Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 MAYIS1999SAU 8 HABERLER Che Guevara 'nın ortalarda göriilmemesi, CIA 'nın ve FBI'nın kendisini hergün başka bir raporda ölü göstermesine neden oluyordu Iki, üç, dahaçok Vîetnam bin yılın süvarisi BEDRİBAYKAM 8 -üba devnmını Fıdel Castro ıle beraber gerçekleştirerekKüba'daiktıdanalanve burada Amerikan çıkarlanna kalıcı bır zararverenCheGuevara'yıABD. 195O'lı yıllardan bcrı v akın takipte tutuyordu. ÖzellikJe. Che'nin dünyanın karanhk yüzü olarak gördüğü 'Amerikan emperyalizmi'nı Latin Ameri- ka'dan başlayarak dünyanın dört bır yanında yok et- meyı hedefledığini anlatması. bu konunun, 'Che yok olana kadar' VVashıngton'un gündemınde kalması- nanedenoldu. l952"deGuevara'nınMiamı'yegırer- ken kullandığı vize ıle başlayan dosvalar ilginç veri- lerledolu. 13.2.1958tarihlibırCI Araporu,Che'nin Meksıkalı aktörCantinflasa çok benzedığini ve ken- dinden de bu isimle söz etmekten hoşlandığına deği- niyor. Astım için kullandığı nefes açıcının onun için ne kadar yaşamsal olduğu da v urgulanıyor. Bu ara- da adamlan bir su kenannda yıkanırken Che'nin on- lan seyTetmekle yetinıp ne kendıni ne de kıyafetleri- ni yıkamadığı anlatılıyor. Onun karizmatik ve ro- mantik kişiliği henüz o tarihte saptanmış bile. Bir başka ilginç vurgu, Che'nin. tıpik bır komünistinjar- gonuna. alışılmış cümlelenne. yanıtlanna \e düşün- ce sistemine sahip olmadığı konusunda. Onlara gö- re bu 'zeki ve atik' adam bir siyasetçi veya profesyo- nel devrimciden çok. ilginç bir maceracı. 2 Nisan 1958 tanhli bir rapor. onun tıp ılgısınin yalnız kendı astımi yûzünden olduğunu anlatıyor. Aynca Ameri- kan sendikalarının ve basınının. Latın Amerika'da 5000 işçi işten atılsa veya greve gıtse bile kıllannı kı- pırdatmamasından yakındığı aktanlıyor. Onun tipik bır Marksist değıl, Latino bir popülıst olduğu. aşın millıyetçi Latın gururu taşıdığı v e kendı yaşamına bır anlam aradığı söyleniyor. Aynı 2 Nisan tanhli bir CIA memosu. Miami'de Kore Savaşı sırasında. 1952'de tutuklanıp sorgulandığını anlatıvor. 11 -30 Mart 1958 tarihli memoda, askerlık ıçm çağ- nldığmda, Reron'un ordusunda bulunmak istemedi- ği için Arjantin'i terk ettiğı bıldirıliyor. Yıne 1958 ta- rihli bır CIA belgesi. Che'nin. komünıst olduğunu ka- nıtlayamayan kışilen kendi bırlıklerine almayı red- dettiğıni ve onlan başka Batista karşıtı gruplara yön- lendirdığinı iddia ediyor. 19 Nisan 1961 tanhli bir FBI belgesi. Florida'ya 18 Nisan"da gelen Kübalı bırmül- tecinın. Che'nin ıntiharetmeve çalıştığını.'iyi bir ko- münistoiamadım' dedıkten sonrakendinı vurupya- raladığını söyledığinı belırtıyor! ABD Başkanı John- son'ın danışmanlanndan Rkhard Goodvvin, Urugu- ay'ın Punto Del Este kentınde Ağustos 1961 'de. Che'nin büyük ilgı gördüğü uluslararası konferans- ta Kübah devnmcınin arzusu üzenne kendisiyle yap- tığı görüşme hakkında Başkan Kennedy'ye üç rapor sunuyor. 