Katalog

SAYFA CUMHURİYET OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 17 OCAK 1998 CUMARTESİ Yurt Sevgisi ADNAN BİNYAZAR 4 ^ ^ ^ ^ enTürknegibiay- ^ ^ dınükvegüzelsin!' ^ ^ ^ Türkçenin verimli ana sütünden bes- lenmış olan Cahit Kiilebi: eşine böv - le seslenı\or"Hikâye" şiırinde. Yıl 1944. O zaman Antalya Lisesi"nde "uzun boylu, incecik, yakışıklı, güler- yüzJü" biröğretmen. Lisenin iki yazın- se\ er öğrencisi Mehcûre ile Sami (Ka- raören), Goethe'nin deyimıyle. şiirsel beğenının "ışığını duyuyor**lar onda. "Türkiyegibia>dınlıkvegüzel'* eşi Sü- heyla Hanım, lisenin tarih öğretmenı. Felsefe derslerine CavitOrhanTüten- gil ginyor. Yaşam. Nabokov'un Lolita'sındaki gıbidir. O güzelliklerin, o "şirin dil- ler**ın. o yaşanandan çok yaşama umut- lannın üzerine kara küller örtülür bir- den. "İnsan" denen "dert küpii" de bütün bunlara katlanır. Camus, "Za- manla alışılmayacak acı yoktur" sö- züyle. ınsan soyunun bu evTensel di- rencinin sanatsal dışavurumunu yan- sıtıyordu. Dağlann çıkışı zor. ınişi ko- lay; yaşamın ise tam tersine. çıkışı ko- lay. inişi zor. Külebı bu ınışi ağır ya- şadı. Ozan yüreğinin alışamayacağı acılarvardı. Yihrilenyetişkinbiroğul. şiirinden bir dal kopmuş gibi eş ölü- mü. daha yaşarken. yaşamın dışına at- tı onu. Kedısi bile bu acıya dayanama- yıp. karşı bahçede bir agacın dibinde- ki küçük evine çekildi. Belleklerde inanılmaz izlerbırakan ilginç kişiliği bir yana, Külebi'nin şi- irleri, önemli şairler yetiştirmiş 1940 yıllarının parlak vıldızıdır. Türkçe. onunla üstün bir beyencev e (tada) ulaş- mıştır. Şiır söylemi. insanı "ağrt" da- marından yakalayan bir etki yaratır. Dilı. bin yıllar ötesınden gelen anlatı geleneğınin ürünüdür. İnsanını. yur- dunu. sevgısıni bu şıırse! beyence or- tamında kaynaştırır. Bu duygu bütün- lüğü içinde. yurt se\gisinı sevdıği ın- sanın güzelliğiyle eş tutup, ona "Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin!" di- yen ilk şairdir belki de. Acısı da. ağı- dı da gene bu "güzeUik** duvgusuyla yansır. Hangi şiirini alırsanız alın, on- da derin bir humorla karşılaşırsınız. ama kötülük izıne rastlayamazsınız. Yurdunu. insanını açık yürekle se\ ecek denlı içtenlikli bir şıir dılinın yaratıcı- sı oldu. Onun ıçin. şiiri hep kendi için- de geliştı, etkılere kapalı kaldı. Gerçek ozanlann iki özelliği vardır: Hem on- lar kimse gibi > azmazlar. hem kimse onlar gibi yazamaz. "Kötü" olanı an- lattıklannda bile kinsizdirler: öfkele- rini sevgiyedönüştürmeyi bılırler. Kü- lebı öfkeli. ama kinsiz bir şairdi. Se\ - gisizliği şıırının kapısından sızdırma- mıştır. Yurdunu bırzerdalı ağacının çi- çeğınde bile sevmesini bilmiştir. Sev- gi onda "bütün"ü oluşturan hücre gi- bi bir "can" parçasıdır. Külebi'nin şiirini hep yurt sevgi- sıy le bir tuttum. Ataol Behramoğhı'nun. yurtdışı yangınında yazdığı şıirler "Tür- kiye,güzelyurduın!'" söylemıyle özdeş- leşince. bunun böyle olduğuna daha çok inandım. Paris'ın ortasında. önün- deki boş bardakla yalnızlığın kuyusu- na düşen Ataol'un se\gı taşan o vurt özlemi nasıl unurulur! Yurdu sevmek, yurt güzelliklerine öv güler yağdırmak değildir. Şaire. tu- rıst avcılığı yakışmaz. Yurdu sevmek. "Tokat'a Dogru** şiırinde "Tozlu >ol- lann aktığı ırmak!"