Katalog

15 MART 1996 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI SEylül 1995'te yürürlüğe giren 'Tüketici Yasası', eksik de olsa tüketici hareketinin yasal altyapısını hazırladı Artık örgütleıııııe zaıııaıu YORUM OZTIN AKGUÇ 15 Cuı Turk TEL ıhurtyat Qax«t«»t ccaû Cad 39/4 1 lloğkj/ISTANBUL. 512 05 O5 514 07 51 Mart Dunya Tuketıcı Gunu Turk tuketıcısırnn 100 yıl genden takıp ettığı bılınçlenme ruzgân. Tuketıcı Yasası nın yururlüğe gırmesıyle ıstenılen duzeyde olmasa bıle ıvme kazanmaya başladı Ulke ekonomısınde altyapının hızla gelışmesı ve sanayının buyumesıne paralel olarak tuketım harcamalannın artmasıyla bırlıkte 197O'lı yıllarda onem kazanan tüketici haklan, ılk kez resmı olarak 1982 Anayasasf nda yer aldı Tuketıcının korunmasıyla ılgılı olan bırçok yasa, tuzuk ve yonetmelıkler bu kargaşa ıçınde değışık bınm ve organlann yetkısınde toplandı Bırbırlennden kopuk ve etkısı olmayan bu yasalardan, o donemde tuketıcı faydalanamadı tuketıcı bılıncı ıse çeşıtlı unıversıtelerde tuketıcı haklan konusunda venlen eğıtımler, sıvıl örgutler TSF ve yerel yonetımlenn çalışmalanyla gelıştı DYP-SHP koalısyonu donemmde, hazırlanarak 1992 yılında Meclıs'e sunulan Tuketıcı Yasa Tasansı. 1994 sonuna kadarmeclıstebekleydı Gumaık bırlığıne geçış surecının hızlanmasıyla hazırlıklanna hız venlen Tüketici Rekabet Yasa Tasansı. 1995 yılı mart ayında Meclıs'ten geçtıkten 6 ay sonra yururlüğe gırdı Daha once hukumetın yasalarla çızdığı cerçevede, uretıcı \e satıcı fırmalann ımkân tanıdığı olçude gelışmeye fırsat bulan tuketıcı hareketı, şımdı ıse yasanın da temelını hazırladığı "ülke çapında gelişen örgûtlenmeyle'' genışleme surecıne gırdı Bırçok eksığıyle yürürlüğe gıren Tüketici Yasasf nın "tüketici hareketine" herne kadar bellı bır ıvme kazandırdığı söylense bıle yıne de tuketıcının bu yasaya bel bağlamaması lazım Kullanıldıkça gelışecek olan Tuketıcı Yasası'nın uygulanabılmesı ıçın tuketıcının haklannı bır dernek çatısı altında orgutlenerek aramalan gerekıyor Tuketıcılenn tuketım dunyası ıçınde kaybolmadan ayakta kalabılmelen ıçın tum gelışmelen yakından takıp etmelen ve yenılıklen dıkkatle ıncelemelen gerekıyor Güncel bılgılertoplamak ve gelışmelen yakından takıp etmek her zaman ıçın yeterlı olmasa da aksı halde satın alınan hızmet ve urunlenn kalıtesını tutturmak mumkun olmuyor Tüketicinin Korunması Cenel Müdür Yardımcısı Özer 'Tüketici bilinçleniyor'Tuketıcı bılıncının yerleşmesınde tuketıcı Yasası nın buyuk onem taşıdığını belırten Rekabetın ve Tuketıcının Korunması Genel Vfudur Yardımcısı Ayhan Özer, yasanın yürürlüğe gırmesının ardından tuketıcının bılınçlenmesı ve orgutlenmesınde buyuk bır patlama yaşandıgını soyledı Genel mudurluk olarak tuketıcı haklannı korumava vonelık çalışmalara devam ettıkJennı bıldıren Ozer, yasanın yunırluge gırmesının ardından 20 ye yakın duzenleme yaptıklannı bıldırdı Bu düzenlemelerden 4'ünu tuketıcı konseyı, tuketıcı sorunlan hakem heyetlen, reklam kurulu ve etıket vonetmelıklennın oluşturdugunu dıle getıren Ozer garantı belgesı uvgulaması ıle servıs hızmetlen de Prof. Dr. Hursit Cünes dahıl olmak uzere bırçok konuda duzenlemeye gıttıklennı vurguladı Tuketıcı Konseyı'nın 1996 yılının ılk yansında toplanacagını açıklavan Ozer, konseyde gundeme