Katalog

28 HAZİRAN 1998 PAZAR CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ / YATIRIMCIREHBERİ 11 Cumhuriyet Attını (b»n TLJ 16.450 :3?*tay. 29 5Haz. 12 19 26 DOİŞr (serisest piyasa satış) 265.400 262.500 •I 257.000 -*" 282730 2S7.500 254.000 22May. 29 SHffl. 12 19 26 M a r k (serbest ptyasa satış} 145.300 144.500 ^ ^ 1 4 5 . 7 0 0 144^200 29 SHat 12 19 26 Geceiikfaizler(%) 22May. 29 5Haı 12 19 26 Borsanın seyri f~3lşlem hacmi ^ r\ •->«_ C V3728^> 4 1 0 8 ^ ^ - ^ ^ 1 9.049( i, ş 22May 29 5Hat >8orsa 4028 S S 12 4007 Tm T - S 19 4014 ş D0VİZ - ALTIN NE GETİRDİ? AmenkanOoton Mnaglbrta ImıtaSttfim Ismçf» Frtnp Nollaıııtı Ftori» Fr»nmFmw Cumhınvgt Mftnı 24 Avar kâlce 22jyarMtez* 207 000 115 700 343000 141 750 152 500 34 500 12800.000 1825 000 1.S15.000 2S2.750 147300 440 500 175.900 130.500 44.000 16 700 000 2 525 000 24M.000 265 400 147.200 442 750 174.150 130 400 43 350 16.750.0W 2.515 0O0 2 «0000 • (%) 1.01 -0.07 0.51 -011 J J L -0.40 000 28.21 27.23 29 Ot 23 35 27 22 27.39 30.M 30.65 29.50 BORSAPA CEÇEN HAFTA Kıynrt osctı Fren S asarTokst tt? İCr ntema MPİston StomansA-Y UManOU 1 rucuı ruAoy YKnx*YO y»ı Kredı S Iflanı «Iktln (000) 156474a 99191 37199 Kıpınıj flyalı «am Yürt. Yabancılann işlem yapmaması endeksin dar bir aralıkta hareketine neden oldu Dar lıaeiııı yükselişi durdurdu Ekonomi Servisi - Yurtdı- şındaki gehşmelere karşı du- yarlılığı artan Istanbul Men- kul Kıymetler Borsası'nda yabancılann alım yapmama- sı, tatsız bır haftanm yaşan- masına neden oldu. tşlem hacmınin düşük olmasi bor- sanın dar bir aralıkta hareket etmesıne neden olurken en- deks 4000 düzeyine tutun- maya çalıştı. Haftaya 4007 puandan başlayan borsa bile- şik endeksı sadece 7 puan yükselışlehaftayı 4014 puan- dan tamamladı. Hisse senet- leri ortalama binde 17 oranın- da değer kazandı. Dolarm ge- çen hafta dığer para bırimle- ri karşısında değer kazanma- sı yurtiçi pıvasaya da yansı- yarak yüzde 1 prim yapma- sına neden oldu. Yabanolar almıyor Yabancılann gelişmekte olan piyasalardan çıkma ka- ran ve bir süredir dönmeme- leri İMKB'ye de olumsuz yansıyor. Yükseliş için ge- rekli işlem hacminin yerli ya- Yatınm araçlannın haftalık getirisi (%) Faizler, net ve donem sonu olarak hesaplanmıştır Repo faızlen İMKB venlendır Dovız ve altın. serbest pıyasa fıyatıdır o OS <5 tınmcı tarafından sağlana- maması, borsanın hafta bo- yunca hacimsiz ve dar bır aralıkta hareketetmesine ne- den oldu. Halka açılan şırketlenn ca- zibesi endeksin düşüşünde önemli rol oynarken borsacı- lar yabancı alımlanyla des- teklenmeyen pıyasanın yu- kan çıkışının çok zor olduğu- na dikkat çekiyorlar. Devlet Bakanı Güneş Ta- ner'ın Uluslararası Para Fo- nu'v la bır anlaşma yaptıkla- nna ılışkm açıklamasınm kre- dı derecelendirme şırketleri- nı harekete geçirmesi duru- munda yabancılann tekrar alıma geçebileceklenne ışa- ret eden borsacılar, temmuz ayı başında açıklanacak ha- ziran ayı enflasyon rakamı- nın düşük çıkmasının yaban- cılann girişini kolaylaştıra- bileceğini kaydediyor. Haftayı 