ı. "Orda. derenin içinde/ İki üç akçakavak**ı. "İki üç çı- rılçıplak / Alçacık dam"ı duyumsa- maktır. Kiilebi. bu "çınlçıplak,alçacık dam**ların altından hiç aynlmadan. Is- tanbuliann. Ankaralann. İsv içrelerin or- ta yerinde ıçınin gurbetını yaşadı. Yü- reği değıl. varlığı da Pasınler'deki kö- yünün beyaz sokaklanndaydı. O beyaz sokakiarda. "Türkiye bayrağımız gibi /Dalga dalgadır: / Sıvas kiliminden yol- lan /Gökteyıldız kadarköyleri vardır** diyen ozan odur. Dört yıl Italya'da, tsvicre'de öğren- cı müfettışliği vaptı, Avrupalarda va- şadı. Oralardan ızler taşıyan tek dıze gırmemıştırşiırlerıne. Apollinaire'e şı- ir yazmıştır ama. "Cebeci Köprüsü**nü yazarken. onun "Mirabeau Köprü- sü**nden etkılenmemiştir. Birde üç beş gün kaldıkları topraklann adını şıırle- nnın altına yazan yurt görmemışlen dü- şünün! Onun "Sen Türkiyesin, ulu bir ırmak. / Ybksul ve çalımlı. aktıkça ço- ğalan / Ya da küçük bir ışık; ürkek, kimsesiz / Uzak dağ başlannda yapa- yalnız kalan" dızelerinı okumuş bir de\ let adamı. Avrupa Bırliği kapılann- da bir daha dolaşıp durur mu? Nurullah Ataç bir yazısında sözü ozanlara getırerek "Onda gerçekten birTann gücü \ardır. Yaratmıştır, yok- tan var etmiştir, güzelliği sezilmeyen, bilinmeyen şeylerin güzelliklerini gös- ternıiştir. İnsanlar onlara ne kadar sa> - gı gösterseter yeridir: aaklannı, benlik- lerinin azıklannı çoğaltmıştır onlann. Duygulanmızı biz doğuştan mı getiri- riz sanırsınız? Şairler öğretir bize on- lan. Şairler olmasaydu gerçekşairler ol- masavdı. bugün bizim duvgulanmız da olmazdı, bülbülün ötüşünün. gül- deki kokunun güzelliğini de anlamaz- dık" der. Şaırler. sözün güzel ustaları- dır. Türküsü>le. deyışlerıyle. ülkemız başka bir güzellığın ustalığıyla sanki yenıden yaratılmıştır. Bu söz ülkesin- de insan onurunu. yun sevgısını top- luma ozanlar öğretir. Türkiye've geldiğimde bir tek ağa- cın bile bulunmadığı sarı/boz arası ekın tarlalannadalıpgidiyorum. Birvanım- da Munzurlar, bir yanımda o sonsuz o\alar. Karasu'yla Fırat'ı "serçepar- mak" kalınlığında ırmaklara dönüştü- ren. al renklerle başla>ıp uzaklaştıkça moraran dağlara sığınıyorum: "Başı duman pare pare / \ol ver dağlar yol \erbana." Sonra. ozanlann varattığı o iç acısıy la. eşı gurbetlerde kalmış Eğin- lıgelınındızelerıdökülÜNordilimden: "Tez gel ağam tez gel. olma muhannet / Gurbet icat eden görmesin cennet!" Külebi. Eğinlı gelinın türküsünü. şiir- sel sezgıyle söylemeyı bılmış. ondakı halkçı damar bu ağıt havalarıyla bes- lenmiştır. Kimilerı. içlerindeki küçümseme duygusuyla, Yaşar Kemal'e "masal- cı". Külebı'şe de halk ozanı demıştır. Oysa koca Homeros masal anlatısının o sonsuz soluğuyla varsa var. halk de- yışlennın beğenisıni şiırlerıne sindir- meselerdi. Nâzım Hikmet'ıyle. Dağ- larca'sıyla. Dıranas'ıvla. Anday'ıyla. Orhan Veli'siyle çağdaş Türk şıırı olur muvdu? Özellıkle şıır, temelı halk bı- rikimlerine dayanan dil kaynaklanndan beslenmelıdır. Bu ka> naktan beslenme- yip. şu va da bu ülkenın ozanlarına özenenler ıse. yarattıkları yapav ün- lerle bir süre oyalanırlar. şıirlennı ege- men kıldıkları inancına da kapılabilir- ler; ama masallardakı. "Bir de bak- mışlar ki bir arpa boyu yol