Katalog

Cu mhuriyet Imtivaz Sahibi: Berin Nadi Genel \avm\onetmeni OrhanErınç9 Genel \avın Koordınatoru Hıkmet Çetınkava 9 \ dzıı^lerı Mudurlerı fbrahım Y ıldız (Sorumlu), DınçTavanç 9 Haber Merkezı Mudııru Hakan Kara • Gorsel \ onetmen Fıkret Eser Dıs Haberler Şınası Danışoğlu 9 Istıhbarat Cengız \ ıldırım 9Ekonomı Bulent kızanlık 9 kultur Handan Şenkoken 9 Spor Abdulkadır Y uıelman 9 Makaieler Samı Karaoren 9 Duzeltme \bdullah ^ azıcı 9 Fotoarat Erdoğan Koseoğlu 9 Bılgı Belge Edıbe Buğra 9 > urt Haberlen Mehmel Faraç >. avın kunüu UhanSetçuklBa^kan) Orhan Erınç Okta> kurtböke HıkmetÇetınka\a SukranSoner ErgınıBaicl,DurçTatanç Ihrahım \ ıldız, Orhan Bursalı, Mustafa Balba\ Hakan Kara iM MuslafaBalba\•HaberMııduru Doğan •Vkın AtalurkBuKanNo \2i KAIA Bakanlıklar AnkaraTel 4191020 C hat) F a ^ 419-.02' 9 Izmır TeniMİUM Serdar Kızık, H Zıya Bl\ 13^: S 2 * Tel 4411220 Fak', 44191 P 9 Adana TemMİcisı Çetın \ ığenoğlu. lnonuCd 1WS No I kat 1 Tel 3^22->->0 Faks 3^22^0 Muessese Muduru Erol Erkut 9 K.oordmator Ahmet Korulsan 9 Vuh&>ebe Bfilent V en«r 9Jdare Hüse\ın Gürer 9 Ijletme Ündcr Çelık 9 Bılgı I,lem Naıl İnal 9 Bılgısayar Sıstem Mûrinet Çıler MEDV4 C • 'lonetım Kunılu Başkanı Gene! Mudur Gulbın Erduran 9 Koordınator Reha Işıtman # Genel Mudur > ardımcısı Mıne \kdag Tel M4 0" <3 - >P9S80 M184604! Fak> M18466 Vatımlatıın \-< Basan \ e r Gun Haber-\iansi Basın \e ^ı a\ınuiık A Ş Tuii.cK.iB Cad » 4 1 C a t j l ı j u - 3 - 4 l > ı P k 246 Utanbul Tel ( 0 2 1 2 ) M 2 0* O-» (20 hat) Fak= 10 212ı > H fo 20 AGLSTOS 1996 İmsak 4 37 Guneş 6 12 Oğle 13 15 Ikındı r 00 Aksam 20 03 \atsı 21 32 Başyazanmız Nadir Nadi'yi aramızdan aynlışmm beşinci yıldönümünde saygıyla anıyoruz Ydıııaz bir cumhuriyetayclnııHaber Merkezi - Başvazarımız Nadir Nadi yı son yokuluğuna uğurlamamızın uzennden beş > ıl geçtı Nadır Nadi, ınantlı vedırençh kuşağın son temsılcılerınden bın>dı Onunyaşamını "kmaji Vtilli>e ruhu, Ataturk devrimleri ve çağdaşlık" sozcuklenv le ozetleyefoılırız 23 Hazıran 1908'de Fethıye'nın Ka>a Koyu'nde dunyaya gelen Nadır Nadi bababi Yunus Nadi Ababoğiu'nun gazetecı-\azar olması nedenıy le gazetecılıkle kuçuk yaşlarda tanıştı Nadır Nadı'nın libe yıllanndayabancı vazar ve muzıs>enlerle >apiıgı roportajlar Cumhunyet'te yayımlandı Eğıtımını Vıyana da surduren Nadır Nadi. 1935 teyurda dondukten sonra. Cumhunyet'te yazıışlen yardımcıİıgı habercılık \e roportajcılık dallannda çalıştı koşe vazarlığı yaptı Nadır Nadi de ılk başyazısını Menemen'de A Nadir Nadi Cumhuriyet gazetesinin kuruiuşunun 60. yüdönümü töreninde konuşurken. Nadir Nadi 4. TÜV4P Kitap Fuan'nda kitaplannı imzalıvor. yedeksubay oğretmen Kubilay'ın gencıler tarafındanoldurulmesı uzenne yazdı Nadır Nadi nın oneriM)le devnm şehıdı Kubılay'ın Menemen"de heykelı dıkıldı Bır sure babasıyla bırlıkte başyazarlık >apan Nadır Nadi. 1945'te