Katalog

30 AĞUSTOS 1999 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIZI VARTO'DAN G 0 LCÜ KAE degişmey< yazgı v wm \ AYŞE YILDIRIM • Depremden bir ay geçmesine rağmen bölgeye hiçbir yardım gitmiyordu, kış ortasında insanlar aç ve açıktaydı. Vartolu ve Hınıslı gençler Istanbul ve Ankara'da mitingler düzenliyor, hükümeti istifaya davet ediyordu. 33 yüdırbitmeyenkonutlarVarto da 19 Ağustos 1966'da meydana gelen 6.9 şiddetindeki depremde 2 bin 394 kişi ölmüş, bin 489 kişi de yaralanmıştı. O gün verilen sözler yerine getirilmedi. 7 9 Ağustos 1966'da meydana gelen 6.9 şiddetindeki deprem- de 2 bin 394 kişi öldü, bin 489 kişi de yaralandı Depremden en çok Varto ve Hınıs hasar görmüştü. Masal aynıydı... Yardımlar ay- nıydı... Sonuç da aynıydı... Depremden bir ay geçmesine rağmen bölgeye hıçbır yardım gitmiyordu, kış ortasında insan- lar aç ve açıktaydı Vartolu ve Hınıslı gençler Istanbul ve Ankara'da mitingler düzenlıyor hükümeti istifaya davet edi- yordu. Mücahit Beşer o günlerde bölge- yi gezerek 'Deprem ve Sonrası'nı kale- me almıştı. Beşer de soruyordu, 'Ne ol- du bu yardımlara?' Depremden 19 gün sonra bölgedeydi Beşer. Şahit olduğu bazi olaylan anlatı- yordu: "Geçen yıl aynı şekilde büyük bir deprem fetaketi atlatan güneydoğu konv şumuz tran,gelecekte karşılaşılması muh- temei yeni bir facia karşısında önceden ha- zırlıklı bulunmak amacı ile inceleme yap- ürrmş: Böyle bir durumla karşılaşan in- sanJann ilk ve en acil ihtiyaçlan neler- dir? Bu incelemeden alınan sonuca göre on binlerce 'sandık' hazırlanarak büyük ulaşbrma merkezlerinde ve havaalanla- rında kurulan depolara verleştirilmiş. Türkiyedeki depremi haber alan tran hükümeti faciadan birkaç saat sonra bu sandıklardan 1000 tanesini uçakla Erzu- rum'a göndermiş. Daha Ankara'dan bi- le yardım gelmemişken. Bölge Kızılay Başkanı Mıthat Turgutcan İran uçağının havaalanına geldiğini dmunca. yardım malzemesini boşaltabilmek için birkaç adam bulabilmek amacı ile sağa sola baş vurnnış. Ancak kendisine yardım etme- ye niyeüi hiçbir kurum çıkmamış. Bunun Ozerine Erzurum'dakiçöpçüleritopladı- ğı gibi alana götürmüş. malzemeyi indi- rip şehirdeki depova taşunışlar. Sandıklardan bırını açmışlar. Içinde bir felaketzede ailesınin ilk ıhtiyaçlannı karşılayacak hemen her şey varmış: Bir gaz ocağı. bir lamba, vıtaminli kuru yi- yecekler, kıhm, alüminyum mutfak eşya- sı, gıysiler... Turgutcan daha önce Anka- ra'dan talımat almış. Gelen her çeşıt yardım malzemesinin yüzde 50'si Varto'ya, yüzde 35'i Hınıs, Tekman ve Çat'a, yüzde 15'i de Bingöl ve Karlıova'ya gönderilecek. Üçüncü Ordu yetkılılenyle yapılan te- maslar sonucu İran sandıklan kamyon- larla felaket bölgelerine göndenlir. An- cak, deprem bölgesınde sandıklann akı- beti meçhuldür. Kurulan mahalli komi- teler her bıri o günün parasıyla 1000 li- ra değerındekı eşyalarla dolu sandıklan nasıl dagıtacaklanna bir türlü karar ve- rememiştır. Önce deprem sırasında çok çalışan memurlara armağan edilmesı dü- şünülür, sonra her köye eşit oranda bö- lünmesi tartışılır, daha sonra da deprem- de ölen ailelere verilmesi konuşulur. So- nuçta tartışma sonuca bağlanamaz, san- dıklar da ortada kalır." 