'ABD ile nasıl birlikte yaşayabiliriz?' Esasında füze krizinden birkaç ay sonra yaşanan bu görüşmede Che. ABD ile beraber ödün vermeden Amenkan kıtasında nasıl \aşayabileceklenni anlat- maya çalışıyor. "Küba'yı komünizmden kurtarabiü- riz" veya "Ilımlı Fiderin \anında onu ayartan fana- tilder var. Bizonu Batdı gruba ka> dırabfliriz"' \ eya "Kû- ba devrimi içten yıkılabilir gibi saçma umut ve sap- lanülarınızı unurun" gıbi sözler sö\le>en Che'nin, daha sonra ABD'ye bazı uzlaşma noktaîan sunduğu- nu açıklıyor Goodvun. Kendisi ıse bunlan başkana. "Küba devrimi zayıfhyor, ekonomikbaskıyı arrünn" şeklinde bir yorum eşliğınde aktanyor. Bu arada Go- odwin, görüşmenin yapıldığı gece davetli olduklan partide Che'nin etrafını bütün kadınlann bir anda çe- peçevTe sardığını eklemevi de unutmuyor. Che'nin sürekli olarak Küba dev leti adına hiç çe- kinmeden konuşuyor olması da Goodwin'in dikkati- niçekmiş.öMayıs 1965 tarihli bırCTA raporu. Che'nin Che Guevara, Raul ve Fidel Castro: FBI ve CIA'nın en çok aradığı \ e iizerinde en çok hikâye yazdığı isimler. B\ 1 Fidel tarafından ev hapsine aldınldığını, daha sonra da Sovyetler tarafından ailesi ve ağır bagajlarla Ce- zayır'e götürüldüğünü iddia ediyor. 24 Mayıs 1965 tarihli CIA belgesi, Che'nin özel bırmahkemede yar- gılanıp komünist partiden atılacağını belirtiyor. Ra- por, ikincirivayetolarak Che'nin Moskova'da gırtlak kanseri tedavisi gördügünü; üçüncürivayetolarak da Mart 1965 'te Fidel tarafından Santo Domingo'ya yol- lanıp orada tutuklandığını iddia ediyor. 27 Temmuz 1965 tarihli bir CIA dokümanı, Che'nin kanserini bo- ğazdan akciğere. hastanesini de Moskova'dan Hava- na'ya alıyor. 21 Ağustos 1965 tarihli bir FBI raporu ise Santa Domingo hikâyesinın sonunda bu sefer Che'nin öldürüldüğünü aktanyor. 29 Eylül 1965 ta- rihli CIA belgesi, Che'nin hastahğını bu kez 'akutbron- şit' olarak tanımlıyor \e evini Santa Maria Del Mar plajınataşıyıp onu 'sıkak Kü- balı ve Sovyet doktoriann te- daviettiğini" belirtiyor. 28 Ocak 1966 tarihli bir CIA belgesi, Sovyet baskısı ve ekonomik tehdıtlen sonucu Che'nin Kü- ba Komünist Partisi'nden çı- kanldığını belirtiyor. 14 Mart 1967 tarihli bir CIA raporu eksantrik tezleri biraraya top- luyor: Önce astım hastası olan Che, sonra da tüberküloz olur. Açıkhavada kampyapıptemız hava almayı sever. 1965'teki bu kamplardan bırinde Fıdel'in adamlan onu öldürür. Cinayetin nasıl işlendiği konu- sunda bir çok rivayet vardır. Ancak en olası olanı, Che küçük bır uçakla tam hareket edecekken uçağı pusuya düşürülür. (Bir Türk filmi özetine benzediği- ni itiraf etmeliyim!) 