babasının olumu uzenne Cumhuriyet gazetesının vonetımını tumuyle üstlendı Turkıve'de çok partılı demokratık yaşama geçıldıgı 1950"de Demokrat Partı lıstesınden bağımsız Muğla Mılletvekılı seçılen \adır Nadi. 1954'te de > ıne bağımsız olarak Istanbul Mıllet\ekılı seçıldı Parlamentova gın^ınden bır sure sonra Av rupa Konsey ı ne bağımsız Turk delegesı olarak seçılıp altı yıl bu gorevde bulundu 1962 yıhndaortaklanyla anlaşmazlığa duşen Nadır Nadi, Cumhuriyet'tekı yazılanna bır sure ara \erdı 27 Ma>ıs'ın lıden \e ogunlenn cumhurbas.kanı Cemal Gürsel, Nadır Nadı"yı 9 Hazıran I964'te kontenjan senatorluğune seçtı Boylece yenıden parlamentoya gıren Nadi. senatorluk suresı dolmadan 3 Nısan 1970 te bu gorevınden ayrılarak \ıne Cumhunvet gazetesıne dondu Nadır Nadi. 12 Mart mudahalesınden sonra o gunlenn siyasal koşullan nedenıvle bırgrup arkada^ı>la bırlıkte 11 Temmuz 1971 de gazetenın yonetımınden ayrıldı Bunun uzenne Nadır Nadısız Cumhuriyet te aradıklarını bulamayan okuyucular. bılınçlı bır dırenış gostererek gazeteyı almamaya başladılar Gazetenın durumunun gıderek kotuleşmesı uzenne bır kısım ortaklar kendisını \enıden gazetenın yonetımıne çağırdı Cunıhuri>et'e dönüş Arkadaslarıylabırhkte 12 Temmuz 1972"de yıne >onetım gorevıne donen Nadır Nadi. yasamının sonuna kadar bu gorevını surdurdu 12 E>lul darbesınden sonra Turkı>e"de a\dınlann >asadığı >azgıvı Nadır Nadi de paylaştı Nadır Nadi Atatiırk'un kurdugu Turk Dıl Kurumu"nu sa\unan ve 13 Ağustos 1961'de yayımlanan "Tuhaf Bir Tasan" başhkh vazısını 23 Ocak 1983'te venıden >ayımla>ınca sıkı>onetım mahkemesınde yargılandı Nadır Nadi bu davada "halkı vasalara karşı is\ana teşviketmek" suçunudan ıkı av 20 gun hapse mahkum oldu Tem\ ız hakkı bulunmadığı ıı,ın karar keMnle^tı Butun dunşada genı:? yankılar uyandıran se protestolara yol açan bu karar. 75 yaşındakı ba^vazanmız hapse gırmeden ıkı gun once Mıllı Savunma Bakanı'nın temyız hakkını kullanma gereğını duyması>la (Bu hak \alnız sikıvonetım komutanı ıle Mıllı Savunma Bakanı na tanınmıştı) Yargıtay tarafından bozuldu \e Nadır Nadı'nın aklanmasına karar verıldı Nadır Nadi bu dava nedenıyle yaptığı savunmada aydın sorumluluğunu nasıl taşıdığını ^u sozlerle ıfade edıyordu "Kendimden soz etmevi sevmem. Atatürk devrimlerini ozumse>ememiş gerici çevrelerin tum saldırüanna karşı a>dın Turk kamuo>u. benim kişiliğim hakkında \eterince bilgi sahibidir. Kinısevi suça teş> ik etmedim. etmem de. Anıa, Atatıirk devrim \e ılkelerinin tehlike>e girdigi anda, çağdışı gerici akımlar karşısında kavıtsız \e sessiz kalınmasına da karşıyım. ^ irmi MI bo>unca sırası geldiğinde tekrarladığım >azılanmda o tatürk ılke ve devnmlerının ödün vermez bır savunucusu olan Nadır Nadi, hoşgörü ve özgür düşünceden yanaydı. Onun yaşamı, "Kuvayı Mıllıye ruhu, Atatürk devnmlen \e çağdaşlık" sözcüklenyle özetlenebılır. ZLT'azıran 