1966"da bölgeye göndenlen çadırlar da bugün depremzedelere göndenlen ça- dırlardan farksızdır. Hatta bazı çadırlar öyle kullanılamaz haldedır kı köylüler haklı olarak o çadırlara ellerinı bıle sür- mediler. Depremden sonra sadece yabancı ül- kelerin göndeTdıği yardımlar felakete uğ- rayan bölgeleri yeniden kurmaya yetecek boyuttaydı. Kızılay Genel Müdürlüğu de yayımladığı bültenlerle bunu doğrulu- yordu. lşte bu bültenlere göre bir hafta sonra deprem bölgesine göndenlen yar- dımlar şöyleydi: Almanya: 200 bin mark, 100 bin mark- lık çeşıtlı malzeme. 1 fordpıkap.çocuk- lar için 1200 kutu hediyelık eşya. Amerika: 15 bin dolar. İran: 1000 ailelık komple ev eşyası. Tunus: 7 bin kilo çeşıtli malzeme, 800 kişilik çadır, 2500 battanıye. Kanada: 35 bin dolar, 4 bin battani- ye, çeşitli malzeme. Hollanda: 5 bin tuvalet sabunu, 7200 kutuçocuk maması, 700 battaniye, çeşit- li malzeme. Danimarka: 2 uçak dolusu çeşitli mal- zeme Irak: 1000 dınar. 3 uçak do- lusu battaniye ve çadır. Ingiltere: 4 uçak dolusu ça- dır, battaniye, gıyim eşyası, sağ- lık malzemesı. 2 bin sterlin. Pakistan: 50 bin rupi. ttalya: 9 uçak dolusu sağlık malzemesi. battaniye, çadır, kon- serve yıyecek maddeleri. tsrail: 330 takım kuru plazma ve bat- taniye. tsviçre: 2 ton pansuman malzemesi, antıbıyotık, 500 battaniye. tsveç: Çeşitli yardım malzemesi dolu bır uçak. Norveç: 50 bin Kron. 4500 battaniye. Yugoslavya: 4200 kılo konserve yıye- cek maddesı, 1500 battaniye, ılaç ve el- bise. Bulgaristan: 25 balya battaniye, 118 balya pansuman malzemesi, 20 balya ça- dır, 9 sandık ilaç. Monaco: 10 bin Fransız Frankı. Çin: 1000 Amerikan dolan. Belçika: 300 battaniye. Arnavutluk: 10 bin metre pamuklu mensucat, 100 ton tabıi asfalt, 100 bat- taniye. Yeni Zelanda: 500 sterlin. Finlandiya Anhbiotık, çadır. Fransa: 10 bin frank. Kuveyt: 1 uçak dolusu malzeme. Makedonya: 1500 battaniye, çeşitli yardım malzemesi. Bu lıste ilk bır hafta içinde Kızılhaç, Kızılaslan, Güneş gibı uluslararası yar- dım kuruluşlan tarafindan Türk Kızıla- y ı aracılığıy la felaketzedelere derhal ulaş- tınlmak üzere göndenlen yardım mal- zemesiydı. Bu arada yurt içinde de yar- dım kampanyalan çığ gibi büyüyordu. Mılyonları aşan gelir elde edılmışti. Oy- sa 12 gün sonra 80 bin civannda felaket- zedenin bulunduğu bölgeye göndenlen yardım malzemesi listesi açıklandığında ister istemez şu soru akla gelıyordu: 'Ne oldu bu yardımlara?' Yapılan bu yardımlara rağmen bölge- ye göndenlen yardım ıse şöyleydi: 2084 çadır, 25 bin 25 battaniye, 257 gemıcı fe- neri, 17 erkek pardesüsü, 10 kadın par- desüsü, 30 montgomery ceket, 34 çocuk pelenni. 450 yatma takımı, 450 mutfak takımı, 2 bin 60 gömlek, 1000 pantolon, bir deprem iilkesi. Bugerçekyıl- lardır herkes tarafindan biliniyor. Topraklarınınyüzde 96'sı,toplam nüfusunun ise yüzde 98 'i ilkdörî derecedeki deprem bölgelerinde yer altyor. Son 96 yılda meyda- na gelen 128 depremde 65 bin ki- şi hayatını kaybetti, 125 bin ki- şi yaralandı, 510binyapı daza- rargördü. Depreme karşı alına- bilecek önlemler belli. Bilim adamlan bunlan yıllardır söylü- yor. Buna karşılık siyasilerden de yıllardır aynı sözleri işitiyo- nız. Ve yıllardır geleceği kesin, sadece ne zaman ve nerede vu- racağı belirsiz depremlere kar- şı hiçbir önlem almmıyor. Ne imar yasaları düzeliyor ne de depreme karşı dayanıklı binalar üretiliyor. Ve yıllardır aynı acı yaşamyor. 