13 Eylül 1967 tarihli bir FBI me- morandumu. General Ovando'nun. Che Guevara'nın Bolivya'daki gerilla hareketinin başında olduğuna da- ir ellerinde birçok kanıt olduğunu aktanr. Habere gö- re, bu gerillalann hepsi Vietnam'da eğitilmiştir! "Re- kL, Che'nin özdlikk öidürüldüğüne dair yalan haber- ler neden yayümaktadır. Bunlan u\durunca Ameri- kalılar daha mı rahat uyuyorlar?" diyorum. Froilan Gonzalez bu soruma verdıği yanıtta, bunun CIA ve ABD'nin moral bozarak çökertme taktiklennden bi- ri olarak kullanıldığını anlatıyor. Aslında şu anda ge- riye baktığımızda, Che 'nin 'bir kereöbneden öncebin kere öldürülınesinin' efsanesine tam tersi ciddi kat- kılar yaptığını da görüyoruz. Her yerde öldüğü veya öldürüldüğü söylenen Che Guevara'nın tricontinen- tal', yani üç kıtanın beraberlıfi organizasyonuna ay- lar önce yazdığı mesaj, Nisan 1967'de yayımlandı. Me- tın ttim dünya de%Tİmcilerinı, 'Ud, ûç, birçok VTet- namlar' yaratmaya ve emperyahzme karşı uluslara- rası bir savaş vermeye çağınyordu. Che, büyük savaş sonrasında dünyanın haksız söz- de banş ortamını sorguluyor ve dünyaya yeni bir sos- yalist düzen getirmek için emperyalizmi uzun ve acı- masız bır savaştan sonra her yerde yıkma gereğinden söz ediyordu. Bu. her zerresiyle tam kin dolu bir sa- vaş çağnsıydı. Aslında oanda adamlanyla birlikte aç- lık, susuzluk, ılaçsızlık savaşımı \eren, altı ayda bir yıkanan: maymun, at, eşek, papağan. kedi ölüsü ve- ya çeşitli otlan yiyerek yaşayan Che Guevara'nın or- ta-uzun vadede hedefı belliydi. Che için sınırlar, ya- ratılmış, kaldınlması gereken saçma şeylerdi. Boliv- ya, onun için. bir bütün olarak gördüğü Latin Ame- rika'yı toptan fethetme ve sosyalist bir devrime taşı- ma yanşında yalnız bir küçük etaptı. Bu önemli eta- bı tüm Güney Amerika. Afnka. Asya ve dünya izle- meliydi. Bolivya'dakı gerilla focosunun başanlı ol- ması, kaçınılmaz şekilde ABD'nin müdahalesini ge- ir an önce dönmek isteyen Debray ve Bustos'u götürmek için Che'nin birliği '3 günlüğüne' Joaquin'in grubundan aynldı. Bir daha hiç bir zaman bir araya gelemeyecekler, Bolivya seferi belki bu yüzden kaybedilecekti. 9 Nisan 1961 tarihli FBI belgesi, Florida'ya 18 Nisan'da gelen Kübalı bir mültecinin, Che'nin 'iyi bir komünist olamadım' dedikten sonra kendini vurup yarâladığını söylediğini belirtiyor! Bu, onca uydurma senaryodan yalnız bir tanesi. tirecekti. ABD müdahalesi ise onlar için yeni bir Vi- etnam demektı. Zaten bir Vietnam savaşı ile zor baş eden ABD. bırden kendini ıkıye. üçe bölünmüş bu- lursa gücü gittikçe zayıflayacâk. 'emperyalist cana- var' ayaklan üstünde zor durmaya başlayacaktı. fşte bu cephelerin üst üste açılmasından sonra, Che'nin arzu veya hayallerine göre So^yetler ve Çin birbirle- riyle uğraşmayı hırakıp nihayet bu uluslararası savaş- ta haklıdan yana. yanı devrimcilerden yana ağırlık- lannı koyacaklar, böylece bu ani manevrayla Fran- sızlann 4our deforce' dedikleri son kozla düşman ni- hayet yenilecek ve tüm insanhk kurtulacaktı... 