Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 ARALIK1995 PAZARTESl 10 DIŞ HABERLER Kafkasya'daki denge arayışlan çerçevesinde bölgedeki ilişkilerin güçlendirilmesi yönünde somut adımlar atılıyor saslar'daüçlü ittifak• Kafkaslar'da Türkiye- Azerbaycan-Gürcistan ekonomik ittifakı güçleniyor. Ermenistan'm. Azeri topraklannın bir bölümü üzerindeki işgalini kaldırarak Kafkas banşına katkıda bulunması halinde, Ankara-Bakü-Tiflis arasında oluşturulması için somut adımlann atıldığı Benelüks modeline dahil edilmesi planlanıyor. LALE SARIİBRAHİMOĞLU ANKARA - Azerbaycan'ın, çevresin- deki ülkelerle ılişkilerini dengelemek ve Rus etkisinden kurtulmak amacıyla Tür- kiye ve Gürcıstan ile ittifak arayışına gir- digi gözleniyor. Türkiye. Azerbaycan ve Gürcistan, bu çerçevede ekonomik ve sıyasi alanda iliş- Kurt politikacılarANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - kurulmuş. Demırel 72 yaşındakı Bin, siyaset sahnesine 1965 yılında girdikten sonra 3 darbeyle uzaklaştıniıp, 7 kez başbakan olan Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel. Dıgen. SSCB'nin dağılması öncesinde. Komünist Partisi Politbürosu'nun. Çeçen Iiden Dudayev ile birlikte ilk yedısi arasında girmeyı başaran ikı Müslümandan biri olan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev. Azerbaycan"a bağlı Nahcıvan Özerk Cumhuriyetı taraftndan 1944'te Sovyet gizli servısi KGB"de görev lendirilen Aiiyev, 1993 Haziranf nda EbulfeyzElçibey'i,görevden uzaklaştırarak ışbaşına geçti. Aliyev'in kendisi de yönetimıne karşı ıki darbe ve iki de suikast girişimini allatmayı başardı. Yalnızca 1994'te 9 kez Türkıye'yı ziyaret eden Aiiyev ile Demirel arasında, kolay koîay sarsılmayacak. "özel birilişki" Aiiyev"den bir yaş küçük. Ancak Azerbaycanın genç bir cumhunyet olması nedenıyle Demirel. Aiiyev 'e ve Azenlere kendi deneyımlerinin ışık tutması açısından zaman zaman "ağabe>" öğütlen verdi. Alıyev"in kurtluğu ise yadsınamazdı. Bugün Azerbaycan'ın Rusya ile ilışkilerinı dengelemedekı ustalığı ve darbe girişimlerıni atlatması. SSCB'de "neden >ükseidiğinin1 * kanıtı olarak görülüyor. Aliyev "ın, Demirel onuruna Gülıstan sarayında verdıği yemekte halk şaırleri. Demirel'e "dede", Aiiyev'e "baba" benzetmesinı yaptılar. Demirel ile Aiiyev 'in, son gün düzenlenen basın toplanrısında. Türk ve Azeri gazetecılerin. Türkçe Türçesı ve Azen Türkçesiyle yönelttikleri soruları anlamayınca zaman zaman bırbirlerine çevırmenlık yapmaları hoş bir sahne oluşturdu. kilerini güçlendirecek somut adımlar atı- yorlar. Bu amaçla bir sûredir uygulama- ya koyduklan projelere bir yenisi daha eklendi. Ankara, BaküveTiflısarasında. gelecekte Ceyhan'a ulaşması öngörülen boru hatlan ile demiryolu ağının enerji gereksinimini de karşılamaM planlanan enerji sistemlerinin enterkonnekte siste- me baglanması