bile alma- mışlar"ın acı gerçeğiy le karşılaşan ge- ne kendileri olur. Külebı. başlangıcı şiırin tarıhıne da- yanan bir söz geleneğinin ozanıdır. Yurt sevgısinı bu şiır toprağının serü- veniyle yaşamış. şiirini o yolda kurmuş- tur. Onun için. sözyurdunda. sevgı ül- kesinde "Küçük bir serçe kadar hür'* olmuştur. Öyle olmasa, bir ozan, "Sa- çıhr kır çiçekleri / Ağzımı açtığım za- man**. "En çok yurdumdan söz ettim / Doğayla insanla içlidışlı", "Köylü di- liyle türkü çağırdım / Onlarla gülüp aglayarak", "Şürlerimde alın terim / Bozkır kokusunu içti ciğerlerim / Taş- lan düzleyen rüzgâr gibi / Doğa> la yon- tuldu dizelerim** dıyebılır mıydi? Kü- lebi. ağzını ne zaman açacağını da çok ıv ı bilmiştir. Yazacakları yazdıklan gi- bi olacaksa. sözün onurunu koruya- rak. kalemını ak kâğıdın yanı başına bı- rakıv ermiştir. Yurtdışmdan gelıp ozan ölümü gör- mek yürek deliyor. Bir gelişimde Ah- med Arirsizdi Türkiye: bir gelişimde Asım Bezirci'sız. Metin Altıok'suz. Behçet Aysan'sız. onlarla birlıkte 37 "can**sız... ve Rıfat ügaz'sız. Son ge- lişimde de Cahit Külebi'sız... Zıle'nın Çeltek Köyü'nde seksen bırvılöncebugün(17Ocak 1917) do- ğan Külebi'nin doğum yaşı seksen bir, şıır yaşı: Şair! Özal'a Anıt Mezar! Prof. Dr. COŞKUN ÖZDEMİR 0 ki üç ay kadar önce gazetelerde şu haben I okumuştuk: "Yüksek Planlama Kurulu. Tanm Bakanı Sayın Taşar'ın girişimi ve Başbakan Mesut Yılmaz'ıntalimatıileTur- gut Özal için hazırlanan anıt mezar proje- sini onav lamıştır." Bu onay. ulusumuz adına verilmiş olmalıdır kuş- kusuz. Bu proje için 126 milyar TL. ulus adına ve yurttaşlann kesesinden ödenecektir. Anıt mezar, Türk ulusu adına dikilecektir. Pekı bu karan ve onayı verenler, Türk ulusunun fikrini sormuş. onayını almışlar mıdır acaba? Bu tür anıt mezar- lar. sadece ve sadece tüm topluma mal olmuş. onun bılyük çognnluğunun sevgisini. saygısını kazanmış. >urduna gerçekten büyük hizmetler vermiş lıderler için yapılmalıdır. Adına anıt dikilecek polıtikacı yurtiçinde ol- duğu kadar uluslararası alanda büyük dev let ada- mı niteliğinı kazanmış. bu nitelıği üzerınde görüş birlığine vanlmış. gerçekten yüce bir kişi olma- lıdır. Özal. bu özellikleri taşıyan bir lider değil- dir. Büyük Atatürk'ten sonra büyük dev let ada- mı nıteliklerine sahip olduğu ileri sürülebılecek tek kişi olsa olsa İsmet İnönü'dür. Onu izleyen Men- deres(idam edilmesi büyük bir hatadır). Celal Ba- yar, Demirel, E\Ten (hele Evren), Özal, Çiller bü- yük dev let adamlan değildirler. Tarihe böyie geç-.. meyeceklerdir Ülkemfzcİe Özaî'ı övgü ileanan. bağnna basan. onu yere göğe koyamayan epeyce Türkiye vatandaşı. politikacı. gazeteci ve yazar var. Onların duygulannı elbette anlavışla, hatta saygı ile karşılamalıyız. Ama onlarla birlıkte Mesut Yılmaz ve ANAP'lılar da bizlerı. Özal'ın. siya- set dünyamızda. Türk ulusu için beliren talihsiz- likler zincirinin bir halkası olduğu inancımızı say- gı ilekarşılamalıdır. Özal. "Benim memurum işi- ni bilir"," Kıç üstü oturdular.onlar küçükTurgut*la o> nasınlar". "Anayasayı birdefacıkdelmekten ne çıkar T *,"Benzenginiseverim,demiryollarıkomü- nist işidir", "Ko> bir kaset neşemizi bulalım" in- cileri v e özdeyişlen ile ve buna uygun düşen