Katalog

SAVFA CUMHURİYET 25 EYLÜL 1996 ÇARŞAMBA 12 DIZIYAZI Kaîolikler Protestanların, Protestanlar Katoliklerin lehine olabilecek her türli'ı gelişmeye karşı çıkıyor Her yolçıkmazsokakLondra hukumetı sorunun >os\al veekonomık yanından çok guvenlık yomune ağırlık \erdı lnsan hakları ıhîallen keyfı tutuklamalar vs Olağanustu Hal Tedbırlen Yasası (1973) \e Teronzmı Onleme Yasası'na (19~4) goreyapıldı Bugelışmeler toplumsal genlımı arttırmiştır I9^6dabu genlımı azaltmak amacıyla •internment" uygulamalan sona erdırılmıştır IRA 19"")"da ıktıdara gelen Londra dakı muhafazakâr hukumeıı zorlamak \e kendısıneolan toplumsal desteğı sureklı kılmak ıçın yenı taktıkler gelıştınnekteydı Ozellıkle IRA ve INLA uyelennın 1980-81 de gırış'tıklen açlık gre\ ı dıkkatlenn tekrar Kuzey Irlanda sorununa çekılmesinı sağiamıştır Bugrevdeolen Bobb> Sands olmeden kisa bır sure once Sınn Feın listesınden mılletvekılı seçılmiştır Olumler K.atolıklerarasinda dayanışmayıarttırdı hareketın ıdamesı ıçın gereklı olan yenı semboller yarattı IRA'nın de\am eden teror ey lemlerı kanjisinda Protestanlar da sıiahlı orgutlenmelere gıtmı^lerdır Protestanlann kurduklan Loyahst paramılıter orgutlerden olan Llster Ozgurluk Savaşçılan (J_FF) IRA'nın saldırılanna. karşı saldırılarla ce\ap \erdıler IRA mılıtanlan Protestan hedeflere saldırırken. L FT Katolık hedeflerı \urmava dc am ettı L FF e>lemlerını Llster Sa\unnu Bırlığt ILDA) adına surdurdu LDA Protestan topluluğu sa\unmak amacıyla ortaya çıktı \e 1970'lerde genellıkle Protestan ışçı sınıfından katılımlarla geliştı Dığer bır Protestan grup. Llster Gonullu Guçlen (LVF) 1966'da kuruldu Ikı orgut. LDA- L\ F uzun yıllar ayn faalıyet gosterdıkten sonra 1990-91 'de ortak faalıy etlerde bulundular , çoğunluk Protestan Kuzey irlandadaparamılıterguçler ıle buradakı guvenlık bınmlen. Llster Savunma Alayı (LDR) ve Kralıyet Llster Polıs Teşkılatı (RLC) arasında IRA'ya karşı bır ışbırlığının varlığı da çeşıtlı defalar ılerı surulmuştur Kuzey Irlanda'da duzenı sağlamak ıçın bulundunılan guvenlık personelının sayısı 1989da 29 bıne ulastnıştır LDR ve RLC de 19bının uzennde personel bulunmaktadır ve bunların buyuk bıı çoğunluğu Protestanlardan oluşmaktadır Kuzey Irlanda nın nutusu 1 mılvon 610 bın cıvanndadır(1992 rakarnları ıle) Katolıkler toplam nutusun yuzde 42'sını oluşturmaktadırlar Yuzde 58'ı ıse Protestanlardan olu^uyor Dublın ve Londra hukumetlerı aralarında 1985 te bır anlaşma ımzaladılar 1985 İngılız-İrlanda anlaşmasina (Al A) gore ıkı tarat arasında Kuzey Irlanda sorununa bır çozum yolu bulmak ıçın Myasi guvenlık. yasal vs konularda duzenlı olarak goruş alışvenşı sağlanacaktı Bu gehşme Londra ıçın onemlıydı çunku bu sayede Protestanlar uzennde az-ç,ok etkılı olabılen Londra hukumetı Kuzey İrlanda Katolık topluluğu uzennde varolan Dublın'ın etkisinden de yararlanabılecektı 1985 anlaşmasiy la bırlıkte Protestan orgutlerın eylemlermde bır