Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2025
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
2S4ĞUSTOS 1995 CUMA CUMHURİYET SAYFA
EKONOMI
Tiketici için
şrketjerden
ktsinti
• VNKARA (Cumhuriyet
Brosu)- Şirketlerin
kıralma aşamalannda
semayelerinden, sermaye
annmlannda da artınlan
rruitardan, Tiiketicinin ve
Rsabetin Korunması
Gael Müdürlüğü'ne
görderilmek üzere binde 2
oraında kesinti yapılacak.
Reani Gazete'nin dünkü
savısında yayımlanan
Sarayi ve Ticaret Bakanhğı
TeNiği'ne göre, şirketler,
kurjluş aşamasında
semayelerinin, sermaye
artnmlannda da
artrdıldan miktann binde
2 'sı oranında Merkez
Baskası Sanayi ve Ticaret
Bakanhğı Tüketicinin
KoTinması Hesabı'na pay
yatracaklar.
TeNiğe göre, Merkez
Bankası şubesi
bulunmayan illerde, ilgili
ödeme Merkez Bankası
Ankara Şubesi'rıe
gönderilmek üzere Ziraat
Bankası'na yatınlacak.
Erekistrî
HişkHerinin yeni
boyuttarı
• ANKARA (Cumhuriyet
Bürosu) - Türkiye Işveren
Sendikalan
Konfederasyonu (TİSK) ile
Türk Henkel'in "'Dünyada
ve Türkiye'de Endüstri
llişkilerinin Yeni
Boyutlan" konulu
semineri, 1 eylül cuma
gûnü Istanbul'da yapılacak.
Çırağan Sarayı'nda
düzenlenecek seminerin
açılışında, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanı
Ziya Halis, Devlet Bakanı
Bekir Sami Daçe, TlSK
Başkanı Refık Baydur ve
Türk Henkel Genel
Müdürü Can Paker, birer
konuşma yapacaklar.
Seminer çerçevesinde,
"'Dünyada \e Türkiye'de
Sendikacılik" ile
"Dünyada ve Türkiye'de
Esnek Çalışma" başlıklı iki
oturum yapılacak.
Esnafr Avrupa'ya
haarlanıyor
• ANKARA (Cumhuriyet
Bürosu)-Türkiye Esnaf ve
Sanatkârlar
Konfederasyonu (TESK),
küçük ve orta büyüklükteki
işletmelerin esnaf ve
sanatkârlann gümrük
birliği sürecıni sıkıntısız
geçirmeleri için
çalışmalara başladı. TESK
Genel Başkanı Derviş
Günday, dün düzenlenen
toplantıda, kuruluşun 1991
yılından itibaren yeniden
yapılanma sürecine
girdiğini belirtti. Mesleki
eğitim ve danışma
merkezleri kurduklanna
değinen Günday, okul-
işyeri bütünlüğüne
dayanacak yeni bir meslek
eğitimi yapılanmasında
TESK olarak öncü olmayı
amaçladıklannı belirtti.
SB( işçflepine
dava
• ANKAR\ (Cumhuriyet
Bürosu) - Ankara
Cumhuriyeı Başsavcılığı,
ŞEK'in satışı sırasında,
Özelleştirme Idaresi
önünde eylem yaptıklan
gerekçesiyle gözaltına
alınan işçiler hakkında
dava açtı. Hak-lş, dava
açılmasını, 'Ülkedeki
bürokrasi egemenliğinin
boyutlan ortava çıkmışhr"
şeklinde değerlendirdi.
Ankara Cumhuriyet
Başsavcılıgı, aralannda
SEK işçilennin
örgütlendiğı Öz-Gıda lş
Sendikası Genel Sekreteri
Salim Uslu'nunda
bul\mduğu44kişi
hakkında da\a açtı.