11 1908'de Fethıye'nın Kaya Köyu'nde dünyaya gelen Nadır Nadi, babası Yunus Nadi Abalıoğlu'nun gazetecı-yazar olması nedenıyle gazetecılıkle küçük yaşlarda tanıştı. tehlikelere deginmek istedim. Vatandaşlanmı suça teş\ik ne demek, ilgilileri ulkemizde hukukun ustunlıiğu ilkesınden a>nlmamalan için u>arma\a çaUştım." Ataturk ılke \e devnmlennın odun vermez bır savunucusu olan Nadır Nadi. ho^goru ve ozgur duşunceden >anaydı Turkçeyı çok ıyı kullanan başyazanmız Nadır NadVnın yayımlanmış yapıtlan sunlar Sokakta Gurultu Var(1943) L'yartlar (1961). Perde Aralığından (1964). 2 Sovyet Rus>a-2 Polonya (1967). 27 Mayıs'tan 12Marfa(l971) Sıl Baştan (1975) Olur Şe> Değıl (1981). Ben Ataturkçu Degılım (1982). Dostum Mozart (1985) Nadiden demokrasi uyarısı Göz Önünde MertekTurk demokrasiMnın uzerınde yukselecegı basamaklar Atatürk ılkelendır O basamaklan avağımızla ıter de uygarhk katına merdıvensız tırmanmaya kalkışırsak, her defasinda tepeus'u >uvarlanacağımızdan şuphemız olmasın Ataturk ılkelennı hıçe sayarak. ya da onları şurava burava gelışıguzel çekıştırerek bu iı ^mlekette gerçek bır hurnyet duzenı kurulabıleceğıne ben hıçbır zaman ınanmadım Bu duşuncemı de her fırsatta burada dılımın donduğu kadar savundum -\ramizda aynı duşuncev ı çok daha buyuk bır guçle haykıran genç kuşaklar var Onlann heybeth manzarası karşısında gencıler naMİ hala kendılennı toparlay ıp gerçeğı kavramazlar havrettır Açıkça "Biz Atatürkçü değiliz. bu adamın >aptıklannı beğenmi>onız, Onu izleme>ecefız! w deseler mesele yok O zaman durum daha bır aydınlanır. gencılığe karjı sava^ daha kesın bırhal alır Fakat boyle yapamıvorlar Zınde kuvvetlerden çekınıvorlar ve Ataturk ılkelenne bağlıhk maskesı altında mılletı paçasından tutarak butun ılen adımları kesmeveçalışıyorlar Butun umutlannı ıktıdann ge\ >ekhğıne. bır de mıllı eğıtım sıstemımızın >etersızhğıne bağlamış gıbıdırler tktıdar gerçek hurrıyet duzenınm bır oy mekanızmasından ıbaret olmadığını anlayıp da devrim ılkelennı dımdıkavakta tutma>a karar vermedığı surece bu adamlar sınsı ovunlannı bırakmavacaklar mılletı tehhkeler ıçıne atmaktan çekınmeveceklerdır Bunlar27\1avis"ı anlamamıslardır Yazık kı karma ıktıdar da 27 Mayıs'ın derın anlamına gırebılmışe benzememektedır Demokrasımızın ıçınde \uzduğu sislı ve bulanık durumu > ansnır duşuncesıyle sorumlul'arı bugun bır nokta uzennde bır parça durmaya çağırnorum Ataturk ılkelennden bırı de mıllıvetçılıktır Fakat bızım mıllıvetçılığımız Turkıye Cumhunvetı topraklan ıle sınırhdır Butopraklar uzerınde vaşayan msanların hurrıvetı. esenlığı ve mutlulugu uğruna çalışacagız Hurnyet duşmanı olmayan. hurnvetımıze goz dıkmeven butün mılletlerle ıyı geçıneceğız Şu halde bızım mıllıyetçılıgımızın ne ırkçılıkla, ne de ummetçılıkle uzaktan yakından bır ılışığı olamaz Tehlıkelı bır emperjalıst huvıyete burunen komunızmı zaten kanun