Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 EKİM1999CUMA 10 DIŞ HABERLER dishab(« cumhuriyet.com.tr Çin Halk Cumhuriyeti'nin 50. yılmda Büyükelçi Yao Kuangyi, Türkiye ile ilişkileri Cumhuriyet'e anlattı: Çin'in SOyılhk 'uzunyürüyüşü' DengŞiaoping'in posteri de hazırlandı. (REUTERS) ÖZGEN ACAR ANKARA-Çın HalkCumhunyetı'nın Ankara dakı Buyukelçısı Yao Kuangyi *tki ülke araanda ekonomikiltskiler Tür- kiye ale% hıne açıkveroor. Turkr*e'den da- ha fazla mal alıp bu açığı kapatmak ama- a> la bir ticaretheyeti eldm sonunda Tür- kiye'ye geuyor* dedı Buyukelçı Yao'ya göre "lki ülkeye 700 milyon dolarhk o- caretyakışmıyor.''Buyukelçı "Dahaon- ce yapnğunız iki hidroelektrik santrah gibi venilerini Türldye'de yapabilir. iyice eskımış demiryoUannı yenileyip lurki- ye"nın hızn trene geçmesini sağiavabilıriz. Her ıkikonudada kredi açmay a hazuız" dıyor ÇınHalkCumhunyetı'nm50 Ku- ruluş Yıldonumu nederuyle Turkıye-Çm ıhşkılenıu duzgun Turkçesı ıle Yao Cum- hunyet'e şovle değerlendırdı -Genel olarak sı\asal, ekonomık, as- kerivekutturalaıundaıyıılışkderunız var. Sivasal alanda ust duzeyde, 1995'te Tıir- ktye Cumhurbaşkanı Suleyman Demı- rel, ülkemize başanh bir gezi yaparak ilişkilerin gelişmesuıe katkıda bulundu. Sayın Bulent Ecev ıt de geçen yıl Başba- kan Yardımcısı olarak Çin'e gitti. Siya- sal işbirüğine yardımcı otdu. Çin Huku- meti Türkiye'ye onem veriyor. Ulkenin önetniAsy a'nın bansında \eA>rupa'ıun dogusunda yer almasından kaynaklanı- yor. tki bölge arasında etkin ve onemli rol oynuyor. Soğuk savaşın sona ermesı ile or- tâya çıkan yeni sorunlarda, ornegın çev- re, terör, Ortadoğu konusunda Turkiye ile işbirtiği yapıyoruz. Türkiye ıle Çin arasında bir istisnai mekanizma var. Bir Ankara, Pekin 'i 197Vde tanıdı Büyükelçi Yao Kuangyi Şanghay 'daki Büyükelçiliğini 1949'da kapatmak zorunda kalan Türkive, Çin Halk Cumhuriyeti'ni 1971 yıîına değin tanımadu 1965'te Çin Parlamento binasındaki makammda görüştüeüm Çin 'in Mao'dan sonraki 2. adamı olan Başbakan Çuenlay, "Türkiye ile Çin arasında diplomatik ilışki kurulmasımn iki ülke yaranna olduğunu " söyledL Bu olaydan altıyıl sonra zamanın Fransa'daki Türk Büyükelçisi Hasan Işık 'ın önerisi ile Çin 'in tanınması konusunda ilk adım Paris 'te atıldu Büyükelçi Işık, Çin 'i çok daha önceden tanımış olan Fransa 'nın aracılığı ile Çin Büyükelçisi General Huang Zheng ile iliski kurdu. tki büyükelçi arasında yürütülen gizti diplomasi" sonucunda Ankara, Pekin'i fVashington 'dan önce tanıdığını açıkladu New York'ta BMDaimi Temsilciliği'nde 2. adam olan Nuri Eren, Pekin 'e ilk Türk Büyükelçisi olarak atandu >TİburadanÇin"egıdiiyorsa,ertesiyılora- danTürkiye'yeresmızryaretvapthyor. Bu temaslarda uluslararası sorunlar konu- sunda goruş ahşvenşlenvokyararu olu- yor. Üst düzey temaslannı karşılıklı ola- rak daha da arttırmak ıstiyonız. Şimdi Tûrkiye'ye getme sırası bizde. Sayın De- mireTingörev suresi bitmeden Cumhur- başkanı Cıang Zemın'in yıl