Enerjiye teşvik
yagdı
• ANKARA(ANKA)-
Ha_zine Müsteşarlığı,
terreli Başbakan Tansu
Çil br tarafndan atılan
Marmara Ereğli'deki
Doğalgaz Cevrim Santralı
ile Birecik 3araj ve
Hi<±-oelektık Santrah
yatmmlan ,çin teşvik
yagdırdı. Nüsteşarlık, her
iki a de yabancılarla
ortiklaşa jsrçekleştirilecek
t o p a m 1019trilyonluk
y a t n m ı tef.ik belgesine
bajladı. Hane
Mîsteşarliifnm haziran
aynıda teşvk kapsamına
a l d ğ ı yabaaeı sermayeli
ya^-tnmlarııasında
Anerikan Türk ve Ingiliz
firnalanru otaklaşa
gex;ek]eştnle:ek Marmara
Er-tgli'dekDc|algaz
Çe-Tİm Satralı da yer aldı.
Saıtralın \ıpınıı için teşvik
b&lgelerı iı tİTnaya
cti~a;enlend
Geçen yıl gerçekleşen üretimden satışlar, kamuda yüzde 2 artarken özel sektörde yüzde 10.8 geriledi
Krizde iîretim KTPlere kakhEkonomi Senisi- Istanbul Sa-
nayi Odası tarafından hazırlanan
1994 yılı 500 büyük sanayi kunı-
luşu raporunda listeye giren özel
sektör fırmalannın 1994 kârlan-
nın yandan fazlasının faaliyet dı-
şı gelirlerden oluşması, bir gerçe-
ği daha ortaya çıkardı. Özel sek-
tör devlete yüksek faizle para sa-
tarak ranta yönelirken, üretim
yapmak kamuya kaldı. 500 büyük
fırma raporunda kamunun üre-
timden satışlan yüzde 2 artarken,
özel sektörün üretimden satışlan-
nın yüzde 10.8 oranında gerile-
mesi bu durumu ortaya koydu.
Kamuda kâr potansiyeü
ISO tarafından belirlenen 500
büyük sanayi kuruluşu listesinde-
ki kamu kuruluşlanrun ağırlığı, bu
kunıluşlann gerçekte kâr edebi-
lecek potansiyele sahip olduğunu
da gösterdi. Sanayinin 500 büyü-
ğü arasında, kamu kuruluşlannın
sayısı 1993 yılına oranla 66'dan
71 'e yükselirken, özel kunıluşla-
nn sayısı ise 434'ten 429'a geri-
ledi.
500 büyük firmanın ekonomik
büyüklükleri karşılaştınldığında
özel kuruluşlann üretimden satış-
lan yüzde 114 oranında artış gös-
terirken, kamu kuruluşlannın üre-
timden satışlan ise 1993 yılına
oranla yüzde 135 arttı. Birbaşka
deyişle 500 büyük firma içinde
yeT alan kamu kuruluşlan toplam
üretimden satışlann yüzde 39'unu
gerçekleştinrken, geriye kalan
yüzde 61'lik oran ise özel kuru-
luşlann üretimden satışlannı gös-
terdi.
Ozel sektör satışlan geriledi
Bu sonuca göre, sabit fiyatlar-
la, üretimden satışlann artışı he-
saplandığında, 500 büyük firma-
da yüzde 6.7, özel firmalann sa-
tışlannda ise yüzde 10.8'lik bir
genleme söz konusu. Kamu kuru-
luşlannda ise üretimden satışlar-
da yüzde 2 oranında bir artış göz-
leniyor. 500 büyük fırma ihracat
artışlan açısından karşılaştınldı-
ğında, özel büyük firmalann ihra-
catı yüzde 35.6, kamu kuruluşla-
nnın ıhracatı ise yüzde 8.7'lik bir
artışa sahne oldu.
500 büyük firmanın vergi önce-
si kârlan karşılaştınldığında, orta-
500 Büyük
Üretimden Satışiar
Toplam Satışlar
lhracat($
Kâr (V.O.)
Zarar
Net Kâr (V.O.)
Toplam Borç
Kısa Vad. Borç
Uzun Vad. Borç
Oz Sermaye
NetAktif
Döner Sermaye
Sabit Deöerfer
Odenen Faızler
Brüt Katma Değer
0 Net Zarar
Firmanın Ekonomik
1
500
BF.
