Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
Cumhuriyet
İmtivaz Sahibi: Berin Nadi
Genel Yayın Yonetmem Orhan Erinç
• Genel Yayın (CoordınattHÜ. Hikmet
Çetinkaya 0 Yazuşlen Mudürien tbrahim
Yıldız - Dinç Tayanç • Sorumlu Müdür
Fikret hkiz • Haber Merkezı Müdüıû
HakanKaraOGorselYonetmen Fikret Eser
Dış Haberier Şinasi Daıuşoğtu # Lstihbarat Cengiz
Yıldınm 9 Kultur Handan Şenkökeo 9 Spor
\bdülkadir Yücelman 0 Ekonomı Seda Oğnz
• Makakler Sami karaören • Düzelmıe. Abdullah
Yinai Fotoğıaf ErdoganKöseoğlu •Bıigı-Eîetge
Edibe Buğra • Yurt Haberlen- Mehmet Faraç
YaymKunılu. Ühan Sdçuk(Başkan).
Orfaan Erinç, Oktay Kurtböke.
HikmetÇetinkaya. Şükran Soner,
Ergun BalcL Dfaç Tayanç, tbnhim
Yıldız, Orhan Bursalı. Mustafa
Balbay, Hakan Kara.
AnkaraTemsılcısı Mustafa Balbay 9 Haber Mudurü Doğan
Akın Ataturk Bulvan No 125. Kat4, Bakanlıklar-Ankara
Tel 4195020 (7 hat). Faks 4195027 • tzmır Temsılcısr
Serdar Kızık, H Zıya Blv 1352 S 2 3 Tel 4411220.
Faks.4419117#AdanaTemsılcısı Çetin Yiğenoğlu, tnonü
Cd 119 S No 1 Kat l.Tel 363 12 11. Faks 363 12 15
Mûessese MüdüriL Üstün Akmen
•KoordmatörAhmetKonılsan#
Muhasebe: Bnlent Yener#Idare
Hüseyin Gürer • lşletme Önder
Çelik • Bılgı-tşlem Nail İnaJ •
BılgısayarSıstem. Mürüvet Çiler
MEDYA C: • Yönetım Kunılu
Başkanı - Genel Müdür Gülbin
Erduran • Koordınatör Reha
Işıtman 0 Genel Müdür Yardımcısı
Mine Akdağ Tel 514 07 53 -
5139580-5138460-61.Faks 5138463
\tyımlavan ve Basao: Yenı Gün Haber Ajansı, Basın ve Yaymcılık A Ş
TurkocagıCad 39'4l Cağaloglu 34334 Ist PK 246 îstanbul Tel (0;712) 512 05 05 (2Ohat) Faks (0212)513 85 95
. o »/*;ı ı c j n c 1QQ7 t m c a V - 4 ^ ftiinpsfilO Ödlp- H 1 S tkinHi • 1 7 01 AWarrr 70 07 Yat«ii-?1'î7
1 » A Ü U M U M W / imsaK. 4.J i UUneş.O.lU UglC 1J.13 lKinqi.l/.Ul /VKŞam/U.U/ ıaiSl.Zl..)/
Kayıtlar
bugiin başladı
• ANKARA (Cumhuriyet
Bürosu) - Anadolu, Fen ve
Anadolu öğretmen hselerine
kayıtlar bugün başladı. Bu
lıselere girmeye hak
kazanan öğrencilerin
kayıtlan 22 ağustosa kadar
sürecek. Anadolu ve fen
hselerine kayıtlann
ardından, açık kalan
kontenjanlar, mılli eğitim
müdürlüklennde
duyurulacak Açık
kontenjanlara ön kayıt
başvunılan, 25-29 ağustos
tarihlen arasında yapılacak.
Anadolu öğretmen
lıselenndeki açık
kontenjanlar ıse 25
ağustosta okul
müdürlükJerinden
öğrenılebilecek.
Elvis hayranı
rekor kındı
• PAVVLISH(AA)-
Ingılte're'nın. Pavvlish
kentınde, Gary Jay adlı
Elvıs hayranı bır Ingıliz, 10
saat boyunca durmaksızın
Elvis'in 100 şarkısını
söyleyerek bu alandaki
dünya rekorunu kırdı. Elvis
Presley'in 20. ölüm
yıldönümü dolayısıyla
düzenlenen anma gününde,
aralannda 'Blue Suede
Shoes', 'Love Me Tender'
gibı parçalann da
bulunduğu 100 Elvıs
şarkısını söyleyen 33
yaşındaki Elvis hayranı
Gary Jay, Guinnes Rekorlar
Kitabı'na girmeyi hak
ettığinı öne sürdü.