azalma oldu Bu anlaşmadan IRA rahatsız olmuştu Kendısının ıçmde yeralmadığı bır anlaşma surecım baltalamak ıçın saldınlarını arttırdı 1986da IRA. guvenlık guçlenyle tıcan ılışkılere gıren ışadamlanna da saldınlara başladı Bır Protestan orgutu olan LFF (Llster Ozgurluk Savaşçılan) karşı saldınlarla bu ey lemlere cev ap v erdı v e boy lece şıddet dahadaarttı İkıtaraf anlaşmamn yurumedığını kanıtlamak ıstercesıne teror ey Iemlenn hız v erdıler Al A'dan once 1983-85 arası saldırılarda olenlerın sayısı 195 ıken 1986-88 arası bu sayı 247 ve yukseldı Aynı donemlerdekı saldınlarda yaralananların sav isi ıse 2 bın342'den3bın661 e ula^tı Saldın olavlannda "16'dan 1132'yebır siçrama oldu (Rakamlar WorldBookotPohtıcal and Socıal Indıcators'dan derlenmıştır) Bu arada IRA karşı tarafa bılgı \ erdığı ıddıa edılen Katohklen de oldurmeve dev am ettı Ay nca. LDA ıçerısınde de hesaplaşmalar oldu lRA'yaLDA ıçeriMnden bılaı verıldısı ıddıa edıldı Aralık 198"'de LDA Başkan ^ıardımcısı JohnMcMicheal'ın oldurulmeM bu hesaplaşnıalan gundeme aetırdı İRA. Kuzey îrlandadakı ve Ingıltere'dekı resmı hedeflere saldınlarını devam ettınrken Avrupa'dakı Ingılız hedeflenne saldırılannı da surdurdu Bu saldırılar Betfast'ta geçmiş günlerden bir gösteri. Yıllardır süren gerginlik zaman zaman şiddetleniyor; sokaktaki polis- gösterici kavgası bunların en hafif olanı... sı\ıllenn olmesı (Kuzey İrlanda'da. ızlemiştır Sınn Feın. 1905 te kuruldu Ennıskıllen'de bıranma ııunu nedenı\ie 1920-2 l'de Irlanda nın ıkıve bolunmesı Kasım ^S^de vapılan toplantıva IRA uvelerının saldınsı sonucu 11 sıvılın olmesı ıkı A\ustralvalı turıstın Benelu\ ulkelennde gezılen sırasinda kaza>la oldurulmelerı gıbı) ulu.slararası alanda IRA'vaprestıı kavbettırmıştır Mavıs 1989'da Sınn Feın lıderı Gern \dams Mvıllenn oldurulmesının partılenne olan desteğı olumsuz vonde etkılevecegını bır demecınde ıfade etmıs,tır IRA'nın Ağustos 1988'de 8 Ingılız askerını oldurmesı uzerıne Ingılız tçısjerı Bakanlığı Sınn Feın'e >avın \asağı koNmu^tur Ingılız hukumetı avrıca potansivel tehîıke olarak gorduğu IRA uvelennı aerektıfiınde ortadan kâldırabıleceğını^ \lart 1988'de SAS (Specıal An Ser\ıces) komandolannın Gıbraltar'da silahsız IRA uvelennı oldurme operaN\onuyla gostennii; oldu Daha \onra bu komandolar maskelı olarak mahkemeve vıkarılmis. \e mahkeme "öldürme olavının jasal olduğu" kararına varmı^tır Ingılız guvenlık bırımlennın evlemlerındekı amaç IRA uvelenne bır mesaı \emiekti Fakat bu mesaıın Londra'nın pek de is,ıne varamadığı zamanla anlaşıldı Her oldurme olavı Katolık \e Protestan toplulukları arasındakı uçurumu buuıttu 19 Mart 1988 de bır IRA uvesmın Batı Belfast'dakı cenaze korteııne >anlıs.lıkla gıren ıkı Ingılız askennın lınç edılmesı gıbı olav lar. ınsanlann ne kadar kın dolu oldukla'nnı gostermektedır 1969-1990 arasinda mevdana gelen teror olavlannda yaklasjk 3 bın kis.