getınlecek konulann saptanması ıçın hazırlıklara şımdıden başladıklannı bıldırerek ılgılı kışı ve kuruluşlara hazırlıklannı lamamlamak ıçın uyanda bulunduklannı bıldırdı Hakem heyetlenne 6 5 ay gıbı kısa bır surede beklenılenın uzennde tuketıcı şıkâyetı geldığını anımsatan Ozer, hakem heyetlennın uzlaşma verlen oldugunu belırterek "Hakem hevetleri, üretici-satıcı ve tüketici arasındakı sorunların gıderilmesınde aktıf bır rol ovnuyor" dedı 'Yasayı devlet gölgeliyor' Tuketıcı Yasası'nın uzennde devlet golgesının bulunduğunu belırten Marmara Lnıversıtesı Iktısat Bölumu Oğretım byesı Prof Hurşıt Giıneş. tuketıcı orgutlennın güçlenmesı ve yasadakı eksıklıklenn gıdenlmesıyle bu golgenın kalkacağını vurguladı Yasanın eksıklen bulunduğunu vurgulayan Guneş, bu nedenle Sanayı ve Tıcaret Bakanlığı'nın yasa uzenndekı etkısının hâlâ bertaraf edılemedığını vurguladı Tuketıcı Yasası'nın bugunku koşullar altında ıdeal olmasa bıle, oldukça çağdaş duzenlemeler getıren bır çerçeve yasa oldugunu soyleyen Hurşıt Guneş, tuketıcı haklannın tuketıcı bılınçlenmesı, tüketici orgutlenmesı ve yasal haklarla elde "•" edıleceğrm soyledı Yasamn'tuketıcı haklannda ılerleme kaydedılmesı ıçın Sanayi Bakanı Yalım Erez aşama sav-ılabıleceğını belırten Guneş "Şiradi tükctıciler bilinçlendırilmeli ve örgütlenmelidir" dedı Tuketıcı ıhtısas mahkemelcnnın henuz kurulamadığını anımsatan Guneş tuketıcılenn hak talebınde bulunmasinın yasayı zamanla kullanılabılır hale getıreceğını bıldırdı DYP-SHP koalısyonu kurulduğunda, ekonomıstlenn demokratıkleşmevı hedefledıgını belırten Guneş, paketın en onemlı ıkı tasansının Rekabet ve Tuketıcı Yasası oldugunu soyleyerek "Her iki tasarı da vasalaştı. Rekabet Yasası bir rüriu vürürlüğe giremedi. Tüketici Yasası özellikle tüketici derneklerinin ve medvanın sahip çıkmasıyia vürürlükte" dedı Guneş, "Bu vasavı sosval deirtokratlar çıkardı, ama sahiplenmcdi. Yasa öksiiz kaldı" dedı Tüketici Yasası'ndaki boşluklar # Ayıplı bır malın 15 gun ıçınde ıade edılebıleceğı yonunde bır duzenleme olmasına karşın bazen urundekı hatanın uretımden kaynaklandığını ıspatlamak mumkun olmuyor Tuketıcıye onem vermeyen satıcı ve uretıcı fırmalar, hatanın kullanımdan kaynaklandığını ıddıa ederek tuketıcının talebını gen çevınyorlar Tüketici Sorunlan Hakem Heyetı'nın karan onem taşıyor # Yasa ıle getınlen düzenlemeler yalnızca taıjinır mallan kapsıyor Taşınmaz mallann alım-satımlan sırasında karşılaşılan sorunlar. Tüketici Yasası tarafından duzenlenmıvor Oysa kı son ıkı vıldır tuketıcılenn en çok şıkâyet ettıgı konulann başında dev remulk ve devre tatıl pazarlayan fırmalar gelıyor Bu fırmalar yasada konuya ılışkın duzenleyıcı bır madde olmaması sonucu sozleşmelenn ıptalını ısteyenlere yuzde 15-20 tazmınat odettınyor # Yasada satışa sunulan bır tıcan malın ayıplı olması durumunda bakanlık veya tuketıcı örgutlennın. avıplı sen malın uretımının ve satışının dıirdurulması ve satış amacıyla bulundurulanlardan toplatılması ıçın dava açılabıleceğı belırtılıyor Avrupa ulkelennde sorunsuz ışleyen bu sıstemın Turkıye'de ne kadar ışleyeceğı henuz bellı degıl # Tuketıcıler kapıdan satışlarda satın aldığı urunden bır hafta ıçınde vazgeçme hakkına sahıp Busurevı kullanan tuketıcıler pazarlama fırmalannın at koşturduğu