En büyük
çevre ödülü
• STOCKHOLM
(Cumhuriyet) - Dünyanın en
büyük çevre ödülü olarak
kabul edilen Stockholm
Water Pnze'a (su ödülü) 69
yaşındaki Amerikalı
profesör ve su bilimci Peter
S. Eagleson layık görüldü.
"Ekolojiyle hem hidrolojiyi
hem de biyoloji, fizik,
kimyayı bir araya
getirmesı" nedenıyle bu
ödüle layık görülen Prof.
Eagleson"a 150 bın dolar
tutanndakı ödülü lsveç
Kralı Carl Gustaf tarafindan
verildi.
B Nmo'nun zarar
tahmini
• CAKARTA(AA)-
Sadece Istanbul'da 200
mılyar liranın üzerinde
zarara neden olan Pasifîk
Okyanus'u kaynaklı kötü
hava koşuluna verilen isim
olan El Nino, dünyayı
kuraklık ve milyarlarca
dolarlık zararla tehdit
ediyor. Meteoroloji
uzmanlan, her 2 ya da 7
yılda bir görülen El
Nıno'nun, bu seferki
etkısınin daha uzun süreli
olduğunu belırtiyorlar.
Dünyayı 22 ay boyunca
etkısı altma alarak seller ve
fırtınalara neden olması
beklenen El Nmo'nun, bu
dönemde, 1982-83
yıllannda verdiği 13 milyar
dolarlık zarardan daha çok
maddi zarara yol açacağı
tahrrun ediliyor.
Tıpta uzmanlık
kurultayı
• İstanbul Haber Servisi -
Tıpta Uzmanlık Eğitimi
Kurultayı'nın dördüncüsü,
kasım ayında Istanbul'da
yapılıyor. tstanbul Tabip
Odası'ndan yapılan
açıklamaya göre, daha
önceki yıllarda uzmanlık
eğitimi sorunu, çözüm
yöntemleri ve yasal
düzenlemelerin ele ahndığı
kurultayın bu yılki konusu,
uygulamaya dönük
düzenlemeler. Ücretsiz olan
kurultaya, Sağlık Bakanlığı,
tıp fakültelen, SSK, YÖK,
GATA, DPT. TTB, uzmanlık
dernekleri, Tıp Dergi
Kunılu. tabıp odalarmın
uzmanlık eğitimi ile ılgili
temsılcilerınin katılması
bekleniyor.
Sosyal tesislere
ilgi yok
• ANK.ARA (Cumhuriyet
Bürosu) - Devletten uygun
koşullarda arsa alan
turizmcılenn, satışa
çıkanlan kamu kurumlannın
sosyal tesıslenne ılgi
göstermedıği bildirildi.
REFAHYOL hükümerinin
390 trilyon lira gelir
beklentisiyle satışa çıkardığı
sosyal tesıslerden bu yıl
yalnızca 1 trilyon 154 milyar
lıra gelir elde edilebildiğıne
dıkkat çekildı.
Datça'nın Burgaz yöresindeki kazılarda Batı Anadolu'nun arkaik dönemine ait önemli bulgular ortaya çıktı
6
Kayıp coğrafya' aydmlamyor• Datça'nın Burgaz ören yerinde sürdürülen kazılar, ızgara
kent planının, Hipodamos'tan çok önce Batı Anadolu'da
uygulandığım ortaya koydu. Kazılarda arkaik dönem sivil
yaşamı ve mutfak kültürü hakkında önemli bilgiler elde edildi.
ASUMANABACIOĞLU den kaz! başkanı Doç.Dr.NumaııTıı-
na, az et yiyen, daha çok bitkisel bes-
lenmeye dayanan toplumun ev yaşa-
mıyla ve mutfak kültürüyle ilgili ilgınç
bulgular elde ettiklerini, bunlardan en
önemlisinm de ilk kez karşılaştıkJan
"düdüklü tencere" olduğunu söylü-
yor.
