Katalog

2 OCAK 1996 SALI CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 1995'in bilançosu: 1.4 katrilyon lira iç, 73 milyar dolar dış borç, 300 trilyon lira bütçe açığı, yüzde 85 enflasyon Çfller, kıizi '96'ya devretti İTO Başkaıu Yıldınm. Yi YASED Başkaıu Canevi. İŞ DÜNTASI: 1996 zor ama ümitsiz değilİSTANBLL (AA) - Siyasette ve ekonomide hareketli bir yıl geçiren Türkıye. yeni yıla bir kez daha umutla gi- riyor. Işadamlan. önlem alınması halinde "işlerin rayına oturacağı". ancak - *baa sıkıntılanjı da devam edeccği" gö- ryşünde birleşiyor. I stanbul Ticaret Odası Başkanı Mehmet Yıldı- nm. 1995 yılında yaşanan siyasi istikrarsızlığın ekono- miyi ciddi bir şekilde etkile- mediğini kaydetti. Yıldınm. yasa çıkmasına rağmen. KlT'lerde özelleştirmenin gerçekleştirılememesi sonu- cu, dev letin borç sorunu yaşa- dığını. bunun da faizlerin hız- lı bir şekilde yükselmesine ne- den olduğunu bildirdi. Yıldı- nm. kurulacak > eni hükümetin öncelikle özelleştirme atağına hız kazandıracağına inandıgını bildirdi. 'abancı Sermaye Der- neği Başkanı Yavuz Canevide 1995'in Tür- kıye tarıhindeki önemli döne- meçlerden birini oluşturduğu- nu biidirdi. Canevi, krizin at- latılmasının, 30 yıllık bir rü- yanın. giimrük birliğinin ger- çekleşmesınin. ABD'nın Tür- kıye'yı gelişmekteolan lObü- yük pazar içinde göstermesi- nin ve Azerı petrolü ile ilgili gelişmelerin. önünde 1996 ve sonrası için istisnai fırsatları beraberinde getirdiğini kaydet- ti. M üstakil Sanayici \e İşadamları Derneği Başkanı Erol Yarar da değerlendirmesinde. 1995 yılında hükümetin. bütçe açık- ları nedeniyle yüksek faizle borçlandığını kaydetti. Yara.", Izlenen politika sonucu ranti- ye sınıfının ödüllendirildiğini, diğer kesimlerin ise ortaya çı- kan yüksek enflasyon sonucu cezalandınldığını öne sürdü. Erol Yarar. 1996 yılında yeni krizler yaşanmasının kaçınıl- maz olduğuna dikkat çekti. I ürkiye Süt, Et. Gıda Sa- nayicileri ve Üreticilen Demeği Başkanı Doğan Vardarlı da siyasi tansiyon yüksekliğinin ekonomik karar- ların alınmasında etkisi oldıı- ğunu kaydetti. Ekonomiyi 1995'te3 faktörünetkilediğini vurgulayan Vardarlı. bunları yüksek enflasyon. özelleştirme ve gümrük birliği olarak sıra- ladı. Vardarlı. "Ekonomide sektörel bazda ani şoklar yaşa- nacak. sanayi dallannda geçici SETBİR Başkanı VardarİL sıkıntılar oİacak. Istihdamda da düşme bekleniyor" dedi. S anayici Sakıp Sabancı. 1994 nisanından bu yana başta ekonomide olmak üzere politikada. terörde. sos- yal çalkantılarda Türkiye'nin çok sayıda darboğazı aştığını bildirerek, "Çarenin tükendi- ği sanılan anlarda, sorunlar çözüldü" dedı. Sabancı. Türki- ye'nin birçok darboğazı aştığı- nı kaydetti. Türkiye'nin. 1996'da layık olduğu çizgıde bulunduğu, ancak her şeyin güllük gülistanlık olmadığını da belirten Sabancı. gümrük birliği konusunda » Türkiye AB kapısından tanı üye olarak giremedi. ama gümrük birliği ile bahçesinde dolaşma hakkı elde etti. Bu ilişkiler Türki- ye"nin çağdaş üretim düzeyine ulaşmasını. verimliliğinin artmasınu daha fazla üretnîesini sağlayacak" dedi. HACERGEMİCİ Yapısal önlemleryerinepa- rasal önlemlerle "geçiştiri- leıT I995'intümyükü'96'ya kaldı. Türkiye 1996'nın flk gününe 1.4 katrilyon iç borç. 73 milyar dolar dış borç. va- deli döviz ışlemlerinin etkisi ile 9.5 milyar dolarlık rezerv. patlamaya hazır dış ticaret açığı ve yüzde 85 "i aşan enf- lasyon devrediyor. 