Katalog

SAfFA CUMHURİYET 11 AĞUSTOS 1996 PAZAR OLAYLAR VE GORUŞLER Demokrasi mi, Uygarlık mı? Prof. Dr. HUSEYİN BATUHAN S on >ıllarda bırçok kose vaza- adamlannın tahakkumunden kurtarmak rının bu aıada faazı ağırba^Iı protesörlenn sık sık demokra- Miıın ııe oldugunu tartiştıkları- îHgoruvorum Hele "İkinci Cumhurivetçiler" turev, elı be- n tartısmanın "Demokrasi ö>le değil. bö>- ledir" çekı^mesıne Jonduğu anla^ılıvor Ashndı tartışınaııın Jiıa-kjynağı. gorebıl- d'ğı m kadarıv la Ataturk'u sev en v e v ucel- tenlerleonu sevmeven hatta kuçuk goren- ler ara^ındakı aııla\ IN tarkı Ancak her ıkı tarafıiı dj soı unu eie aiı% tarzı "gerçek de- mokrasi" dı\e bıı >e\ın bır tur Platonum- su "demokrası ideası"nın varlığına ınan- dıklan ızlenımmı uvandırıvor Bencc çok >anhş bırtutam bu Gen,ı bırhavvanın ke- dimıkopekmı olduğu koııusunda ınsanlar arasında bır anla^mazlık pek çıkmaz. ama 'demokrasi' •.ozcugıı ılk kullanıldığı gun- den bugıme kadar geçen 2500 > ıllık sure bo- v unca o kadar değışık anlamlar alnıı^tır kı. bugun anık "gerçek demokrasi"den sozet- menın videce retorik bır ı^levı kdlmıs gı- bıdır Sızın anlayacağınız bude>imı kul- lanan kı^ıler genellıkle kendı demokrasi anlavıslannı gıderek kımı zaman idealle- rini kar>ı-.ındakılere kabul ett ırmey ı amaç- larlar Bunedenle orneğııı "Vıcdan\efikiröz- gürlüğû demokrasinin onsuz-olunamaz şar- tıdır". ya da u Laikiık demokrasinia temeJ diregidir" turunden laflar edecek yerde dobra dobra."Benim oztediğim toplum >a- şamında bircı ler her turlu ınanç \e fikirie- rini korkusuzca dile getirebilmelidir" v a da "Benim ozlediğinı (oplumda insanları din şarttır" demek benı.e daha uyguıı Bu ya- pıldığında "Atatürk demokrasiden >ana mı\dı?" >a da "Demokrasi için laiklikşart mıdır?" turujıden tartı>malara yer kalma- >acaktır Nıtekım. bıldığımkadarıyla. Ata- turk'un kendisı "demokrasi" sözcuğunu hemen hıç kullanmamıştı. o da -pek çok Ba- n ulkesı gıbı- kurduğu reııme "Cumhuri- >et"adını vermıştı Ancak buna bakıponun -bugun bırçogumuzun anladığı anlamda- ~demokrasi"y ı ozlemedığı sonucunu çı- karmak mumİcun mu' Elbette. havır' Hem adların ne onemı var' Asıl onemlı olan bır ınsanın nıyetlen. ozlemlerı. ıdeallerı değıl mı' Bugun hâlâ krallıkla>onetılen Ingılte- re"nın "demokrasi'nin beşiği" oldugunu so> lemıyor muyuz' Lstelık bu ulke -orne- ğın Fransa ya da Turktye gıbı- resmen "la- ik" de değıl, ama v ıcdan ve îikır ozgurlu- ğu bakımından hangı ulke İngıltere ıle >a- nş edebılır' Adı ne olursa olsun. bence asıl onemlı olan ne tur bır toplum duzenı ıstedığımız ya da ozledığımız Ataturk kendı toplum ozle- mını "Çağdaş ujgarlık", ''Batı uvgarüğı" gıbı deyımlerle dıle getırıvor ve gınştığı çeşıtlıreformlarlaTurkıye'desanatlan.ede- bıyati. ahlakı tore ve davranısları. bılım \e felsefesıyleılen Batı ulkelennınkılereben- zer uygar bır toplum yararmaya çalışıvor- du Bugun onun bu gınşımlennı "anti-de- mokratik", hatta "dîktatörce" bulup eleş- tırenler arasında bazı"a\dınlar"'ın da bulun- ması benım ıçın çok şa^ırtıcı. zıra bu retoım- lann son amacmın "aydm", dolayısı\ la "6z- gur" ınsanlar yetıştırmek olduğu apaçık de- ğıl mı' Ne\mı^ Ataturk tek-dereeelı se- çım