4000 düzeyine tu- tunmayaçalışarak geçıren bı- leşik endeks, sadece binde 14'lük bır yükseliş yaptı. Endeks bazında en iyi ge- tinyı yüzde 1.83 oranındaar- tışla sanayı sektörü kazan- dırdı. Mali grup hısseleri ıse yüzde 1.16 oranında değer yitırdi. Dolar ıse haftanın en iyi kazandıran yatınm araç- larından biri oldu. Önceki hafta Amerıkan ve Japon merkez bankalannın müda- halelenyleyenin dolar karşı- sında değer kaybetmesı dur- muştu. Ancak geçen hafta başın- dan itibaren dolar yen karşi- sında tekrar değer kazanma- ya başlayınca, yurtıçinde de dolar serbest piyasada 265 bın 400 lira düzeyine kadar yükseldı. Mark ıse 100 lıra düşüşle 147.200 hradan haf- tayı tamamladı. Yıllık, 6 ayhk ve 3 aylık mevduat oranlannın haftalık getirisi geçen haftaki düzeyi- ne göre değişmedi. Yılhk fa- ız yüzde 1.51, 6 ayhk yüzde 1.26.3 aylık mevduat ıse yüz- de 1.26 oranında pnm yaptı. Yatınm fonlan da haftayı prim yaparak kapatan yaünm araçlan içinde yer aldı. A ti- pi yatınm fonlan ortalama yüzde 1.52 oranında değer kazanırken B tıpı fonlan or- talama yüzde 1.39 değer ka- zandı. Bankalardan kesinti yapılmazken aracı kurıımlar repo ve ters repoya yüzde 6 stopaj ödüyor Aracdar stopaj sancısı çekiyor TAMKYILMAZ Repo ve ters repo ışlemlerinde 1998 yılı başmdan bu yana uygulanan yüz- de 6 stopaj uygulaması, aracı kurum- lann isyan bayrağı açmalanna neden oldu. Karar, bankalan kapsam dışin- da bırakırken aracı kurumlar yüzde 6'lık stopajı yatınmcıya yansıtmak zorunda kalıyor. Aracı kurum temsılcilen bu duru- mun piyasada haksızrekabeteneden, olduğunu ilerisürûyor. 1 Ocak 1998 tarihinde uygulama- ya konulan ve Gelir Vergisi 94. mad- denin 14. fıkrasında düzenlenen re- po ve ters repodan yüzde 6 oranında stopaj kesme zorunluluğu bankalan kapsam dışında bırakırken aracı ku- rumlara benzer bır hak tanınmama- sı, aracı kurum yöneticılerinı çıleden çıkanyor. Repoyu yoğun olarak kullanan ara- cı kurumlar piyasada 1997yıhndaçi- kan stopajsız kâğıtlann azalması ne- deniyle sıkıntılannın daha da arttığı- nı belirtirken sorunun bıran önceçö- züme kavuşturulmasını istıyorlar. Haksız rekabet Bir aracı kurumun yönetim kuru- lu üyesi durumun aracı kurumlann bankalarla rekabetini engelledığini söyleyerek şöyle konuştu: "Aylardır bu konuy la ilgili olarak hiçbirçabşma yapdmadı. Konu: biz aracı kurumla- nn bankalarla rekabetini engellhor. Bankalar bu kaynağı stopaj kesinrisi vapmadan kuUanabilirken bankala- nn araa kurumlan dahil. rünı aracı kurumlar bundan \anarianamı\or." Yönerıcı bankalar lehme düzenleme- nin piyasada haksız rekabet yarattı- ğını kaydeden yetkılı^Hükümetin ; toou>u dcrhal çözüme kavuşturma- sgereknor"'dedı Teknikatiama' Kent Yatınm ve Menkul Değerler Genel Müdürü Nalan Erkarakaş da haksız rekabet yarattığının doğru ol- duğunu, ancak konunun kasıtlı olarak değil, teknik bir atlama olduğunu ile- n sürdü. 