5 Nisan is- tikrar paketi ve IMF gözeti- mine rağmen '96'ya büvük birenkaz devredılirken güm- rük birliği'nin "yan etkileri1 " nin ne olacağının netlik kaza- namaması da kötümser bek- lentileri güçlendiriyor. 24 Aralık seçimlerinden Refah Partisi'nin çok küçük bir farkla da olsa birinci parti ola- rak çıkmasının sonucunda doğan hükümet bunalımınm henüz aşılamaması da '96'da kriz beklentilerinin güçlen- mesine neden oluyor. Yıl içerisinde dış borç ka- pılannı zorlayan. ancak sade- ce 2.5 milyar dolar bulabilen hükümetin iç piyasalara mah- kûm olması, bu kez de "iç borç ateşini körüiJedi'". Ka- sım sonu itibanyla toplam 9.1 milyar dolar dış borç ödeme- si yapan Türkiye bunun için de iç kaynaklan kullanınca kısa vade-yüksek faiz zincirine boyun eğmek zorunda kaldı. Ancak asıl korkutucu tablo '96'nın ilk altı ayına bakıldığında ortaya çıkıyor. Bu dönemde 900 trilyon liraya ya- kın borç ödemesi bulunan Hazine için kapılann ka- palı olduğu '95 in son 100 gün vadeli ihalesinde kendini gösterdi. Yıllık bileşik faizi yüzde 245'le- re kadar yükselten Hazinenın sadece 2.3 trilyon liralık satış yapabilmesi önümüzdeki 6 ayhk dö- nemde de işinin zor olacağını gösteriyor. İ 996 yı- lında toplanması gereken 1.8 katrilyon liralık ver- gi gelirinin yüzde 70'e yakın bölümünün ıç ve dış borç faiz ödemelerine gideceğini belirten uzman- lar "konsolidasyon*'sözünü telaffuz bıle etmek is- temiyorlar. Ancak iç borcun mıktan kadar korku- tucu olan bir diğer tablo vade yapısı. Ocak-eylül döneminde ortalama iç borçlanma vadesi 159 gü- ne inen Hazine aynı dönemde toplam 1.3 katrilyon liralık borçlanma yaparak kendi alanında yeni bir rekorkırdı. Bu borçianmanın yüzde 80'ini oluştu- ran 829.4 trilyon liralık bölümünün ağırlıklı ola- rak üç ve altı ayhk bonolardan meydana gelmesi en büyük çelişkiyi oluşturuyor. Ekonomide ürkütücü tablo •1.4 katrilyona ulaşan iç borç yükü Yılın son ihalesinde 100 günlük vadeye yıllık yüzde 145 net faiz verdiği fıalde borçlanamayan Hazine'yi ilk altı ayda 900 trilyon liralık. bir geri ödeme bekliyor. milyar dolar dış borç ____ __^- Türkiye'nin önünde '96 yılında ll.l milyar dolarlık bir ödemesi bulunuyor. •Açılama- yan dış borç kapıları Hükümet krizinin halen devam etmesi ve Refah Partisi'nin yarattığı tedirginlik dış borç kapılannın bir süre daha kapalı olacağını gösteriyor.. •Hızla eriyen döviz rezervleri 22 aralık tarihi itibanyla I3.l milyar dolara gerileyen rezer\ lerin vadeli dö\ iz işlemlerinin de etkisi ile '96'nın ilk ayında 9.5 milyar düzeyine inmesi bekleniyor. •Gümrük birliği- ithalat ilişkileri Gümrük birliği ile fonlann kalkmasının ilk etapta ithalatı patlatması bekleniyor. Bu da yeni bir döviz talebi doğuracağı için '96'da dövizi tutmanın oldukça zor olacağı