Katalog

SAYFA CUMHURİYET 20 EKİM 1997 PAZARTESİ EKONOMI Bankalar VUank •Jtematjfbaı* Dernrrbank öşbank Esfeank Franstsark Garant Bartaa Şekerbanlc T Kalkrna Barkası T ış Bank. (Bl f) Tetetîfbank TSKB Yaşartank Yap. Kredı 3 Ortalana Cam ve Cam Ürunlerî sanayı Anadoc Can 4100 421 3853 33594 DeruzfıCam 11500 647 - 30884 lzocarr S900 3 39 19 03 13.23 144.24 Trakva^rr 16000 726 6773 6915 693C ûrtaa-H 645 3504 82 47 1T04 Anaooiu BıraoJ* Ege&racıi* Ercıyas ftrac* GureyBrac* Tuborg Ortalama Büyük Mağazalar Çarş Gma Mıgros Tansaş Ortaöma Çimento Sanayi ManaÇ (A) AdanaÇ IBj Aû^ıaÇ (C AJvon Ç AKçansa Aslai Çmemo Batıçırr Bursa Çnento BotuÇrnoito Çımentaş Çımsa Goteş Konya Ç«n. rı Ç«n. 1*9* Çrm ÜnyeÇ«n Ortatama Borsa Analizi 17.1U7 m m* « i» mjs FiM H M Aracı Kuraırar 3looal Men Değer Ortaiama 5 5CC 2 50 13 07 4 36 8415 250 2512 436 8415 16.50C 5.80C 5500 3850 1675 4000 13.250 3 150 16 750 820 000 23750 3150 3 550 1400 962 2185 4 62 14 75 448 906 324 614 141 *8 64 294 539 883 2708 17 Î 10 76 1D06 649 63 '3 53 1073 64 426 964 36 453 935 13 6 76 118914 3 42 853 81 1044 100305 626 1003 39 3844 244958 54004 4784 12 82 129.18 18 02 4"B37 503256 286 584 184 12 87 5 46 T71 B 97 55 57 330 46937 5 44 1242 61 1034 15912 12 33 89226 13 66 748 57 BoyaSanayn 3a.rakıı Bo>a ÇBS Bo>a Marshall MegesBoya Y2S3Ş 11000 5130 3CO00 7 700 37 000 2 42 109 4 03 2 80 416 321 594 94 1453 1962 4535 1353 7 110 746 998 15 61 5 71 B82 17520 282 95 T49 7213 170 02 147 63 5400 202 1588 12 76 7390 26000 11.53 10838 711' 7968 29500 1328 3295 17569 18144 15 000 6.66 28 X 4649 92.60 3250 2 54 30132 8620 '44 00 913 6229 7811 11692 84000 25.01 4923 3048 56902 13500 1979 - • 13924 237500 4628 166 33 B429 32962 •"9000 1884 6037 2629 49119 35 84 409 56 7618 347 86 14500 9.500 1925 33 000 35 000 74000 33 000 43.000 4 700 33.000 46500 4.400 7200 13 750 6600 1068 2913 1 71 26 84 1 42 3916 1064 7834 714 20621 8 98 76 42 6 49 26 67 813 4665 2 84 16 75 462 3903 5 73 4502 760 2615 5 44 2365 3 90 20 96 5 50 15 01 3B0 16 07 564 7196 22 73 2094 30 56 23 63 3023 88 78 10 70 1619 957 2293 94 1810 1179 34.68 H26 1619 8.65 18 68 54 00 54 00 54 00 162 39 49 91 16044 28 65 39 43 35 02 168.30 3'14 67 74 162 04 56 53 105 74 50*6 60 43 Hava Taşımacılığı ve Yan Hizmetler Çelebı Hava Ser 117500 2751 3244 3985 18415 THY 53 000 1211 - 84324 99 74 USAŞ 573000 1432 1104 816 15455 Ortalama 1255 1104 816 10442 Perakende ve Toptan Ticaret EGSD^Tcare' J.. ;D3 1- J9 3094 3298 38211 Mılpa 7 -CO 3 35 49 07 97 0 16319 Saban Pazartama 2 300 160 7 27 5 01 57 44 ofaş OtoTe 62 300 29 54 52712 9521 1243 97 Ortalama 8.98 153 52 25 85 352 44 Dokuma Sanayii Aöl Teka Akr *«sa Aksa Ateu ıpiık AJttvyıkJız BerdanT Brrik Mensucat Sossa Boyasan Tetetf Ceytan Gıyrm ~ - ûyırn 8900 12 000 19250 6900 30.000 11750 5.600 8500 4450 12.000 13 750 9400 25 500 23250 32 000 8600 94000 16 750 14000 31 00C 5800 4 650 14250 2700 10500 16 000 +14250 5900 8100 14000 8200 2 21 818 217 863 614 '796 194 12 07 4 43 18 76 112 13 85 229 1028 140 2350 172 840 111 1790 596 1804 2 80 22 25 3 47 19 59 358 3145 171 2001 3 71 4866 5 72 9596 921 37 30 9 42 23 48 12 98 76 84 059 4054 2 71 72 68 514 1659 3 74 31 66 1 75 12 53 425 42 26 2 06 7103 423 63 34 £41 2511 69 16.39 373 2240 380 3246 641 HÖ53 1046 8835 1126 1051 1423 1426 1968 1726 744 1594 22 03 3311 953 19 71 19 80 18 76 1821 12 54 3524 19 79 953 6 47 33 75 815 32.57 16 34 16.14 799 1386 12 19 46 78 42 37 15663 63 82 9138 70 5' 118 75 76 06 3T 6 5" 108 84 163 66 38211 4911 103 66 645 4C 212 22 143.28 940 30 1922 459 51 9217 23228 122 59 65 75 28 06 359 22 535 08 5C44 119 03 13317 Lastfc Ürünlen Sanayii Good-fsa Otaana 91000 499 1 4 1 ' 1068 4793 87000 752 1248 971 '96 41 560 3312 1035 S356 Enerji Akiaş EtekUık 157 500 5017 48 73 95 40 4*4 16 Çükurova Elett* 430000 1973 3947 1795 27203 KejKzBet**. 