Mstemını getırmemıs.mı$. bu nedenle de demokrasiden >ana olduğu ^o^ lenemez- mış' Halkınınezıcıçoğunluğuokuma-yaz- nu bıle bılmeyen. yuzvılar boyunca tam bır bılgısızlık ıçınde yaşaTiıs bır topluma tek-derecelı seçım hakkı tanırsanız. o top- lumu "çağdaşuvgarlık"duzeyıneyukselt- menu nıumkun mu' N ıtekım. bunun olanaksız oldugunu çok- partılı. tek-derecelı seçım sıstemını kabul ertığımız 1946 > ılından bugune kadarkı ge- hşmeler>eterıncebelgelı>or Bılındığı gı- bı. Ataturk her şeydenonce bır "reformcu" ıdı, dola>ısı\la asıl \e son amacı. butıın kulturel yapısıvla Batılı anlamda "u\gar" bırtoplum varatmaktı. buozlemmı gerçek- le^tırebılmesı ıçın de ılkın "fikri hiır, wc- danı hur. irfanı hıir" bır ku^ak \eti!;tırmek gerektığınıııbılıncındeydı Ataturk'üyete- rıncedemokratolmamakla suçlayan aydın- larımızın anla>anıadıklan nokta şu Batılı ulkelerbugunku anlamda denıokratık seçım sıstemını ancak uzıın bır"u\garlaşfna~ su- recınden sonra gelı^tırıp benınisemı^ler Nıtekım daha \akın zamana kadar İngılte- re de herkese secım hakkı tanınmadığı gı- bı. 1948"den once unı\ ersıte mezunlanna ıkı ov hakkı tanınıyordu Evet Ataturk n,ın ılk lıedef Turknenın "ujgar" bır toplum durumunagelmesıvdı bunu gerçeklestırebılmek ıçın de ılk ba^- ta"oğretim biriiği~ \asasim çıkartmayı. ar- kasindan da kent okullarından dın dersle- rını kaldımıayı gereklı gordu zıra bılıyor- du kı. yenı yetı^enler doğruvu yanhştan ıyıyı kotuden. faydalayı zararlıdan ayırt edecek kadar a\dınlanmadıkça.Turkıve de tek-derecelı seçıme gıtmek eahıl halk yığın- larını demagoglaıın kevtıne teslım etnıek demek olurdu Bukonudada Ataturk'un ne kadar uzak goruşlu oldugunu çok-partılı sisteıne geçı^ıınızden kısa bır sure ->onra ba>lavan "kiılrurvl \o/Jaşma" surecı vete- nnce belgelemışor mu' Bugun bızdede sozumona Bulı nın en ge- ı^ seçım sıstemlerınden bırı u>gu- Hatta ıçımızde -bazı Batı ulkelerın- dekı u>galamayaozenıp-seçım\asını 18'e ındırmek ıste\enler de \ar Şımdı butun bunlara bakıp Turki)e'nın de ılen bır de- mokrası>le sonetıldığını sovlemek mum- kun mu' Sadece ı^ııı "lafeı"na bakarsanız. belkı mumkun ama ı^ bu kadarla bıtıyor mu' Bıtmedığını anlamak n,ın :>u son zamanlar- da tanık olduğumuz "koalisvon maskaralı- ğı"na bakmak \eteılı Denıokrasıleıın gu- nuıı koşullarıvla bırlıkte nasil değı^tığını gosteren en oğretıcı belgelerdeıı bırı de bu "koalis\on" \ontemi oKa gerek Bırbakımabuvontem "çok-partilisistenı"' ka\ramıııaa>kııı ama hadı dıvelım kı. ba- zan kosullarbtmu "kaçınılma/" kılıyor l\ ı de. ıdeolojılerı açısından bırbırıne "düş- man"* ıkı partının koalısvonuna ne bu\ ıırtı- lur' Ilk tırsatta "şeriatı" getırecegını per- vasızca dıle getıren "dinci" bır partı lıderı sozumona "laikCunıhurijet"ı koruyaeağı- nı hatta dıııcı lıderle koalısşona gıtmennı *\atanaihanef olacağını tekrarlay an bırp^tr- tı lıderı) le utanmadan sıkılmadan "politik izdhaç" aktedıvor ve bunun da adrdemok- rasi" oluvor1 (jerçı ben bır platoncu değı- lını ama bu tur bır ızdıvaca demokrasinın yenı bırcıIvesı gozuy le bakmam da olanak- sız Vınelıvorum Benım ıçın onemlı olan adlar değıl bu adlann gerisinde ne tur bır toplum vapısı ozledığımız 1446 