yönünde sinyal veriyor. • İhracat sıkıntılı 96 yılında teşvik rejimi çerçevesinde ithal edilen hammadde ile üretilen mallann Avrupa ülkelerine ihracatı sırasında ödenecek yüzde 7'lik fark giderici \erai de ihracatçının önünü tıkıyor. •Dış ticaret açığı artıyor Yıîınılk9ayında 15.2 milyar dolarlık ihracata karşılık ithalat 25 milyar dolara. dış ticaret açığı ise 10 milyar dolara yaklaştı. Türkiye 1996 yılına yüklü bir dış ticaret açığı ile girerken gümrük bırliği'nin bu rakamı daha da büyütmesi bekleniyor. •Enflasyon dizginlene- miyor I995yılıiçın belirlenen yüzde —••" ~ 22.5 enflasyon - hayal oldu. Üç-dört kez revize edilen bu rakamın kasımda yüzde 83"e ulaşması yıl sonu ortalama rakamının yüzde 85'i aşacağını gösteriyor. Bu arada seçim nedeni ile ertelenen zamlar ve finans piyasalanndaki darboğaz 1996 yılında da yüksek enflasyonun sinyallerini veriyor. "96'nın bir başka kâbusu ise yüksek maliyetle- rine rağmen bir türlü açılamayan dış borç kapıla- rı. 1995'teyaratılmayaçalışılan rümolumlu hava- ya karşın uluslararası finans kuruluşlanndan ge- çer not alamayan Türkiye'nin '96 yılında ll.l mil- yar dolarlık dış borç ödemesi bulunuyor. Geçen yıl gibi bunu iç piyasalardan borçlanarak ödemesi ise halen devam eden şartlarda zor gözüküyor. Rezerv silahı artık yok Yıl içerisinde rekordan rekora koşan Ylerkez Bankası rezervlen ise "geldiği hızla eridL" Dış ti- caret yolu ile değil de emisyonu arrtırma yolu ile ulaşılan 16.8 milyar dolarlık döviz rezerv i son iki ayda dövizi frenlemek amacı ile 13 milyar dolara düştü. Merkez Bankasf nın en büyük hatası olarak adlandınlan vadeli döviz işlemleri ile tahminen 3.5 milyar dolarlık bir döviz satışı da düşüldüğün- deocak başında Merkez'in 9.5 milyar dolarlık re- zervinin bulunduğu ortaya çıkıyor. Bunun sadece 5 milyar dolarlık bölümünün kullanılabilir rezerv olduğunu ifade eden yetkililer, ucuzluk beklenti- si ile ertelenen ithalatın yılbaşında patlaması ile do- ğacak döviz talebinin doğuracağı çıkışa karşın Merkez'in çok güçlü olmadığına dikkat çekiyor- îar. Bu arada başv urulacak gecelik faizlerde ise 1994'te olduğu gibi yüzde 1000'lere yakın rakam- lar şimdiden telafFuz edilmeye başlandı bile. Ha- zinenin aynı dönemde 600 triyon lira, yani 10 milyar dolar ödemesinin bulunması da kozlann piyasanın elinde olduğunu gösteriyor. Bu arada bugün adım atılan gümrük birliğinin de olası sonuçlan çok net olarak ortaya dökülmüş de- ğil. Türkiye'ye karşı Avrupa Birliği'nin dışsatım avantajı elde etmesine karşın ihracatta aynı oranda bir gelişme beklenmiyor. Hatta teşvik rejimi çer- çevesinde ithal edilen hammadde ile üretilen mal- lann Avrupa ülkelerine ihracatı sırasında ödenecek yüzde 7'lik fark giderici vergiyi bekleyen ihracat- çılann kotalann kaldınlmasına dahi sevinemedik- leri gözleniyor. Izlenen para politikasının neticesin- de yılın ilk dokuz ayında 15.2 milyar dolarlık ihra- cata karşılık ithalat 25 milyar dolara. dış ticaret açı- ğı ise 10 milyar dolarayaklaştı. Türkiye I996 yılı- na yüklü bir dış ticaret açığı ile girerken gümrük birliöinın bu rakamı