430000 1536 3916 939 20245 Ottalaro 24 38 210 39 20 46 284 24 ve Porselen Sanayii EgeSer Eyap Gorbor Işn Kutatıya Por Uşak Ser Ortaıara 6000 252 2204 896 15843 7 900 2 21 16 68 14 78 95 37 52 000 1053 41.27 16.86 317.96 6900 227 72341 1214 11447 9600 305 3986 3038 10240 240 265' 1230 11868 DayamUı Tüketim Ma&emeteri Arterr Arçefk Enisan Beşyıkja Ensan Fas Çelık lh.asEv M Ktnasan PegProtlo RataEv Al Vestel Ortalama "91 7 7C İSCOC 25250 2 400 14 39 1040 3 42 187 50 6 68 19500 15.99 14000 8400 17250 7 79 216 5 97 7 30 2" "7 14 33 2937 1443 2779 1406 7420 8.44 47.10 1766 15.32 12 35 3319 19 45 13221 14 62 8417 11423 5324 90 '150 00 437 31 250.97 26 76 33828 21285 136 77 Turizm ÇeşAtayunus MarmansM.Yjr MamMaıt! Net Tunzm Petrctoıt Tur Ortalama -0 750 494 357315 - 42*9 4750 306 • - 3456 6400 247 2840 3887 9324 2*250 6 59 2113 16 34 277 03 13 000 145 - • 5624 4 43 54 61 4S52 157 63 17.IU7 mı m ıw ç Arn »JB n n H H « J M Aiarko Hddng BorusanYat Enacbaşı Yat ErkaHoklııg JılasHoUmç Koç HcMırg MazharZ.Hol Metya riol Net Holdıng Sabancı hoörg Transtufk Hoid TŞışe Cam Ortatema 37500 13 000 12 000 9.300 17CO00 3COO0 9C000 2500 1775 70TO 10 700 2050 17 750 '290 5498 3 02 14 25 543 5918 4 03 23 7C 82 67 347 88 8 55 80 07 26 41 144 01 283 103 1785 303 5610 800 10550 1 77 152 70 12 26 63 5* 1* 5T 222 44 27 70 568 1128 58 06 120 02 74 86 85 44 10 37 843 15 85 4320 1833 51 83 46 75 1407 19 51 4173 087 22 68 548 56 '7 65 64 91 97 72 634 1123 2931 2127 52 05 Gayri Menkul Yatnm OrtakMdan Aiarko G Y On 6100 2 46 1022 4.92 8.03 VakıfGYatOri 9400 4 7 ' 1497 1300 040 Ortalama 2 ' 6 • 5 "1 7 02 Demr, ÇeHk, Metal Ana Sanayl BurçelıK Çelık Halat Çantaş Demsaş Doktaş EregkDÇ izmrDÇ Metaş Ortalama 13 750 7000 680 11750 59 000 39 000 3150 9500 414 382 366 6'2 15 74 363 154 227 348 19 96 2C42 15 39 6 72 1302 8 79 1855 1568 10181 3568 4C45 3405 105 44 87 79 34 70 3188 11996 65 63 60 76 12888 34723 16615 30 32 88.42 13798 Basoı Yayın Sanayl Buguı Yayırcıık Ç8S Pnrtaş Duraı Ofset HumyaGaz. «ıt«™oyav ay MıKyetGaz. Sab* Yayre«k Ortalaına 10 250 5100 11750 22 500 2850 3200 2300 4 76 4 74 167 151 9.53 3 23 16 07 7 40 194 12 04 10 73 211 34 54 22 79 116 12 8C Z 39 32 62 1001 10637 100' «0 45 352 08 304 8T 174 64 13195 20 89 267 75 153 38 17169 Metal Eşya, Makne ve Gereç Sanayl AJarto Sana.ı 17 76C 3 96 1215 1064 103 33 MakreTakm 2.000 3 4 7 2204 1*80 19422 Tesan 15 0O0 6 31 12 27 28 25 323 50 Ortalama 400 2517 1166 14002 Motriiya ve Döşeme Sanayl Gertaş Keıebe* M Ortalama 1525: 3"3 12 7* ' 9 0 11000 522 1813 1328 418 31'9 939 2924 204 65 8412 Otomotiv ve Yan Sanayl Anadolu ısuzu Dıtaş Doğan EgeEndüstn WP Kordsa MutkjAkL Otokar Otosan Parean TofaşT OtoFab UzeıMakre Bosfı Fmrı Ortaöma 385 000 13 03 50 87 16250 536 25 59 19 000 19 00 18 73 23500 425 958 517 12 7 0 323 16 98 9.74 37 50 17 500 1214 2739 135O0 721 4455 6.94 43 44 12 03 23 41 8 97 48 21 915 6314 17 250 7 700 19250 15 750 38 000 390 300 22 54 959 999 7 74 7 94 17902 1202 17 51 37 84 10 97 1786 15 77 45 07 15187 52146 6437 202 88 123 05 13105 72 42 6991 102 75 2120 7822 9307 Ptastik Urünteri Sanayl Egeçjas: 9900 396 720 649 27673 EgeProfil 15250 522 1322 709 31010 Pmaş 2350C 1166 4877 2104 26896 Raks Etekironık 66300 247 1348 658 148.23 Ortalama 4 38 35 78 947 19714 Yapı Matoemeteri Bocva Yap 16000 954 3552 1741 6*045 Dtx)usan 26 000 16 83 - 137 38 Haznedat Tugia 8900 497 1791 1130 4113 Irtema 8 000 2 70 45.45 3618 42303 TDemrDokum 18250 870 81D1 8555 2O010 Onalama 762 10000 5542 23411 Petrol ve Petrol Urünteri Sanayl Aygaz Pettam Petrol Ofis Turcas Tjpfaş Ortalana 9 05 24 51 2191 7074 314 14 42 16.26 2217 36 000 117500 4500 1444 2945 2140 14941 13.53 37 78 - 118088 8 94 6185 -53 55 144 "9 6000 354 1184 