Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 MAYIS 1996 PAZARTESİ 12 DIZIYAZI i 3 L J l l C-/*3 Tiirkiye, üçaskerimüdahale vaşamıştır. 27 Mavıs 1960 tarihinin. bu üç müdahale içinde çok özel bir yeri vaniır. Özellikle sosval devlet kavramım da içeren anayasa ile demokrasi. ekonomi ve sosyal komtlarda kendinden önceki dönemde yaşama geçirilemeıniş atılımlara olanuk sağlayan bir soınıca ıtlaşmıs olması. aydmlann biiyük çoğunluğıı tarafından "Devrim " olarak nitelendirilmesini sağlamıştır. Enıekli Hava Kıınnay Albay Haydar Tunçkanat, 27Mayıs 1960Devhmi'ni gerçekleştiren Milli Birlik Komitesi 'nin önde gelen iiyelerinden biridir. 27 Mavıs 1960 Devriıni (Diktadan Demokrasiye) adlı belgesel unıştırması 390 savfadır, Çok purtili döneme giıiş aşamasından 14 Mayıs 1950 seçiınivle DP nin iktidaru gelişi, I960yılına yaklaşırken yaşanan demokrasiye aykırı olav ve baskılar, 27 Mavıs Devriıni 'nin hazırlıkları ve gerçekleştirihnesi, Devrim yasalannın güvenceye alınışı. vergilendinnede servet beyanının getirilmesi. Yassıudu davalarımn kararlan, 15 Ekim 1961 seçimlerinde olıışan TBMM [ve karşı düşünülen girişimler gibi öneınti konular, tııtanaklar ve orijinal belgelere dayalı olarak anlatılmaktadır. 27Mayıs 1960 'ın 36 'ııcı yıldöınimü nedenivle araşhrmanın kimi bağıınsız böliimlerini yayımlıyoruz. Arastırma 12 Mart 1971 ara rejimi ve 12 Eyliil 1980 darbesi ile 27 Mavıs 1960 Devriıni 'nin. özellikle demokratik haklar açısından karşılaştırılmasına da olanak sağlamaktadır. 11 1950'de iktidarı eline geçiren DP lideri Adnan Menderes, anayasayı, yasaları ihlal etmiş, laiklik ilkesinden büyük ödünler vermiş, gerici akımları örtülü ödenekten beslemiş, ülkeyi dikta rejimine sürüklemişti. Dıtilalhazırlıklan başlıyor 27Mavıs 1960 Devıimihakkında çok söylemii ve yazıldı. Bunlann bir kısıııı cını n'iründe olup vuzurlurın (lu/hi fazla kendi göriişlerini vansıian yiizevsel eseıierdir. Bazı türlercle belgeler verilınisse de bunlar 27 Mayıs 1960 öneesi ile sonrasını kapsamlı ve belgelere dayalı bir biçimde ele . alınanııslardıı: 27 Mayıs 1961) Devriıni ni kupsuınlı ve belgelere dayalı bir esere olcin ihıivaç lıeniiz karşılannıış değildir Bir 27 Mayısçı olarak. buslungıcındun sonıtna kadur da içinde vasadığım. bu e$i görülmeıniş ihtiluli vazmııva kcfivr verdiğimde. aklıına ilk gelen sorıı. "Aeaba ne kadar tarafsız olabilirim " oldıı. Ben, 27 Mavıs ı anı olarak vazmavı düsünmüvonhıın. Her konııyıı belgelerle açıklayacaktım. Belgesi olmavan olay ve konular ise sonuçlan ile belgelenmis ve doğndanmış olaeakn. O lıalde ben. lcısarladığım bu eseri yazmayu baslayubilinlim. Belgeleh önceden toplanus ve hazı notlcır almışnm. Şinuli onlan birleşriıvrek bir kiiapta loplanıak isiiyonlııın. Ve öyle yapmak için iki yıl önce yazınaya kurar venlinı. Bazı olaylar beni ara vermeye zorladı ve yazıın işi lahminimden fazkı ıızadı. tzleyeıeğiın yolu şöyle belirledim: Tiirkiye de çok partili döneme geçis. 