daha da büvütmesi beklenivor. MÜStAD Başkanı Yarar. Ti Brüt aylığı 20-50 milyon arasındakilerin şubat-haziran arası maaşı zamlı Vergi iadesi 6 ayda ahnacakEkonomi Servisi- Lcretli- ler, yeterli tutarda alışveriş belgesini 20 ocak tarihine ka- dar işyerlerine teslim etmele- ri halinde. şubat ayından iti- baren 5 ile 6 ay arasında gelir vergisi ödemeyecekler. Çalışanlann vergi iadeleri bu yıl yine ödemeleri gereken gelir vergisinden düşülecek. Böylece işçi ve memur. bu yı- lın hiç olmazsa ilk yansında zamlı maaş ve ücret almıs olacak. Istanbul Serbest Mu- hasebeci Mali Müşavir Oda- sı (İSMMOB) tarafından ya- pılan hesaplamaya göre bu yıldan iti- baren 10 ile 50 milyon lira arasında ayhk brüt ücret alacak olanlar. şubat. mart, nisan. mayıs ve haziran aylann- da hiç gelir vergisi ödemeyecekler. Böylece brüt ücretleri üzennden yüz- de 25'lik bir ücret artışı elde etmiş olacaklar. Eski vergi dilimleri üze- rinden yapılan hesaplamaya göre brüt ücreti 40 milyon ve üzerinde olanlar. haziran ayından itibaren bir üst gelir vergisi dilimine geçtikleri için sade- ce o ay. yüzde 30luk bir kesintiden kurtulacaklar. Temmuzda ise brüt üc- reti 20 milyon ve üzerinde olanlann vergi iadelerinin kalan son bakiyesi gelir vergilerinden düşülecek. Vergi iadesi nasıl ahnacak? ÜK-I / 12 av* 18.000.000 12 av'20.000.000 12av'30.000.000 12 av* 40.000.000 12ay* 504)00.000.- 99.994.277 224.506.011 360.506.011 47&5O6.011 €02596.011 "Hfg 0.332.856 21.899.597 36.241.154 54.841.333 70.292.368 ft*m Mrnaaj Pte«i»6 pfe* W|W ştt MfJBi jdr MFJM 1525.000 1 .925.060 1.925.000 4,174.156 4.174.156 4.174.156 6J74.156 6.674.156 6.674.156 9,174.156 9.174.156 9.174.156 11.674.156 11.674156 11.674156 1.925.000 4.174.156 6.674156 9.174156 13.513.482 632.856 41?4.156 6,f74.156 1&848.988 14.808.988 İHMDİSK 0 1.028.817 2.878.582 7.295,751 7.747.438 * 1995 yttmda alınan brüt öcretlerin değışmediği, ' 1995 yılında uygulanan vergi oranlarının dilimlere göre değişmediğı, ' Öîei ındınmın ve SSK tavanının değtşmedigi varsayımı ile hesaplanmıştır. * 1956 yılınaa her ay içm hesaplanan gelir ver- gilerfnîn, özel gider indirimi olarak ûcretlılere ertesi ay ödeneceğını gozönûne afmak gerekır. Bir yıllık vergi matrahı üzerinden hesaplanacak tutar kadar yapılacak olan gelir vergisi özel gider indiri- minden. ticari ve zirai kazanç sahip- len. serbest meslek erbabı ve seyyar bayiler yararlanamazken emekliler ise 3er ayhk dönemlerle nakit vergi iadesi almaya devam edecekler. Yeni yıldan itibaren uygulanmaya başlanacak vergi iadesi yenne gelir vergisi özel gider indirimi uygulama- sında indirim tutan şöyle olacak: Yıllık vergi matrahının yüzde 35'i ya da toplam harcama belgesi tutan- nın üçte biri alınarak bulunacak ra- kamlardan küçük olanı seçilerek yıl- lık vergi matrahından çıkanlacak. Bu yolla bulunacak yeni vergi matrahı üzerinden yeni gelir vergisi hesapla- nacak. Yıllıkkesilen gelir vergisi top- lamından yeni gelir vergisi düşüldü- ğündeiadeedilecek tutar bulunacak. Buna göre brüt ücreti 10 milyon li- ra olan bir çalışan getireceği 99 mil- yon 