23 750 48 04 Leasing&Factoring Akrrf Fınars Facto Fınars Fraııs Leasng Ihlas^rans Iktısat -easmg Ozfinare Fact Rant .easmg Vakrf Leasmg Yap Krea Laas. Ortalama 3 200 3500 3 950 5 7X 2 750 3600 6800 2.12 318 1 74 922 088 238 763 3.650 1159 +4500 315 2 91 10 97 1516 6 81 13 42 669 1108 1370 695 1127 33 48 489 49090 7 37 169451 3 54 314.50 706 5140 70 3.54 972 78 8 73 21630 3 91 597 31 528 41428 625 1186.89 531 96066 SHjorta Aloıgorta Anattu Sıgorta Commercal 'Jnon Er^k Sıgorta Gune; S<goıta Ray Sıgorta Ha* Sıgocta Ortalarra 16 250 •7800 5300 1550 8400 6.800 7800 •21 5940 5 79 1430 45 915 1 31 72 44 614 10.52 4 57 8.42 6 02 24 85 5S7 40 65 1609 12566 7 19 25861 5 98 362 59 54 00 45 49 5 76 21521 561 32738 6 48 435.84 8B2 223 02 Demir, ÇelK D»nda Metal Ana Sanayl Borjsan 15000 535 1642 1101 1951Borjsan Ert»s2i Fenış AJumınyum Sarkuysan Ortalama IOOO 535 1642 1101 1951 "500 4 50 19 42 10 44 137 34 18250 571 392 1240 63148 21500 4583 1501 801 DEĞER' 4 94 21 36 913 53.34 Bektrft MakMeri ve üygnian Sanayl tonaîek MeK. 14"5C 79- 1-794 7360 1065 Aselsan 16000 367 2579 1751 20781 Betoteknk 16750 612 1795 1089 16328 Netaş 75000 736 2292 1481 8767 lpaş 29500 796 3459 887 8560 Senens 22500 650 8240 '952 13527 Onatama E32 47 94 '2 77 132 95 CMa, Içki, Tutun Sanayî & 2"0C« 5 32 23 Aoeks Banvıi Dardanel Frçc-Pak Ken'GKla Kerertaş KrstalKoâ KonfrutGlda Maret Merkc 3ıda Kludumu Tavuk. PnarEt PnarSu PnarSüt PnarUtt Tat Konserve ÛnalTanm Tukaş Konserve Ortalama 2"0C« 145O0 22 750 3 700 6J00 25250 18000 9.100 6.700 18500 4250 5 900 7.000 5 600 17250 23.000 14500 10 750 3100 5 32 23 26 346 6970 12 00 474 77 2.58 36.11 2 37 6 75 6 73 2148 4.91 27.61 7.92 4.06 13.28 190 1639 2 31 13 71 2 41 17 66 182 22 84 624 22196 5 96 25 40 490 1826 617 6394 448 35.00 2 75 59.87 4.47 42 75 1006 11243 2255 20795 3896 21746 1724 203 08 2429 32688 1055 21096 22 28 42642 1445 5583 5999 7127 9178 9168 81 14 635 44 195 73 10 63 1814 1266 12 73 1908 13 69 19 71 10 81 78.33 27'90 - 898 16 58 149 59 Gübre TanrnfeaçlarıSanayl Bagfaş EgeGbbre GLbreFab Hektaş Ortalara 81 0O0 4 31 2428 10 34 123 58 4450 2.59 2692 11217 9249 11250 321 12 74 - 16650 3900 237 779 662 11319 337 3C41 1573 12759 haç Sanayii DevaHokJno Eczacıbasj 9aç Ortalama 2175 147 "6 39 12 32 72 45 13 500 422 37 46 15 60 106.47 318 6388 1491 9362 Yatrım Drt Atants Ya Ort Atlas'fatınrn Amsya Y?. Or ajmeranç YaL Ort. DermrYa» Ort Evren Yatınrr Frans Yauın O. Garant) Yat Ort Global Yatnm IşYatrm OrL M YıimazYat Drt Taç Yat Ort YKB Yafrm Ort Ortalama 1800 4 2M 45O0 -29O0 '225 2 675 3800 1.800 1775 +4200 2100 1950 3800 +2150 1900 13 7 1 14 133 18 7 143 358 458 366 562 514 215 17 00 133 114 122 145 178 101 384 144 1 13 3 74 360 808 3 21 613 4 24 900 625 314 325 139 176 332 363 606 173 169 019 754 1.52 0 75 0 75 2 79 148 4.53 2 06 1547 184 209 285 932 165 545 055 394 3 74 1181 166 210 •56 15 06 2 46 5 37 Kâğıt ve Kâğıt UrünlnH yunra Kâşt Karansan Kav OlmuKsa Tıre Kutsan Vikıng Kagr jOrtalama 13 250 8500 14000 54O0 9500 4350 1B250 831 11*14 1 85 2722 3 55 10.35 411 1 7 24 353 46319 2 69 14 70 334 1083 3 57 1624 27 61 498 27 6968 18.13 845 3149 1 7 65 1746 6134 3019 15.03 2696 52 74 25404 14'2 50 55 Diger AdeKateroık Dermod Esem Spor Ermnış Ambalaı Se.914astanelen Gumuşsuyu Yataş Ortalama 16500 633 2258 47 500 1168 4723 4 21 10 51 383 1602 4 77 50 91 146 1968 581 1900 3 87 6419 8300 24 000 14 750 2 250 19000 1205 55.57 29 36 568.09 814 14523 24 48 260.52 811 2456 861 4637 12 75 82 33 1061 8556 1MKB Ortalanas 36 48 2066 12865 'ı Yıi s o a b lançost. ac k anrrayanla' Bu sayfada yer alan tablolar, ESYATIRIM tarafından hazırlanmı$tır. 1998 bütçe tasansında istihdama yeni düzenleme getirildi Personele sınırlamaANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - 55. hükümet. hazırladığı 1998 büt- çe yasa tasansında, kamudakı ıstıhda- mın daraltılmasına yönelik yenı dü- zenlemelergetirdi. Tasanda, "Geçi- ci görevlendirme ve atanılan kadro haklarından fa>dalanma" başlığı altında bazı sınırlamalar getınlıyor. Program çerçevesinde, boş olan ya da boşalacak sürekli işçi kadrolannın Başbakan'in iznıyle Maliye Bakanlı- ğı'nca iptal edilebilmesi hükmü de yer alıyor. 