Datça iskelesinin ikı kılometre ku-
zeydoğusunda yer alan Burgaz ören ye-
ri, Datça Yanmadası'nda Hellenistik
çağ öncesine aıt bilinen en önemli ar-
İZMÎR-Datça'nın Burgaz yöresin-
de yapılan kazılar, Batı Anadolu'nun
"kayıp coğrafya" diye adlandınlan ar-
kaik dönemine ait ender kentlerinden •
birini ortaya çfkanyor. Konut alanın-
daki çalışmalar, ızgara kent planının,
Hipodamos'tan çok önce de Batı Ana-
dolu'da uygulandığım göstenyor. Ba-
tı Anadolu'nun arkaik dönem sivil ya-
şamını anlamaya çalıştıklannı kayde-
keolojik merkez olarak nitelendiriliyor.
Burgaz'ın, Knidos kentinin 10 350'ler-
den önceki yerleşım yeri olduğu belir-
tiliyor. Burada yaçılan arkeolojik ka-
zılar, Knidos'un tO 6-4. yüzyıllar ara-
sında. yanı arkaik çağ boyunca Bur-
gaz'da yer aldığını, daha sonra İÖ 4.
yüzyılda Tekir Burnu'na taşındığını
kanıtlıyor.
Burgaz kazılannı yürüten ODTÜ
öğretım üyesi Doç. Dr. Numan Tuna.
Batı Anadolu'da arkaik dönem kent-
lerinin, iklim ve deniz sevıyesındeki bü-
yük değişiklikler nedeniyle yüzeyin
çok altında bulunduğunu, bu nedenle
de "kayıp coğrafya" diye adlandınldı-
ğmı beİirterek, "Mesela, arkaik Efes'i
bilmiyonız. Burgaz ise Foça ve Lrla
Klazomenai gibi nadir arkaik dönem
ömeklerinden birisi. Bu açıdan kayıp
kenüerden birini kazmak önemli" dı-
yor. Burgaz'da yapılan kazılar, Hıpo-
damos tarafindan Yunan kentlenne ge-
tirilen ızgara planının Hipodamos'tan
çok daha önce bu yerleşim yerinde uy-
gulandığım da ortaya çıkanyor. Bur-
gaz'daki ızgara kent planını Batı Ana-
dolu için oldukça eski bir örnek ola-
rak nitelendiren Doç. Dr. Tuna, konut
alanını kazmanın bu açıdan önemli ol-
duğunu söylüyor.
Amaçlanndan biri, konutlarda ya-
pılacak çalışmayla sivil hayatı anla-
mak olan kazılarda beklenmedik bır şe-
kilde karşılaşılan ızgara kent planı.
Doç. Dr. Tuna'yagöre, "mutlakaeşit-
likçi bir düzenin" varlığını gösteriyor.
Eşit olarak bölünen konut parsellenn-
de "farklı pianlarda" konutlar bulun-
ması ise "eştt" ancak "tektip" olma-
yan bir yaşam tarzının göstergesi.
Konut alanlan ıçındeki ç'alışmalar
mutfak kültürü ve ev ekonomisiyle il-
gili ilginç örnekler sunuyor. Doç. Dr.
Tuna, bu bölgeye özgü. daha önce hiç
rastgelmedikleri ev yaşamıyla ilgili
kapkacak türleri ortaya çıkardıklannı
beİirterek. buna "arkaik dönem dü-
düktü tencerevi" örnek göstenyor. Mut-
fak kültürü konusunda yenilikler ge-
tıren bu bulgularla ilgili olarak Doç.
Dr. Tuna, şu bılgileri veriyor
"Birçok kazı alanında pişirme kap-
lan çıkıyor anıa düdüklü tencereye
benzeyen, buharia pişirme\e davanan
kaplarla hiç karşılaşmamıştık. Kap-
kacakla ilgili çaltşmama karşın daha
önce ya>ınlarda da hiç görmemiştim.