1966'da Varto, 1970'te Gediz, 1975'deLice, 1976'da Çaldıran ve Muradiye, 1983 'de Erzurum, 1992'de Erzincan ve son olarak Kocali, Adapazarı, Yalova ve Gölcük... Siyasilerden aynı sözleri iştiyoruz yine. Ya- bancı ûlkelerden yardımlar ge- liyor ülkemize. Peki sonra? Yine Varto, Burdur, Bingöl, Lice, Er- zincan veAdana depremlerinde yaşanan yolsuzluklara mı tanık olacağız? Yine birileri, insanla- rın acılanndan maddi çıkar mı sağlayacak? 41 balya, 9 sandık ve 100 torba içinde gi- yım eşyası, 20 sedye, 506 kazma, 215 kü- rek, 100 yatak, 100 yastık, çeşitli yiye- cek maddelen, ilaç ve sağlık malzeme- si... Yardımlann nereye gittıği ise bir süre sonra gazete manşetlenne yansıdı: 'Fırsatçılar, Doğu'da dagıülan mallan topluyor' 'Vartolu eskiciler Alman yardımı elbi- sesatryor' Depremden sonra özellikle Ankara ve Kayseri 'den bölgeye giden açıkgöz firsat- çılar, yardımlan toplayıp satıyordu. Yurt- dışından göndenlen yardım malzemele- ri toptancılann elındeydi. Toptancılar- dan yardım malzemesini alan Vartolu es- kiciler, felaketzedelere parayla sauyorlar- dı. Bu durum, ODTÜ'nün açılış törenin- de öğrenciler tarafindan davetlilere kanıt- lanyla birlikte anlatılmıştı. Zaman geçiyor ancak yardımlar bir türlü deprem bölgesine ulaşmıyordu. Var- to ve Hınıslı gençler ıse Ankara ve Istan- bul'da gösten yapıyordu. 'Yabancılaret- ti hibe, vurguncular indirdi cebe' diyerek hükümeti istifaya davet eden gençler, bölgede halkın yüzde 75'inin aç ve açık- ta olduğunu haykınyordu. Aradan 30 yıl geçti... Varto ve Hınıs'ta- ki deperemzedelerin yaralan yine sanl- madı. Ocak 1996 yılında Cumhuriyet Gazetesi'nde'Deprem konutian,ödenek yoksuhT başhklı çıkan haberde şöyle de- niyordu: "Bavındırlık Bakanlıgı'nın 1992 yılında temeli aülan veçürümeyeterkedi- len 200 afet kunutunun tamamlanması için 1999 > ılı bütçesinde 1 mihonluk ödenek aynlması tepkilere vol açh. Hınıs-Varto depreminden sonra, Türkrye'de birçok deprem mey dana geldiğini, afetterden he- men sonra afetzedelerin yaralannın sanl- dığını belirten Hınıs Belediye Başkanı Ca- fer Eren, Uçelerinin devlet tarafindan ce- zalandırıküğını ileri sürdü. Eren, şunlan söyledi: 'Yıllardır verdiğimiz mücadele sonu- cu 200 afet ev inın temehni attırmayı ba- şardık. Bu afet evlerinın kaba ınşaatlan tamamlandı. Daha sonra ise ödenek yok- lugu nederuyle inşaatlar yarun kaldı. Yap- tığımız tüm gırişımlere rağmen yanm kalan afet evlennin tamamlanması için Bayındırlık Bakanlıği 1995 bütçesıne 1 mılyon liralık ödenek koydu. Bu ödenek miktannı duyunca şok olduk. Karar ver- dik. Bütçeye koyulan ödeneğı, biz ıki ka- tıyla Bayındırlık Bakanlığı'na göndere- ceğiz. Belki utanır. 1996 bütçesine inşa- atlann tamamlanması için gereklı ödene- ği koyarlar.' Yıl 1998... Konutlar hâlâ bitinlme- mış... Bayındırlık ve tskân Bakanlığı Afet Işlen Genel Müdürü Oktay Ergünay dev- letin 30 bin afet konutu borcu olduğunu açıklıyor: "30 bin konutborcumuzun 17biniBin- göl'de, 6 bini Muş'un Varto ilcesinde, ge- riye kalan 7 bini ise diğer bölgelerde. Ko- nutlar 38 yüdır inşa edilmeyi bekliyor. Ka>nak sıkıntısı çeldldiği için afet konut- lan zamanında yapdıp hak sahipkrine verilememiş." Sürecek Kandilli Rasathanesi'nde basın toplantısı düzenleyen Prof. Işıkara, felaketten ders alınması gerektiğini söyledi 4 Deprem senaryosu olıışturıılınah'tstanbul Haber Servisi - Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstıtüsü Müdürü Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara, Türkıye'nin