994 bin 277 liralık belge karşılı- ğında 8 milyon 332 bin 856 lira tuta- nndaki özel gider indinminden ya- rarlanabileceîc. Aynı şekilde brüt ay- lığı 50 milyon lira olan ücretliye 602 milyon 506 bin 11 liralık belge kar- şılığında, 70 milyon 292 bin 368 li- ralık özel gide/ indirimi yapılacak. Aylık bazda ise şubat, mart ve ni- san avlarında 11 milvon674bin 156, mayıs ayında 13 milyon 513 bin 482, haziran ayında 14 milyon 8 bin 908. temmuz ay ında ise 7 milyon 747 bin 430 liralık gelir vergisi indirimi uy- gulanacak. KDV dahil tutar üzerinden indiri- me konu olacak harcamaların kapsa- mı ise eski vergi iadesine göre daral- tıldı. Eğitim. sağlık. gıda ve giyim giderleriyle kira gideri kapsama alı- nırken yurtdışı eğitim gideri. bakan- lıklara bağh lojman kiralan. otobüs biletleri. boya-badana gideri. yaka- cak gideri. temizlik malzemesi gide- ri, vekâlet ücreti. otel-motel gideri ve tüketim kooperatiflerine yapılan har- camalar dahil edilmedi. IŞÇIMNEVRENINDEN ŞUKRAN SONER Hangisi Daha Büyük? Yılbaşı gecesini evde ve yatakta geçirmenin do- ğal sonucu, çoğunluğun gecenin uykusuzluğunu kapatmaya çalıştığı yeni yılın ilk sabah saatlerinde okuyamadığım birkaç günün gazetelerini tarıyo- rum. Satır aralarından, kimi verilerden kafamdaki sorulara yanıt bulmaya çalışıyorum. içinde bulunduğumuz siyasal kriz mi, ekonomik kriz mi daha önemli? Doları, markı fırlatan, gecelik faizi yüzde 200'e tırmandıran iktıdar boşluğundan yararlanan spekülatif hareketler mi? Yoksa seçim- lerle ertelenmiş, kaçınılmaz büyük bir krizin içinde miyiz?.. Yeni yılın güneşli sabah saatlerinde karamsarlığı yaşamak kişiliğime aykırı gelse de üretebilecek tüm benzer sorulardaki olumsuzluklann çakıştığını gör- memezlikten gelemiyorum. Ertelenen zamlar, yeni hükümet oluşumunu bekleyemeyecek kadar acil- di. Ücretliler ve emeklilere seçim öncesi verilen ar- tışların tamamını geri alaçak kadar kapsamlı sürüp gidecekti. 12 Eylül'den, Özal'dan bu yana yatırım- dan vazgeçilmiş; ranta, haksız kazanca yönlendi- rilmiş politikaların kaçınılmaz bir büyük yeni kriz sü- recine girilmişti. Büyük bir kriz yaşanması için ille de büyük yan- lış kararların alınması gerekmiyordu. Yüksek iç borçlanma ve faize oturtulmuş, üretimden vazge- çilmiş bir modelde, çoğu zaman istem dışı olarak da dışardan gelen sıcak para, önce yüksek faiz ge- tiren Türk parasına dönüşüyor, sonra uzun süreli güvence için güvenli yabancı paralara çevriliyor. Böylece hem dövizin, hem faizin birden fırladığı, alınan önlemlerin etkisiz kaldığı kriz dönemleri bir anlamda periyodik yaşanıyor. Buna birkaç küçük banka ile yabancı bankanın dövızle kasıtlı oynama- ları ve spekülatörlerin, siyasi kriz bağlantılı günlük vurgun hesaplarının katkısı ekleniyor. Tabii kolay kolay çözümlenemeyeceği besbelli siyasal kriz üze- rine tuz biber ekiyor. Ister krize siyasal bağlantılı, ister kaçınılmaz gö- zü ile bakılsın, birleşilen nokta kurulacak yeni hü- kümeti çok zorlu günlerin beklediği. Hükümet bu- nalımının uzamasının ise, önlem almayı geciktire- rek ve belirsizlikleri büyüterek