Çift cidartı bu pişirme kaplarmı ilk kez
görüyorum. Böjiece neteri nasıl pişir-
dikleri konusunda fildr sahibi olıryo-
ruz. Örneğin fazla et yemi\t)rlar, keçi,
domuz eti ve balık jiyoriar. Ta\iık ye-
nûyorlar, >umurta kuDanmryorlar. Yu-
laf ezmesi>iyorlar. Bitkisel proteüı kul-
lanımı oldukça fazla. Zeytin, şarap \e
ûzümtüketiyortar. Temel besinleri bun-
lar."
vrupa'damüzik seli
Londra'da VVemHey Stadı'nda önceki
gün düzenlenen "Songs and Msions"
(Şarkılar ve Görüşler) konserini 70 bini
aşkın müziksever izledi (sağda). Rod Ste-
wart, Jon Bon Jovi ve Yazawa (üstte) ile
Toni Braston, K.D. Lang, Seal gibi bir-
çok ünlü şarkıcı ve müzik gnıbunu bir
araya getiren bu doyumsuz müzik şöle-
nini, dünyanın dört bir yanından 500
mihon insanın da ekranlan başında iz-
ledOderi belirtikU. Öte yandan İsviçre'nin
Zürih kentinde düzenlenen Avnıpa'mn
ikinci büyük tekno müzik festi\ aline ise
yarım mİryonu aşkın müziksever katıl-
dı. Tekno müzik ha\ ranlannın ilginç gö-
rüntüler oluşturduiklan (solda) festiva-
le kaülanlar saatlerce dans ettL
(Fotoğraflar: REUTERS)
MARMARİS TARTIŞMASI
Yangındarantve
karapara et/dsi
KİRLtLİK İNSANLARI YAVAŞ YAVAŞ HASTALIĞA ÎTİYOR
Artan çevre sorunları
sağhğı tehdit ediyor
MUĞLA(Cumhuriyet)-
Marmaris'tekı son orman
yangınıyla ilgili 'sabotaj'
olasılıklan tarüşılırken ger-
çek suçlulann bölgedeki
rantçılar ve kara para ak-
layıcılan olduğu öne sü-
rüldü."Bölgede kadastroya
kim karşı çıkıyorsa. ldm
köy senedi ile arazi alun
sabmı yoluyla rantiyecüik
yapıyorsa suçlular onlar-
dır. Bölgedeki bazı muh-
tarlar ve bazı orman ko-
nıculan soruşturulursa,
bunlann nerelcri kaç kişi-
>«samldan beürknirse ger-
çek ortaya çıkar" savian
ortaya atıldı.
Bölgede "Padişah tapu-
su" nedeniyle köylülerle
davalık olan emlakçı Me-
tin Kaya Çağlayan da bu
tartışmalara katılarak şu
soruları gündeme getirdi:
"Ormanlanmız niye
rantartokça\
r
amyor? Böl-
gede köy senedi ile mal sa-
nkügını bUmiyvr muyııi?
Bölgede ne kadar kara pa-
ra aklanmış? Orman ka-
dastrosuna neden saldın-
byor? Kaç orman korucu-
su arsa saocılığı vapmak-
tadır? Geçen sene yanan
alanda ne kadar ağaçlan-
dırma yapüdı? Ne kadar
alan ağaçjandırma dışı kal-
dı? Ağaçlaodınna dışı ka-
lan yerler ne oluyor?"
'Ranthırsı1
Orman yangınlan içın
yasadışı örgütleri sonım-
lu tutmanın kolaycılık ol-
duğunu da vurgulayan
Çağlay an,"Yangınların te-
mehnde rant var. Hisaro-
nü'nde300 kaçak yapı bu-
lunuyor. Bugüne kadar
bunlara kim, neden göz
yumdu? Ormanlar önce
yaküıyor. sonra arsa olu-
yor, işgal edili>or, köy sene-
di ile saûhyor. Sen yanan
alanlann tamamını ağaç-
landırabiliyormusun? Bu
yerlere hâkîm misin?" dedi.
Bu arada, bölgede yan-
gınlann dağlarda değıl de,
koylarda çıkmasına da dık-
kat çekılerek geçen yıl ya-
şanan büyük facia sonra-
sında, Marmaris ormanla-
nnda denetim yapılabile-
cek yollar açılmaması, yan-
gınlarda itfaıyenin kullana-
bıleceği küçük göletlerin
oluşturulmaması da eleş-
tiriliyor.
SAADETUSLU
Gelişmiş sanayinin ya-
ramğı hava kirliliği, egzoz,
gürültü gibi pek çok çevre
sorunu, insanlan yavaş ya-
vaş hasta ediyor. Çevre so-
runlanmn ortaya çıkması-
nın uzun zaman aldığını
vurgulayan CerrahpaşaTıp
Fakültesı Halk Sağlığı ve
Çe\Te Anabilim Dah'ndan
Uzman Dr. Günay Can,
"Bu dunım insanlardastre-
siyaraor.Strese bağh olarak
dagü\msizlik.algılamabo-
zukluğu, hayata küsme gi-
bi durumlar ortaya çıkarr
diyor.