meydanı denetım altına soktu Bu durum tatlı kârdan vazgeçmek ıstemeven pazarlama fîrmalannı venı arayışlara ıttı Artık pazarlama fırmalan yaptıklan sozleşmelerde tanh bölümunu boş bırakıyor ya da bır hafta oncesınm tanhını atıvorlar Boylece tuketıcılenn bır haftalık deneme suresı hakkını kullanmasını engellemış oluyorlar Yüksek nflasyon ATM'leri zorluyor Sonuç Belli 'Eğitime önem vereceğiz' Sanayı Bakanı Yalım Erez, yasal duzenlemelerle getınlen tuketıcı haklannın ancak bırlıkte hareket edılen eğıtılmış tuketıcılerle hayata geçınlebıleceğını söyleverek eğıtıme özel onem verecekJennı belırttı Dunya Tuketıcıler Gunu nedenıy'e yayımladıgı mesajda Avrupa Bırlıgı surecındekı Turkıye'nın uzun zamandan ben pıyasaya kalıtelı mal ve hızmetın sunulmasını doğuracak eksıksız ve durust bır rekabet sıstemıne yonelık önlemlen başanyla aldığı, alım-satım ılışkısınde bılınen guç dengesızlığını gıdermek uzere tuketıcıler lehıne onemlı duzenlemelen hızla gerçekleştırdığını bıldırdı Erez. bunlann yalnızca Turkıye'nın ekonomık anlamda kureselleşen bır dunyanın parçası olduğu anlayışından değıl bundan daha onemlı olan "Türk insanının bu haklan kullanmava herhangı bır uvgar ülke insanı kadar hakkı olduğu" gerçeğınden hareketle yapıldıgını kaydettı üınJerce ucretlının a> nı anda para çekmek istemesi ATM'leri kilitiivor. Ekonomı Servisi - Yuksek enflas>on bankada para bıraktırmıyor Bankalardakı vadesız tasarruf hesaplannın toplam tasarruf hesaplart ıçındekı pavı gıderek düşerken. enflasvon nedenıyle vadesız tasarruf hesaplannda para tutmak ıstemeven ucretlılenn ozellıkle maaş gunlennde bankamatıklere hucum etmelen sıstemlerde kılıtlenmelere neden oluyor Turkıye ye 9O'lı yıllann başlannda yaygın olarak uygulanmaya başlayan ve ozellıkle kamu çalışanlannın maaşlannın odenmesmde kolaylık olarak yansıtılan elektronık banka humetı, her ayın 15'ınde tam bır ışkenceye donuşuyor Bankalar ATM'lenn ayın belırlı bırkaç gunü dışında sorun yaratmadığını savunurken. sadece bırkaç gunluk bu vogun ışlem donemı ıçın şebekelennı genışletmek gıbı ek bır vatınm vapmaktan da kaçınıyorlar Her ATV1 makınesınm hızmete geçınlmesının mılvon dolarlarla ıfade edılen rakamlara ulaştığını vurgulavan banka yetkılılen, ATM'lerdekı sorunlann şubelerdekı makıne sayısını arttırmakla çozumlenemeyeceğını, şebeke kapasıtelennın arttınlması gereklılıgmı belırtıvorlar Avrupa'da ATM'lenn ışlem fonksıyonlan daha az olup sadece para çekme amaçlı olarak kullanılırken Turkıyeüekı ATM şubelennde daha çeşıtlı ışlem yapabılme olanağı bulunuyor ATM sıstem kuruculanndan AT & T nın Sıstem Destek Sorumlusu Mustafa Bayraktar sıstemdekı kılıtlenmenın merkeze çok fazla >uklenılmesınden ka>naklandığını v urguiuvor Bavraktar "Biz Türkler çok fazla para taşıvonız. Paranın tamamını hiç bekletmeden bır anda çekmek ıstıvoruz. \ncak ne sebeple olursa olsun ATMTerin kilıtlenmesı bankalann muştcri kavbına sebep ohı>or" dıvor Zıraat Bankası Sıstem Destek Mudüru Cengiz Avkent de yuksek enflab>on nedenıvle memur ve emeklılenn paralannı hemen çekmek ıstemelen sonucunda avın belırlı gunlennde yoğunluk vaşandığını sovluyor Avkent "Yığılmalan önlemenin çaresı vatınma onem vermektir. Ancak bu enflasvonıst ortanı devam ettikçe yabnm da kesin çözüm olamavacaknr" dıvor