'Pazar p^ı düşer* Konuyla ilgıli olarak bır aracı ku- rumun hazırladıgı raporun sonuç bö- lümünde, düzenlemeyle birlikte ara- cı kurumlann repo ışlemlerinde ban- kalarla rekabet etmesının olanaksız ha- legeldığme dikkat cekilerek stopaj uy- gulamasının aracı kurumlann repo piyasası pazar paymın ve dolayısıy- la gelirlerinin önemli oranda azalma- sına neden olacağı belirtiliyor. Stopajtı ve stopajsız repo hacmi (mt^nr^ Stopaılı | % Payı I Stopaısız I % Payı 01-08Mayts 11-15 Mayıs 18-22 May» 25-29 Mayıs 01-05 Hazıran 08-12 Haziran 15-19 Hazıran 22-25 Hazıran 722.953 500.754 503.015 777 556 38.80 46.70 43.62 46.40 1.140.188 586.124 650.032 898 281 762 232 935.743 774 978 870.828 50 35 61.99 61.31 63.80 751 625 573.792 489.077 494.046 61.20 53.93 56.38 53 60 — — — 49 65 38.01 38.69 36.20 3.341.781 59.14 2.308.540 Stopajlı repo hacmiartiyor lstanbul Menkul Kıymetler Bor- sasi Repo-Ters Repo pazannda yilba- şından bu yana işlem gören stopajsız repolann oranı giderek azalıyor. Ma- yıs ayında gecelik repoda işlem hac- minin yüzde 56.67'sı stopajsız, yüz- de43.33'üstopajlı kâğıtlardan oluşur- ken haziran ayında ıbre tersme dön- dü. 25 Haziran ıtibanyla yapılan he- saplamaya göre gecelik repoda top- lam işlem hacmınin yüzde 59.14'ü stopajlı repoyla yapıldı. 1998 yılı başında yürürlüğe gıren stopajlı repolar nedenıyle ıkiye bölü- nen İMKB Repo-Ters Repo pazann- da stopajsız kâğıtlann işlem hacmi azalmaya başladı. Günlük bültenler- den yapılan hesaplamalara göre ma- yıs ayında pazann yüzde 56.67'sı sto- pajsız repodan oluşurken hazıran ayı- nın başmdan itibaren bu durum sto- pajlı repo lehme dönmeye başladı. Piyasada stopajsız repo miktan va- desi gelmesi nedenıyle günden güne azalırken 25 Hazıran'a kadar derle- nen verilere göre pazann yüzde 60'ına yakını stopajlı reponun elıne geçtı. Uzmanlar yakın zamanda piyasa- da stopajsız kâğıtlann daha da azalacağını belirtiyorlar. Akaryakıt bayilerinden Maliye'ye tepki • TABGtS Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Orhon, akaryakıt istasyonlanna kesilen cezalann "haraç kesilir" gibi ahndığını öne sürerek, Maliye müfettişlerinin, "Rüşvet mi aldınız da ceza kesmediniz" sorusuyla karşılaşmamak için ceza kestiklerini savundu. I istinye'den En Taze Haberler Borsacı'da \5MSM 1 ~ W " " ^ HAFTMJK EK0N0Mİ DERSİSİ Borsacı 1KISA VADEDE KJUANDIRACAK KELEPİR HISSELER ARSAN TKSTİL VE SEÇUKLU GIDA HALKA AÇIUYOR 1998/3 BİLANÇO VBİLKh GÖRE BU İYİ SANAYİ ŞİRKETLBU AKÇANSA AKIN TîKSTIL AURKO HOLOING DEMIRDOKÜM OTOKAR 8AK AMBALAJ BOROVA YAPI ÇBS BOYA DOĞAN KOLDING PARK TEKSTIL KONFURTGI0A G0L7AŞ ÇIMENTO "BORSADAKİ REHBERİNİZ" İstanbul Haber Servisi - Vergi kaçakçılığı ve benzine su kanştırdıklan gerekçesiyle Maliye Bakanlığı tarafından 68 trilyon lıralık vergi ve usulsüzlük cezasına çarptınlan benzin istasyonu sahiplen, Maliye Bakanlığı'na tepki gösterdiler. Türkıye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri lşveren Sendikası (TABGİS) Yönetim Kurulu Başkanı Sinan Orhon, akaryakıt istasyonlanna kesilen cezalann "haraç kesilir" gibi ahndığını öne sürerek, Maliye müfettişlerinin, "Riişvet mi aldınız da ceza kesmediniz" sorusuyla karşılaşmamak ıçm ceza kestiklerini