Günlük hayatta karşılaş-
tığımız, çeşitli çevre fak-
törleri, insanlann kanser-
den kısırlığa, deri hasta-
lıklanndan işitme bozuk-
luklanna, psikolojik sorun-
lara kadar pek çok hastalı-
ğa yakalanmasına neden
oluyor. Uzman Dr. Günay
Can, çevrenin neden oldu-
ğu hastahklann ortaya çıkı-
şının çok zaman aldığını
behrtirken, bir hastalık için
kesin çevresel kökenli so-
nucuna da varamadıkları-
na dikkat çekiyor. Çevre
sorunlanmn en önce orta-
ya çıkan etkisinın stres ol-
duğunu kaydeden Can. şun-
lan söylüyor: "Insanlarher-
hangi bir çevre faktörün-
den ne kadar etkflenecekle-
rinibilmiyorlar. Böyle olun-
ca da kişidf karamsariık,
algüamada bozukluk, Lstek-
sizük, hayata küsme, güven-
sizlik gibi durumlar ortaya
çıkıyor. Bunun önünegeçfl-
mesi için kişiJerc duzenli ve
doğru bilgi verümelL'"
Çevre sorunlan arasında
en tehlikelisinin hava kirli-
liği olduğunu behrten Dr.
Can, diğer kırliliklerden ka-
çılabileceğini, ancak hava
kirlilığinden kaçmanm
• Hava, su, gürültü ve radyoaktif kirlenme
gibi sorunlar, insanlarda kanserden
kısırlığa, deri hastahklan ve işitme
bozukluklanndan psikolojik sorunlara
kadar pek çok hastalığa yol açıyor.
mûmkün ohnadığmı söy-
lüyor"1989-92 >illan ara-
sında Paris'te yapılan bir
araşorma sonucunda yılda
350 kişinin hava kirtiliğin-
den öldüğü beUriendL Pa-
ris'teki hava kirliliği İstan-
bul'dan 4 kat daha az. Yine
1952'de Londra'da 3 gün
devam eden sis ve ha\a kir-
tUiğj nedeniyle4 bin kişi ya-
şamını yitirdi. Bu dünyada
görülen en büyün akut kir-
Bk.Kışmfi}sfl>Tikıtiann,ya-
zm da ozonun neden oldu-
ğu hava kirliliği, solunum
ve kalp sistemiııe kötü etki
yapar. Göz ve cüttc tahriş-
lere neden olur. Bunun için
hava kirliliği uluslararası
düzeye çekflmefi."
Çevre uzmanı Dr. Günay
Can, insan sağlığını etkile-
yen diğer çevre faktörleri-
e-posta: tan @ prizma.net. tr
ni de şöyle sıralıyor:
Gürültü- Stress, uyku dü-
zeninde bozukluk, tansiyon
artışı, sinirlılikhali, algıla-
mada bozukluk, işitme kay-
bı, okuma-yazmada zorlu-
ğa neden olur. Bu dunım-
dan konınmak için özelhk-
le gürültülü ortamda çalı-
şanlarkulakhk takmalı, cam
ve duvar ızolasyonu yapıl-
malı, yol kenarian ağaçlan-
dınlmalı.
Su kirtfliği- Mikrobiyolo-
jik kirlilikte, tifo, kolera,
sanlık, parazit ve şiaella
(Bir çeşit ishal) görülür. İn-
san ve hayvan kaynaklı kir-
lenmedir. En çok dikkat
edilmesi gereken nokta su-
lan kaynatarak içmedır. Ge-
rekiyorsa yiyecek maddele-
rini yıkarken suyun ıçine
az miktarda çamaşır suyu ve
kıreç kaymağı da kahlabi-
lir. Kimyasal kaynaklı kir-
lenmeler sonucu ise kan-
ser, sinir sistemi bozukluk-
lan, çocuklarda sindirim
sistemi hastalıklan ve zekâ
geriliği görülür. Içme sula-
n yakmındaki otoyol ve fab-
rika atıklan neden olur.
Radyoaktif kirlenme-
Nükleer santrallar ve bağ-
lı kazalar, uranyum ıçeren
kömürlerin yakılması, has-
tanedeki bazı tetkikler so-
nucu ortaya çıkar. Lösemi,
tiroid kanseri, akciğer kan-
seri, kısırlık, stress gibı has-
talıklara neden olur.