krizi derinleştirece- 9". En kısa zamanda çözülmesi zorunluluğu dile ge- tirilen siyasal krizin, yeni hükümet oluşumunun ise kısa sürede gerçekleşebileceğine inanan yok gibi. Belli ki liderler, iktıdar şansını yakalamak üzere her yolu deneyecekler. Rakiplerineyolu açabilecek çö- zümleri tıkayacaklar. Cumhurbaşkanı. yeni yılın iyimser mesajında de- mokrasinin doğal işleyişini, yeni parlamentonun göreve başlamasının ardından hükümet oluşumu- nun gerçekleşeceğini söylese de yeni parlamento- ya saygınlığımız, toplanmadan zayıflamış bulunu- yor. Liderlerin atadığı ve gruplarını toplama gereğini duymadan, parlamenterlerin egilimlerini belirleme- den, iktıdar pazarlıklarına oturdukları bir tabloda parlamontaya saygınlık, güven nasıl oluşacaktı ki? Seçim kampanyalarında rakip partilerin açıklama- ları ile tanımadığımız yenilerin kimliği hakkında da yeterli bilgi sahıbi olmuşken. Şimdi beğenelim beğendiğimizi. Sonuna kadar şeriata, ırkçılığa, militarizme, tarikatlara, ağalara; insan haklan, demokrasi karşıtı çeşitlı güç odakla- rına dayalı bir parlamenter dağılımında, Refahlı ya da Refahsız koalisyon, ANAYOL, ANAYOL-SOL, ANASOL formüllerinin kapışması öyle birkaç gün- de bitecek gibi görülmüyor. Koyun can, kasap et derdinde. Liderler öncelik- le kendi rakiplerinin işini bitirip liderliklerini kurtar- manın derdinde. Gelin görün ki hangi formülde kim başbakan olursa olsun yüzde seksenin üstünde seçmenin istemediği, pamuk ipliğine bağlı uzlaş- maların, pazarlık ve dengelerın desteğinde bir baş- bakan olacak. Seçim öncesi yazımda da vurguladığım bir iyim- serliğimi, yeni yıl, yeni umutlar ve beklentiler için- de bir kez daha yinelemek istiyorum. İyimserligim bugünkü partiler ve liderlerden hiçbirinin tek başı- na iktidar olacak güce sahip olmamasından kay- naklanıyor. Bu olumsuz yapılanmada güçlü bir ik- tidarla ülkeye nasıl da daha çok zararlı olabilecek- lerini düşünüyorum. Koalısyonlarda, hangi formül- de olursa olsun birbirlerini dengelemelerinin bizim için bir şans oJduğununa inanıyorum. Siyasette de, ekonomide de, çoğunluğun, halkın çıkarları doğrultusunda çok ciddi, kökten yapısal değişiklikyaşanmadan büyüklü, küçüklü krizler ka- çınılmaz olduğuna göre. krizlere günlük çözüm üretme çabası yanında. asıl uzun süreçli hedefler üzerinde düşünmemiz ve çaba göstermemiz ge- rekmiyor mu? 1995 yılı sonunda ayda 11.5 milyon liraya bir ailenin karnı zor doyuyor Mutfağa iki asgari ücret yetmiyor HÜLYA GENÇ Geçen yıl aralık ayında yaklaşık 8 milyon liraya geçinebilen 4 kişilik bir ailenin bu yıl dengeli beslenebilmek için mutfak harcama- sını 3.5 milyon lira daha arttırması gerekiyor. Asgari ücretlinin 5 milyon 547 bin lira aldığı günümüzde. mutfak masraflannın 11.5 milyon liraya tırmanması ortadireğin belini bükerken mutfaktaki yangını körüklüyor. 1994 yılının özellikle sonbahar aylannda başlayan ve enflasyonu yüzde 150'lik tarihi bir rekor kırma noktasına getiren fiyat artışla- n. bu yıl genel seçim öncesi 1995 yılı hedef- lerini tutturabilme kaygısıyla her ne kadar diz- ginlenmiş olsa bile ancak yüzde 80'lere çeki- lebıldi. 