bir deprem bölgesı olduğunu ve topraklarının yüzde 98'inin hasar yapıcı bir depreme maruz kalabileceğini belirtti. Işıkara. toplumun bılinçlendirilmesi için deprem zararlannın azaltılmasına yönelik her türlü öğretım ve eğitımin uygulanacağı bir merkezin kurulmasının amaçlandığını bildirdı. Işıkara, dün Kandilli Rasathanesi'nde bir basın toplantısı düzenledi. Işıkara, Marmara Bölgesi'nde meydana gelen büyük depremden ders alınması gerektiğini ve artık ileriye bakmanın zorunlu olduğunu kaydetti. Işıkara, kentsel bölgelerde deprem zararlanna ilişkin tedbırlerin belirlenmesi için en rasyonel tutumun, bir deprem master planının (deprem senaryosu) hazırlanması olduğunu vurgulayarak, bu plan kapsamında önce bir kentteki deprem tehlikesı. tehlikenin meydana getıreceği sonuçlann belırlenmesi ve kentin imkânlan da göz önüne alınarak, meydana çıkan hasar tablosunun hafifletilmesine yönelik idari, teknik ve eğitimsel tedbirlerin ortaya çıkanlması gerektiğini belirtti. Bir deprem sırasında ve sonrasında, toplum olarak ne yapılacağının bilinmediğini ifade eden Işıkara, "Deprem sırasında iki önemli altın kural vardır. Birincisi. lütfen ve kesinlikle telefonlan kullanmayın. >etkili mercilerin o telefonlara sizden daha fazla ihtiyacı var. tkbıdsi de, afet yöresine gitmeyin" dıye konuştu. Prof. Dr. Işıkara, ilenye dönük çabalarda toplumu bılgilendırmede medyaya büyük görevler düştüğünü belırterek, bu depremden alınması gereken dersın de medya vasıtasıyla tüm topluma duyurulması gerektiğini söyledi. Toplantıda yetkililere deprem konusunda 3 öneri sunan Işıkara. bu önerilerin mmimum harcamayla gerçekleştirilebileceğini ve maksımum derecede fayda sağlayacağını belirtti. Işıkara'nın önerileri şöyle: 9 Deprem öncesi hazırlıklann, acil durum plan ve programlannın yapılması. # Deprem sonrası için gereken acil yardım, kurtarma ve enkaz kaldırma hizmetlerinin düzenlenmesi. # Halkın boşaltılması. belirli merkezlerde toplanması ve geçıci iskânı ile ilgili planlann yapılması. Yardımlar süriıyor Imkpetıvl gönderiyorHaber Merkeaa - Yurtiçi ve yurtdışından dep- remzedelere yönelik yardım kampanyalan sürü- yor. Irak'ın Türkiye'ye insani yardım çerçevesin- de 10 milyon dolarlık ham petrol göndereceği tril- dirildi. Irak resmi haber ajansı INA, Irak'ın Türkiye'ye göndereceği petrolün değerinin ABD'nın verdiği yardımdan daha yüksek olduğunu bildirdı. INA, • "Irak. ABD'nin ek yardımda bıüunması haiindeüs- tün konumda kalmak içinTflrkiye'ye dahafazla pet- rol göndcrecek" dedı. ABD, deprem felaketinin arduıdan Türkiye'ye 3 milyon dolar değerinde battaniye, tıbbi malzeme ve yiyecek gönderdi. Güney Kore harelcete geçti Güney Kore Devlet Başkanı Kim Dae-Jung'un, ilgili bakanlara. Türkiye'nin deprem yaralannı sar- masına yardım amacıyla hükümet düzeyinde bİT program hazırlamalan talimatı verdiği bildirikii. Kim, aynca, GüneyKore'nin yakm dostuolan Türkiye'nin, Kore Savaşı (1950-1953) sırasında kendilerine yar- dım için 14 bin asker gönderdiğini anımsattı Güney Kore'nin ilk yardımı da, resmi bir zıya- ret nedeniyle Turkiye'de bulunan Güney Kore Ka- ra Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Dong Shin Kim'den geldi. Dün Kara Kuvvetleri Komutanı Or- general Atffla Ateş ile görüsen Kim, depremzede- ler için ilk etapta toplanan 25 bin dolarlık yardım çekini