savundu. Orhon, haklannı aramak için pompa durdurma ve yürüyüş gibi eylemler de yapabileceklerini söyledi. Türkiye genelinde yaklaşık 3 bin 600 benzin istasyonu sahibinin üye olduğu TABGİS Yönetim Kurulu, dün Topkapı Eresın Otel'de bır basın toplantısı düzenledi. Toplantıda konuşan TABGİS Yönetim Kurulu Başkanı Orhon. akaryakıt kaçakcıliğıyla vergi kaçakçılığtnın ayn konular olduğunu belirtti. Akaryakıt ticaretinde vergi kaçakçılığının mümkün olmadığını savunan Orhon, her akaryakıt pompasında tüm satışı kaydeden elektronik, mekanik, sıfırlanamaz totalizatörler bulunduğunu ve günlük satışlan gösteren totalizatör toplamlarmın her gün muhasebe kayıtlanna işlendiğini belirtti. Güneydoğu'da akaryakıt kaçakçılığının devlet gözetiminde yapıldığını öne süren Orhon, bugün Türkiye'de satılan akaryakıtın yüzde 25'inin sınır ticaretinden kaynaklanan kaçak motonn olduğunu öne sürdü. Devletin yılhk zarannın 1 milyar dolar olduğunu belirten Orhon, akaryakıt kaçakçılannın yasal petrol şirketleriyle rekabet ettiklerini ve Ankara'da lobi çalışmalan yürüttüklerini iddia etti. Edirne'nin bu çalışmalar sonucunda. "Sımr ticareti yoluvla petrol ürünleri ithatan \apma\a yetkili kılınan iller kapsamına" ahndığını kaydeden Orhon, "Bunun sonucunda tüm Trakya ve İstanbul, kaçakçılann eline bırakjlmıştır. Bugün yapüması gereken, petrol ürünlerinin sınır tkareti kapsamından çıkardması ve yasa destekii bu kaçakçılığa son verilmesidir" dedi. YORIM ÖZTİN AKGÜÇ Vergi Yiikü Vergi yasalarında değişikliğin gündemde olduğu bugünlerde ülkemizdeki vergi yükü sorununa, Eko- nomik Kalkınma ve işbırlıği Orgütü (OECD) üyesi ül- kelerle karşılaştırmalı olarak dikkat' çekrnek yararlı ve yol gösterici olabilir. Toplam vergi gelirlerinin GSYlH'ye (Gayri Safi Yur- tiçi Hasıla) oranı ile öçülen vergi yükü, ülkemizde 1994 yılında yüzde 19.3 düzeyinde iken, 1995 ve 1996 yıllannda sırasıyla yüzde 18.1 ve yüzde 19.2 olmuş, 1997 yılı için de 1998 yılı programında yüzde 18.8 olarak tahmin edilmiştir. OECD ülkeleri genelinde ise (Türkiye hariç) yuka- nda tanımlandığ) şekli ile vergi yükü, 1994 ve 1995 yıllan için yüzde 27.8 ve yüzde 27.6 olarak açıklan- mıştır. (Revenue Statistics of OECD Countries 1965- 1995, OECD-Paris, 1997). Anılan yıllar itibanyla Tür- kiye'de vergi yükü, OECD geneline göre 9.5 puan, yaklaşık olarak yüzde 30.0 oranında daha düşüktür. OECD ülkelerinde 1995 yılı itibanyle vergi yükü en düşük Meksika, en yuksek Finlandıya'da olmak üze- re yüzde 13.3 ile yüzde 49.7 arasında değişmekte- dir. OECD'ye üye Avrupa ülkelerinde ortalama ver- gi yükü yüzde 28.6 düzeyinde iken, büyük Avrupa Biıîiği (AB) ülkeleri genelinde yüzde 29.6'ya yüksel- mektedir. AB ülkeleri içinde göreceli olarak kişi ba- şına geliri az olan Yunanistan ve Portekiz'de vergi yükü sırasıyla yüzde 23.8 ve yüzde 29.7 düzeyinde bulunmaktadır. Türkiye'de vergi yasalannda düzeltmelerte vergi ge- lirlerinin GSYİH oranının, AB ya da OECD ortalama- sı bir yana, Yunanistan düzeyine yiıkseltilmesi he- deflenmelidır. Türkiye