80.1
81.7
1.7
120.0
60.8
1848.4
95.1
93.1
98.8
56.5
86.6
90.3
75.2
76.6
80.6
993/1992 (%)
434
ÖBF.
90.7
91.5
2.4
140.5
414.8
114.9
1102
85.6
181.3
61.4
100.3
98.4
78.7
79.6
922
Büyüklüklerinin Karşılaştırılması
66
KK.
63.9
67.3
-1.5
55.8
35.4
27.9 (*)
84.2
100.0
61.3
51.9
74.8
79.3
73.0
74.5
67.1
500
BF.
114.0
109.5
30.8
147.5
88.1
290.6
103.5
113.1
85.6
134.2
114.7
116.1
111.4
79.3
83.8
1994/19931%)
429
ÖBF.
102.4
101.3
35.6
120.2
9.2
145.0
90.5
107.3
58.5
154.2
109.8
108.8
106.5
95.3
66.8
71
KK.
135.0
123.4
8.7
279.8
109.6
33.8 (*)
1141
118.0
107.1
114.0
119.5
116.9
114.6
67.4
106.7
Sektörlerin üretimden satışlar içindeki payı
ya yine kamu lehine bir tablo çı-
kıyor. Söz konusu 500 firma için-
de yer alan özel kuruluşlann ver-
gi öncesi kârlan bir önceki yıla
oranla yüzde 120.2'lik bir artış
gösterdi. Aynı oran kamu kuru-
luşlannda ise yüzde 279.8 olarak
gerçekleşti. 500 büyük firmada
bilanço kân reel olarak yüzde
7.9'luk artış gösterirken, özel bü-
yük firmalarda vergi öncesi bilan-
ço kân yüzde 3 düşüş gösterdi.
Sabit kıymetlerde ise özel firma-
larda yüzde 106.5, kamu kuruluş-
lannda ise yüzde 114.6'lık artış
yaşandı. Bu arada kamu kurumla-
nnm 1994 yılındaki faaliyet dışı
gelirleri ise 12.7 trilyon lira olarak
gerçekleşti.
Tüpraş ilk sırada
Öte yandan 500 büyük firma,
üretimden satışlarda olduğu gibi
katma değer büyüklüğü de göz
önüne alınarak sıralandığında, ilk
sırayı yine TÜPRAŞ alıyor. tkin-
ci sırada TEKEL yer alırken,
üçüncü sırada yine bir kamu ku-
ruluşu olan TEDAŞ bulunuyor.
Bu üç kuruluş katma değer sırala-
masında 1993 yılında da ilk 3 sı-
rayı paylaşmıştı. 1994 yılında 500
büyük firmada katma değer bakı-
mından ilk 10 içinde 9 kamu ku-
ruluşu ve 1 de özel kuruluş bulu-
nuyor.
500 büyük fırma arasına giren
429 özel şirketin 1993 yılında ya-
rattıklan net katma değer 214 tril-
yon lira iken. bu miktar 1994 yı-
lında yüzde 21.9 oranında düşe-
rek, 167 trilyon liraya kadar geri-
ledi. Kamu kuruluşlannda yaratı-
lan net katma değerdeki düşüş ise
yüzde 18.4 dolayında gerçekleşti.
Bu kuruluşlarda yaratılan katma
değer 123 tniyon liradan 100 tril-
yon liraya düştü. 1994 yılında ka-
muda net satışlann yüzde 16.1'i
net katma değen oluştururken, bu
oran özel şirketlerde yüzde 17.6
olarak gercekJeşti.