1998 bütçe yasa tasansının "tstih- dam Esasları" başlıklı bölümünde, açıktan personel alımında Maliye Ba- kanhğı'nm ızni ve personel ödeneği- nin yeterli olması koşulu korunurken, "657 sayılı Devlet Memurları Ka- nunu'nun 59. maddesi u>arınca is- tisnai memuriyetlere atanacak olan- larda izin aranmayacak" bölümü tasandan çıkanldı. Kurum ve kuruluş- lann oluşturacakJan yeni birimler içın Maliye Bakanhğı'nın görüşünü alma- lan öngörüldü Geçiçı ışçilenn sayılan ve çalışma sürelennı Maliye Bakanhğı'nın, KlT'lerin çalıştıracağı geçıçi ışçılen Devlet Personel Başkanlığf nın \ize- sıne bağlayan düzenlemeler de ko- rundu. "Geçici görevlen- dirme ve atanılan kadro haklarından faydalanma" başlı- ğı altında yeni düzen- lemeler getıren tasa- nda, kadrolan dışm- da diğer kurum ve ku- ruluşlarda görevlen- dırilen bazı memur- lar veya kamu görev- lilerinin, geçici görev yerlenndeki personelin yararlandığı her türlü tazmınat, fazla mesai ve dığer ödemelerden en fazla 3 ay yararlana- bılecekleri kaydedildı. Emeklı Sandığı'na bağlı memur- lardan ek göstergelı, ya da daha yük- sek ek göstergelı göreve atananlann, bu düzeyden emeldı aylığı, malullük ayhğı, görev malullüğu aylığı ve emek- lı ikramiyesı almalan ya da toptan ödeme yapılması. geldikleri ek gös- terge üzerinden en az 6 ay kesinti ya- pılmış olması koşulunabağlandı. Dü- zenleme dışında tutulanlar- Müşavirlik görevlenne atananlar, Bakanlar Kurulu ya da ortak kararlar- la atananlar, sına\ la atananlar, Türk Si- lahlı Kuvvetleri. asken hâkımler, uz- manjandarma ve uzman erbaş kanun- lanna tabi olanlar, yaş haddi ya da ölüm nedeniyle 6 aylık süreyi tamam- layamayanlar. 1998 bütçe yasa tasansında, kamu personeline ilişkin hükümlerin dü- zenlendiği bölümde. memur maaşla- nnın yüzde 30 oranında arttınlması- na yönelik olarak aylık katsayının 1 Ocak 1998-30 Haziran 1998 tarihle- ri arasında 5 bin 820 olması. taban aylığı göstergesine uvgulanacak ta- ban aylığı katsayısının da aynı dö- nemler içinde 36 bin 500'e yükseltil- mesıdüzenlendı. Erlere ek tazminat Ek tazminat tavanını 30 milyon li- ra olarak belirle>en bütçe yasa tasa- nsında, ek tazminatın aylık tutannın er ve erbaşlar ıçin 1998'nin ılk 6 ay- lık dönemı için 20 milyon lırayı, 1 Temmuz 1998 tarihinden ıtibaren de 24 milyon lirayı geçemeyeceği kayde- düdi. Devlet memurlannın yurtdışı ay- lıklannda "yeni kurlar ve emsaller" belirleninceye kadar değişiklik yapıl- maması öngörülürken. belediye baş- kanlannın aylık odemelennın îçışle- ri Bakanlığı'nca belırlenecek taban ve tavan sınırlan ıçınde belediye mec- lıslerince kararlaştırılacağı hükme bağlandı. EKONOMİ POLİTİKALARI CALISMA CRUBU (EPCG) Türk fibıansal serbesüeştirıne süreci 198O'lı yıllardan beri surdürülen fı- nansal serbestleştırme politikaları, Türkıye'nin. uluslararası sermaye çevrelerinin beliıieyıcı olduğu Yeni Dünya Düzeni'nde yerinı alması yö- nünde en önemli adımı oluşturmak- tadır. Bu süreç boyunca ulusal mali piyasalar, yurtdışı piyasalar ile ek- lemlenmiş ve bu pıyasalann spekü- latıf denetimi altına çekilmiştir. Bu sürecin diğer bir unsuru ise ulusal reel sektörierin, mali piyasalardaki artan dalgalanmalara bağlı olarak is- tikrarsızlığa itilmesi ve yurtiçi gelir dağılımının da emek aleyhine bozul- masıdır. Bu anlamda, 1980'li yılların politikalan sadece uluslararası ser- mayenın yuksek faiz kazancı gütme politikası ıle sınıriı kalmamış; aynı za- manda, dışarıya açılmaya çalışan Türkiye sanayinin, yoğun biçımde kamu kaynaklarına dayanması ve ekonomik verimsizliğini giderek bü- yüyen oranlarda kamu kesimi açık- lanna dönüştürmesi sonuçlanna da yol açnnştır. Bu süreçte ohjşan dış kaynak gereksinimi, dış fonlann Tür- kiye'ye yönelmesınde etkili ofmuştur. Sermayeye ucuz kaynak aktanmı ve mali destek sağlanması politikalan so- nucu giderek büyuyen kamu kesimi borçlanma gereğı (KKBG). 