Deniz kirliliği- Kanali-
zasyon sistemleri, fabrika
atıklan, gemiler, gemi ka-
zalan gibi insan kaynaklı
nedenlere bağlıdır. Tanma
bağh kirlilikler olan ilaçla-
ma ve gübreleme sonucu
akarsulardan denize kırhlik
taşınır. İshal, cılt ve gözde
tahriş, idrar yolu enfeksı-
yonlan görülür. Kirli sular-
da avlanan deniz ürünleri de
insan sağlığına zaralıdır.
SÖYLEŞİ ATTİLÂİLHAN
Kemalizm, Asla 'Avrupa/Merkezci' OlmadıL
Tele/sekreterde, Doğu Perinçek'in uyansı:"- Ya-
zınızı okudum, 'Kemalizm'in, Avrupa/Mer-
kezci tarih görüşüne ne kadar karşı olduğunu,
daha açık ortaya koyabilirdiniz! 'Türk Tarihi'nin
Anahatlan' krtabı, bunun kanıtdır." Uyanya se-
bepolan yazı, 'erken'cumhuriyet döneminde, Tür-
kiye'nin, hiç de Batı'y'
a
'bütünleşme' politikası güt-
mediğini belirten yazı; hatırlayacaksınız, tam tersi-
ne, o yıllarda, Gâzi'nin handiyse Batı karşrtı bir Av-
rasya politikası yürüttüğünü söylemiştım. (Cumhu-
riyet, 1 Ağustos 1997)
Gerçekten de, 'Türk Tarihi'nin Anahatlan', nere-
sinden bakılsa, Gâzi dönemi dış politikasının (temel-
de, 'Kemalist' tarih görüşünün) sergilendiği bir ki-
tap. Ne olduğu, şöyle açıklanmış:
"Türk Tarih Hey'eti azalarından Âfet hf. ile
Mehmet Tevfik, Sâmih Rifat, Akçura Yusuf, Dr.
Reşit Gâlip, Hasan Cemil, Sadri Maksudî, Şem-
settjn, Vâsrf ve Yusuf Ziya beyler tarafindan ik-
titai (derleme), tercüme ve telif yollanyla yapılmış
bir teşebbüstür."
Niçin yapıldığına gelince, o şöyle bir gerekçeye
bağlanıyor:
"Türk Tarih Hey'eti'nin başka azalarımn ve
mevzu ile alâkalı zatiann mütalea ve tenkit na-
zarlanna arzolunmak üzere, yalnız yüz nüsha
basılmıştr."
Niçin yazıldığı, daha az önemli değil; deniyor ki:
"...bu kitap, belirli bir amaç gözetilerek yazıl-
mıştır Tarih kitaplannın çoğunda, Türklerin Dün-
ya Tarihi'ndeki rolleri bilinçli ya da bilinçsiz ola-
rak küçültülmüştür. Türklerin atalan hakkında
böyle yanlış bilgi edinmesi, Türklüğün kendini ta-
nımasında, benliğini geliştirmesinde zarariı ol-
muştur. Bu kitapla hedeflenen asıl amaç, bugün
bütün dünyada tabii mevkiini geri alan ve bu bi-
linçle yaşayan milliyetimiz için zarariı olan bu ha-
talann düzettilmesine çaiışmaktadır." (Türk Tari-
hi'nin Anahatlan, s: 25, Kaynak Yayınlan, 1996 / ilk
basıltş 1930.)
TürkTarihi'ni 'ulusal' bir eksene oturtmak için, işe
tarih ve dil konulanyla başlayan Mustafa Kemal'in,
aynı şeyi dış politikada göstermiş olmasına şaşma-
lımı?
Câzi. neye başkaldırmıştı?