Maaş ve ücretier düştü
1994 yılındaki 500 büyük şirke-
tin istihdam ve ücret politikalan-
na gelince 1994 fiyatlanyla, öde-
nen maaş ve ücretier, özel şirket-
lerde, 1993 yılında 103 trilyon li-
ra iken, 1994 yılında 70 trilyon
dolaylanna düştü. Ödenen ücret-
lerde azalış yüzde 31.6 olarak ger-
çekleşti. Kamu kuruluşlannda ise
ödenen ücretler 129 tniyon lira-
dan 91.5 trilyon liraya gerilerken,
bu düşüş yüzde 29 oranında ger-
çekleşti. Bu arada özel kesimde
istihdam yüzde 4 oranında azala-
rak, 305 bin 408'den 293 bın
133 'e düşerken, kamu kesiminde-
ki istihdam ise yüzde 5.6 oranın-
da azalarak 321 bin 293'ten 303
bin 118"e geriledi.
Aytaç ve Pınar, sadece 957'şer ton kemiksiz sığır eti, 475'er ton da kıymetli et ithal edebilecek
Et ithalinde büyük fîrmalara sınır• Dış Ticaret Müsteşarhğı, Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı'nın haziran ayında
50 bin ton kemiksiz et ithal edilmesine
izin veren tebliğinin ardından, Pınar-Et'e
20 bin ton, Aytaç-Et'e 17 bin ton gibi
yüksek miktarlarda ithalat izni
verilmesinin kamuoyunda "bazı
firmalara haksız kazanç sağlanıyor"
yolunda tepkiler yaratması üzerine, bu
kez tedbirli davrandı.
ANKARA (Cumnuriyet Bürosu) - Dış
Ticaret Müsteşarlığı (DTM), 25 bin
ton kemiksiz sığır, 5 bın ton da
parçalı kıymetli et için verdiği ithal
izinlerinde miktan küçük parçalara
böldü.
Türkiye'nin en büyük et
firmalanndan olan Aytaç-Et ile Pınar-
Efe 957'şer tonluk kemiksiz sığır.
475'ertonluk da kıymetli et ithal
etme izni verildi.
Dış Ticaret Müsteşarlığı, Tanm ve
Köyişleri Bakanlığı'nın haziran
ayında 50 bın ton kemiksiz et ithal
edilmesine izin veren tebliğinin
ardmdan, Pınar-Et'e 20 bin ton,
Aytaç-Et'e 17 bin ton gibi yüksek
miktarlarda ithalat izni venlmesinin
kamuoyunda "bazı firmalara haksız
kazanç sağlanıyor" yolunda tepkiler
yaratması üzerine, bu kez tedbirli
davrandı.
Tanm ve Köyişleri Bakanlığı'nın ilk
tebliğinin iptal edilmesinin ardından,
ay başında yeniden çıkanlan 60 bin
tona kadar kemiksiz et ithal izni
verilmesini öngören tebliğe
dayanılarak verilen izınlerde,
miktarlaryayıldı.
Dış Ticaret Müsteşarlığı, 25 bin ton
kemiksiz sığır eti için 37 firmaya, 5
bin tonluk parçalı kıymetli et için de
36 firmaya et ithal etme izni verdi.
Alınan bilgilere göre et ithali için
verilen izinler küçük miktarlarda
rutuldu. Pınar-Et ile Aytaç-Et'e
kemiksiz sığır etinde 957'şer tonluk,
parçalı kıymetlı ette de 437'şer tonluk
ithal izni verildi.
Uretici bîrlflderi iflasm eşiğindeMERİHAK
tZMİR - Dev let bankalan-
na 1990 yılından bu yana
yaklaşık 7 trilyon borçlanan,
ancak faizıyle birlikte borcu
60 tnlyona çıkan tanm satış
kooperatıfleri bırlikleri, ifla-
sm eşığine geldi. Son olarak
Başbakan Tansu Çiller'in
açıklamalan. yükselen tepki-
leri doruğa çıkardı. Çiller'in
"İretkinin borcunu silece-
ğiz" açıklaması sert tepkı
gördü. Çiller'in bir \andan
çiftçinin kentlinın sırtından
geçıniyor imajını yaratmak
istediği. diğer yandan da bir-
liklerı desteklemeyerek yok
etme operasyonu başlattığı
savunuluyor.