199O'lı yıllarda finansal serbestleştirme po- litikalan sonucunda borç-faiz sar- malıyla ülkedeki üretim-bölüşüm iliş- kilerini de emek kesimi aleyhine dö- nüştürmüştür. Kamu kesimi açığının finansma- nında kullanılan borçlanma senetle- ri, "finansal serbestleştırme" surecı- nin de belirleyicısı olmuş, 1996 yıh so- nunda iç borç stokunun GSMH'ye oranı yüzde 20'ye, iç borç faiz öde- melerınin oranı ise yüzde 6.2'yeçık- mıştır. Bu arada, kamunun net iç borçlanması giderek kısa vadeye sı- kışmış ve 1993'ten ıtibaren yıllık net ıç borçlanma miktan, toplam ıç borç stokunu aşan boyutlara ulaşmıştır. 1995 ıtıbarıyla kamunun iç borçlan- ma senetlenndeki yıllık net artış, top- lam ana para stokunun yüzde 135'i duzeyindedir. Kamu açığındaki bu patlamanın nedenleri, kanımızca, kamu ıdaresi- nin "beceriksizliğıne" veya bir dizi "teknık hataya" bağlanarak açıkla- nabilir nitelıkte değildır. Aksine, ka- mu kesimi gelır-gider dengesindeki böylesı bir sarsilmanın ancak bilinç- li bir "beceh" sonucunda elde edile- bileceğı göruşündeyız. Nitekim, eli- mizdeki veriler, hızla büyüyen kamu fınansman açığının ana kaynakları- nın aslında yurtiçi bölüşüm süreçle- rinde aranması gerektığinı; ve gerçek- te, özel sermaye kesıminın 1990'lar- da gelirlenni koruyabilmesi için uy- gulanan bir dızı donüşümun doğal bir sonucu otduğunu belgelemektedır. Bu amaçla devlet elindekı ıki önemli ma- li polıtıka aracını -vergi ve teşvık sis- temini- sermaye getirteri lehine kul- lanma doğrultusunda stratejik bir ter- cıh yapmıştır. ilk olarak kamu sektö- rü konsolide bütçe gelirlen içinde ku- rumlara yönelik istisnalar, vergi ia- deleri ve genel olarak "vergıden mu- afiyet" yoluyla sermaye kazançlan- nın "vergılendınlmemesi" yoluna gi- dilmış ve sanayi sektörü yoğun bir teş- vik sistemiyle koruma altına alınmış- tır. Kamu malhyesine ilişkin veriler, for- mel sermaye kesiminin kamu gelir- lerine katkısının giderek düştüğünü, buna karşın, rantiyer kesıme aktarı- lan faiz giderlerinin hızla arttığını gös- termektedir. Kamu ıç borç stokunun 1994 itibarıyla sunduğu faiz geliri, toplam mıli gelinn yüzde 6'sını aşmak- tadır. Oysa, aynı yıldaformel serma- ye kesiminden elde edilen kurumlar vergisi miktannın milli gelire oranı sa- dece yüzde 1.1 duzeyindedir. Bir başka deyışle, kamu malıyesı, formel sermaye kesimi üzerıne son derece düşük bir vergi yükü getirirken spe- küla,tif (rantiyer) finansal sermayeye yüksek oranlı bir kaynak aktanmı iş- levi görmektedir. Bütün bu gözlemlerden hareketle ulaşabileceğımizsonuç, kamunun iç borç idaresinın rantiyer kesime yö- nelik bir gelir transfer mekanizması olarak ışlemekte olduğudur. Başka bir deyışle "finansal serbestleştırme-ka- mu açığı finansmanı" şeklınde orta- ya çıkan etkıleşım, yurtiçi gelir bölü- şümünü yeniden düzenleyen bir su- rece dönüşmüş durumdadır. 