başından sonra Turidye'ye geunesi ile Tıirk-Çin Dişkflerinin veni bir aşamayagirmesiniis- tiyonız. DemıreL Zemın'i 95'te Türld- ye'y e davet etn, bırkaç kezyineledi. Ken- di kesınlikle gelmek isüyor." Genellıkle bu tûr resmı zayaretlerde ulkeler, dıya- logun güçlendınlmesı ıçın yenı gelen kı- şı ıle ılışkı kurma yoluna gıderlerken, Çin Cumhurbaşkanı Cıang'ın, Demırel aynlmadan Turkıye'ye gelmek ısteme- sı, bu zıyarete ılgınç bir boyut katmak- tadır Böylece Turkıye 21 yy'ınılkya- bancı devlet ba>kanı olarakCıangZemın'i ağırlayacak Büyükelçi Yao, sıyasal alan- dakı ılışkıler konusunda aynca şu bılgı- len verdı "İki pariamento arasındaki iBşkileriyigidiwr.Meclis Başkanı olarak Hıkmet Çetın Peldn'e grtü. Parlamen- terlerarasıifişkflerdegeSşiyor.ŞDndi,par- lamento komisyonlan, orneğuı dış ılişki- ler komisyonlan arasında da karşınkn ziyaretleri tesvık ediyoruz. Bundan baş- ka Parlamentolardaki dostluk gnıplan- nın çauşmalannı yoğunlaşbrabiliriz. Bu ziyareder iki ülke arasında sı>asal anla- ytş ve gelişraeje yardıma oluyor." Yakışıksız 700 milyon dolar Çm ıle Türkıye arasındaki ticaret ve ekonomık ılışkılenn yetersızlığı konusun- da uzgun olduğunu vurgulayan Buyukel- çı Yao'nun bu alandakı değerlendırme- sı şo> le "Geçen yıl iki tarafin ortak ça- balan ik I9981 detoplamticaret hacmı 700 mih-on dolara ulaşü. Bu >etersizdir. tki ülke srvasal ihşkilenne bu rakam yakış- Tören hazırlığı Kutiama öncesi 'temizlik 9 • Bugün yapılacak kutlamalar öncesinde, Tiananmen meydanı, sadece dılencıler ve evsızlerden değıl turistlerden de anndınldı. DışHaberlerServisi-Çın Halk Cumhunyetı'nın kuru- luşunun 50 yıldönümü to- renlen ıçın başta başkent Pe- kin olmak ûzere ulke gene- lınde olaganûstü güvenlık ön- lemlen alındı Çin Televızyonu, 50 yıldö- nümü nedenıyle dans ve mü- zık göstenlennın yanı sıra Çm Komünıst Partısrnın ba- şanlannı anlatan belgeselle- reyervenyor Pekinîdekıcad- deve bınalar çıçekler, kırmı- zı fenerler ve 50 yıla ılışkın sloganlarla doldu Tiananmen Meydanf nda dalgalandınlmak Ü2ere 25 metregenışlığınde ve 17 met- reyükseklığınde de\ bir bay- rak hazırlandı Bu, Tianan- men Meydanı'nda bugüne kadar dalgalandınlan en bü- yük bayrak olacak Törenlenn yapılacağı ün- lü Tiananmen Meydanı ve çevresı ıse son bırkaç gündur "temizlik operasyorüanna" sahneoldu Me> dan, sadece dılencıler ve evsızlerden de- ğıl tunstlerden de anndınl- dı Tiananmen Meydanı ve çevresı kutlamalar ıçın boşal- tılırken ışyerlen kapatıldı Bu arada. Çrn polısının *ül- kenın imajını zedeledikieri'' gerekçesıyle dılencılen, ev- sızlen, zıhınsel ozürlulen ve yabancı ışçılen toplaması ın- san haklan kuruluşlannı ha- rekete geçırdı MerkezıNevv •Vork'ta bulunan tnsan Hak- lan OrgunTnun Çın'dekı tem- sılcısı, sokaklardan alınarak zorla bannma merkezlenne göturulen ınsanlann dayak yedığım ve zorla çahştınldı- gıru bıldırdı tnsan Haklan Orgutu tarafindan kaleme alı- ranbıldınde - Bannma mer- kezknnde kaJanlardan kira