dan bu va- na "demokrasi" adı arkasına sığınan polı- tıkacılarımızın her geçen gun Ataturk'un "u>gar topfum" ıdealınden uzaklaştıkları apiı,ık Şımdı bu surecın en son a>amala- nnı yaşıyoruz Ataturk donemıne kıvasla bu- gun Turkıve bır yandan dınsel bağnaziığın kaıanlığına gomulurken. ote vandan eko- nomık bır kaos ıçınde debelenmekte alılak- sal bakıından da tam bırvozlasma surecı va- şamakta Bu tur bır dıızenın adı "demok- rasi" ımıi} \a da değılmıi} ne tark eder' Tek-derecelı seçıme gıtmedığı ıçın Ata- turk'u elıştırenler bır verlerıne kına vak- sınlar' Meğer Ataturk ne kadar ılen goru>- luadammış' Oherzamankıengın sezgisiv- le "demokrasi"nın de Batı uv garlığının ge- lıstırmış olduğu bır va^am felsefesı oldu- gunu gorebıldığı ıçın her se_>den once bu ulkede bu telsefevı anlayıp ıçlerıne sındı- recek venı ku^aklar jetı^mesı gerektığıne ınanıyordu Çok zamansız olumu bu ıılke- de demokrasının "mane\i" altvapısının olu^masına olanak bıraknudı Ondan sonra gelen polıtıkacılar onun "uvgartoplum'"ozlem!nı pd\laşacak vapı- da olmadıkları ıçın 2 Dunya Sava^ı sonra- sinda dunyad.i esen demokrasi ruzgârının "latfl-na kapılıp bılgısız halk v ığınlanna de- mokrası> ı sadece bır "seçinı tarzı" dıye ta- nıtîılar Bugun aydın geçınen bazılarınııı halâ avııı mavalı okuduklarını gormek ger- çekten ^ırtıcı Mal meydanda Turkıve \ı bugunku duruma Batı uygarlığını butun manev ı değer v e kurumları> la benımNeme- den yıne bu uygarlığın doğal bır urunu olan seçım sistemıneozenmek a> mazl/ğı ge- ıınnıstır ve bu anlamda "Batı taklitçiliği" Erbakaniarla Çiller'lerı bu topluımın ba- sına sdrmıijtır' Devlet Terörü mü? Devlet Vahşeti mi? LAMİA ONAT Emekh Yargıç B ugunku vdzıma 2 ı yıl kadar onte >a> ımlanan "Ben Tür- kive'vi ve insanlan savivo- rum"adlı kıtabımın başlan- gıcında ver alan bır ust yazı ıleba^lamakıstıvorum "Âta- tiirk donenıinin ozdliklerinden bıri de. Turk gençliğinebu>ukonenı>edeğer\erilmesi>- di. Ben o «unlcnıı mutluluğu içinde bu itj- barnaşadım." Aradan vıllar geçtı Zaman zaman top- lum olarak Turkı\e genelınde sivasal dep- remlerı huzunlerı her voruma açık "faili meçhur tinavetlerı ve acıları da va^adık Konuvu dağıtmadan konu^mak gerekırse unıversıteler hatta kısmen de olsa orta oğ- retım gençlığı sıddet hareketlenne hedef oldular O tarıhlerde buv uk dev let adamı Sa- yın Ismet İnonü'nıın uvarisını bılmeyenler \arsa açıklamakta varar gorurum Inonu, emnı>et gorev lılerınce ızlenmelerı >ıra:>ın- da hayatını yıtiren gençlen kastederek "Bu insanJaruı aüeleri aramızda yaşnor—" tum- ccsıyle gorevlılerı, bu gunun deyımıyle 'Şarguızinfazlar 1 " hususunda dıkkatlı olma- ya çağınyordu Nıtekım a\nı uyanyı. yılla- nn ve herturlu sıyasal eylemlenn yogun »ı- nav lanndan kazandığı deneyımleCumhur- başkanı Sayın Demırel de \ ınelemektedır "Olum büv uk zarar doğurur... Oluın oruç- ianna bir çozum bulmak gerek. Birkaç tu- tuklunun oruçtanolmesi tdafısi imkânsızso- nuçlar doğurur." Durum bovlevken dev le- tın denetımınde ve sorumluluğundakı ceza- evlennde yaşayan tam say tsını bılmedığı- mız yuz"u aşkın tutuklu ya da hukumlunun -s>uçu ve nedenı ne olursa olsun- açlık ey- lemlennden dolayı yaşama sınırını