Bırçoğu ıflasın eşığine ge-
len bırlikler, hükümetin des-
tek vermemesi ve bazı alım-
lann da dışında tutulmalany-
la etkinliklennı yitinneye
başladılar. Hükümet yayım-
ladığı bir genelgeyle kredı
olanağınınbuyıl sağlanama-
dığını duyurarak bırlıklenn
ürün fiyatlannı kendilerinın
belırleyeceğini açıkladı.
Bunakarşın ıflasın eşığine
gelen Fiskobirlık, Kozabırlik
ve Tıftîkbirlik'ın desteklen-
dıği öne sürüldü Ekonomik
anlamda sancılı bir süreç ge-
çıren Çukobırlık. Antbirlik
ve Güneydoğubırlik'in ise
kendı hallerine bırakıldığı
Fmdığı destek kapsamına aldıran Fiskobirlik, kredi faizi kıskacında
De\ieti ikna etti, bankaları edemedi
CEMtL CİĞERtVI
Fiskobirlık'in yeni Genel Müdürü
Kâzun Türkmen. kuruluşun özel ban-
kalarca "faiz kıskacı"na alındığını
söyledi. Fiskobırlik Genel Müdürlü-
ğü'ne getinldikten sonra Düzce, Trab-
zon ve Giresun'da yapılan toplantılar-
da fındığın devlet destekleme alımla-
n kapsamına alınması için yoğun ça-
ba harcayan ve bunu hükümete kabul
ettiren Kâzım Türkmen, Fiskobirlık'in
içinde bulunduğu mali açmazı Gum-
huriyet'e değerlendirdi.
Türkmen, şöyle konuştu:
"RskobirHk, 1989 >ılında özel ban-
kalardan 205.6 miKar liralık kredi al-
mışür. Bu uygulama Fiskobüiik tari-
hinde tek örnektir. Halkbank ve Tö-
bank'a olan 45 milyar liralık borç tah-
kim yasasınca silinmiştir. Geriye ka-
lan borcu faizi ile birlikte ödevebilme-
miz için özel bankalann baskısı altın-
dayız. Fiskobüiik. aldığı bu krediye
karşılık olarak geçmişte 347 milyar li-
ra ödemiştir. Buna rağmen özel ban-
kalann Fiskobirtik'ten istediği, 7 tril-
yon dolayındadır. Bu konu hükümet
tarafindan ele alınmış \e Bakanlar Ku-
rulu bir kararname ile özel bankaiara
olan borcun T.C. Ziraat Bankası faiz
oranlanna göre hesaplanmasına ola-
nak sağlamıştır.
Buna göre Akbank'a 700 milyar li-
ra ödenerek bu bankava olan borcun
tamamı kapatümıştır. Şu anda alacak-
hmız olan 3 özel banka verdiği kredi-
ye karşıhk 55 trilyon lira istemektedir.
Bu borç Ziraat Bankası faiz oranlan-
na göre U trilyon liradır. Özel banka
kredisinin büügimize getirdiği gûnlük
faiz miktan 500 mihon liradır. Bu so-
runu bir an önce haüetmek zorunda-
yız. Bunun için de aynca özel bir fi-
nansmana ihtiyaç vardır."
Fıskobırlik'ın devlete olan borcun-
dan, devletin üreticilere olan borcu-
nun daha fazla olduğunu söyleyen Ge-
nel Müdür Türkmen, 1977 yılından
bu yana fındık üreticısinden ihracatçı
aracılığıyla Destekleme Istikrar Fo-
nu'na süreklı para aktanldığını, akta-
nlan bu paranın 50 trilyona yaklaştı-
ğıni öne sürerek, "Toplanan paralar
hiçbir zaman amacına uygun biçimde
üreticiye dönmemiştir. Biz. fonun, fın-
dığın emrine verilmesini savunuyo-
nız" dedi.