ı havatını kavbetmis.tır Katolik desteği Sinn Feine Bunlann >uzde 5"'sınden Katolık mıllıvetçı orgutler vuzde25 3'unden Protestan kralcılar. vuzde 11 8'mden ıse guvenlık guçlen sorumlu tutulmuştur Butun bu olumsuz gelıs,meler arasında banş ıçın gorusjne zemınlen aranmava devam edüdı Çozumun ancak s,ıddetle gelebıleceğını savunan IRA \e banş masasına sılahlarıvla oturmavı duşleven Sınn Feın'ın vanı sıra Sosyal Demokrat \e ls,çı Partisi (SDLP). lrlanda'nın bırlığını dıvalog ıle \e nufusun rızasivla gerçekleştırmekten yana bır polıtıka surecınde antlas.ma tarattan \e kar^ıtı olmak uzere ıkıye avnldı Avrılığa kaı>ı olan nıılıtan cumhurıvetçıler. IR Vvı destekledıler O zaman kurulan ılı^kı bugım dc devam etm^ktedu- SDL.P ıs-e 19^0'te sıv ii tdşlum hareketı temsücılen. ıs,çı hareketı temsıleılerı ve bazı verel partılerın eskı uyelerınee kuruldu Kuzev lrlanda'nın 680 bın kis,ılık katolık nutusunun onemlı bırçoğunluğu va Sınn Feın ı desteklıvorlar va da teruhlerını SDLP'den vana vapıvorlar Sınn Feın. de->teğını yoksul Katoliklerin vas.adığı bolgelerdekı ozellıkle IS,MZ gençlerden alırken orta sınıt Katolıkler çoğunlukla SDLP vedestek venvorlar Protestan nutus ıse Llster Bırlık Partısı nı veya sertlık vanlisi Demokratık Bırlık PartiM'nı deMeklemektedırler L'lster Bırlık Partısı Kuzev Irlanda'da vuzvıhn bas,ındakı bolunmeden 19 7 () vılına kadar ıktıdarı elınde bulundıırmuştur Birle$meye karşılar Demokıatık Bırlık Partısı ıse 19Tde Llster Bırlık Partısı nın polıtıkalannı vetennce sert bulmavanlar tarafından kurulmu^tur Bu ıkı partı de Londra ıle bırlıkten vana çaba harcamakta ve Kuzev lrlanda'nın İrlanda Cumhurıyetı ıle bır!es,mesıne kar^ı çıkmaktadırlar Cemaatçı partılenn sertlık taraftarı tutumlarını devam ettırmelen teror orgutlerının ekmeklenne vağ surmektedır IRA terorplanlannı Londra'nın naMİ dıze getırılebıleeeğı konusunda vaparken Protestan terorıstlerde Londra nın Katolıklereolasıbırtavızvermesmı engellemek ıçın zaman zaman terorun dev amında v arar gormektedırler L zun vıllardır devam eden kanjilıklı mucadele sonucu orgutlerdekı tam gun taalıvet gosteren teronstler de profesvonelleş.mıs.lerdır Orgut elemanı olmak kendı bas.ına bır meslek halıne gelmı^tır Artık onlann da malı uzmanlan. sıvası strateıılen belırleven kumıavları \ar Bırçok protesvonel kurulacak yenı bırduzende kendılennın konumlannı garantı emıeven bır barıs. anlaşmasma vana^mavacaklardır Ornek vermek aerekırse IR A >00 ıle 2 bın arasında protesvonel bır kadro\a sahıptır Sınn Feın ıçerısınde ver alan bınlerce taraftar bu kadroyu beslemektedırler IRA uvelennın onemlı bır kismı Kuzev İrlanda da taalıvet gostenvorlar Bu ınsanlar Irlanda nın bırlığının sağtdnmasından sonra venı kurulacak kurumlarda onemlı gorev lerın kendılennı bekledığını ıfade edıvorlar Terorun yuku Londra'ya IRA. 1970'lerde Amerıka'da vasayan mılvonlarcj Irlandalının malı vardımlanvla taalıyetlerını surdurmu^tur Lıbva gıbı ulkelenn de zaman zaman