astığı halde. sıyasal çıkarlarve sıyasal çatışmalar dışlısıne paçasını kaptırmı^ yonetıcılen hıç mı hıç ılgılendırmedı Onlar sankı bu devletın halkından kop- mu>, bırtakım ayrıcalıklara sahıp. yalnız a>rıcalıklar mı dev letın butun olanaklannı elınde tutan mutlu varlıklı ve her nedense sorumluluk ve yukumluluk bılıncını yıtır- mış kısıler olarak kendı zengın dunyaları- nın tadını çıkardıklan gıbı. bıryandan <h he- lıkopterlerı.luksdrabaları konutlan koru- maları yunus'ları, kurtselanılımılıtanları. cıhat heveslısı ve vemınlısı murıdlerı. tan- kat mensubu dostlan. uzay ekıplennı anım- satanveherturlusılahlarladonatılmı^ozel tımlerıv le, çev resi ate^le çev rılmıs bır Tur- kıyecoğrafvasında ıktıdarlannın veaynca gelecektekı bırevsel planlannın başansı ıçın gereklı gorduklen butun çaba veonlemle- rı surdurmektedırler Gazetelerdekı resım- lere. vazılara. ekranlardakı goruntulere bak- tıkça utanç duyuyor ve ardı arkası kesılme- ven olaylardo/ayısıyla kahroluyorum Bır devlet bunyesı ıçınde ^ıddetı ^ıddetle kar- şılamak, ışı kan davalanna goturur Temkın- lı, adıl ve hukuk çerçevesınde bır yakldsım yerıne Emnıyet gorev lılerının halkımıza kar^ı acımasız du^mancd hatta olduresıye da\ ranı>ldn hıç ku^kusuz toplumun buv uk çoğunluğunu rahatsızetmektedır Emnıvet gorev lılenne hukuk dı^ıemırverenlervebu emırlerı bır sava^ alanında bır du^man ta- rafa uvgularcasind vennegetırenler bugun olmasdbılevarınlardaUnhınsorguldmasın- dan ve adaletınden kurtulamavacaklardır Olaylara bır ba^ka açıdan baktığımız zd- man da ^unları sovlemek verındeolacaktır Genç Turkıvef umhunvetı nınkurulu^tın- dan ben siıçlu va da suçsuz kuMirlu va da kusursuz Turk halkının bu derece hırpalan- dığı a^ağılandığı olavlara hıç rastlanma- mı^tır Bır >andan "Analanm. bacılanm. e\latlanm..." dıve sovlev ler venlırken ha- dıseler dolav isıv la gereken her turlu onlenı- len alıvoruz ıfadesıyleekrdiılardd musteh- zı ve huzurlu yuzler sergıleven vonetıcıle- re seslenmek ıstenm K.adın v a da erkek. genç va da va>It suçlu \a da suçsuz hıçbır Furk vatandaşı -gızlı ya da açık- dost duşman dunya de\ letlerının gozlerı onunde hakaret- lerlekarşıkarşıvabırakılamaz.dovulemez. saçlan volunarak caddelerde tekme ve cop vildınlan altında kollarından bacaklarından suruklenerek bılınmeyen karanhklara doğ- ru göturulemez Dahakotusuonlara herne nedenle olursa olsun. oturma eylemı yap- tıklan mevddnljrdd. vna^lar ıçın eğıtılmr^ kopeklerle saldırılamaz Bu du>manca saldırıları onlara reva go- remezsinız Bu tur hareketlere v asal olarak hakkınız da voktur Insanlarımız avlardır kavıplarını arıvorlar Elbette aravacaklar' Devlet bu ^ıkâvetlere \e ba^vurulara vanıt vennekzorundadır Bu devletolmanınonu- ruvegeregıdır Cezaev lerındekı zorko^ul- ları. ı^kenceyı ve olum oruçlarını protesto edıyorlar. edebılırler (, unku sorun her an bır saatın rakkası gıbı havatla olum arasın- da gıdıpgelmektedır Şıkavetlennı acıları- nı kırmızı karantıllerle dıle getırmek ıstı- yorlarsa. bu sessiz. fakat alabıldığıne vuk- sek frekanslı çığlık onların en doöal hakkı- dır PENCERE Zaman İçinde Miizik Boethıus, Romalı bır Hınstıyan Muzık kuramcısı Muzık sanatını ıncelerken ust