'Che'yi öldürmek zordur* Evet, Che Guevara'nın hiç de mütevazı olmadığı- nı bildiğı gerçek planlan bu şekilde kurulmuştu. Al- berto Granadobu analize hızlı bir şekilde 'evet, hak- hsın' diyemiyorda De\ir değişmişti ve onun en ya- kın arkadaşı Che böyle bir üçüncü dünya savaşı pla- nı yapmış olamazdı... Halbukı projenin mantık iliş- kileri içerisınde her etabında 'evet' yanıtı veren Che 'nın tarihçisi Froilan Gonzales, bana sonunda, "Eve^öy- le düşünüyordu" diyebilmişti. Che ve adamlannın 23 Mart ve 10 Nisan 1967'de Bolivya ordusuna kar- şı kazandıklan iki ayn çatışma gerek Bolivya hükü- metinin, gerek Washington'un neşesini iyice kaçır- dığı için ABD bu sefer olaya ağırlığını direkt olarak koymaya karar verir. Anlaşılan, belki de Che'yi öl- dürmek. her gün raporlarda değişik senaryolar üret- mekten daha zordur! Amerikan büyükelçısinin Was- hington'u olaylardan etraflıca haberdar etmesınden sonra, CIA. Bolivyalılarla birebir yakın ilişkilere gi- rişir. Nisan 1967'de Amenkalılar, çok sayıda ajan ve teknisyeni La Paz'a yollarlar. Özellikle yanlış haber yayma ve psikolojik savaş konulannda eksper olan bukişilerinbirkısmı Içişlen Bakanlığı'ylaçalışırken diğerbazılan askeri operasyon merkezlenne yollanır. Bunlar arasında Felix Ramos Rodrigez ve Eduardo Gonzales de vardır. CIA, tüm Bolivya'ya girip çıkan yabancılann fışini tutarken gizli servis de, kent ge- ^ ^ • ^ ^ rillasını çökertmek için büyük te\kifata ve aramalara girişir. ABD aynca Ralph Shelton (Pappy) gibi Vietnam Savaşı eksperlerini de. ordusunu eğit- mek üzere Bolivya'ya yollar. Maden işçileri liderleri, sen- dikalar ve siyasi-entelektüel lıderlere karşı da paralel ola- rak büyük bir savaş yürütülür. Amerikahlann, dağlık ve or- manlık bölgelerde insan \-ü- cudu ısısını bulabilen çok so- ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ fıstike özel aygıtlar kullandık- 1 ^ ^ ^ ^ ~ ~ ~ ' ^ ^ ^ ~ lan da iddia edilir. Bolivya or- dusunun içine de moral bozukluğunun yanı sıra Mark- sist fikirlerin sızması, Bolivya lideri Barientos ve CIA'yi, hızlı şekilde kazanmaya mecbur olduklan bir gerilla savaşı karşısında olduklan konusunda ikaz etmiş olur. CIA. La Paz'daki posta ve tüm telefonla- nn da kontrolünü doğrudan üstlenir. Ayncagerillalann bulunduğu sanılan bölgelere ta- nmcı veya alıcı/satıcı kıhğında casuslar da yollanır. Che, Bolivya günlüğüne 20 Haziran tarihinde şunla- n karalar: "Sabahkj j1n aşağı çifUikteki çocuklardan Paulinho. bize, o üç adamın tüccar olmadıklannı söy- ledi. Biri yüzbaşı imiş, diğeri de tüccar değUmiş. Bu bilgi. Calivto'nun kızı olan Paulinho'nun kız arkada- şındanekteedildi" l%0yılında Küba'da bir 'bayram havaa sezerek' kendini Havana'da bulan genç Fran- sız Regis Debra> r . devrime birinci gününden beri ilgi duyan bir Che hayranıydı. Ünlü 'Les Temps Moder- nes' dergisinde Castroculuk: LatinAmerika'nm uzun >ürüyûşü' isimli övücü makalesi yayımlandıktan son- ra Che ve Fıdel'in dikkatinı çekti. 1966 yılında Tri- continental konferansından sonra Küba'dan aynlma- yan genç Fransız, Fidel ile yaptığı uzun görüşmeler sonucu, genlla Foco'sunun anahtarmetınlerinden bi- ri olan 'Devrim İçinde Devrim mi?' kitabını çıkardı. O günden sonra Fidel onu Bolivya'ya Alto Beni ve Chapare bölgelerinin jeo-politik etüdünü yapmaya göndermışti; hem de Che'nin Bolivya macerası baş- lamadan... 