dışı saymı^ızdır Ataturk ılkelerı ışığı altında tutumumuz bu olmak gerekır Ama gelın gorun kı. demokratık hurnyetler parolası altında bırleşen butun ırkçılar. Turancılar ve gencıler, Atarurk'un mıllı>etçılık ılkesinı kasten bozarak kanun dışı oldugunu bıldıklerı komunızme çatmak bahanesıyle > urdumuzda açıkça kendı propagandalannı vapmakta. bunu vaparken de demokrasımızın kuyusunu kazmaktadırlar Bu her bakımdan uygunsuz bırdurumdur Turkıve'de komunızm. mıllı varlığımızı korumak amacı ıle yasak edılmıştır Ataturk aynı amaçla mıllıvetçılık ılkesını sınırlandırmış. vuzyıllar bo>unca havatıvetımızı kemıren. sonunda mıllı varlığımızı vok olmak tehlıkesı ıle karşı karşı>a bırakan her turlu emperyalıst dogmalan reddetmıştır O>sa, çok partılı hayata geçtığımızden ben bızım tutumumuz. devnm ılkelennın tehlıkelı bır şekılde budanmasıiidan gayn ne gıbı bır sonuca >ol açmıştır Bu dupeduz demokrası>ı yanlış anlamak demektır Şartsız hurnvet dunvanın hıçbır >ennde gorulmez V'atandaşı bılgısızlık ıçınde somuren agaların o>uncağı halınde tutma> a yarav acak bır ummetçılık propagandasına bu topraklar uzennde goz yumulmamahdır Ekmekhk bugdav ımızı Amenka'dan beklerken ellı yıl oncekı En\er Paşa ıle v ırmı yıl oncekı Htöer maceralanndan bıle ders alma> arak gozunu Orta As>a ya dıkecek kadar tanhı de aklı mantığı da, Ataturk'u de ınkar eden Turancı emper>alıstlere. nasyonal .sosyalıst ırkçılara aramızda soz hakkı veremeyız Bunlar demokrasıv ı kokleştıncı değıl. yıkıcı akımlardır Ve ış başındakı ıktıdarlar bu gerçeğı kısa zamanda anlamazlarsa Turkıye'de ıçın ıçm gelışerek bır gun he>betlı bır gumburtu ıle yenne oturacak olan rejımın adı katıyen demokrasi olmayacaktır (Cumhurivet 13 Ocak 1%2) 1978'den bir anı. Baş>azanmız Nadir Nadi, Oktay \kbal. İlhan Selçuk \e vıllann emektan Hasan (\mca) Yanardağ ile gazetemizin terasında. Ben Atatiirkçü DeğHimVanıimış olmak hiçbır zaman avıp değıldir. Ataturk havatta iken, onun başarmak istediği devrinı atılımlanna karşı direnenleri duşuncelerinden oturu bugun Kınamak aklımızdan geçmez. Bır Rauf Orbav bir Kizım Karabekır birMehmet Akıt bir Halıde Edıp toplum vapısında Ataturk'un giriştiği venilcşmo çabalarını. belki avrı ayrı nedenlerle \ersiz, zamansız \a da gereksiz buluyorlardı. Bunlar duşuncelerını gizlememişler, dalkavukluğa sapmamışlar. bir koşe>e sinip oturmamışlar. Atatürk'e açıkça Senınle hemfıkır değılız1 ' dcmişlerdir. divebilmişlerdir. Bu itibarla Ataturkçu olmadıklarını saklamavan eski devrin muhaliflerinı biz bugun de savgı ile anıvoruz. Hepsi de nıert. scnlu. sanıimi insanlardı. Fikirleri vüziınden çok çektikleri halde, onlardan kimi. sonraları vanıldığını kabul etmış ve hiçbir zorunluğu olmadığı halde Ataturk'un öiumunden sonra. bunu gene mertçe itıraftan çekinmemiştir. Fakat Ataturkçuluğe açıkça karşı çıkmavan, karşı çıkmadığı için de Ataturkçuluk