Bteniyor. Dışandan ınsanlar- b gorüşmekn de >asaklaıu- jor'deiuldı Kutiamaöncesi 00 bın kışının tutuklandığı belırnhyor Kutlamalara bugün halkı Emsılendahaonceden seçıl- mış 500 bın kışının katılma- n beklenıyor rme'ayasak Buarada. Çin ıçın özel bas- oyapan haftalık haber der- jbi Tıme'ın "Çin'in şaşırö- ayanm yüzyıh" başlıklı sa- vısıyasaİdandı, Fortune der- gısının lntemet'tekı sayfası ıse bloke edıldı Surgundekı muhalıflerden VVei Cmgseng veWangDan'ın yanı sıra Tı- bet'm ruham lıden Dalai La- m'nın makalelennın dergi- nm yasaklanmasma yol açtı- gı behrtılıyor Çin Halk Cumhuriyeti'nin 50 yılı V Mao'nun "llenye Ooğnı Büyuk Sıçrama" donenn krtMda son bulur 1961 'de 20-40 milyon kışının oldûğu one surulmektedır Mao'nun "Yüz Çıçek" hareketı Aydınlar partryı eleştırmeye başlar 500 bın kışı çalışma kamplanna gondenlır Çın-Sovyet Dostluk antlaşması "Kenöerte Temızlık" En az 1 mıly Komuntang yanlısının ıdam edıldığı one suaılmektedtr Çin ilk nukleer denemesını gerçekleşfinr Kultur Devnmı Kızıl Muhafızfar, "revızyonıst unsurian" tasfiye kampanyası başiatır 2-7 milyon kışı çıkan sıyası kanşıklıkta, cezaevlennde oiur veya ıdam edıhr Tanmreformu En az bir milyon toprak sahıbı ıle zengın koylu olüjrulur t Uzun yürüyüş'ün ardından Komünist Parti başkanı Mao, Halk Cumhuriyeti'nin kurulusunu ilan eder. Tek çocuk polıhkası başlabbr Nûfus bir mılyonu aşmıştır ı ı EyKH: Mao nur veiıahtı asken darbe planı yapmakla suçlanan ün Bıao, uçak kazasında hayatınt kaybeder Ekım: Pekin Btrteşmış Mıüetler'de Tayvan ın yennı alır ABD başkanı Rıchard Nıxon Çin ı zıya'et eder 4 Hazıran: Ordu Tiananmen meydanmda başlayan öğrencı hareketı™ bastmr Yûzlerce kışı oldurûlür. Ocalc Başbakan Çu Eniay ın otumu Nısan: Zu tarafiarian güvenlık guçlenyte Tiananmen'de Deng Şıaopıng ın ıktıdarâ gelışı çatışır EKonomık reformlar, sıyasette !.„,„,..,. Tanman rtmm dışaaçHmasu-ec, başlar SotaSST^^ Eytüh Mao'nun ölumû Hua Mart Zu Rongıı başbakanlığa gelır MartÇınVıetnam'dan Guofengbaşageçer çekıBr Aralannda Mao nun eşının de Haaran: ABD başkanı Bıll Clınton bulunduğusertlıkyanlısı Çin ı zıyaret eder "Döröu Çete" tutuklanır Şubat Deng Şıaopıng ın ölûrnü Hazıran: Ingıltere Hong Kong'u Çin e lade eder Tayvan da ılk devlet başkanlığı seçımlen öncesınde Çm Tayvan denızıne fuze atar Cıang Zemın Iktıdarâ gelır Nısan: 10 000 Falungong tankatı uyesı protesto göstenlen başiatır Gostenler bastnlır Mayn: NATO uçaklannın Çm'ın BeJgrad buyukelçılığını vurması ülkeçapında ABD karşm göstenlen ateşler Bir küresefleşme sürecinden dîğerine ERGtNYTLDIZOĞLU Bir yüzyi dahakapanırken ÇinyineBa- ö'nın gündeminde önemli bir yer kaph- yor. Bu Uginin bir ncdeni, devriminin 50. yıhnda, Rusya'nın aksine, Çin'inNewswe- ekdergismin saptadığı gibi "dımdık ayak- ta" ohnasL İlginin başka nedenleri de var. Üstelik bunlardan bir kısmı geçen yuzyihn so- nundakflerden hiçdefarkhdeğil Ö zaman- ki ilk küreselleşme dalgasında okluğu gi- bi,bu seferde, Batıiçinsorun,ABD