dav- ranışlan ile bırçoğumuz için Türkiye'yi yolundan ^saptırmıştır. Cumhuriyetintemel ilkelerine. Anadolu avdın- lanmasına karşı koymuş. toplumda köşe dönme felsefesinin yaygınlaşmasında başrolü oynamış. çağdaş. uygar, eşitlikçi. insan haklanna. emeğe say- gılı bir toplum yaratma özlemlerinı taşıyanlarla birlikte olmamış, tam tersine onlara acılar çektır- miştir. Onu beğenenlere helal olsun. Ama benim adı- ma, ulusum adına Özal için an» mezar yapılma- sını asla benimsemıyor. onaylamıyor. bunu pro- testo ediyorum. Benim ülkemde onun için diki- lecek anıt mezar, beni aşağılamaktır. bizim gibi duyan ve düşünen insanları v e halkın çoğunluğu- nu hıçe saymaktır. Bugüne kadar. bu konuda ne gibi gelişmeler oldu bıimiyoruz.AkUnı kullananlar .var ki bu ko- nu böylece geçiştirildı. . • - PENCERE Varoluş Güdüsünün Tohumlanması. Bırincı Dünya Savaşı'nın sonunda idam fermanının yaftası Türklerin boynuna asılmıştı. Mustafa Kemal bu yaftayı yırttı. "Kurtarıcı" ve "kurucu" O'dur. Atatürk'ün süah arkadaşı İsmet Paşa, ülkeyı Ikınci Dünya Savaşı'na sokmadı: Lozan Antlaşması'nın sınırları korundu. "SoğukSavaş"taTürkiye "BatıBloku"nun "ileri karakolu" işlevıni üstlendi; yetersız siyaset adamlan bu ışi "Amerikan uşaklığı"r\adekgötürmeselerdi, bugünkü duruma düşer miydik? • 199O'lı yıllara girerken "Soğuk Savaş" Sovyerler'in yenilgısiyle bitti. Daha önce "Amerika'nın sınırları Ardahan'dan geçer" diye Türkıye'ye sahip çıkan Batı Bloku'nun görüşü değişti. Nasıl değişmesın ki!.. "Demirperde" yıkılmış. Doğu Avrupa ulkeleri Batı'ya katılmış: Anadolu, Avrupa'nın dışında kalmıştı. Soru: Yaşanan tarihın ayırdında mıyız?.. 1989'da "Berlin Duvan" yıkılınca iki Almanya birleşti. Bonn önce bu büyük sorunu çözmek zorundaydı: ardından Doğu Avrupa'yı kendıne bağlamak derdıne düşen "Avrupa'nın patronu" Anadolu ve Avrasya üzerınde Amerıka'yla rekabete girebilır miydi?.. Bonn Türkiye'yi gözden çıkardı; Almanya'daki Türkler zaten başında yeterince sorun oluşturuyordu. 62 mılyonluk genç nüfusu "Avrupa Birliğl" sınırları içine katmayı kimse göze alamazdı; hem bu geri kalmış islam ülkesinın Hırıstiyan dünyasında ne işi vardı?.. Almanya'nın kararı, Avrupa'nın karanydı. • Doğaldır ki Almanya çıkarına bakıyor. Şimdi de PKK ile ucuz bir pazarlığa girışti: Apo'nun örgütü Almanya'da şiddete başvurmayacak; Almanyada PKK'nın sıyasal eylemlerıni hoş görecek!.. Nedır bunun anlamı?.. PKK'nin Anadolu'da terör yapması Bonn'u ırgalamıyor; "Beni sokmayan yılan bin yıl yaşasın" mantığı benimseniyor; Türkiye bir kez daha hiçe sayılıyor; Avrupalının, evınde rahat yaşamak ıçin yapmayacağı şey yok!.. Peki, PKK niçın Almanya'da uslu oturmak yoluna saptı?.. PKK için Güneydoğu'da "kurtanlmış bölge" savı suya düşmüştür: Anadolu bir yana, Türk Silahlı, Kuvvetleri Kuzey Irak'ı da denetım altına aldı. PKK _ için yaşam alanı artık Avrupa'dır; Apo silahı bırakırsa Almanya'da polıtika yapabilir: yurtdışında. göstermelik hükümetini de parlamentosunu da kurabilir. • Türkiye 1974'teKıbns'aaskerçıkanncaABD'nin silah ambargosu başladı: uluslararası boyutta Ermeni terörü patladı; dünyanın her yennde Türk • Arkası 17. Sayfada Kâinatın tüm seslerine, renklerine ve titreşîmlerine WHITE radyo J