluklara. ekonominin genel çözülüşüne, giderek halkJann hoşnutsuzluğuna yol açtı. Yeni Japon Düzeni, Almanlannki gibi ve aynı nedenlerle. aynı güçlüklerle karşılaştı her yanda ve hemen hemen tam bir başansızlığa uğradı. Çinliler bir yana, halklar önce hoş karşılasalar da, başlan duvara çabuk çarptr Savaşın, işgalin, iktisadi güçlüklerin ve yokluklann etkilen, özellikle de Japon askerlennin sivil halka karşı sert ve küstahça davraruşlan tuz-biber ekti her şeye. Bağımsızlık vaatlerinin ertelenmesı. ulusal çıkarlannın Japonlannkı ile bir tutulmasını ve sıradan uydu olup çıkmalannı hep reddetmiş olan Çinhindi'nde durum çeüşküi oldır Batı emperyalizmi ve sömürgecıliğine karşı yoğun bir propaganda yürüten Japonya, yeterlı teknik kadrolara sahip olmadığından, ülkenın yönetimini Fransızlara bıraktı; düzeni sadece onlar sürdürebilır ve üretimı de onlar geliştırebılırlerdi. 1940 Ağustos'unda. Vıchy hükümeti. Japonya'nın Uzakdoğu'daki siyasal ve iktisadi üstünlüğü tanıyor ve ona, Çinhindi'nde ekonomik ayncalıklar. hava ve deniz üslen veriyordu: Japon hükümerı de. bunun karşılığında, Fransız egemenliğıne saygılı olacağını vaat ediyordu Ne var ki, istekleri gitgide daha ağır basar oldu- Maden ürünlcrine elKoyma, Çinhindi parasinın Japon Yeni'nebağlanması, Fransız ve Japon işletmelen araslnda eşitlik vb. bu istekler arasındadır ve kımi yerlı antıkomünıst milliyetçileri yüreklendirerek Fransrzlann safdışı edılmelerine çalışır. Öte yandan. Japon birliklerinin varlığı, yenenlenn gurunıyla Beyazlar'ı aşağılamalan ve kendilerini Annam'ın bağımsızlığımn şampiyonlan olarak göstermeleri. Fransızlann saygınlığını alabildigine zayıflatır. 9 Mart 1945'te de, Japonlar Fransız yönerimini dev irir. Fransızlan tutuklar ve bir Tonkin Ulusal Federasyonu" kurarlar: Annam Imparatoru Bao-Daı. 1884 tarihli koruma antlaşmasına son vererek. ülkenın tam bağımsızlığını ilan eder ve Japonya'ya ışbırlığı vaadinde bulunur; ne var ki, Vıet-Minh'te toplaşan partizanlar, Japonlar önünde eğilmeyi reddederek onlara karşı mücadelelerinı yoğunlaştınriar; Japonlann teslım oluşlannın arkasından da, VTet-Nam'ın bağımsızlığını ilan ederler Böylece, Japon askeri çevTelerinin düşündüklen Uzakdoğu'yu ele geçinne planı boşa çıkar ve Büyük Doğu Asya fikri, MüttefıkJer'in zaferiyle suya gömülür; bununla beraber, Japonlar'm onca yardım etrikjeri milliyetçi hareketlerin başanya ulaşmasıyla, Avrupa'nın ^ ^ sömürge ımparatorluklan yıkılır. Bu açıdan bakıldığında denilebilir ki, Japonya boş yere savaşmış değildir. ikinci Dünya Savası ile llgill son bir karsılaştırma tkinci Dûnya Savaşı, bırincisinden çok daha fazla yakıp yıktı Bunun nedeni şu ki, bu savaş öncekinden farklı olarak, aynı anda tutuşan dev letlenn sayısı, harekâtın dünya çapinda oluşu ve katılan ülkelerin bütün güç ve kaynaklannın seferber oluşuyia, bütüncûl (total) bir savaş oldu. Bırinci Dünya Savaşı, Avnıpalı devletler arasında bır savaştı; Japonya'nan bu çatışmadaki payı önemsızdi ve Amerika Birleşik Devletleri'ninki ise gecikerek oldu ve sınırlı kaldı. tkinci Dünya Savaşf nda ise, tersine, bu iki devlet, bütün güçleriyle kapışmanın içine gelip girerler ve onlarla beraber. Asya'nın büyük bölümü de dev harekâtın sahnesı olup çıkar Bütüncûl savaşta. düşmanın mücadelede onsuz edemeyeceği sanayi potansivelinin çökertilmesi, bizzat ordulann çökertılmesı kadar önemli olmuştur. öyle olduğu içın de. savaşanlar bu potansıyelin yıkılmış olduğu kentlere karşı amansız davranmışlar ve -Birleşik Devletler dışında- savaşan bütün ülkeler yoğun hava bombardımanlanna uğramışlardır, içierinde tngıltere ile Japonya da başta gelirler bu bakımdan. Milyonlarca insanın savaşa tutuştuğu Sovyetler Birliğı ile Almanya'ya gelince, kara ve hava bombardımanlan, sokak ^vaşlan, çejfcilirken "topragı jakma" uyguJaması ile başka sistemi yıkanlar, korkunç felâketlenn sahnesi halıne getirmiştir bu ülkeleri. Ne var kı 1918 'de, yenen ûJkelerin, yani Birleşik Devletler, tngiltere ve Fransa'nın yani sıra, hem de ön planda gelen, Almanya ve Rusya gibi. başka önemli devletler de vardır; 1945'te ise, askeri ve iktisadi güçleri ile ağır basan Birleşik Devletler'le Sovyetler Birliğı'dir ve Büyük Britanya uzaktan izler onlan. Kıta Avrupasf na gelince, baştan aşağıya yakılıp yıkılmıştır; aşağı bir durumda olan ikinci derecede devletlerin kıtasıdır o arhk. Asya'da, yenıden Japonya, aşın bir nüfusun yığıldığı bir avuç takım adalardan oluşur, üstelık Amenkan ışgali altındadır ve siyasal yönden Birleşik Amerika'ya bağımlı olup çıkmıştır; birkaç yıllığına da olsa egemen olduğu bütün bir "ortak gönenç" bölgesinde, yerli milliyetçilikler, kesin bır atılımla, Avnıpalı Jmparatorluklan yıkmışlardır ve Müslüman dünyadaki hareketleniş de sömürge imparatorluklanna karşı bir genefsaldınnın habercisi durumundadır Sürecek İkinci Dünya Savaşı, birincisinden çok daha fazla yakıp yıkö. Yoğun hava saldınlanndan en çok etkilenen ülkelerin başında Japoma geİrvordu. Hiroşima'ya atılan atom basutek a 140 ien fazla insanın öJiimüne yolaçtj. milliyetçileri hayal kınklığına uğrattı ve istilacılann yenilgisı için çalışmaya başladılar; milliyetçiler Endonezya'da. Siam'da. Birmanya'da, Çinhindi'nde. Japonlan Hollandalılara, Ingilızlere, Fransıziara karşı kuilandıiar ve arkasından da dönüp Japonlara karşı çıktılar.