duzey bır olgudan soz açıyor Evrende gezegenler, yıldızlar dunya mev- sımler aylar ve yıllar bır uyum ıçınde devınırler Her bır gezegenın devınımı, ışıtmedığımız bır ses uretır Ne yazık kı ınsan kulağı bu kutsal seslerı duyacak kadar duyarlı değıldır ' Gerçek olabılır mı bu sav? Kımbılır'? Gerçek şu kı her sesı duyamayız, duyduğumuz her sesı duyumsayamayız ustelık muzığı sevmek ıçın alın tenne de gerek var Yaşamdan tad alabılmek ve mutluluğu yudumla- yabılmek ıçın sanatı sevmek gerek Leonardo: -, 'Sevgı', demış, 'bılgıden dogar' • ' Masamın ustunde bır kıtap duruyor. Adı "Zaman içinde Muzık " Evin İlyasoğlu 'zaman' ıle 'muzık' gıbı ıkı gızemlı sozcugu yan yana getırmış Kıtap "Yapı Kredı Yayınlan "ndan 'Zaman Içınde Muzık"e seslı ornekler eklemek ıçın 10 tane CD (kompakî dısk) uretılmış Bu durumda ortaya bırbırını tamarrt- layan ıkı yapıt çıkıyor Gazetemızın muzık yazarı If- yasoglu, 'Sunuş' yazısında dıyor kı 'Bu kıtap Batı muzıgı ıle sınırlı bır 'muzığı değer1 lendırme' çabasıdır ' Ve eklıyor "Muzıge yakınlık duyan ve bılgılennı belırlı bn; çerçevede değerlendırmek ısteyenlere, ya da ılk kez tanışmak ısteyenlere bır kapı aralamak ıstedık " Bence bu alçakgonullu sunuşun otesınde ortaya çıkan yapıtın çekımı, muzıgın yanına 'zaman' boyu» tunun eklenmış olması ! Muzığı seven çoktur, ama muzıgı zaman ıçındi duşunebılenlenn sayısı kaç7 ! Oysa çağımızın ınsanı 'zaman' ve 'uzam' ıçınd4 duşunmeyı bılen kışı dıye tanımlanabılır ' Eskı ınsanda bu yetı yoktu olamazdı, çunku dın{ sel oğretı 'değışım' denen kavramı yadsıyordu, ev{ rım ve devnmle donuşen bır toplum duşuncesı kafl ınancın degışmez kurulu duzenıne ters duşuyorduj Tanh bılımınden yoksunluk geçmışten habersızliğııj karanlığını yogunlaştırıyordu Aydınlanma devrımı} ınsana kendı zaman dılımınde yaşarken yaşamadığ) zamanlann bılıncını de aşıladı j Evın İlyasoğlu nun yazdıgı kıtap ve kıtaba ekledığ) on kompakt dısk, muzık dunyasının zaman ve uzarrj coğrafyasında olağanustu bır gezıye çıkmak ola« naklannı ınsana saglıyor ı Izmır'ın Bozyaka'sı eskıden uzum bağlarıyla un' luydu Çocuklugumun en guzei yazlarından bırı hai lamın Bozyaka'dakı bağında geçtı Yıldızlı yaz gece-î lerı bağ evının avlusunda oturur, buyukler soyleşırJ ken bız çocuklar uyuklardık Her gece bagın onun-} I Arhusı 6. Suyfada » ürai'ın hızlı yükselişi sürdü SON ALTD ÂTOA L İ K İ T D E Ğ E R L E R A R T I Ş I % § ! 8 I I M E V D U A T A R T I Ş I % ü 7 @ A K T İ F G E L İ Ş İ M İ % § H 2 KÂR i S H M! I L Y Â E T L S E R M A Y E Y E T E R L İ L İ Ğ İ % • » . - • • * Sümerbank'ın 1 Ocak 1996 - 30 Hazıran 1996 tarihleri arasındaki bilançosu, Sümerbank'ta başlayan gelişmelerin, hızlı yükselişin rakamlarla anlatımı ve kanıtıdır. SÜMERBANK A.Ş. ÖZET BİLANÇOSU MİLYARTl ARTIŞ HESAPtAR LİKİT DEĞERLER NAKDİ KREDİL£R(NET) TAKİPTEKİALACAKLAR MEVDUAT ÖZKAYNAKLAR KÂR AKTİF TOPLAMI 31.12.t995 9,180 , 3,053 0 11,701 3,249 547 16,279 30.06.1996 35,376 7,673 0 44,289 3,796 561 50,782 MİKTARI 26,196 4,620 0 32,588 547 (ALT1AYUK) 34,503 ORANI(%) 285 151 0 279 17 212 Sümerbank, değerü halkımızın gösterdiği büyük ilgi ve güvene bir kere daha teşekkür eder. SÜMER )/\NIK u ş a k t a n k u ş a ğ \