Pat! 6O'lı yıllar, Paris: Ckıartier'de sonbahar, bul-
vaıiann sıra ağaçlannda hüzün; öğrenci kahve-
lerinde, Asya'lı, Afrika'lı 'milliyetçi' solcu öğrenci-
lerietartışmalanmız; yeryüzünde Vçüncü Dünya'nm
ağıriığı hissediliyor; 'Sistem'in eski sömürgeleri, bi-
rerikişer, ayaklanıyorlar. Bu kadar mı? Hayır ilim hay-
siyetine sahip bazı Bat'lı yazarlar (Ballandier, Zi-
egler, Dopp, Gorz vb.); 'çevre ülkelerinin' bazı ay-
dınlan (Mahmud Hüseyin, Sâmir Âmin, vb.) Avru-
pa/Merkezcı tarih ve kültür anlayışının, yeryüzünde
yaptığı 'tahribatı' gündeme getiriyorlan daha ilk ba-
kışta, iki nokta su yüzüne çıkıyor:
Emperyalizm Avrupası, büyük sörnürgecilik
döneminde (Colonialisme), Çevre Ülkelerinin
(Üçüncü Dünya'nın) medeniyet ve kültürünü yok
saymış, son derece küçümsemiş, ortadan kal-
dırmayı marifet bellemiştir; bu, birinci nokta!
Ikincisi, bu noktadan yola çıkarak dünya tarihi-
ni tamamiyie Avrupa/Merkezci bir görüşle yaz-
mış; dönemin kendisi için elverişli koşullann-
dan istifade ederek, üstelik bu Avrupa/Merkez-
ci tarih değeriendirmesini, egemen olduğu ya da
etkilediği Çevre Ülkelerine dayatmıştr.
Gâzi Mustafa Kemal'in başkaldırdığı, işte bu tu-
tumdu. Türk Tarihi'nin Anahatlan' teşebbüsü, Gâ-
zi'nin bu 'tahribatı' daha o yıllarda kavradığını; Türk-
lerin Tarihini, hem bu Avrupa/Merkezci zihniyetten;
hem de, Osmanlı'dan kalma 'ümmetçi' tezlerden
ayıklayarak yazmak zorunluluğunu, idrak ettiğini
gösterir. Eseri, bu defa bütün Türk okurianna sunar-
ken, Perinçek'in işaret ettiği gibi:
"...milliyetçilik, Batı emperyalizminin kültür
hegemonyasını hedef almaktadır 'Anahatlan'
krtabı, Avrupa/Merkezci tarih teorilerine karşı
yazılmıştn Türk Tarihi, dünya tarihi içinde ele alı-
nır; fakat Avrupa'nın kültürel tahakkümünden
kurtulunmaya çalışılır; krtapta bütün dünya var-
dır, fakat Avrupa neredeyse yoktuti" (Aynı eser,
s: 21)
Kitaba kim el atsa, bunu gözleriyle görecektir. Baş-
ka türlü söylersek, Mustafa Kemal, 'Mazlum Mil-
letier" intelligentsia'sının yanm yüzyıl sonra farkına
varabileceği bir 'gerçeği' daha o zaman tespit etmiş;
tespit etmekle kalmayıp 'tatbikatına' geçmiştir.
Nlye deli gömleği' dedik?
Peki bunun, konumuzla ilgisi ne? Bu 'teşebbüs'
gösterir ki Türk Inkılâbı'nın nihai amacı, hiç de
bazı yeni/Tanzimatçı aydınlann savunduğu gibi,
Batı'ya katılmak, Batı'nın içinde kaybolmak değil-
dir; tam tersine, inkılâp tarih felsefesini de, medeni-
yet anlayışını da, Batı'ya karşı çağdaş fakat ulusal
merkezli olarak tasarlamış, geliştirmeye çalışmıştır.
Bubiıi
Keyfiyet bu olunca, tarih ve medeniyetini çağdaş
ama ulusal birtemel üzerinde kurmayı tasarlamış Mü-
dafaa-i Hukuk Doktrini'nin; dış politikasını, -hele
hele- savunmasını, 'yabancı' üstelik Bat'lı bır dış po-
litika ve savunma idrakinin içinde 'eritmeye kalkış-
ması', imkân haricidir. Bu iki!
Türkiye'nin, yanm yüzyıldır, kuruluş felsefesi ve
ilkelenne ters düşen bir dış politika ve savunma or-
taklığı içinde çırpındığı, hele SSCB'nin dağılışından
sonra, büsbütün açık görünüyor; aynen, 'deligöm-
leği' giydirilmiş, 'akıllı' bir adamın, çırpınışı gibi!
O kitabımın adını, neden 'Batı'nın Deli Gömleği'
koydum sanıyorsunuz?
httpM www. prizma.net. tr/ A İLHAN
http://wvwY.eda.fr/-bilgryay/yazar/ailhan.htim