sundu. Yartlımlar tek hesaba Depremzedelere yardım amacıyla çeşitli kamu kuruluşlan, özel ve tüzelkişiliklerce toplanan pa- ralar, Başbakanlık Kriz Merkezi adına Zıraat Ban- kası Ankara Merkez Şubesi'nde "Marmara Bol- gesi Depremzedderine Yardım Hesabt" adıyla açı- lan ana hesapta toplanıyor. Toplanan paralar, faiz- leriyle birlikte her hafta cuma günü akşamı bu he- saba havale edılıyor OnHne baflış hesabı Internet sitesi Superonline.com, depremde zarar görenlere yardım etmek isteyeniere http://www. superonline.com adresiyle Inte.net'ten online ola- rak bagış yapma olanağını sunuyor. Online olarak yapılan bağışlann, TC Başbakanlık Afet Fonu'na verilmek üzere Yapı Kredi Bankası, Ankara Kızı- lay Şubesi'nde açılan Türk Lirası ve Amenkan Do- lan hesaplanna aktanlacağı belırtıldı. Anadolu Hava Yollan Halkla İlışkıler Danışma- nı ve Dostluk Vakfı Başkanı Ferruh Başaran, dep- rem bölgesınde izinlerinı geçıren ve depremden etkılenen yurttaşlara, Hollanda'ya dönüşlerinde yardımcı olmak amacıyla haftada 30 seferi bulan uçaklannda, her uçuşta olmak üzere 10 kişilik kon- tenjan aynldığını belirtti. ISKl'den vapılan yazılı açıklamada. depremzedelere 5 milyar liralık ilaç ve mama yardımı yapıldığı belirtildi Açıklamada, 18 Ağustos 1999tarihınden ıtibaren deprem bölgele- rine göndenlen JSKt ekiplermin isale hatlannda mey- dana gelen kınklan 11 noktadan tamir ettiğı. Ada- pazan-Maltepe mevkiindeki antma tesisini çabşır hale getirdiği, klorlama ekiplerinin de afet bölge- lerinde su alan bütün tankerleri klorladıklan kay- dedildi. Avustralya'da turlzm fcampanyası Avustralya turizmcileri "Türkive'ye gitmek için en doğru zaman r sloganı ile bır kampanya başlat- tılar. Avustralya'daki tur operatörleri. yurtdışına çı- kış için seyahat acentelerince yaptırılacak her re- zervasyondan, Türkiye'deki depremzedelere yardım çerçevesmde 10 dolar katkı payı alınmasını karar- taştırdı. Yunan bır tur operatörünün önerisinın benimsen- mesi ve Turizm Bakanlığı Sydney Tanıtma Ataşe- liği'nin de desteğiyle başlayacak kampanya, 2000 yılı sonuna kadar sürecek. Gelecek yıl yapılacak Sydney 2000 Olimpiyat Oyunlan nedeniyle arta- cak olan Avustralya'daki seyahat trafığinin de kat- kısıyla önemli ölçüde yardım toplanması bekleni- yor. Tur operatörleri, kampanyanm amacını "Türk ekonomisine katkıda bulunmak1 ' şeklinde açıkla- dılar. "Avustralyahlar, şundi sıra sizde. Tûrldye'ye git- mek için en doğru zaman" sloganını kulîanan tur operatörleri, deprem sonrası Türk insanının yara- lannın sanlmasına katkı sağlamak için Avustralya- hlan Türkiye'ye gitmeye davet edıyor. GrandPiincess'dan depremzedelereyardım Miryarderler gemisi olarak bilinen, dünyaıun en büyük fransarJantiklerinden 'Grand Prin- cess' isimli yolcu gemisi de depremzedeleıi unutmadı. Her 20 giinde bir İstanİHil'a düzen- li sefer düzenleyen ve dün Salıpazan nhtimı- na yanaşan gemi, 2700 yolcusu ve 1200 mûret- tebaüyla depremzedelere jardım kampanya- a başlarü. Geminin bağh olduğu Princess Cnı- ises Şirketi'nin de yardım kampamasına, top- lanan para kadar ya da 50 bin dolarla katıla- cağı belirtildi. Yanna kadar sürecek kampan- ya kapsamında, sanat eserieri müzavedesi de dahil olmak üzere çeşitli akrmtelerin gerçek- leştirileceğikaydedildi. Kampanvada toplana- cak paranın Kızday tstanbul Bölge Müdürlü- ğü'ne teslim edileceği öğrenildi.