bu tur oıgııtlere vardını ettıgı gorulnıus,tur Fakat asil malı destek IRA nın kendı taalıvetlerınden sağlanmaktadır Ingılız Savunma Bakanlığı ııa gore IRA. tehdıt vs ıllegal vollarla orgute vılda 10 mılvon pound (vaklasjk 15 mılvon dolar) gelır tenıın etmektedır iKavnak Ingılız Sa\unnıa Bakanlığı > Temmuz 1995. Londral Artan teror olavlarının ingılız ekonomısını olumsuz etkılemesı Londra hukumetını sureklı bır anlaşma zemını aramavazoriamıs,tır Kuzev irlanda'dakı ayrılıkçı terorun nıalıvetı Londra va vuk olmaktadır Savunma Bakanlığı nagore 29 bın dolavındakı guvenlık guçlennın maa^lan ya^am mahallennın sağlanmasi vol. kırtasıve \s masraflan ıçın 1994-95 malı vılında avrılan mıktar 542 mılvon pounda (vakla^ık 810 mılvon dolar) ıılaşmis,tır IRA'nın bombaları Kuzev Irlanda dan sorumlu bakan Peter Brook. Kasım 1990'da Kuzev İrlanda ıle bırlığın devamının strate|ik \e ekonomık açıdan Londra nın çıkanna olmadığını dahı ılen surmus.tur AN nca teror evleınlerını Londra'dakı malı merkezlere ta^ıvan IRA'nın bazı ev lemlerı buvuk malı zaraılara vol açmis.tır 1992'de Londra nın uluslararasi alanda unlu malı merkezı Cıtv 'dekı patlama 9 Şubat 1996'da venı kurulan dığer bır tıcaret merkezı olan Dockland dakı IC anarv \\ harf) patlama on mılvonlarca dolarlık zarara vol açmiştır 1985 tekı gırı^ımın sonuçsuz kalmasından sonra 1990-91 de kuzev İrlanda dan sorumlu dev let bakanı sırasında İngıltere'de ve dıîer Avrupa ulkeleıınde irlanda Cumhuriyet Ordusu'nun siyasi kanadı Sinn Fein'in lideri Gerry Adams (soldan dördüncü) arabuluculuk görevini sürdürüyor. Peter Brooke venı bır plan hazırladı 1992de Peter Brooke verını Sır Patrick MayheH'adevrettı Lovahstler(kralcı Protestanlar) Dublın dekı vetkılılerle avnı aorus,me mabasına oturmay ı ancak -trlanda Atıayasa^ı'ndakt Kuzey İrlanda lopraklarında^ak ıddıa eden nıaddelenn kaldınlması kos.'üluy la kabul edeceklennı açıkladılar Ingılız Başbakanı John Major'un I992'de baslattığı banş gırışımı ıse 1993'te irlanda Cumhunyetı Başbakanı Reynolds ıle bırlıkte gelecektekı goaışmeler konusunda bır ortak bıldırı hazırlamalarıyla (Do\snıng Street Declaratıonı yenı bır boyut kazandı Sınn Feın ın goruşmelere katılnıasi şıddetı reddetmesı koşuluna bağlandı 1995 "tekı y enı goru^meler ıse Dublın'ın anayasasındakı Kuzey İrlanda uzerıne hak ıddıa eden maddelerı gozden geçırmev ı kabul etmeM Protestan îıderlerı goruşme masasina oturtmak konusunda onemlı bır adım oldu Ateşkes 17 ay surdu I996 ıle başlayan Clintonyonetımının arabuluculuk çabalan ıse yıne IR.A'nın "masava silahlarla otumıak" konusunda dıretmesi \e Londra nın masaya oturmak ıçın IRA'nın sılahsızlanmasını şart koşması uzerıne IRA'nın Paylık ateşkesı 10 Şubat I996'da bozmasıyla sonuçlandı Burada şıınu belırtmek gerekır Avrupa Guvenhk se ışbırlığı tes,kılatı ulusal azınlıklar komısyonunun teronst orgutlerle ılı^kisi olan kışı ve kunılus.ların goruşmelerden dı^lanmasmı ıçeren