maskesi altında sinsi sinsi Ataturkçulüğu sovsuzlaştırmava çaba gosteren gunumuz vobazlarına ne dersiniz? ülumunden kısa bir sure sonra buvuk Turk'un adını yıpratmak uğruna goze aldıkları deneme ilkjn onları urkuttu. Karşılarında dımdik Ataturk gençliğini bulmuşlardı. Atanın olusunü de venemeveceklerini anladılar. odleri koptu. sus pus oldular. Ama çok partili hayata geçıldikten sonra bunların yeni bir taktiğe başvurduklarını gormekte gecikmedik. Ataturk'un adına karşı halkın. hem adına. hem eserine karşı da zinde kuvvetlerin besledığı bağlılık duvgusunu kıramıyorlar ya, o halde Atanın adını sihirli bir kalkan gibı ellerine alacaklar ve bu kalkanın ardına sığınarak adını adım hedeflerine doğru yuruyecekler. Bu hedef. Turkiye'nin yonunu tersine çevirmekti. Ne demekmiş çağdaş uygarlık? Ne demekmiş \ icdan ozgurluğu? Ne demekmiş fikır ozgurluğu? Biz tarihine. geleneklerine bağlı, yuzde 99 Musluman bir nıillct değil mi idik? Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılacağı 23 Nisan 1920 gunu Hacıbavram'da dua eden Ataturk değil mi idi? Türk gençlerine damarlarındaki asil kana guvenmesini Ataturk hatırlatmamış mıydı? 1924 Izmir İktisat Kongresi'nde yurdumuzun ancak ozel sektorle kalkınacağını Ataturk soylememiş miydi? Sonradan devletçiliği ozel sermavenın vapamayacağını yapmak diye tanımlayan gene Ataturk olmamış mıvdı? Bovlece bu>uk kahramanın omru bovunca nefret ettıği ve butun gucu ile bizi kurtarmaya çalıştığı dogmacılığı şimdi gencıler onun adına sığınarak yenıden tam anlamı ile hortlattılar. Gericıler bu yolda o kadar ileri gittiler ki bugun Ayasofva'nın camiyeçevrilmesini isterken bile gozlerimizin içine baka baka Ataturk sağ olsa o da bov le duşunurdu' " demekte hiçbir sakınca gormuyorlar. Ataturk'un yuce adını maskara olmaktan kurtarmak için bari biz bu adamlara karşı durmasını bilelim ve goğsumuzu gere gere onlara seslenelim: Çağdaş uygarlığa sırt çevirmek Ataturkçulukse, biz Ataturkçu değilız. Hayatta en hakikı murşit ilim değilse biz Ataturkçu değıliz. Vıcdan ve fikir ozgurluğu doğruvu aramak, doğruya inanmak. inandığımızı savunmak hakkını bize vermiyorsa biz Ataturkçu değiliz. Ulusal bağımsızlık başkalarının uydusu halinde yaşamak anlamına gelivor ve halkçılık ilkesi halkın bir mutlu azınlık elınde cennet vaatleri ile omru-billah somurulmesı sayılıyorsa biz Ataturkçu değiliz! Onlara bunu söyleyelim. Bıkmadan, usanmadan her gun söyleyelim. Ataturk'le de, Ataturkçulukle de hiçbir ilişkıleri olmadığını ispat edene dek söyleyelim. (Cumhunyet 16 Aralı'k 1965) Nadi ve düşünce özgürlüğü Kişiye Saygılspan>ol yazan Salvadorde Madanaga'nın bır sozu vardır "Fransızlar kendi yazarlannı şişirirler" der Belkı butun uluslar ıçın doğru olan bu soz. bılmem geçenlerde olen François Mauriac ıçın de geçerlı mıdır' Romanlan ıle. denemelen ıle. dergılerde yayımladığı guncelen ıle 50 