1946yılında hasladı. O tanhte doğan çocııklar 1960 la 14 vaslunnda lıenii: ortaokul sırafanndadıı: Denıokrai Pani nin mu/ıa/e/eı ve iktidar vülannı lıatııiamazlaı: Fakat. çokkın 27 Mavıs 1960ın coskıılıı havasına ve günlehne tanık olımtşlanlır Bunlann vaf/un siındi 50dir. 27 Mayıs 1960 ta doğanlar ise bugiin 36 vaslannda olup. 27 Afavıs la ilgili bilgileri. her yıl 27 Mayıs ın yıldöniimiinde yapılan anayasa bayramlarından pek 27 MAYIS 1960DEVRIMI (Diktadan Demokrasiye) ilerive gitınez. Daluı sonra doğanlann çoğu, 27 Mavıs 'lan habersizdir. Çiinkii. 27 Mayıs okıılkınn ders kitaphırından da çıkunlınışıır. DP döneminde de İnöııii Savaflan, ders kiuıplarından çıkarılmısiı. Bugerçeklerin ışığı doğrulnısıında. kinıba. II. Diinva Sa\aşı nin sona erdiği 1945 vılından haslavıp okıırıı ilerleven vılhııia birtikie. CHP nin ikıidar ve DP nin ınulıale/el oldıığıı giinlere: sonra da 1950 seçimlerine ve oradcın 10 vıl siiren DP ikıidanna göıürüp 26 Mciyıs gecesinden 27 Mayıs sahalıına uzaıııp orada biraz dıırdııkıan sonra. 13 kasıma. 6 Ocak 1961 de Kıırueu Meılis e rarıp veııi anayasa ile tantstıkian sonra. anavasanın ludkoyuna •iiınııhnasından sonra. gerive döniip I haziran. İrfan Tanselolayına bakıp. onıdtı "Silulılı Kurvetler BiHiği" ile kınısaeağız. seçimlenlen sonra biraz soluk alıp 21 ekim protokolüne. TBMM nin açılmaımısı için vapılnıası düşünülen ve zıırlııkla önlenen askeri ıniidahaleve. 26 ekimde görkemli bir lörenle loplaıuın veııi TBMM nin açüısı ile kitap da sona ereeekıir. Genellikle insanlaı: ilıtilaleilehn her istediklerini yaptıbilecekleriııi ve sihirli bir gı'iee sahip olduklanna inanırlar Bu görüs yanlıslır. Gerçekte onlann da güçleri sınır/ıdır. Kaldı ki. Milli Birlik Kmnitesi. TBMM nin vasama yetkisini iist/enmek sııreliyle. kendi veikilerini sınırlamışiır. Bu veikisini de doha sonra (6 ocak) Tenısileiler Meıiisi ilepavlasarak Kurueıı Meılis 7 olusııınnıışiuı: Böyleee ihrilal idaıvsi içinde. gerçek bir demokrasi yaşanmısrır. Bıına hir hıışka örnek gösternıek miimkün değildir. Demokrai Pani 'nin on vıllık döneminin iç vüzünii unlamak için. DP Meılis Grubıı loplunıı luianaklan ile TBMM lutunaklan ve Yiiksek Adalet Divunı tııianak ve betgelerine baknıak veier/idir. Bu öneınli belgeler. onlan giin ışığına çıkarucak araşfıntıaçı ve tarihçileri heklemekiedir. Biz. bu eserimizde "sözmit/eiindir" sloganı ile polilika sahnesine çıkaıı Demokrat Pani nin. sö'zü ınilleie bınıkınadığını ve unuıturulmak isienen 27 Mayıs 1960 Devriıni 'nin kısa zamanda. millet vararınu vapmıs oldukları islerin bir kısmıııı ıınlainıaya çalışiık. Ttıkdir sizlerindir. # htilal hazırlıklarmm tarihini / çok daha gerilere götüren iddia ve beyanlar varsa da, biz 27 Mayıs 1960 ihtilalini gerçekleijtiren gruplann. bir diğer de> işle. komitelerin kuruluş \e faaliyetlerine başlangıç tarihi olarak 1954 yılıııı alacağız. Insan Haklan Evrensel Beyannamesi'nin önsözünde "İnsanın istibdat ve baskıya karşı son çare olarak ayaklanmaya mecbur kalmaması için, insan haklarının bir hukuk rejimi ile korunması esaslı bir zorunluluktur"1 denilmcktedir. Bir -Önsöz" ve 30 ana maddeden oluşan bu beyanname 10 Aralık I948"de yürürlüğe girmiş \e Tiirkiye de bu beyannameyi kabul ederek imzalamıştır. DP. iktidarı süresince. anayasayı. yasaları \e Insan Haklan Evrensel Beyannanıesi'ndeki esaslan gözardı ederek uygulamamıştır. DP bunlarla da yetinmemiş. cumhuriyetin temel taşları olan Atatürkilke ve devrimlerini de. benim>enen \e beninısennıeyenler diye ikiye ayırmış. o\ kazanmak için anavasanın laiklik ilkesinden de. büyük ödünler vermiş. gerici akımlan. örtülü ödenekten beslemiştır. Bırinci bölümde belgelere dayanarak örneklerini sergilediğimiz bu uygulamalar karşısında. ülkesini \e ulusunu seven ve onu. Ata'nın gösterdiği çağdaş uygarlık düze> inin. üstüne çıkarmak üîküsünii içinde tasıvan heraydın kişi gibi subaylarda. iktidarın gidişinin ülkeyi demokrasiye değil. diktaya götürüs.ünü büyük üzüntü \e kaygıyla izlerken bu gidişi durdurmak için nasıl biryo! izlenmesi üzerine düşünmeye basİamışlardır. Komitelerin gizli toplantıları 1954'ten sonra bir çıkış yolu arayan subaylann. birbirinden lıabersiz ve bazılarının komite adını \erdikleri gruplar halinde bir araya geldiklerini görüyoruz. Bunlar gizli toplantılarda hükümetin icraatını eleştirmekte ve bu gidişe dur demek için neler yapılabileceğini aralarında götûşmektedirler. Yüksek kumanda mevkilerini işgal eden generallerin çoğu. kaderlerini DP hükümetinin kaderine bağlamış oldukları için. onlann hükümeti uyarnıaları beklenemezdi. 1950'de iktidarı eline geçiren DP'nin iktıdardan düşmemek için. muhalefeti vemuhalif basıııı susturması ve DP'ye oy vermeyen il ve ilçeleri. diğerlerine ibret olarak cezâlandırması. seçim yaalannda niuhaleretin kazanmaması için değisiklikler yapması. dev let radvosunu hiikümet ve DP'nin horizanı lıaline getirnıesi. ekonomik gütlükler karsısında çaresiz kalış.ı. ekonomik kalkınmanın dıs yardıma bağlanması. artan sıkıntılar karsısında yaygınla^an huzursıızluk. yasaların taraflı uygulanması. enrlasyon. geçim sıkıntısı. her mahallede milyonerler. nurlu ufuklar ve aldıklan tahsisleri karaborsaya sürerek zenginlesen DP'liler. diğer taraftan. pahalılık ve yoksullukla savasan memur. işçi ve halk. İşte. küçük gruplar tarafından yapılan gizli toplantılarda tartı^ılan konulardan bazıları ve "tlke nere>e gidiyor" v e "Bu gidişc, nasıl ve ne zaman dur denilecekrir" >orularına yanıt aranmaktadır. Bu arada komiteler arasında birleşmeler vardır. Hareket güçleniyor 1957 seçimlerinden sonra baskı tedbirlerini arttıran hükümetin çıkardığı. özgürlükleri daha çok kısıtlayan yasalar. nıcvcut olan luızurMizlugırdaha da arttırmış. tek yanlı uygulamalar. vatan cephelerinin açılması ve vatandaşların bu cephelere katılmaları için yapılan zorlamalar \e muhaletetin ehl-i sahip ve münafıklar cephesi olarak ilan edilmesi. vatandaşjarı birbirine düşman iki kampa avırnııştır. Bu olumsuz gelişmeler. komitelere yeni katılmaları ve böyleee onlann üye savılarıııın artmasını sağlamıştır. Komitelerin kadrolan genişledikçe yapılaeak hareket de