iş çev- relerinin dergisi Fortune'ün deyimiyle "'Çın'ıaçmak " Batı'nınükÇin'iaçmagi- rişimi, ülkenin ekonomik ve siyasi olarak istikrarsızhğa irilmesine, nihayet parça- lanmasma yol açmı^tı. Bu gun, ikinci kü- reseUeşme dalgası da benzer dinamikleri harekete geçirebilir. Geçen yüzyılın başında tngiltere, ABD ve Fransa, Çin'i bir seri ticaret anlaşma- sı imzalamaya zorladılar. Bu anlaşmalar, Çin'in ekonomisini Batılı şirketlerin mal- lanna açtu Çin vönetiminin dışında dip- kMnatikdokunulmazttğı olan " serbest bol- gelenn" oluşmasınaolanaksağladi-Boylecedış rekabete karşı korunamaz halegelenÇin'in ye- rel sanayi ve ticareti çökmeye, toplumsal do- kusu çozülmeye başladı. tç ayaklanmalar pat- lak verdL askeri-feodal komutanlar kendi ye- rel hukümetlerini oluşturmaya başladılar. 1890'lann ikinci yansında once Japonya son- ra Almanya. Fransa, lngjhere \e Rusya, Çin'in çeşitli bolgelerini ışgal edip ulke>ı paylaşmaya başladılar. Her ne kadar Çin devleti 100 gun reformlan olarak bilinen bir "Batılılaşma" hareketine giriştiyse de, 1916 yıhnda tam bir Kutlamalara, 'halkı temsiien'önceden seçflmiş 500 b«ıkisininkatılrnasıbekleniyor.(Fotoğraf: REUTERS) dağdmay la sonuçlanacakolan süreci geriye çe- \iremedL \ukandaki sureçle, bugunku dtşa açılma eğüimleri ve Çin devlerirun siy asi askeri gücü arasında önemli farklılıklar olmakla birtikte, özellikle dışa açıunanın karaktennden kay- naklanan dikkate değer benzeriikler de var. Çin'in dışa açılması halen aşamata ve dene- timli bir biçimde suruyor. Bu nedenle 1997-98 arasmda -\s\a ulkeleriniveRusya'yı sarsan ma- li krizin Çin ekonomisi uzerindeki etkileri >> kıcı boyutlara ulaşmadı. Bugün, aralannda Dunya Bankası Baş EkonomisrJ Stıglıtz ve iin- lü ekonomist Krugmann'uı da olduğu birçok gözlenıci, Rusya'daki yıkım ve dağdmaya kar- şılık Çin'in ayakta kalmasuıı, sürecin aşama- h ve denetimli ileriemesine bağhyortar. Ancak Çin, Dunya Ticaret Orgutu'ne girer- se,gumruk \e yerti sanayi uzerindeki konıma- lar buyuk olçıide kalkarak iç pıyasa \BD ve Avnıpa mallanna açılacak, donuşum sureci de- netim dışına çıkmaya başlay acak. Fortuneder- gisi tarafindan 1978'den bu yana en onemli dönüm noktası olarak saptanan bu girişim ilk elde, çokulushı şirkerJerin etkinliklerini, uzun dönemde de " setbest pıyasa" ya ge- çişi hızlandıracak. Bu dışa açdmanın da bir öncekini arum- satan etkileri olması bekleniyor. Orne- ğjn, ABD ve Avustraha çiftçileri Çin'e ih- racatlannı artbnrken, Batı'nın sanayi şirketleri ve sigorta sektörü dünyanın en büyük piyasalanndan birine özgürce gir- me olanağına kavuşacak. Bu surecin Çin'de kırsal ekonomiler, yeni >eşeren özel sanayi işletmeleri, tkari dağitım ağ- lanyla, özelleştirUmekte olan dev let işlet- meleri üzerinde yık»a etkileri olması bek- leniyor. Çin resmi kaynaklari, Dunya Ti- caret Örgütü'ne katıldıktan sonraki ye- di yıl içinde tanmda 10 mityon, sanayi de de 2.5 milyon insanın işsiz kalacağnu he- sapuyorlar. Merkezi