1995'te de tüketici fiyat endeksindeki artış yüzde 83 'lere ulaşmasına karşın. bu oran mut- fak harcamalanna tamamen yansıy amadı. Ge- çen vıl biray içinde yaklaşık yüzde 40 oranın- da zam gören süt ve süt ürünlerine olan talep bu yıl azalınca. fiyatlar pıyasada kendiliğin- den kontrol edildi. Aynca geçen yıl katlana- rak artan et fıyatlannın enflasyon üzerindeki etkisini kontrol etmek amacıyla hükümetin ka- rarnamelerle et ithalatını serbest bırakması. et fiyatlannı da suni olarak aşağıya çekti. Buna karşın hükümetin tanma gerekli des- teği vermemesi tüketiciyi ekmeğinden etti. Bugdaydaki spekülasyonu fırsat bilen fınncı- lar, 1995 yılı içinde ekmeğe 3 kez zam yapa- rak ekmek fiyatlannı tüketici fiyatlanndaki yüzde 83 düzeyindeki enflasyona uydurdular. Ekmek fiyatlannın bir yılda 6 bin liradan 11 bin liraya çıkması. halen 6 bin liradan satıl- makta olan 'Halk Ekmek'e olan talebi katla- narak arttırdı. Bu arada ekmeğin gramajını da 320 gramdan 250 grama düşürerek gizlı zam yapan fınncılar, bu yolla ekmekte yıllık yüz- de 119.6'yı bulan bir fiyat artışı sağladılar. Tüketıciye v uran diğer temel besin madde- sı ise şeker oldu. Yanlış tanm politikalanna kurban edilen şeker, geçen yıla göre yüzde 87.5 oranında zamlanarak 45 bin liraya yük- seldi. 1995te şekerpancan üretim alanlannın yüzde 80 oranmda daralması üzerine. hükümet şeker açığını kapatmak üzere çözüm olarak it- halatı göstermiş. gerekli kararnameleri çıkar- mıştı. Bakanlar Kurulu tarafından 27 Mayıs 1995'ten itibaren gecerli olmak üzere yayım- lanan ve 100 dolarlık düşük fonla ithalat yap- maya olanak sağlay an kararname kapsamında yaklaşık 356 bin ton şeker ithal edilmesine karşılık. hükümet Fiyat artışını engelleme ko- nusunda başanlı olamamıştı. Özellikle hükü- met krizi ve siyasi bunalımın yaşandığı son i- ki ayda şeker fiyatlan tırmanışa geçmişti. Dü- şük fonla ithalat yapmalanna karşın şekeri is- tedikleri fiyattan piyasaya süren özel firmalar, eylül ayı ortalannda kilosu 34 bin liradan sa- tılan şekerin ekim sonunda 54 bin liraya tır- manmasına neden olmuştu. Hükümet kuru- lup. istikrar sağlanmca toz şeker fiyatlan 45 bin civanna ındi. Temel besin maddeleri arasında yer alan yu- murtanın da yüzde 116.9 oranında zam görme- si, orta gelirliyi bir besin kaynağından daha mahrum etti. Geçen yıl 3 bin İira olan yumur- ta, 6 bin 500 liraya yükseldi. Bakliyat fiyatlannda ise geçen yıla göre yüzde 35.5 artış oldu.Hükümetin pirince 25 dolar fon koymasının. ithal ve yerli pinnç fi- yatlannı yükselttigini söyleyen piyasa çevre- leri, ithal pirincin Rami Toptancılar Çarşı- sı'nda 30-35 bin liradan 40 bin liraya, yerli baldo pirincin 50 bin liraya çıktığını söyledi. Dört kişilik bir ailenin aylık mutfak masraft Ürün Peynir (Tam yağtı) Zeytin (lüks) Toz şeker Çay Et Ekmek Söt(Sek) Yumurta Yoğurt (Sek) Un Makama Pirinç (Baldo) Bakliyat Patates Soğan Sebze Meyve Margarin Ayçiçek yağt Zeytin yağı Tereyağ Aralık '94 Fiyatı 200.000 160.000 24.500 130.000 200.000 6.000 24.000 3.000 25.000 19.000 38.000 53.000 52.000 