üzerinde Bakü'de görüş birfiğine vanldı. Cumhurbaşkanı Söleyman Demirelin Bakû'dekı temaslarının ana konusunu. Kafkaslarda istikrar için Yukan Karabağ sorununun çözümünde Erivan ve Ba- ku'yüuzlaştırmave Ankara-Baküekono- Kanlı savaşın bir yıllık bilançosu SJvil nüfustan ölenler: Rusya basınına gore 50 bin. Çeçenlere göre 67 bin. (Tahmınen 5 binı çocuk.) Kayvtariçinde asker-sivl oran: Yüzde 5 asker. yüzde 95 sıvil. (Buoran. Birinci Dünya Savaşı'nda yüzde 95'5. ikincısinde ise 50/50 ıdi.) Evsizkaiaalar: Tahminen 100-150 bin kışı 25-30 milyardolar. Rusya'nm askeri Askeri operasyonun her günü için 60 milyon dolar. Iflkeniı normri yaşama dönme süresi: Banş koşullannda en az 5 yıl. Rusya'da Çeçen savaşna yaMaşm: Halkın yüzde 10-15'i destekliyor; yüzde 65-70'i karşı Rus askerleri Çeçenya'nın başkenri Grozni'yi aylarca şiddetli bombardımana tutmuş, kenti harabeye çevirmişlerdi. Rusya, Çeçenya'daki askeri operasyona 11 Aralık 1994'te başlamıştı Rus-Çeçen savaşı 1 yaşındaHAKAN AKSAY MOSKOVA-Rus-Çeçen savaşı bıryaşı- nabastı 11 Aralık 1994'te Çeçenya'ya kar- şı askeri operasyon başlatan Rusya yöne- timi, sonınu birkaç gün içinde çözmeyi planlıyordu. Ama bir yıl sonra bugün, sa- vaşa hâlâ son verilemedi. Askeri ve siya- sal açıdan da. akan kanın halklann bilincin- de bıraktığı izler açısından da, savaşın so- nuçlan daha uzun yıllar süreceğe benziyor. Savaşın tarihçesi 'Ası general" Cahar Dudayev, Çeçen- ya'nın yönetimıne Kremlin'in desteğiyle geldi Ârdından. altında Rusya Savunma Bakanı PavelGraçov'un da imzası olan an- laşmalar sonucu, Çeçen Cumhunyeti, Moskova'dan büyük mıktarda silah satın aldı. Daha sonralan petrol konusunun öne- mi arttıkça. Moskova ile Groznı'nin arası açılmaya başladı. Dudayev'in başına buy- ruk tavırlan Rusya yönetımınce iiç yıl ka- darsessizceizlendi. 1994'teÇeçenyalıde- nnın Rusya'dan aynlma niyetini sık sık yi- neler olması ve bu arada. Azerbaycan pet- rolleriyle ilgili kararlann yaklaşması so- nucu, 'Çeçen sorunu' Kremlin'de yoğun olarak tartışılmaya başlandı. Grozni'yi iç- ten bölmek için askeri ve sıyasal çeşitlı adımlardan sonuç alamayan Moskova, ay- nı yılın sonunda askeri operasyon gerçek- leştirme karan aldı. Çeçen güçlerin büyük dırenişiylekarşılaşan Rusya'nın asken ha- rekatı, temmuz ayına kadar uzadı. Çeçen gerillaŞamUBasayev'in Budennovsk ken- tınde bir hastaneyı ele geçirmesıvle ortaya çıkan 'retaine bunakmT, taraflar arasında ateşkes imzalanmasıyla sonuçiandı. Ancak yaklaşık altı aydır kalıcı banş anlaşması ımzalanamadı ve çatışmalar devam ettı. Bugflnkü durtım Son zamanlarda Moskova. Dudayev yö- netimiyle görüşmeleri kestı. Çeçenya'ya zaten kendisinin atadığı Başbakan Doku Zavgayev'le göstermelik bir anlaşma ya- parak bunalımın tehlikeli biçımde tırman- masına yol açtı. 17 aralıkta Rusya askerle- rinin süngüsü altında