Yapı Kredı Bankası Sıstem Bınm Yonetmenı MuratBanşda sıstem performansını arttıracak yonde çeşıtlı çalışmalar >aptıklannı belırterek aşın >uklenmelenn onlenmeve çalışılacagını bovluvor Genellıkle neden - sonuç ılışkısı kurmadığımızdan, kadercı olduğumuzdan, ışımızı Tann'ya bıraktığımız- dan, zaman zaman gereksız umuda kapılırız ANA- YOL hukumetının kurulması ıle de bır umut havası yaşatılmaya çalışıldı Bazı çevreler, Turkrye sıyasal be- lırsızlıkten kurtuldu, Refah sendromu atlatıldı, mer- kez sağda ıkı partının bır araya gelmesı ıle sorunlar çozum bulacak şeklınde lyımserlık yanşına gırdıler, kamuoyunu etkılemeye çalıştılar Bazı yazarlar, yo- rumcular, ANAYOL I hukumetıne yonelık eleştırılerı yersız ve zamansız buldular, zaman tanınmasını, uy- gulamanın gorulmesını onerdıler Umutlu olmak ıçın geçerlı neden veya nedenlenn olması gerek inşallah lyı olur demek tam bır kader- cılık Gerçı ANAYOL I hukumetı çok yenı ancak ba- şanlı olma olasılığı yok gıbı Eğer tanılar yanlışsa, cıddı çozum onenlerı yoksa gereksız saplantılar var- sa, kadro zayıfsa, bundan lyı sonuç beklemek akıl- cı bır davranış olmaz Turkıye'de 1980'den sonra dış çevrelerın de etkı- sıyle bazı saplantılar hatta sapınçlar oluştu devletı kuçultme gıbı, ozelleştırme gıbı, rant ekonomısı ya- ratma gıbı Olumsuzlukta daha başanlı oluyoruz Ger- çekte devletı manevı ve maddı olarak kuçulttuk, ozel- leştırme dıye yerleşmış kurumlan yıktık, değer yar- gılarını saptırdık, uretken olmayan bır rant ekonomı- sı yarattık ANAYOL I hukumetı de bu yolda yuruye- ceğı olumsuzlukları arttıracağı ızlenımını verıyor Devlet moral yıkılışı bır yana, gerçekten kuçultul- du Kâğıt uzennde devlet harcamaları yuksek gozu- kuyor ama bu kabanklık, faız odemelennden kaynak- lanıyor Sonucu alınan 1995 butçesıne gore devlet harcamalannın yuzde 56 6sı transfer harcaması, yuzde 37 5'ı can harcama nıtelığınde, ancak harca- maların yuzde 5 9'u yatırımlara yonelık Devlet yatı- rım yapmıyor, ulkede yalnız uretken yattrımlar değıl, altyapı yatırımları da yapılmıyor, devlet adalet, eğı- tım, sağlık hızmetlerını gereğı gıbı vermıyor Devlet ne yapıyor? Faız oduyor hem de sağlıksız bır vergı sıstemı ıle topladığı kaynaklan, faız dıye rantıyeye ak- tarıyor Vergı gelırierı yetersız kalınca enflasyon ver- gısı ıle varsıllara kaynak aktarılıyor 1995 yılında devlet yalnız butçeden 576 1 tnlyon TL faız odemış toplam ve r gı ge'ırlerının yuzde 53 1 'ı kadar, gelır ve kurumlar vergısı hasılatından çok da- ha fazla Buna karşı yaptığı toplam yatırım harcama- sı 102 3 tnlyon TL butçeyı Turkıye yı batırdıgı savu- nulan KİT'lere butçeden yapılan tum transfer ıse 45 5 tnlyon TL Butçeye bakmadan devletı kuçultelım dıye ısten- ye kapılmak tam bır sıyasal sapınç Faız odemelerı olmasa son bırkaç yıldır butçe fazla verıyor 1995 yı- lında da faız dışı butçe fazlası 260 tnlyon TL 1996 ıçın 3 katrılyon TL boyutunda butçeden soz edıl'yor Bunun en az 1 2 katrılyonu ıç ve dış borç faızı Bır devlet topluma hızmet vermek ıçın vardır Bır devletı gıderek gerçek anlamda bır polıs devletı ha- lıne getırıyoruz Topluma hızmet vermeyen altyapı yatınmlarını yapmayan adaletsız bır şekılde topla- dığı vergılerie vatandaşın tumune değıl, daha çok var- sıllara guvenlık hızmetı veren bır devlet