yılı aşkın bır sure bo>unca Fransız sanatına ve Fransız kulturune aralıksız hızmet eden bu yaşlı yazarın çağdaş Fransa edebıyatında saygıdeğer bır yen bulunduğuna kuşku yoktur Nıtekım Fransa toplumu onun değennı takdır etmış Maunac, Akademfye seçılmış, goğsüne Legıon d'Honneur nışanı takılmış. omru bovunca el ustunde tutulmuştur Kadırbılırhkte Maunac'ı Fransa sınırlan dışına taşınp ona dunya yazarlan arasında un sağlayacak bır şışırme, bır abartma çabası var mıdır. bılemıyorum Ama olumunden sonra hakkında yayımlanan yazılann baştan başa hep ovucu bır nıtelık taşıması, benı bır başka açıdan ılgılendırdı Zıra Maunac yalnız romancı, yalnız denemecı. yalnız edebıyatçı değıidı Aynı zamanda polıtıka yazılan da yazardı Bu yanı ıle duşmanlan olması gerekırdı Koyu Katolık bır aıleden geldığı, dıne ve Fransa'nın geçmış degerlerıne bağlılıgını sık sık tekrarladığı, General de Gauüe'e ha> ranlığını bırakmamasıyla dıle getırdığı ıçın de Maunac'ın baş duşmanlan îîerkesten once komunıstler olmalı değıl mıjdı 9 fşte benı duşunduren Fransız komunıstlennın de bu tutucu >azar hakkında olumunden sonra ıyı şeyler yazmalan oldu Maunac Katolıktı ama tspanva ıç savaşında kılıseyı ve General Franco'yu değıl solcu halk cephesını rutmuş. cumhunyetçılenn yanında yer almıştı Gene Maunac Katolıktı, ama Cezayır kurtuluş savaşında bağımsızlık uğruna çarpışan Musluman Araplan kalemıyle desteklemıştı Komunızmle ılışığı olmayan. hatta ortanın soluna bıle eğıldığı ışttılmeyen bu unlu yazar, Fransız Komunıst Partısı kuruculanndan Marcel Cachin olduğu zaman "Bıitün ömrüniı emekçi sınıfa adayan bu yaşlı savaşçının önunde eğUiyorum. Ona saygı borçluyuz"dı>e yazabılmıştı Şımdı Humanıte gazetesınde bunlan hatırlatan komunıst Andre Wurmser de aynı sa>gı duvgusu ıle sağcı yazann anısı onunde eğılırken, "Her zaman değilse de en tehlikeii saatlerde bizim yanımızda olan, Fransız yazarlannın şerefıni savunan" Maunac'ı ovmektedır Fransızlar. kendı >azarlannı abartırlar abartmazlar o başka bır konu Maunac, dunya edebı> at unlulerı arasında uzun sure tutunur mu. tutunmaz mı, bunun onemı yok Ama bır yazann, bır düşun adamının olumunde ona karşı gostenlen sağlı sollu bu olumlu davranışa ımrenmedım dersem yalan sçylemış olurum Bu, uvgar ulkelerde duşun ozgurluğune venlen değenn olçusunu gostermesı bakımından ders alınacak bır olay sayılmazmı 1 Hele bızım gıbı demokratık kuruluşlan bır turlu rayına oturtamamış bır toplum ortamında yonetıcılenmız konu uzenne ne denlı eğılseler yendır Neden bızde duşunceye saygı duyulmuvor0 Neden yururluktekı duzenı eleştıren yazarlar. sanatçılar ozanlar bırer \atan hamı yenne konmak ıstenı>orr) Neden bızım gıbı duşunmeyen her ınsanı derhal can duşmanımız sayma eğılımıne kapılıyoruz Duşunceye sajgının daha once duşunceyı hoşgormekle gerçekleşebıleceğını ne zaman oğrenecegız0 (Cumhuriyet, 13 Eylıil 1970)