vergi gelırterinin GYSİH oranı- nı 5 puan kadar artırabilse; bu 1997 yılı fıyatlan ile vergi gelirlerinde 1.500 trilyon TL dolayında bir artış ifade eder ki kamu kesimi finansman açığının önem- li birbölümünü böylece kapatmaolanağı sağlanmış olur. Vergi gelirlerinin GSYlH'ye oranını artırmayayö- nelik olmayan önlem ve düzenlemelerin yaran çok sınıriı kalır. Temel amaç herhalde kamunun olağan gelirierini artırarak iç borçlanmanın yarattığı baskı- lan hafrfletmek olmalıdır. ••• Kuşkusuz vergi gelirleri artınlırken, olanak ölçüsün- de vergicilığin temel ılkelerı olan adalet, uygunluk, toplama giderierinin düşük düzeyde olması (ekono- miklik) gibi temel kurallara da uyulması gerekir. Bu sütunda sık sık yinelendiğı gibi, ülkemizde ver- gi gelirlerinin çok önemli bır bölümünü, gelir vergisi kesintileri, dahilde ve ithalde alınan KDV ve Akarya- kıt Tüketim Vergisi oluşturmaktadır. Nitekim 1998 yılının ilk dört ayına (ocak-nisan) ilişkin genel bütçe gelirleri incelendiğinde bu yapının değişmediği gö- rülmektedir. Genel butçeye dahil vergilerin üçte iki- sini (yüzde 66.7) söz konusu üç vergi sağlamakta- dır. Bu dönemde gelir vergisi kesintisinin toplam ver- gi gelirien içindeki payı yüzde 21.7, KDV'nin (dahil- de ve ithalde alınan) payı yüzde 31.1, Akaryakıt Tü- ketim Vergisı'nin de yüzde 13.8'dir. Devlet Tahvıli ve Hazine Bonosu faiz gelirlerinin vergi gelırieri içinde ayn olarak yer alması, kesinti yolu ile alınan gelir ver- gisinın payının düşuk hesaplanmasına yol açmıştır. Devlet Tahvıli Hazine Bonosu faiz gelirleri ile birlikte gelir vergisi kesintisinin, toplam vergi gelirien içinde payı yüzde 29.7'ye, gelir vergisi içindeki payı da yüz- de 85.0'e yükselmektedir. Gelir ve kurumlar vergılen beyana dayalı vergiler olmasma karşın beyana dayanan gelir vergisinin, gelir vergisi içindeki payı yüzde 11.1, toplam vergi geliri içindeki payı da ancak yüzde 3.8 düzeyinde- dir. Beyana dayanan kurumlar vergisinin payı ise toplam vergi gelirleri içinde yüzde 2.3'tür. Söz konu- su bilgiler Nisan 1998 sonu itibanylaolduğundan, iz- leyen ayiarda kurumlar vergisinin payının bir ölçüde de kalsa, yükseleceği kesindir. Böyle olmakla, veri- ler, Türkiye'de beyana dayalı gelir ve kurumlar ver- gisinin yaygın bir uygulama alanı olmadıgını, vergi gelirleri içindeki paylannın çok düşük düzeylerde kaldığını göstermektedir. Ülkenın koşullan, vergi idaresinin kapasitesi, ver- gi mükelleflerinin yaklaşımlan bilinmeden bırakın ver- gi reformunu, vergi yasalannda geçerii, uygulanabi- lir düzenlemeler dahi yapılamaz. Vergi yasalannda değişiklik yapılması öngörülen ve kamuya vergi re- formu alarak sunulan tasan yasalaştığında bunun ver- gi yükü ve bu yükün dağılımı uzerinde nasıl bir etki yapacağını görecegiz. Ancak yapılacak düzeltme- lerin, oluşan vergi yapısını değiştırmesi ne yazık ki beklenmemektedir. YATIRIM FONLARI NE GETİRDİ? Yatınm Fonu Adı Haftalık Yılıçı Defışım Oegışım % % TKTA ras n «44 NBVilmınDcMpı brtsten ImösTOze Yatırım Fonu Adı Haftal* OeSiSifiı % ıı.üh m «ıch