bır karanna karşın (Bkz CSCE Helsinkı Sumnııt Document. Temmuz 1992 sayta 19 bolum II-5lb) \e sayta 25(11-25) I ABD Başkanı Chnton.' Beltast ı zıyaretınde Sınn Feın lıden G. Adams ıle goruşmuştur ıThe Guardıan 1 Aralık 1995) Chnton ın bu hareketı ABD'dekı guçlu Irlanda lobisinın sempatısını kazanma çabası olarak değerlendırılnıelıdır Londra nın bu goru^meye ıtırazlarına rağmen kurallar değıl çıkarlar galıp gelmıştır Bu arada Londıa \e Dublın venı banş ımkanlarını araştırmak anıacıvla VVashıngton ın da aracılıgıyla çalışnıalannı surduruyorlar Sorun nerede duğumlenıvor' "Vakİaşık butun Protestanlar kuzev İrlanda nın Bntanya'dan avrılmasına \e Irlanda C umhurıvetı ıle bırleşmesıne karşı çıkıvorlar Katolık mıllıyetçiler ıse sınırlan değıştırmek istıyorlar fakat çoğunluğu oiu^turan Protestanlann ya kuzey Irlanda toplumuna entegre olmalannı veyabır IRA uvesmın ıfade ettığı gıbı geldıklen yerlere gıtmelennı ıstıvorlar Sınn Feın ın ıkıncı ısmı ve de beynı sayılabılecek olan Martin McGuinness e Protestanlann Kuzev lılanda'da yapılacakbır ı eferandumda kendı jeleceklennı tayın etmek (self- determınasyonl konusunda evet \eva hayırdeme haklannın ol'up olmadığı ^rıılduğunda şoyle cevap \ enyor "Onlann boyle bir haklan olduğunu sanmnorum." Katolıkler Protestanlann Protestanlar îse Katoliklerin lehine olabilecek her turlu gehs.meye karşı çıktığı siırece sorunun çozumu ıçın atılan adımlar sağlam bır zemıne otuıiulamavacaktır POLİTİKA VE OTESİ MEHMED KEIVIAL TÜPkii Aşk Halidir. Yarın: ETA Geçen cumartesı, 11 olum yıldonumuydu. Ruh( Su'yu Zıncırlıkuyu'da butun dostları andık Mezarı-; nın yennı değıştırmışler, daha one çekmışler Anma-; ya Sabahattin Dikmen'le (eskı tufek) bırlıkte gıttık.; Mezarlık gençlerle doluydu ellerınde karanfıller atı- yorlardı Anmaya gelenler hep gençlerdı dıyebılırım, yaşlı- ların sayısı azdı Once Sıdıka Su konuştu Bır kultur- merkezının açılacağını mujdeledı Ruhı Su Kultuc Merkezı Sanat Urunlerı Kooperatıfı'nın kurulduğunu haber verdı Ardından DİSK Genel Başkanı Rıdvan Budak konuştu • DİSK eskı genel başkanlanndan Abdullah Baş->" türk de orada yatıyordu Başturk ıçın "Yaşamı boyu hıç odun vermemış bır lıder" dedı Turkuler söylendı, sazlar çalındı, karanfıller atıldu' 11 yıl sonra bır guzel anma oldu Bundan yıllarca on- ce bır anı yazmışım kımı parçalarını buraya almak ıs-: tıyorum. Mehmet Güler şoyle anlatıyor ; Ruhı Su'nun, Enver Gökçe'nın Orhan Suda'nın; Abdülkadir Demirkan'ın ıçmde bulunduğu bır gru- bu Adana'ya surduler Hepımızbırotobusun ıçındey- dık Geceleyın Nığde ovasından geçıyoruz Zıncırler- le bağlıyız Çışımız geldı Bırlıkte çış edıyoruz Hepı- mız oturuyor, hepımız kalkıyoruz Anadolu bozkınnın guzel gecelerınden bın Ay ışığında Anadolu toprağt yalap yalap yanıyor Uzakları, dağları, yıtırdığımıa ozgurluğu anıyoruz Tam bu sırada Ruhı Su bırdea coştu "Hasan Dağı.. Hasan Dağı ." ', Gıdıyor kalktı goçumuz ', Gulmez, ağlamaz