güçlenivordtı. Tünı taaliyetler. Ankara ve İstanbul'da odaklanıyordu. Ankara. hiikümet merkezı idi. Bakanlıklar. TBMM. Genelkurmay Başkanlığı. Milli Savunma Bakanlıüı. Cumhurbaşkanhğı. Harb Okulu. Muhafız Alayı. Hava ve Deniz Kuvvetleri kumandanlıkları ve daha birçok askeri birlikler Ankara'da toplanmiştı. istanbul'da I. Ordu Birlikleri. Hava. Kara, Deniz akademileriyle. Vük.sek Kumanda Akadeıuisi'ııde oku>an oldukça kalabalık subaylar toplukığu vardı. 1. Ordu'nun bazı birlikleri de sehre vakın verlerde konuşlandırılmişlardı. Konya'daki 2. Ordu'nun birlikleri ılımal edilebilirdi. Erzurum'daki 3. ürdu ise. Ankara ve istaııbula çok uzaktı. Operasyon. Ankara ve İstanbul'da koordineli bir şekilde başlarsa başarı sansı oldukça vüksekti. Bu komitelerden birinin bir temsilei.sinin CHP ile temas ederek 1957 seçimlerinden sonra baskılanm arttıran DP hükümetinin, halkı vatan cephelerine katılmaya zor- laması, vatandaşları düşman kamplara ayırmıştı. ihtilalin onlarla birlikte yapılması teklifinin. İnönü tarafından kabul edilmediğinı Diindar Se>han, "Gölgedeki Adam" kitabında yazmıştır. "Eğer İnönü, bu teklife evet demiş olsavdı. bö>le bir ihtilal girişimi başarılı olur muydu" sorusuna burada "evtt" va da "hayır"* şeklinde yanıt vermek olanaksızdır. Ankara ve İstanbul'daki önemli birliklen kendi yanına almadan yapılaeak bir ihtilal girişiminin. CHP'nin de katılmasıyla basarı şansını .saptamak zordur. Burada doğal olarak Inönü'nün ağırlığı vardır. Fakat. İnönü'nün. kendi kurduğu demokrasiyi. kendisinin yıkmasını kabul etmemesi doğaldır. Dokuz subay Olayı' 1957 seçimlerinden sonra. birleşerek ve kadrolarına yeni elemanlar katan komitelerin taaliyetlerini. bir subayın. ordu içinde ihtilal hazırlıkları yapıldığını ve dokuz subayın adlarını hükümete duv urması üzerine. bu subaylar hemen tutuklanmıslardır. Bu ihbar ve tutuklamalann etkisi altında bu tür çalışmalara bir süre ara verilmiş ve baskı altında yapılan ^orgulamalarda tutuklanan subaylann verecekleri bilgilerle tutuklamalann ırtabileceği endişesiv le bir bekleme sürecine girilmiştir. Bu süreç içinde bazt sııbavlar vıırtdişi ve bazıları da vurtiçi görev lerle Ankara ve İstanbuî'dan ayrılmışlar. bazıları da bu tehlikeli yolu bir daha denememek için teşkilattan kopmuşlardır. Böyleee komiteler dağılmış. takat bu konuda kararlı ve tehlike riskini göze alanlar. hirbirleriyle irtibatlannı sürdürmüşler ••.e yargı sonuçlarını sabırla beklemeye basİamışlardır. Yargılanan subaylar. tüm baskılara dayanarak ordu içinde hükümeti dev irmek için bir faaliyet olmadığıııı. eger varsa böyle bir girişimden haberleri olmadığını söyleyerek kmıseyı ele vermemişlerdir. Mahkeme beraatla sonuelanınca. lıerkes rahat bir nefes almıştır. Bundan sonra komitenin yeniden kurulması ve birplan ve programla. gizli ve hücreler halinde çalışmasına karar verilmiştir. 