198O'lı yıllann bir başka özelliğı, bu donemin ortalanndan itibaren büt- çe açıklarının finansman biçimiyle kamu kaynaklarının tıcari bankacılık sıstemine aktarılması sürecidir. KKBG'nin finansmanında iç borcun ağırlık kazandığı söz konusu dönem boyunca iç borç araçlannın ortalama yüzde 80'i bankacılık sektörüne sa- tılmıştır. Türkiye'de finansal serbestleştirme sürecınde -dayandırıldığı ideolojik bakış açığı gereği- ticari bankacılık sistemi üzerindeki mevduat munzam kanşıklıkları gibi vergıler azaltılmış, sektörün talepleri Merkez Bankası F>olitikalannın temel belııieyicisi ola- rak geliştirilmiştir. Boylece, bütçe fi- nansman maliyetini arttıracağı kay- gısıyta para politikası araçlan kulla- nılamaz duruma gelmiştir. Etkin para politikası uygulamak bir yana, likit Türk LJrası (TL) yerine Ha- zine kâğıtları olarak tutulması gibi olanaklar TL talebinı azaltmış, ban- kacılık sektörunün reel faiz geliri el- de edebildiği yakın para araçlan ya- ratabılmesini olası kılmıştır. Bankaa- lık sistemi aracılığıyla finansmanın yakın- para yaratabilmesı, aynca re- po gibi araçlann kontrolsuz bir bi- çimde gelişmesiyte de sürdürülmüş- tür. Bu koşullar ve politikalar sonu- cunda bütçe açıklan, bankacılık sek- törü varlık kalemleri içerisinde herhan- gi bir ikameye (mali crovvding- out) yol açmamış; tersine, varlıklardaki artışlann yükümlülük ayarlamasıyla karşJanmasını sağlamıştır. Bu yü- kümlülük ayartamasının en önemli kalemi ise döviz tevdiat hesaplan olagelmiştir. Finansal lıberalizasyon sürecinde Merkez Bankası; para politikası ola- rak rezerv para-Merkez Bankası pa- rası gibi kendi varlıklarını kontrol et- meye çalışmıştır. Rezerv para ise re- el olarak sürekli düşmesine rağmen, artan kronik enflasyonun temel kont- rol aracı olarak algılanagelmıştir. Oy- sa bu süreçte, bir yandan da döviz tevdiat hesapları ve döviz büfeleri yabancı varlık/ para ıkamesinın araç- lan olarak TL'ye olan talebi düşürme- yi sürdürmüşlerdir. Para politikalarının uzun dönemli amacı ülke parasının değenni koru- maktır. Bunun için Merkez Banka- sı'nın polrtika araçlannın bağımsızlı- ğı sağlanmalıdır. Söz konusu bağım- sızlığın anlamı ise Merkez Banka- sı'nın oligopolcü bir yapıya sahip olan ticari bankacılık sistemınin ge- lir/kâr ençoklaştırıcı polıtikalarından ayrıştınlmasından geçmektedir. Bu anlamda, Hazıne ve Merkez Banka- sı gibi kuruluşlar arasındaki "proto- kollar", bütçe açıklarının gelir akta- nm mekanizması olarak surdürülme- sıne olanak sağlamak yerine, ulusal mali piyasalann sağlıklı gelişimini et- kileyen spekülatif etkenlerin ortadan kaldırılması ve ulusal tasarrufların doğrudan üretken yatırımlara yönel- mesıni sağlayacak politikalara hizmet etmelidir. * Hacer Ansal, Serap Aşık-Turüt. Korkut Boratav, Nazım K Ehncı, Fıkret Görün, H Âlper Guzel. Gulten Kazgan, Yakup KepeneK Oğuz Oyan, Izzettın Önder. Lerzan Özkale, ErdalOzmen. Şevkeı Pamuk, Ve\sıSe\nğ, Cem Somel Ümıl Şenesen, Fıkret Şenses, Erol Ta\maz, Oktar Turel, Erınç \eldan, Surhan Yenturk. Sektör Endeksleri Bankalar Aracı Kurumlar Leasıng&Factanng Holdıng Yatnm Gayınıentajl Yat Ort S'oorta G*da Içkı Tütun Sanayıı Vobıtya ve Doşeme Sanay» Dokuma Sanayii Bıracılık Kagıt ve Kâgıt Urünlen Basm Yayın Sanayn Gübre Tanm llaçiar Sanayii llaç Saıayıı Boya Sanayii Petrol ve Petro( Ufunlen Sanayii Lastık Urunlen Sanayii Plast* Urunten Sanayii Seramık ve Porselen Sanayii Cam ve Cam Urunien Sanayii Çımento Sanayt, Demr Çelık Metal Ana Sanayii D.Ç Dışnla Metal AnaSan Dayan*iı Tüketın Malzemelen Elektnk Mak ve Aygrtlan San Otomotıv ve Yan Sanayii Metal Eşya, Makıne ve Gereç San Enerj Yapı Maizemelen Perakende Ticaret ve Toptan Tıcarel Buyuk Magizalar Dıger Tiin2m Hava Taşımacdtgı ve Yan Hızm A-ı-Ajs^Ato ı*^ 4n 4<WM M I M Î *t^AİA * oeKıoner u ı^.