Üreticilerle Fiskobırlik çalışanlan-
nın birlık olarak her türlü zorluğu aşa-
caklannı bildiren Türkmen. "Arük
çok daha >1izü gülen bir yönetim Fis-
kobuiik'in başındadır. Ben findığın
içinden geldim. Karşılıklı birbirimizi
daha iyi anlayabilmek için üreticiler-
den, susan değil konuşan bir toplum ol-
malannı istiyorum. İ reticUerin şu ko-
nuda dikkatini çekmek istiyorum:
Emanete fındık vermesinler. Geçen yıl
emanete fındık bırakan üreticilerimiz
üzüldüler. Hiç para ödenmeden alınan
emanet fındıklar. iv i fiyatlarla, üretici-
lere paralan ödenmeden önce ihraç
edilir. Sıra üreticilerin parasının öden-
mesine geldiginde piyasa doymuş ola-
cağından fındığın degeri düşer. BÖyle-
ce beklediklerinden daha az kazanç
sağlamış olurlar. İlretidler geçen yıl bu
sıkınnlan yaşadı. Aynı hataya düşme-
sinler" dive komıştu
vurgulandı. Bu arada en borç-
lu birliklenn başında Çuko-
birlik geliyor. 20 trilyonluk
borçla Çukobirlik'ı. Tariş 14
tniyon, Fiskobirlik 12 trilyon.
Trakyabirlik de 5 trilyonla iz-
lıyor.
Özel sektörün bazı birlik-
lenn sanayiye yönelmesıne
tepki gösterdiklerini ve bu
yönde hükümet politikalannı
belırledıklerinı savunan uz-
manlar, bugünkü sıkıntılann
bir ölçüde bu yaklaşımdan
kaynaklandığmı belırtiyor.
Borç nasıl doğdu?
Tanş Genel Müdürü Cihan
Altınöz, üretıcinin 60 tnlyon-
luk borcunun hükümetçe af
edıleceğı şeklindekı açıkla-
malara tepkı gösteriyor.
60 trilyona yakın bir bor-
cun bulunduğunu ve bunun
" devletin borcu, üreticinin
borcu" denerek polemik yara-
tılmaya çalışıldığını belırten
Altınöz, "Aslında bu borç,
devlet destekleme alımlan dö-
neminde Tınansman kararna-
meleriyle Ziraat Bankası ara-
cılığıyla biıiiklere kullandın-
lan bir paradır. Hangi ürün-
den ne kadar, kaç paraya au-
nacağını ve kaça saülacağuıı
devlet belirlryor" dedi.
Trakyabirİik Genel Müdü-
rü Fuat Erçetin de devlet adı-
na alım yaptıklannı vurgula-
dı.
Hükümetlerin destekleme
dönemlerinde çıkardıklan ka-
rarnamelerle "Arösı da benim
eksisi de benim" dediğını be-
lirten Erçetin, birliklenn bu
aşamada sadece aracılık yap-
tığını dıle getırdi. Birlik mu-
hasebelerinın karışık bir ya-
pıya sahıp olduğunu da belır-
ten Erçetin şunları söyledi.
"Mekanizma yanlıs işliyor.
'Birlikler >üktür, destekleme-
yi çekiyoruz' dediler. Destek-
lemeyi çektiler 94'te. 'Ben
devreden çıkanyorum' dedi
devlet Bunlar yanlış."
YORUM
OZTIN AKGUÇ
500 Büyük Firmaya
İlişkin Bulgular
Istanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından 500 büyük
firmaya (BBF) ilişkin olarak açıklanan bilgilerden ya-
rarlanarak söz konusu firmalann 1994 yılında göster-
miş olduğu gelişme ve başanm (performans) şöyle
özetlenebilır:
* 1994 yılında BBF kapsamına giren firmaların
429'u özel, 71 'i kamu iktisadi teşebbüsü niteliğinde-
dir. Bir önceki yıla göre BBF kapsamındaki kamu ik-
tisadi teşebbüslerinin sayısı 5 artarken özel firmala-
nn sayısı 434'ten 429'a inmiştir.
* BBF'nin satışlan bir önceki yıla göre reel olarak
azalmıştır.