planlamayla yonetilen kar- maşık etnik yapüara sahip Yugoslavya ve Rusya'da merkez ile çevre arasındaki da- grtun ve böluşüm ilişkilerinin serbest pi- yasa neformlanyla dağıtılması, merkez- kaç güçleri arttırmış, parçalanma dina- miklerini gundeme getirmişti. Halen BM In- san Gensme Endeksinegore Arnav-urJukve Na- mibya arasında 107. sırada. kişi başına ulusal geüriPapuaYeniGine'den gerideolan Çin üze- rinde, bu ikinci dışa açılma sürecinin de siya- si bütunluğünü zorlayacak güçlü toplumsal basınçlar otuşturacağuusöylemekçok abarn- holmaz. Sözkonusu gelişmeleriseÇin'in gelecekyüz- yüda,gerekyerelgereksede uluslararası bir güç odağı olma şansını, ABD'nin stratejik hesap- lanna uygun bir şekikle azaltır. maz. 1998'de Çin'in toplam dış ticaret hacmi340 mihar dolardLTurkı\e'nin pa- yı ancak bınde 5'tır. Turkıye'run toplam dışticareti 75 milyardolardır. Bu oransa- dece yüzde 2'dir. tki tarafıçın de çok ku- çükrakamlankonuşuyDruz. Önemliolan ekonomikveticariilişkilerdir. Bunlarge- lişmiyorsa dişkılenmiz boştur. Bir-iki yıl içinde tıcaretimızı en azından ıkiye kat- Uunayı istnoruz. 700 mıhon dolarhk ti- carette Turkiy e ale> hınde olan açıgı azalt- mak ısoyomz. Bu y\\ sonuna doğru Tür- kiye'ye bir Çin alım heyetı gelıyor. Tur- kiye'de mallar. fiyat \e kahte açısindan uy- gun olursa çeşıriı alımlar >apnıalan soz konusu olacak. Boyiece Turkı> e'nin biz- leolandışticaret açtğınıda kapatmış otu- ruz." Çin Turkıve'den çeşıtlı ıplıkler, krom, çelık urunlen, bakır cevhen ve urünlen, elektnk motorlan. buna karşı- lık Türkiye Çın'den tekstıl, kok komu- rü, muzık setı, elektnklı madde yedek par- çalan, plastık urunler ev araç ve gereç- len, boyalar, ayakkabı dıkış makınesı, TV, oyuncak ılaçlar almaktadır _ u Karşüikh \aünrru teşvrk ediyoruz. Llkemtzdeki 1979relormlanıle diş bağ- lannh yatmmlar konusunda açık bir si- yasaıznyoruz. Çüı'de\ikla ortalanıayüz- de 9-10'luk bir büyüme hızı sağlaruyor. Türkiye bu büyuknünısayaürun yapar- sa kazançh çıkar" dıyen Büyükelçi, ya- tınmlann neler olabıleceğını ıse şoyle açıkladı Hidroelektrik ve demiryolu "Çin'le Türkive arasında ışbuüği için ornek alan, enerjı olabilir. Çin, hidro- elektriksantrallannda \nksek birtekno- lojiyesahiptir.Çinbu alandaTurkrve'de yabnm yapabılir. Orta çapta iki hidro- elektrik santrabnıÇonımve AntaKa'da yapnuş bulunmomz. Bunlann arkası ge- lebilir. Dedeman Irmağında Sandakık'ta yap-işlet-devret yöntemiile yenisiniyap- maya hazınz. Türkiye ile Çin arasında enerji konusunda bir çerçeve anlaşması ımzalanabilir. Bu anlaşma Çin'in Türid- \u'ık' kuçuk. huvuk.ortaboydahidroelekt- nk santrallannm > apımını ongorur. Biz de bunları \apar>e kredı açanz." Çin'in hıdroelektnk santrallarkonusunda dun- yada bınncı ulke konumunda olduğu bı- lınıyor Çin Büyükelçisi, Turkıye'de bir ba§ka yatınm alanı olarak gorduğu de- mıryollan hakkında şu yorumu yaptı "Türkiye'deki demiryollannın yeni- den yapdanmasını