1959 yılının sonlanııa gelindiğinde komite aneak topaılanmaya başlamıştır. Ekonomik sıkıntılar arttıkça hiikümet. muhalefet ve basın üzerindeki ba.skılarını arttırmaktadır. Halk. hayat pahalılığı altında ezilmekte: gazete. matbaalar yakılmakta ve muhaletetin yurt gezileri engellenmekte. can ve mal güvenliği de sağlanmamaktadır. Hükümet. iktidarda kalabilmenin tek çaresınin şiddet \e baskı ile mümkün olaeağına inanmıştır. Böyleee. DP ihtilalin koşııllarını da hazırlaınaktadır. Yarın. KK Komutanı Cemal Cürsel'ie temas POLİTÎKA VE OTESİ MEHMED KEMAL Tarihe Düşen Kayıt... Bahri Savcı deyince herkesin aklına kolaylıkla Prof. Bahri Savcı gelir. Benim tanıdığımda yıldızı yeni par- lıyordu. Mülkiye'de ya asistan ya da doçentti, Hüsa- mettin Bozok'un Yedi Tepe'sinde tiyatro eleştirileri yazardı. Bugün bini aşkın yazının altında adı vardır. Mülkiyeliler Birliği Vakfı Prof. Bahri Savcı'nın "Kaynak- ça"sını çıkardı. Cumhuriyete, demokrasiye, insan haklarına, laik hukuk devletine adanmış bir yaşamın desîantdır. Kaynakçayı yayına hazırlayan Mehmet Ö. Alkan'dır. Kaynakçayı derleyenler Serkan Aşık, Sualp Erdoğan, Sım Mete Erna, Hakan Korhan. Mehmet Ö. Alkan derleyiciler arasında da var. Özgeçmişine göre Prof. Bahri Savcı, 1914 yılında Balıkesir'in Sındırgı ilçesinde doğmuş.Hkokula Yunan işgali altındaki Gönen'de başlamış (Ömer Seyfet- tin'in yöresi), Edremit'te bitirmiştir. Kader bu ya, öm- rü hep bu yörelerde geçmiştir. Son karargâhlarından biri de Burhaniye'nin Ören'idir. Yıllarca önce Ören'de- ki yazlığın balkonunda Havran leblebisiyle bir raki iç- miştik (rahmetli ilhami Soysal da vardı). Liseyi 1933 yılında İstanbul'da bitirmiştir. Mülkiye mektebinin gi- riş sınavını kazanarak parasız yatılı öğrencisi olmuş- tur. Mülkiye'de asistan olmuş, doçent olmuş, profe- sör olmuş, YÖK'ün tırpamna uğramış, emekliliğine dört ay gibi kısa bir süre varken zorunlu olarak ayrıl- mıştır. Bu savaşlan verirken yanında her zaman Su- diş'i (Sudiye Savcı'yO bulmuştur. 1960 Anayasası'nı hazırlayan komisyonda görev almıştır. 1961 Kurucu Meclisi'ne girmiş, üye olmuş- tur. Eski deyişle, "velût" bir yazar. Gazete, dergi, tüıiü yayın organlarında çıkmış bini aşkın yazısı vardır. Ya- zıları için "olaylann korkulu rüyası" derler. Meraklısı için kitap, her zaman aranacak bir kaynak olacaktır. Hoca'ya buradan uzun ömürler ve merhaba!.. Her zaman canlı tutulan bir Uğur Mumcu cinaye- ti var. Bu cinayetin soruşturması sorgulanıyor. Evren Değer, Tuncay Özkan suikastın raporunu tutuyor- lar. Vakit buldukça sorguluyorlar. Kitabın adını koy- muşlar: "Suikast Raporu - '93/'96". Türkiye'de terör var. Terörün kaynağı ve amacı bel- li. Hatta teröristler belli. Bunu "sokaktaki simitçi" b\- liyor. Akla gelen yanıt biliniyor. "Kim" diye soracak olsanız: "Sokaktaki simitçi biliyor." Öyleyse neden tutulmuyor? Tutmak istemiyorlar. Aradan üç yılı aşkın bir zaman geçti, 1996 Martı'na gelindi. Uğur Mumcu yok, öldürenleryok... Arayanları sıralayalım: Soruşturma, üçüncü savcıda. İlk savcı, bilinmeyen bir nedenle görevinden alındı. Ikinci savcı evinde ölü bulundu. Savcılardan DGM Başsavcısı Nusret De- miral önce emekli, sonra MHP'den milletvekili ada- yı oldu. DGM