ı9ws ^ınu ımre t 17/10/97 509 33 468 09 177 79 44132 268 73 33105 288 2' 23156 21740 233 76 22821 194 84 317 75 186 57 229 34 366 98 380 07 1S4.24 27223 17511 275 69 356 33 310 59 253 45 317 11 36811 440 26 188 85 413 55 294 13 72027 337 05 265 93 287 87 224 49 mdeksjenniiftır 0/10/97 44816 365 96 19627 490 77 30148 306 68 30512 20313 208 72 212 03 217 78 187 75 319.92 164 71 21228 352 44 35125 174 66 27023 175 63 222 19 313 64 26102 245 06 297.57 357 35 38218 185 08 329 69 258 17 605 08 24130 229 69 233 73 224 15 Haftalrk Fark % 13 65 27 91 -9 42 -10.08 -14 1 8 7.25 -5 54 13 99 416 1025 4 79 377 -0 68 1327 804 413 821 5 49 0 74 -0 29 24 08 13 61 1899 3 42 6 57 3 01 1520 204 25 44 1396 1904 39 58 15 78 2316 015 YHhk Fark% 409 33 368 09 77 79 34132 158 73 23105 18821 13156 11740 133 76 12821 94 84 217 75 86 57 129 34 266 98 280 07 8424 17222 7511 175 69 256 33 210 59 '53 45 2*711 36811 34026 88 85 313 55 194 23 62027 237 05 165 93 187 87 124 49 MERKEZ BANKASI KURLARI 20 EKIM 1997 CİNSİ DÖVİZ ALIŞ SATIŞ EFEKTİF ALIŞ SATIŞ 1 ABD Dolan 1 Alman Markı 1 Avustralya Dolan 1 Avusturva Şılını 1 Belçıkahrangı 1 Danımarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Fın Markkası Hollanda Florını ngılız Sterlını rtanda Lırası spanyol Pezetası sveçKronu svjçre Frangı 100 rtalyan üretı 1 Japon Yenı 1 Kanada Ûoları 1 Kuveyt Dınan 1 Luksemburg Frangı 1 Norvec Kronu 1 Portekız Esküdosu 1 S. Arabistan Rıyalı 1 Avnıpa Para Bınmı 178,290 101,230 130,480 <900 26.582 30168 33.395 89.728 288 840 260,610 1,195 23,311 121,500 10,301 1,481 128,720 581,400 4,900 25,197 47,681 198,280 179,150 101.720 131,330 14,452 4,931 26,713 30,341 33,904 90,279 290,350 261,920 1,205 23,554 122,280 10,415 1,491 129,300 589,060 4,931 25,367 999 47,767 200,040 178,080 101,110 129,180 14,379 89İ620 288,490 258,000 1,165 23,194 121,350 10,237 1,466 127,750 566.980 25Ü71 966 47,085 179,600 101,970 2970 17 10 13 101,970 132,970 14488 4,950 26,847 30,456 34,074 90,622 291 080 264İ540 122,590 10,481 130İ270 603,900 4,950 25,494 10241, 48 5,494 1,024 8 364 CAPRAZKURLAR 1 ABD Dolan 1 76-2 Alman Markı 1 364- Avustralya Dolan 12 396 AvırJturya Şilını 36 330 Belçlka Frangı 6 7065 5 9045 5 2840 1 9844 148 64 7 6060 1 465* 172015 Daaımarka Kronu Franjız Fmgı Fın Marttısı loll-fnda Floriai spanyol Pezetatı sve;Kronu svtçre Frangı talyan Lıretı 120.16 1.3855 36 330 7.0622 179 38 3 7505 1 Kııveyl D. ISIeriin 11riaada L. 1ECU. 1SDR: 1S0R Japon Yenı Kanada Dolan Luksemburg Frangı Norvec Kronu Porteta EsJuıdaaı S. Aıakistan Riyali 3 2881 ABD Dolan 1 6207 ABD Dolan 1 4620 ABD Doian 1 1166 ABD Doian 1 3695 ABD Dolan 245 350 Tl. GOZUCUYLA TÜRKEL MİNİBAŞ Reform Dedikleri Elmaşekepi 7998 bütçe tasarısını ınceleyen IMF'ciler bazı kuşkularını dile getirmekle birlikte yeni bütçeyipek beğenmişler. Nasıl beğenmesinler ki? Bütçeyle bir- likte reform adı altında sunulan: • Başta emeklilik yaşının yükseltilmesi olmak üzere sosyal güvenlik kurumlarının ışlevlerinin sı- nırlanması; • Kayıtdışı ekonominin bavul ticaretine, marjinal sektöre dayalı kısmını kontrol altına alacak şekil- de vergi düzenlemesıne gıdilmesi şeklindeki iki te- mel yaklaşım bile beğenip desteklemeleri için ye- terh. Hatırlanacağı gibi, her iki reform da geçmiş dö- nemlerin stand-by'larında yeralmış; ama uygula- ma alanı bulamamıştı. Hazıne Müsteşarı Mahfi Eğilmez'ın "Türkiye kendi stand-by'ınıyapmıştır... IMF'nin şurada şoyle yapın diyeceği fazla bir marj kalmadı. Stand-by da, gölge program da olabılır" sözlerı de zaten bu geç kalmışlığın bir nevi özrünü taşımaktadır. Bu arada... Stand-by ıle gölge program arasın- daki ayrımın altını çizmekte yarar var: Gölge prog- ram, stand- by'a gidilen yolda atlama taşıdır. Baş- ka bir deyişle, bugüne kadar sözü verildiği halde uygulamaya sokulamayan dönüşüm programlan- nın garantıye bağlanmasıdır. Hükümet koltuğundan bakılınca... Her iki yaptı- rımın içının doldurularak kâğıt üzerinde kalmaya- cağı ve de sapmaların olmayacağını garanti eden bir anlaşmaya gıtmek mevcut koşullarda stand- by'dan daha rasyonel gözükmektedir. Zira doğrudan stand-by'a gidilmesı, öncelikle muhalefetin "Bizi IMF'ye muhtaç ettiler" söylemiy- le yandaşlarını sokağa dökerek hükümeti yıpratma- sına neden olacaktır. Buna karşılık, reform