1 Şubat 1967 günü Che. adamlannın ço- ğunu alarak normalde 15 gün sürmesi gereken bir kon- disyon turu sayılabılecek keşif gezisine çıktı. Ancak beklenilmedik yağmur. açlık. tehlikeli dağcıhk ve su- suzluk maceralan sonucu bu aynlık 48 gün sürdü. Gün- lüğünde Che, artık 20 Mart'ta 'tam bir kaos ve ne ya- pdacağnu künsenin bitememesi'nden söz etmeye baş- lamıştı. Ktlft hatalardan birisl Kampa nihayet dönebildiklerinde onlan bekleyen- ler arasında Tania. Regis Debray ve Arjantinli ressam CıroBustos vardı. Bustos, Che ile hâlâ gündemde olan Arjantın gerilla Foco'sunu konuşmaya gelmişti. Ta- nia dikkatsizce ve Che'nin ikazlanna aldırmayan bir şekilde kampa geri gelmişti; zılgıt yedi ve ağlamaya başladı. O sırada nöbetten dönen Lorobir askeri vur- duğunu söyleyince sıcak savaş başlamış oldu. Deb- ray'la konuşulan konu ise onun Avrupa'da kuracağı ilişkilerle mi, yoksa dağda mı gerillaya daha yararlı olacağı idı. Sonuçta tereddüt ettikten sonra Che, onu, Avrupa'ya geri gidip uluslararası kamuoyu yaratma- ya ikna etti. O kararsızlık anlannı daha sonra hatır- layacak olan Debrav PierreGoldman'a, "Henüzölüm için olgun olmadığimı duşündüğüm için geri dönme- yi kabul etmiştim'' itırafinı yapacaktı. 17 Nisan gü- nü, Che'nin Bolivya macerasının kilit hatalanndan bi- ri yapıldı. Bustos ve Debray artık bir an önce dön- mek istiyorlardı. Che, grubuyla beraber, aralannda has- ta ve yorgun gerillalar bulunan Joaquin'in kumanda- sındaki 17 kişilik gnıptan üç günlüğüne aynlıp ziya- retçileri bırakmak istedi. Bu iki grup bır daha hiç bir zaman birleşemeyecek ve gerilla mağlubiyetinin ana nedeni belki de bu olacaktı. 19 Nisan'da, birçok id- diaya göre CIA ajanı olan, ama gazeteci geçınen Ge- orge Andrevv Roth gerillalan görmeye geldi. Kimlik soruşturması uzun sürünce, Debray, Roth'un iyi ni- yetinin kanıtı olarak onlan bu dağdan çıkarması için yardımcı olmasını önerdi ve bu kabul edildi. 20 Ni- san sabahı Muyupampa yakınlannda Debray, Bustos ve Roth gruptan aynldılar. Che'nin o anda Debray'den bir şekilde kendisine iletmesini veya bir daha döner- se getirmesini istediği kitaplann başında, 'Roma lro- paratoriuğu'nun Yükselişi \« Çöküşü' geliyordu! Debray nin acele tıra?ı tlk aramada bu üçlünün yakalanmalannm tek ne- deni ise alelacele nraş olan Debray'nin birkaç çok uzun kılı ıska geçmesiydi. Islak tıraş takımı da sırt çanta- sında bulununca Debray itiraf ettirildi. Şeytan yine aynntılardagizlenmişti. Debray'nin yaşamda kalabil- mesi, bir fotoğrafınm basında çıkıp uluslararası yan- kı yaratmasına bağlanacak, uzun süren ve De Gaul- le'ün müdahalesinin de yaşandığı mahkemesi sonun- da 30 yıla mahkûm olacaktı. Üç yıl Bolivya hapisha- nelerinde kalıp sonra Fransa'nın baskılan sonunda ser- best bırakılacak olan Debray. daha sonra 80'li yıllar- da Fransa Cumhurbaşkanı François Mhterrand'ın üçüncü dünya ülkeleri