sağla>abilinz. Turki- Ve'dedemirvoUan30yıldır>enilenmedi» ğiiçin eskrven bu hatlan yenileştirip hız- lı tren uygulamalan için yabnm yapabi- linz. Çin bu alanda da ileri bir ülkedir. Çin he\eh fızıbdite çaiışmalan yapabih'r. Bu alanda da bir çerçe\e anlaşmasınuı imzalanmasına gidilebuir. Her ıkı konu- daçerçeve anlaşmasıimzalanması tçın Dı- şişleri Bakanı hmaıl Cem eonerilergo- türduk. Hazırhklanna başladığimız çer- çeve anlaşmalanıu Cuınhurbaşkanı Ci- ang'ın ziyaretine )etiştirebıhrsek çok ivi olur." Ekonomık ılışkılerdekı zorlukla- n ıse Yao şövle değerlendırdı %înve Türkiye iki buyukpazardır. \n- cak aralannda uzaklık var. Türkişadam- lan ış \apmak için Ban'ya gidıyorlar. Çin'e ise sa gelivorlar. Bu nedenle de Çin pazannı tanımrvorlar. Oncelıkle karşı- hkh anla\ış ve gmenı arttınp ondan son- ra daişbırlıgınegıdılnıelıdır 19Mayts'tan bu yana THV Pekin'e de uçma\a başla- dı. Kasımda da >eni havaalanı bıhnce Şanghay 'a kadar uzanacak. Bu, gıdişge- lişleri daha da artnracak. Bu nedenlege- leceğe umirJe bakıyorum. Çin dünyada, Türkiye de bu bolgede buyuk bir ülke- dir. Aramızda çıkarçanşması>oktur. İş- birtiği istemek benım gore>imdn-. Çin'e Turk yaonmlan başladı. Ornegin Koç, Türkçe-Çince bılgısjrvarprogramını ora- da hazırhyor. Kent şekeriemenin, Ülker ve Migros'un yanı sıra bir Turk şirketin de yün fabrikası var." Ikı ulke kultur ılışkılen hakkında Bu- yükelçı şu bılgılen verdı "Kuhürifişki- terineçok onem v'eriyoruz.TürkiyeveÇin eski uygarhklar açısuıdan çok zengın iki ülkedir. Çin halkı Türk halkını seviyor. 1993'te imzalanan kultur anlaşmasın- dan bu yana 7 kez düzenlenen kultur programlannın sonuncusu 1998-2001 yüianndakı kulturel mubadeleyi iceri- yor. Bu çerçevede karşüıkh olarakheyet- İergktipgehyor.l97rdenbu>ana220 ka- dar kultur heyeti gidıp gekü. Bırkaç gün önce Ankara'da ÇınlıKoşlu Ressam- lar Scrgısı' açıldı. Savunma hassas konu "Savunma alanında askeıierüniz ara- sındatemasvezjyaretfcr var. Eldm ayıso- nunda MUli Savunma BakanıOrgeneral Chı Haotıan \lflh Savunma Bakanınınn konuğu olarakgekcek" dıyen Bu> ukel- çı, bır sorumuza karşılık a bunlann has- sas konular olduğunu" soylemekle ye- tındı Turk savunma kaynaklanna göre Türkiye ıle Çin arasında ortak fûze ya- pımı konusunda goruşmelerm surdurul- duğu de one surüluyor "Türkive ile ay- nı deprem kuşağuıda olan Çin'den dep- renıle ilgili bUim heyetimiz gehp ıncele- melerde bulundu. Bu konuda karşüıkh bflinısdveteknolojikişbuiîğiyapabUiriz'' dıyen Buyukelçı, deprem bolgesını gez- dığını, acı durumdan uzüntu duyduğu- nu behrttıkten sonra şunlan soyledı "Çin halkı Türk halkma yardun yap- maya hazırdır. 100 ton kadar çadır. bat- tanıye \e ılacın vanı sıra Çın kızılhaç'ı 60 bin dolar gonderdi. Bu arada buyukel- çiBğimiz çahşanlan da ılk hafta içinde 40 bin dolar toplavıp bağışladılar. \eniden yapılanma konusunda duşuk faulı kre- di açmak istiyoruz. Bu yörede iş adam- lanmızın ulaşun, elektnk, yol gibi çahş- malara kanbnalannı teşvik edryoruz."