1994 yılında BBF'nin satış hasılatı (KDV dahil) bir
önceki yıla göre cari fiyatlarla yüzde 109.5 oranında
artarak 1.781.7 trilyon TL'ye yükselmiş olmakla be-
raber, reel olarak (DlE'nin toptan eşya fiyat endeksi-
ne -TEFE- göre) yüzde 5.1 oranında azalmıştır. Reel
artışlar hesaplanırken yıllık ortalama fiyat artışlan, ge-
nel olarak yüzde 120.7, özel kesim için yüzde 119.9,
kamu teşebbüsleri için yüzde 122.5 olarak alınmış-
tır.
BBF kapsamındaki özel firmalann satış hasılatı, ca-
ri fiyatlarla yüzde 101.3 oranında artmasına karşın,
reel olarak yüzde 8.3 oranında azalmıştır. Bu kapsam-
daki kamu teşebbüslerinin ise satış hasılatı, binde 4
gibi çok sınıriı boyutta da kalsa, hafîfçe artış göster-
miştir. Bu gelişmede BBF kapsamına giren kamu te-
şebbüsleri sayısının beş artması, bir ölçüde etkili ol-
muştur.
BBF'nin KDV hariç satış hasılatı bir önceki yıla gö-
re cari fiyatlarla yüzde 107.4 oranında artarak 1.566.
1 trilyon TL'ye yükselirken reel olarak yaklaşık yüzde
6 oranında azalmıştır.
BBF'nin, daha sınıriı boyutta olmak üzere, üretim-
den satışları da reel olarak gerilemiştir.
BBF'nin üretimden satışlan (KDV hariç) bir önceki
yıla göre cari fiyatlarla yüzde 112,0 oranında artarak
1.297.6 trilyon TL'ye yükselmiş olmakla beraber, re-
el olarak yüzde 4 dolayında azalmıştır. BBF kapsa-
mındaki özel firmalarda üretimden satışlar yüzde 8.1
oranında azahrken kamu teşebbüslerinde yüzde 3.3
oranında artmıştır.
- BBF'nin dışsatımı büyük boyutlu artış göstenmiş-
tir.
BBF'nin 1994 yılında dışsatımı bir önceki yıla göre
yüzde 30.8 oranında artarak 8.373.4 milyon USD'ye
(ABD Dolan) yükselmiştir. Bu kapsamdaki özel firma-
lann dışsatımı yüzde 35.6 oranında artarken kamu te-
şebbüslerinin dışsatımında artışı yüzde 8.8 düzeyin-
de kalmıştır.
-1994 yılında BBF'nin bilanço kârlan reel olarak art-
mıştır.
1994 yılında BBF toplu olarak dönem zararlan in-
dirildıkten sonra 72.900.8 milyar TL kâr elde etmiş-
tir. Bu kapsamda 412 fırma, 157.413.7 milyar TL bi-
lanço kârı, 88 firma da tutarı 84.513.0 milyar TL'ye
ulaşan bilanço zaran açıklamıştır. BBF'nin net bilan-
ço kân, bir önceki yıla göre cari fiyatlarla yüzde 290.6,
sabit fiyatlarla da yüzde 77.0 oranında artmıştır. BBF
kapsamındaki özel fırmalann net bilanço kârlan (za-
rarlı firmalann zararlan indirildikten sonra) bir de ön-
ceki yıla göre cari fiyatlarla yüzde 145.0, reel olarak
da yüzde 11.4 oranında artarak 105.587.2 milyar TL
olmuştur. Buna karşı kamu iktisadi teşebbüslerinin
birleştirilmiş zararlan (kârlan indirildikten sonra)
32.686.4 milyar TL olmuştur. Bu düzeyde bir zarar,
1993 yılına göre cari fiyatlarla yüzde 33.8 oranında
bir artış göstermekle beraber, reel olarak yaklaşık
yüzde 40 oranında azalış ifade etmektedir.
* BBF'nin 1994 yılında yarattığı katma değer, reel
olarak büyük boyutta azalmıştır.