damşmanlığına kadar yükse- lecekti. Ciro Bustos ise tehditlere hemen boyun eğ- miş gerilla liderinin Che Guevara olduğunu itiraf et- mesinin yanı sıra tüm gerillalann birer robot portre- lerini bile çizmişti. Roth tabii serbest bırakılmıştı. Çünkü o 'gerçek' bir gazeteci idi! Che'nin Arjantin çıkarmasının ön gerilla şefı gerçekten pek kof çık- mıştı. Artık Bolivyalılara akan bılgı trafiği yûzünden Ta- nia'nın da dönüş yollan kapanmış, o da bu dağ-or- man macerasının bir uzvu olmuştu. Che artık bir tür- lüJoaquin'mgrubunubulamıyordu. Walkıe-Talkie'le- ri zaten bozulmuştu. tlk randevıı kaçınlmış, sonra bir türlü yollar kesişmemişti. Daha sonra Bolivya dev- rim denemesi tarihçıleri, onlann kımı anda yahıız birbirlerine 1 km mesafede olacak kadar. kimi anda da aynı yerlere bir gün farkla gıdecek kadar yaklaş- tıklannı görüp hayıflanacaklardı. Şans hiçbir şekilde yardımlanna koşmadı. O günden sonra Che ve geril- lalannm başına gelecekler bazı tekrar sendromlann- dan ibaretti. Teker teker ölmek, yufka yüreklilikle gerillacıhk kaidelenni hiçe saymak ve nereye gittiği- ni bibneden dünyanın her noktasıyla ilişkileri kopar- mış olmak... Artık sonun başlangıcı gelip çatmış. hat- ta giderek hızlanmıştı. Sürecek TIR NOKTASII ORAL ÇALIŞLAR oralcalislarta turk.net Seçimin üç önemli mağlubu De- niz Baykal, Tansu Çiller ve Me- sut Yılmaz, şimdi yeniden ayakta kalabilmek amacıyla çeşitli siyasi yollardeniyoriar. Deniz Baykal, ken- disini ziyaret eden ve genel başkan- lığa aday olmasını isteyen 47 il baş- kanına. "Seçimden sonra beni yal- nız bıraktınız. Şimdilik aday deği- lim" cevabını veriyor. CHP'den alı- nan haberler ise, Baykalcılann ola- ğanüstü kurultayı kazanmak ama- cıyla hazırlıklarını yogunlaştırdıkla- rını göstenyor. Baykalcılar, delege- lerdikkate alındığında zaten kurul- tayı kazanabilecek güçteler. O za- man Baykal'ın çekilmesine ne ge- rek vardı? Baykalcılar bu kurultaya neden asılıyorlar? Kazanırlarsa ne yapa- caklar? Bir dönem muhalefeti ter- cih etmeleri gerekmiyor muydu? AJman Sosyal Demokrat Partisi son 10 yıl içinde her seçim kaybından sonra genel başkanını değiştirdi. Vogel'den Sharping'e, Lafonta- ine'den Schröder'e kadar çok sa- yıda isim liderliğe seçildiler ve isti- fa ettiler. Parti, uzun bir aradan son- ra seçimleri kazandı. Bu seçimle- rin kazanılmasında en çok payı olanlardan Genel Başkan Oskar Lafontaine, Başbakan Schröderie ayrılığa düşünce istifa etti. Sosyal Demokrat gelenek böy- le söylüyor. Başarısız olunca istifa edersin. Hıristiyan Demokrat gele- nek de farklı değil. Alman Hıristiyan Demokratlar Birliği Başkanı Kohl de seçimleri kaybedince 16 yıllık başbakanlığın ardından parti lider- liğinı bıraktı. Baykal'ın il başkanla- Çiller, Yılmaz5 Baykal nna yaptığı açıklamadan anlaşıldı- ğı kadanyla bu işin peşini bırak- mayacak. Kendisi genel başkan olamasa bile bir yakınını liderliğe oturtmaya gayret edecek. Sonra bildiğimiz "emanetçi" tartışmalan