20.000 25.000 28.600 29.700 18.000 70.000 140.000 190.000 Miktar 4 1.5 6 0.8 10 72 15 90 15 3 2 4.5 4.5 6 6 30 30 2 1 1 0.5 Aralık '95 Fiyatı 290.000 235.000 45.000 170.000 285.000 11.000 34.000 6500 36.000 35.000 60.000 65.000 70.500 20.000 15.000 37.500 40.000 24.000 93.000 240.000 250.000 Aralık '94 Toplam 800.000 240.000 147.000 104.000 2.000.000 432.000 360.000 270.000 375.000 57.000 72.000 238.500 225.000 120.000 150.000 858.000 891.000 144.000 70.000 140.000 95.000 7.788.500 Aralık '95 Toplam 1.160.000 352.000 270.000 136.000 2.850.000 792.000 510.000 585.000 570.000 95.000 120.000 292.000 317.250 120.000 90.000 1.125.000 1.200.000 192.000 93.000 240.000 125.000 11.213.000 Artış (%) 45 46.8 87.5 30.7 41.4 83 41.6 116.6 44 84.2 '- 66.6 • 23 1 35.5 î - î -40 1 31.1 j 34.6 İ 33.3 i 32.8 î 71.41 31.5 İ 1 Kışlık tesisler yılbaşını yüzde 100 dolulukla geçirdi Bir günlük kayak keyfi 6 milyon liraya ulaşıyor Ekonomi Servisi - Ekonomik zorluklann dar zamanlara sıkıştırdığı tatil keyfi. kış aylannda daha da pahalıya patlıyor. Başta Uludağ olmak üzere kayak merkezlerinde hafta sonu bir gün- lük kayak keyfi yaşamanın faturası. 6 milyon li- radan başlıyor. Bu tutann içinde bir gecelik tam pansiyon konaklamanın yanı sıra kayak malze- melerinin kirası ve telesiyej ücreti de bulunuyor. Özellikle yılbaşı veokullann yanyıl tatilleny - le belli yörelerdeki oteller. yüzde 100 doluluk oranı yaşıyor. Buralardaki kayak merkezlerin- de. iki çocuklu bir ailenin cuma akşamından pa- zar akşamına kadar konaklaması, en az 45 mil- yon liraya mal oluyor. Telesiyej için hafta için- de artı bir ücret ödenmezken telesiyejin hafta so- nunda bir günlük kişi başına düşen kirası 900 bin liraya ulaşıyor. Kayak masrafı. malzemesi- ni yanında getirmeyenîer için bununla da bitmi- yor. Malzemenın yeni olup olmamasına göre kayak kıralamanın bedeli 500 bin lirayla 1 mil- yon lira arasında değişiyor. Kayağa yeni başlayan birinin kayak seti al- mak ıstemesi durumunda ödemesi gereken mik- tar. 20 -25 milyon lira arasında değişiyor. Tür- kiye'de satılan kayak malzemelerinin tümü ithal ed'iliyor. Ancak yetkililer, yeni takım alacakla- n kayak setlerinı alırken dikkatli olmalan v olun- da uyanyorlar. Kayak malzemelerinde çok iyi bir pazar haline gelen Türkiye'ye ihracat yapan ülkelerin bazı ithalat firmalanyla anlaşarak es- ki malzemeleri Türkiye'ye sattıklan yolundaki iddialar da tüketiciyi rahatsız edıyor. Kayak merkezlerinde hafta içinde tatil yap- mak. hafta sonuna göre daha hesaplı. Dört kişi- lik bir aile. hafta içinde dört gecelik bir tatil için otele yaklaşık 26 milyon lira öderken kayak ta- kımlannın kirasıyla birlikte toplam rakam 42 milyon liraya ulaşıyor. Aynı aile hafta sonu iki Kayak seti, 20 -25 milyon lira arasında değişiyor. gecelik kavak tatili için otel ve kayak takımla- rına 30 milyon. telesiyeje ise 7.5 milyon lira ödemek durumunda. Bolu ve Abant'ta karla kaplı göl manzarası izlemenın bir günlük bedeli. pek çok yerde ol- duğu gibi dolar bazında belirleniyor. Bir gün- lük Abant rehaveti 5 milyon lira tutannda.