adı al- tındaki elmaşekerleri kısa süreli de olsa tabanın eşanlı olarak muhalefet dalgasına kapılmasını ön- leyecektir. • • * Stand-by öncesi uygulanacak bir gölge prog- ram, toplumsal muhalefetı önlemekte ne derece ba- şarılı olur bilinmez, ama... "Sosyal GüvenlikRefor- mu" ve kayıtdışı ekonomiyı zapturapta alacağı söy- lenen "Mali Reform"a büyük çaplı bir karşı çıkışın olacağını sanmıyoruz. Örneğin, "Sosyal Güvenlik Reformu!" her ne ka- dar altından emeklilik yaşının yükseltilmesi, sendi- kasızlaştırma, yerli-yabancı özel sağlık ve özel sos- yal güvenlik kurumları çıksa da SSK, Bağ-Kur, Emeklı Sandığı kapılarında sürünmekten bezenle- re elmaşekeri gibi sunulacaktır. Kayıtdışı ekonomıyi kayda almaya gelınce: Teks- til, gıda gıbı emek-yoğun teknolojınin ağırlıklı oldu- ğu sektörlerde büyük ışletmelerin üretimle ilgili fa- aliyetlerini küçük ölçeklilere devrettikleri... Bunla- rın da büyük kısmının vergılendırilemediği, sosyal güvencesiz, iş yasalarına aykırı ışçi çalıştırdıkları; kısacası, kayıtdışının asıl yaratıcıları görmezden gelinecek... Sorun bavul, uyuşturucu, silah, kadın tıcaretiyle uğraşanların vergiye tabi tutulması şek- linde gösterilerek toplumun etık duygüfarı oksana- caktır. Ve Türkiye... Sosyal güvenlik, vergi reformlarıy- la gelir dağılımını bir kez daha sermaye lehine bo- zarak yeniden düzenlenen uluslararası sısteme en- tegre olacaktır. • • • IMF'cilerın bütçenın TBMM'den geçme aşama- sında verdikleri demeçler stand-by'a giden yolun aralanmaya başladığını gösteriyor. Ne var kı, tek başına IMF'cıleri ikna etmek yeter- li değil. IMF'cilerle birlikte Türkıye'yi de ikna etmek gerekiyor. Bunun yolu da öncelikle enflasyonun yükseleceğine dair beklentiyi kırmaktan geçiyor. Ancak... Anti-enflasyonist uygulamalara yönelik beklentiler masanın IMF ya da çalışanlar tarafında oturanlara göre epeyce farklı. IMF'nin bizim ülke masası şefi Hardy'ye göre "doğoı politikaları kararlı biçımde"^) uygulamak koşuluyla 2000 yılını tek haneli enflasyonla karşı- layabilirmişiz. Yıllık ortalama yüzde 50 enflasyon hedefine göre ücretleri sınırlanacak olanlar ise: Bir yandan yaşam standartlarını kaybetmemek için kayıtdışı ekonomide kendilerine yer bulmaya çalı- şıyor... Diğer yandan da tepkilerinı sokağa taşıya- cak örgütlenme ve eylem bıçimlerı geliştiriyorlar. Halkın acı paket beklentisi içinde olduğunu id- dıa edenler, bu dönüşümün ne kadar farkındadır bilemeyız, ama. Enflasyonun siyasi bunalımlara neden olmadan geriletilmesinin öncelikle üretimi art- tıran ve gelir dağılımını düzenleyen politika araçla- nyla olası olduğunu hatırlamalarında yarar var. 100 binük de bozuk olduANKARA (AA) - Yüksek enflasyon. bir banknotu daha madenı paraya dönüştürecek. Darphane, yeni yılda madeni 100 bin liranın basımına geçecek. Bu yıl madeni 50 bin lirayı piyasaya süren Darphane, 1998'debu defa 100 bınlik madeni parayı çıkaracak. Yenı yılda 25 milyon adet 100 binlik basılacak. Bu şekilde, 5, 10, 25 ve 50 bin liralık madeni paralara. yeni yılda 100 bin lira da eklenecek. 100 bin liralık banknotun. 1998'de madeniye dönüşmesiyle, enflasyon bir kâğıt parayı daha kjsa sürede eritirken, 1989 yılmda tedavüle çıkan 100 bin liralık banknot, böylece enflasyona ancak 8 yıl dayanabilmiş olacak. 1981 'de piyasaya çıkan 5 bin, 1982'de piyasaya çıkan lObınve 198'8'de piyasaya çıkan 50 bin liralık banknotlann daha önce madeniye dönüşmesınin ardından Darphane'nin yeni yılda 100 bin liralık madeni para da basmasıyla birlikte, 250 bin lira tedavülde bozuk paraya dönüşmemiş en küçük banknot olacak. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nün 1998 programına göre, yenı yılda 25 milyon adet 100 bin liralık madeni para basılacak. (Kadın Sağlığı ve Aile Planlaması) Hizmet Sistemi Bilgi Hattı: 212 - 257 06 46