gündeme gelecek. Mesut Yılmaz, Yüce Divan'a git- me oyunuyla Tansu Çiller'i köşeye sıkıştırmaya çalışıyor. Böylece ye- re yapışmış merkez sağın kalanını kendi etrafındatoplayabılmeyi plan- lıyor. Çıller'in medya kartellerinin boy hedefi haline gelmesi, görül- düğü kadarıyla Mesut Yılmaz'ın cesaretinı arttınyor. Böylece, Çil- ler'den kurtulmak isteyen büyük medyanın da desteğini alarak iler- leyebileceğini umuyor. Bu üç parti yani CHP-ANAP- DYP açısından sorun öncelikle ge- nel başkanlıkta mı düğümleniyor? Genel başkanlann. ciddi bir başa- nsızlık gösterdikleri ve artık bu par- tilerin tepesini terk etmeleri gerek- tiği açık. Bunun tartışılacak bir ya- nı yok. Ancak bu partilerin bir çiz- gi krizi yaşadıklan da bir başka ger- çek. Örneğin ANAP; bu partinin şu anda neyi temsil ettiğini söyleye- biliriz? Liberal bir parti mı? Milli- yetçi bir parti mi? Muhafazakâr bir parti mi? Mesut Yılmaz ve ekibi bu konuda bir çaba göstermek niye- tinde mi? Çiller ekibi neyi temsil ediyor? Geçmişte DP-AP çizgisi, devlet dı- şı kalmış popülist çizgiyi temsil edi- yordu. Kırlık bölgelerdeki muhafa- zakârlık, partinin tabanını oluşturu- yordu. DP-AP çizgisi. geleneksel merkeziyetçi-ademi merkeziyetçi çelişmesinin bir tarafını teşkil edi- yordu. Bu gelenek anti-komünizmin de ülkedeki temsilcisi durumunday- dı. DYP bu misyonu neölçüde bün- yesinde banndınyor? Aslında partilerdeki bu kriz, Tür- kiye'de birçok şeyin değiştiğini gös- teriyor. Artık, geleneksel siyaset tarzı geride kalıyor. Günümüzün değişen koşullannda, farklı ideolo- jik ve siyasi çizgiler rağbet görüyor. Son dönemde yükselen MHP, mil- liyetçiliğin asıl temsilcisi olarak or- taya çıktı. Milliyetçilik, yükselen ye- ni değerdi. Bir ideolojiydi. Fazilet Partisi de siyasi Islamın temsilcisi ve onun da bir oy tabanı var. DSP ise, milliyetçileşen sosyal demok- rasinin temsilcisi haline geldi. CHP'ye, ANAP ve DYP'ye ne kal- dı? CHR Atatürkçülüğü ve laikliği savunarakyüzde8.5'dakaldı. Bu- nu daha sıkı savunsa nereye kadar gider? Bu partinin sorunu, demok- rasiyi ve özgürlükleri savunma ko- nusunda yeterli ataklığı ve cesare- ti gösterememesi. Türkiye'de öz- gürlükleri savunmanın ciddi bir ad- resi kalmadı. CHR Cumhurtyet'in sırf korunma- sıyla sınııiı bir savunma stratejisiy- le büyüyemez. Özgürlüklerin önü- nü açacak yeni bir perspektif be- nimsemedikçe yerinde saymaya devam eder. Çiller ve Yılmaz ise sorunu hâlâ kişisel bazda görüyoriar. Onlar, ön- lerine hangi misyonu koyduklannı ise hiç düşünmüyorlar. Örneğin, siyasi ve ekonomik liberalizmin sağda ciddi bir temsilcisi yok. Bu- na talip olmalan mümkün mü? Mil- liyetçilik ve muhafazakârlık alanla- n kapatılmışdurumda. Onlann ha- kiki temsilcileri var. Merkez sağın ve merkez solun buhranı lider buhranının çok öte- sinde. Düşe kalka sonunda böyle bir arayış içine girmek zorunda ka- lacaklar. Var olan liderlerle bu de- ğişimi yapamayacaklan da bir baş- ka gerçek.