Başsavcısı değişmiştir. Büyülü bir çubuk durmadan karıştırıyor. Olayla ilgili bakanlar da değişiyor. Suikasttan, yani 24 Ocak 1993'ten bu yana üç baş- bakan (Süleyman Demirei, Tansu Çiller, Mesut Yıl- maz); beş içişleri bakanı (Ismet Sezgin, Mehmet Gazioğlu, Nahit Menteşe, Teoman Ünüsan, Ülkü Güney); dört adalet bakanı (Seyfi Oktay, Mehmet Moğuttay, Firuz Çilingiroğlu, Mehmet Ağar) göre- ve geldi. Tarihe kayıt düştüler. Boş bir eldiven gibi attılar. Hukuk her zaman adalet değildir. Hukukun yetmediği yerde kitlelerin yüreği çarpar. Bu kitap, çarpan yürek olacaktır. Sesini dinleyin! BULIVL4CA SEDATYAŞAYA\ 1 2 3 4 5SOLDAV SAĞA: 1/ Halk dilinde ^tefeci" anlamın- da kullanılan söz- cük. 2/ Uzun omuz atkısı... John Stein- beck'in. dılımize de çevrilmiş bir romanı. 3/ Içi küflü peynir cin- si... Bir renk. 4/ Kalın bükülmûş sicım... Rütbesiz asker... Temel. esas. 5/ Iran'da Şiiliğin belli başlı dinsel liderlerine verilen şeref unvanı. 6/ Hayvanlarda semizlik... Japon lırik dramı. II Bir nota... kısa kıllı ve sarkık kulaklı av köpeği einsi. 8/ '"Yük- selme. yücelme" anla- ınında eski sözcük... Gü- ney Amerika'da vaşayan bir cins papaean. 9/ Su 8 geçirmez kumaştan yapı- Q lan bir tür spor ceket. YLKARIDAN AŞAĞI\A: 1/ Yaşlanmanın gecikmesini sağlamak amacıyla başv uru- lan çarelerin tümü. II Gerçekleştırilmesi olanaksız tasar ya da düşünce... Lzaklık ışaretı. 3/ Ticaret mallarını saklamak için rıhtımda yapılan büyük depo... Avlanırken avcıların hayvanlardan gizlendiği yer. 4/'" belalı şey fakat uzlet sıkıntıh" (Yahya Kemal)... Ulııslararası Çalış- ma Örgütü'nün simgesi. 5/ Mevki. makam... Yüz metre kare tutannda yüzey ölçüsü birimi. 6/ Meyve kurusu... Teniste topu rakibin arkasına diişürmeyi amaçfayan vuruş. 7/Ses... Aldatma işi. hile... Üzerine yazı yazılan tabaklan- mış ceylan derisi. 8^ Faruk Nafiz ÇamlıbeCin manzum bir oyunu. 9/ Saldırmaya ya da sav unmaya yarayan araç... Şa- rap mahzeni. İSTANBUL 11. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN 1993 22 Dah. Davalı: Ayşe Tengiz (adresi meçhul) Davalılar: I-Güner Tengiz (adresi meçhul). 2-Ergün Tengiz (adresi meçhul) Davacı Fatnıa Melahat Mater (Tengiz) vekili Av. Ol- gen Salmanertarafından davalılar Mehmet Sedat Tengiz. Ergün Tengiz. Güner Tengiz. Ayşe Tengiz vs. aleyhleri- ne açılan kayıt tashihi davasının yapılan yaraılaması so- nunda E. 1993 22. K. 1996 186 sayı'ı ve I f.4.19% T.li kararladavanın kabulü ile Köcaeli. Izmit. Ömerağa Mah.. 020-07 cilt. 83 sayfa. 192 kütük sıra no.da nüfusa kayıt- lı İ.Hakkı ve Emıne Naile'den olnıa 27.11.1937 D.luEr- gün Tengiz'in kaydının nüfustan sılinmesınedair verilen kararın adreslerinizin meçhul kaldığı. bildirilen adreste bulunamadığmız ve adınıza çıkarılan tebligat ve zabıta tahkikatından anlaşılmakla ilanen tebligine karar veril- nıiştir. Işbu ilanın yayımmdan itibaren 15 gün içinde temyiz edebileceğiniz. aksi halde hakkınızda verilen hiikmün kesinleşeceği hususu tebliğ makamına kaim olmak üze- re tebliâ ve ilan olunur. 8.5.1996 Basın: 87528