Boyle bırtu- tum boyle bır anlayış en yıkıcı en bolucu akımlar- dan devletın geleceğı açısından daha tehlıkelıdır Bugunku koşullarda devletı kuçultmek değıl, dev- letı hızmet venr hale getırmek gerekır Eğıtım, sağlık, adalet hızmetı vermeyen bır devletın ne yazık kı gu- venlık harcamaları artar, toplumsal barışı bozulur Ozelleştırme saplantısı ıçınde KİT'len darmadağın etmek degıl, bunlan yenıden ekonomıye kazandır- mak gerekır Sosyal guvenlık kurumlarını yıkmak degıl, tum top- lumu sosyal guvenlık şemsıyesı altına almak gere- kır Ekonomıyı rant ekonomısınden uretken Dir eko- nomıye donuşturmek gerekır Gelır dağılımını, gıde- rek bozmak değıl duzeltmek ıçın çaba gostermek gerekır ANAYOL I hukumetınde ne yazık kı gerçeğe doğ- ruya, yonelış yok Bugunku durumu surdurebılse bı- le başarı olacak Uygulamayı gormeye gerek yok Sonuç bellı İşte şampiyonların yeni yağı Tüketici ödülleri Turk Kadınlar Blrl * X UIVC11L1 U U U 1 1 C 1 1 K a d l k 0 > şu besı, tuketı- cı bılıncının yerleşmesıne katkıda bulunmak amacıyla, 1995- % oğretım yılında 15 Mart Dunya Tuketıcı Haklan Gunu ne- denıyle "Bilinçli tüketim nasıl olur? Niçin bilinçli tüke- tim?" konulu resım ve kompozısyon yanşması duzenledı 22 martta Ozel Gokdıl Lısesı'nde yapılacak torende başan ve ozendırme odulu kazanan oğrencılere odullen venlecek Yukandakı resımle Şefızade tlkoğretım Okulu oğrencılenn- den Nazmije Sehidibi Ortaokul Basan Odulu'nu kazandı Beko 'dan tüketici kitapçığı • • • • 4 • • • • • • • • C • • • • • • « i\ Castrol MGHTStmOLOGf< BHSIHEOIL SAE15W,50 API.SHCD Beko, Tuketıcı Koruma Kanunu'nun onemlı maddelennı açıklamalar ve omeklerle bır kıtapçık halıne getırerek tüketıcılenn hızmetıne sundu "Avıph Mal Nedir ve Ne Yapdmahdır?", "Garanti Belgesı ile Ilgılı Bilgiler ve ProbJemin Çözümu", "Malın DeğısürilmesL Ücretsız Tamin", "Servıs Hızmetlen ve Vedek Parça", "Zararlı ve Tehlikelı Mal ve Hızmetler Nelerdir", "Taksıtli ve Kampamalı Sadşlar", "Etiket Zorunluluğu" ve "Tuketicı Sorunlan \v Hakem Heveti" gıbı başlıklarda tuketıcılenn karsılaşabıleceğı sorunlar ve çözumlennı yorum ve orneklerle anlatan Beko tuketıcılenn tum alışvenşlennde ve gunluk yaşamlannda avantajlı olmalannı amaçlıyor 1996 yılı suresınce "tuketıcının bılınçlennıesi" konusunda bır egıtım programı surdurecek olan Beko nun Tüketici Koruma Kanunu Kitapçığı tum bayılerde ücretsız olarak dagıtılmaktadır Türkiye'de benzln ya da motorinle çalışan, yüksek performanslı ve ileri teknoloji ürünü bûtün otomobiller için yepyeni bır devir başladı: 2. GTX devri. Castrol GTX2, gücü ve performansıyla sampiyonlar yaratan yeni nesil bir motor yağı olarak, Castrol ailesi arasındaki seçkin yerini aldı. Kursunlu ve kursunsuz benzinli, turbo ve dizel motorlarda mOkemmel performans, yüksek sıcaklıklarda ustün koruma, uzun ömür ve dayanıklılık, yakrt ekonomisi, gelişmiş çevre koruma özelliği ve nihayet; BMW, Mercedes Benz, Saab, Mazda, Peugeot, Toyota ve General Motors gibi, yuksek performanslı otomobil üreticileri için geliştirilmiş motor yağı olma özelliği... Hayır, yağ çekmiyoruz. Dunyanın pek çok ülkesınde trafiğe çıkan yüzbinlerce otomobil sahibi, Castrol GTX2'nin muhteşem performansından [fCSStTOf ] yararlanıyor... Şimdi sıra sizda ! Castrol le m»tortar ttaimm "O" km.