1994 yılında BBF'nin ulusal gelire yaptığı katkı, yüz-
de 21.5 gibi küçümsenmeyecek bir düzeyde azalmış-
tır. Gerçi BBF'nin yarattığı net katma değer, 1993 yı-
lına göre cari fiyatlarla yüzde 72.7 oranında artarak
266. 905.2 milyar TL'ye yükselmiştir, ama fiyat artış-
lannın etkisinden arındınldığında, yaratılan net katma
değerin yüzde 21.5 oranında azaldığı hesaplanmak-
tadır. Yaratılan net katma değerde reel azalış BBF
kapsamındaki özel firmalarda yüzde 21.7, kamu te-
şebbüslerinde de yüzde 19 düzeyınde olmuştur.
BBF'nin 1994 yılında yarattığı brüt katma değer-
de, daha sınıriı boyutta olmak üzere, reel olarak yüz-
de 17.5 oranında azalmıştır.
* BBF'de çalışanların sayısı yaklaşık yüzde 5 ora-
nında azalmıştır.
BBF'de çalışanlann sayısı 1994 yılında bir önceki
yıla göre yüzde 4.9 oranında azalarak 596.251 kişi-
ye inmiştir. İstihdam azalışı bu kapsamdaki özel fir-
malarda yüzde 4.0 dolayında olurken kamu teşeb-
büslerinde, sayılannın 5 artmasına karşın, yüzde 5.7
düzeyinde olmuştur.
BBF, 1994 gibi bunalımlı bir yılda kâriannı arttırmış
olmakla beraber satışlan ve özellikle yarattıklan kat-
ma değer büyük boyutlu azalış göstermiştir.
Holding temsilcileri bir araya geldi
Koç ve Sabancı
ilk adımı attı
tSTANBUL(AA)-Koç
Holding Yönetim Kurulu
Başkanı Rahmi Koç'un.
Sabancı Holding Yönetim
Kurulu Başkanı Sakıp Sa-
bancı ya yazdığı, ışbirliği
öneren mektuptan sonra iki
grup temsilcileri, işbirlıği-
ne dönük ilk toplantılannı
yaptı. Sakıp Sabancı. Sa-
bancı Holding'i temsilen
Mehmet Şhelek ile Tufan
Darbaz'ın, Koç Hol-
dıng'ten seçilen temsilciler-
le bir araya geldiklerini söy-
ledi. Bu toplantıda Rahmi
Koç'un kendisine yazdığı
mektup ve mektuptaki ko-
nunun beraberce ele alındı-
ğını bildiren Sabancı, şöy-
le konuştu:
"Bu komhe, birinci top-
lantısını birkaç gün önce
yaptı. Bu çalışmadan sonra
ikincisl, üçüncüsü olacak.
Bir kızla bir oğlan bile önce
flört ediyor. Bir ay, üç ay, al-
ö ay. Ondan sonra nişanla-
nıyor. En sonunda nikâhla-
nıyor. Bu da buna ben/er.
Rahmi Koç'un yazdığı
mektuptaki fikir önemlL"
Bu çalışrnalann, bu tür dü-
şüncelerin, iyi fîkri, iyi ni-
yeti anlattığına dikkati çe-
ken Sabancı. u
Ben bunla-
nn her yerde olmasını isti-
yorum. Işadamlannın ara-
sında, politikacılann, parti-
lerin arasında olmasını isti-
yorum" dedi. Sabancı, ko-
mite çalışmasında. işbirliği
için üzerinde durulan her-
hangı bir sektör olup olma-
dığı şeklindeki bir soruyu
şöyle yanıtladı:
"İyi niyeti aıüatan mek-
tup, komite kurulması ve
çalışma fikrini getirdi. Bu
aranacak. Nerede anuıa-
cak? Bir gümrük birliği
varsa, nedir. ne getiriyor, ne
götürüyor? Acaba bunun
için beraberce el ele verir-
sek,daha iyi nasıl ha/ırola-
biliriz? Lluslararası pence-
reden baktığımızda ufukta
böyle meseleler var. Evin
içinde de bir şeyler var. Dfi-
zenlemeler lazun.