ıçımız ', Insan olmaktı suçumuz î Hasan Dağı ınsan olmak l Zıncıre vurulanlardan bın de Sabahattin Dıkmen ,' Zeki Baştimar'la zıncıre bağlı Ellerı zıncırle çış et-; menın guçluğunu duşunun Bırı o yana donuyor, ote; obur yana Ay, ışığında çış edenlerı dıkızlıyor Elbet-; te şaırane bır gorunum değıl ; Hasan Dağı turkusunu her dınledığımde bu man-; zara gelır gozumun onune Bır dortluk daha. . j Koçhısar ustunde bora • Gulek bır karanlık dere • Sıra dağlar sıra sıra \ Çukurova ana toprak Bır dortluk daha varmış, şoyle Bır ay doğdu, bır ay doğdu Işıdı yarama değdı Kelepçe derımı soydu \ Hasan Dağı derdımız çok. ', Ruhı Su'yla. aradan yıllar geçtıkçe, konuşmaları-î mızda şoyle bır yorum getırır \ "Turku benım ıçın bır aşk halıdır" der "En guzel_ aşklarımı turku soylerken yaşadım. Turku benı aldat-\ madı, ben onu aldatmadım Turku soylerken sazırrr_ da yarışır Çağdaş lıedler olur Bu açıdan bakıncat saygılı bır uyum olur" j Yunus'tan, Hacı Bektaş Veli'den, Hacı Bay-j ram'dan cumle uluslardan ses gelır Anadolu dervış- lerın harman olduğu bır ortamdır Ozan, bır mavera-» dan ote maveraya koşar durur Boyle bakınca Ruhh Su da bu dervışlerden bırı değıl mıdır 1 ? ! Zıncırlıkuyu'da uzun servıler aJtında kışı dınleruyorjl gonenıyor, rahatlıyor Mermerler arasında uzun ağaç-j lardan huzur dokulüyor Ölüme yaklaştıkça huzura da erıyor Nâzım Hikmet, "Bır ınıltı duydum selvılıkler-'. de" demez mı' ? Gençlık şıırlerınden bırıdır Bırınde! ses, bırınde soz Ruhı Su çağdaş bır dervıştır ', BULMACA SEDİTYİŞİYİN SOLDA.NSAĞA: 1/ Adana'nın 70 km batısındakı unlu yavla 2/ Bır turkuçukzurna 3/ İyı, guzel Eskı dıldealtın 4/Knp- ton elementının sımgesı Guney Amerıkada yaşa- yan. tav uga benzer bır kuş 5/ Genel- lıkle yakınak ıçın kullanılan ırı sa- man Banyo ya- parken ya da yu- zerken saçlan ve kulaklan korumak ıçın takılan ka- uçuk başlık 6/Optıkay- gıtlarda objektıften aldıgı ışınlarıgoze verenmercek 3 dızgesı Japon lırık dra- 4 mı 7/Dar ve kalınca tah- ta Alkolsuz ıçecek. meş- rubat 8/ Kuçuk magara Son derece kavgacı olan gozde bır akv ar\ um balığı 9/Omurgalılarda. dengeve n yonehmle olan ılgılen ba- kımından işitme taşlarına venlen ad. \LK.\RID\N \ŞAĞI\\: 1/Saplan \ e yeşıl çıçek tomurcukları sebze olarak yenen bır^ bitkı 2/Bınm zamandakı tıtreşım sav ısı 3/Akcığerlerı dın-- lerken hekımın duyduğu patolojık ses Dıs.1. tozu ve kuzu-i su vardtr 4/Urık asıdın tuzu ya da esten Antalya yoresı-' ne özgu kaburga kemığı ve pınnçle yapılan bır yemek 5/ Çekıcılık Bırgıdamaddesı 6/Bıtışmeçızgisi Japonya'da dınsel torenlerde okunan bır çeşit nesır 7/Sıiahlı koy delı-. kanlısı Taşlık ver, çıplak tepe 8/ Bır tur kaba ve hafıf^ ayakkabı 9/Guney Amenka'da bır ulke Kulak ıltıhabı j VEFAT KEVORK PAMUKÇİYAN (Araştırnıacı-Yazar) \efatetmiştir. Cenaze töreni26 Eylül 1996 Perşembe günü (yann) saat 15.00'te Kumkapı Patrikhane Meryemana Ermenı Kılisesi'nde ıcra olunacaktır. AKR4BA VE DOSTLARI