seçimler düzenlete- rek Zavgayev "i Çeçenya devlet başkanı ilan etme karan aldı. Kremlin, her ne kadar Çe- çen gerillalar için kısmi af çıkarmışsa ve birkaç gün önce Çeçenya'ya pek çok özel hakkın verileceğı bir özerklık statüsü tanı- mışsa da. Çeçen muhalefetını ve halkını yumuşatamadı. Çeçenya'nın en güçlü isimlerinden Ruslan Hasbulatov'un da. devlet başkanlığı adaylığından çekilip oy- lamayı bovkot etmesivle bıriikte, 17 aralık seçımlerininhiçbirsiyasalönemikalmadı. Rusya yardımıyla ülkenın en fazla yüzde 20'sıni denetim altında tutabilen Zavga- yev'ın başkan ilan edilmesi savaşı sona er- dırmeyecek: tersine, daha da kızıştıracaga benziyor. Seçimlere karşı çıkan Çeçen mi- htanlar. hem bölgede. hem de Moskova "da teröreylemlenne devam edıyorlar. Bu ko- şullarda. Rusyayönetıminın. seçimler son- rasında Çeçenya'ya yönehk büyük bir as- keri harekât düzenleme olasıiıgı güç- lenivor. mık ılişkilerinın kurumsallaştınlması oluşturdu. Ankara. Bakü ve Tiflis arasında oluş- turulması öngörülen ittifak ekonomik agırhklı olacak ve Benelüks ülkeleri Lük- semburg, Belçıka ve Hollanda arasında sınırlann kalktıgı Benelüks modeli örnek alınacak. Örtfllü ambargo Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar AKyev, seçimlerden yeni çıkan ülkesine ılk zıyaretı yapan yabancı lider Demirel ile "kucaklaştı" Aiiyev bu kucaklaşma- yı. halkı ile paylaşmaya özen gösterdi Bu nedenle Demirel için hazırlanan 3 günlük programda temel atma törenlerinden kon- serlere kadar her türlü faalıyet yer aldı. Bir diplomatik kaynak Cumhunyet'e yaptıgı değerlendirmede şu saptamalarda bulundu- "Alijev askeri darbelere rağ- men ayakta kalmayı başaran ve demok- rasiye inanan Demiret'e, kendi ülkesinde demokrasiye geçişin belli bir aşamay a gel- diğini söyletti. Aliyev, ülkesine karşı örrü- lü ekonomik ambargo uygulavan Rusya ve İran'dan rahatsız. Türkmenistan lide- rini 'Rusya'nın önünde kuyru- gu tıtreyen bir Rus uşagı ol- makJa' suçluyor. Rusya ileaske- ri işbiriiği yapmamakta direni- Gerçekçi politika Aiiyev. Rus etkisinden kur- tulmak için Türkiye ile ekono- mik ilişkileri arttırmak isterken ülkesindeki bürokratik engel- lere ragmen Türk ışadamlan- na. "Önünüzdeki buz dağlan- m yara yara pazanmıza geün" çagnsında bulundu. Aiiyev, Türkiye ve Azerbaycan arasın- da "duygulardan annmıs. ger- çekçi bir politika" uygulanma- sı gerektiginin önemli ışaretle- rini Demirel'in Bakü zıyaretin- de verdi Aiiyev 'e göre Türki- ye artık Azerbaycan'ın "stra- tejik ortağı" olacak. Aiiyev. Gürcıstan Cumhur- başkanı Eduard Şevardnadze ile de arayı düzeltti. Gürcıs- tan'da yapılan seçimlerde 5 Azeri milletvekilı de parlamen- toya seçildi. Bu 5 milletvekili- nin de Şevardnadze'ye oy ver- digi belirtiliyor. Aiiyev, Rusetkisini dengele- mek için Türkiye ve Gürcis- tan'ı arkasınaalmastratejısi ız- lıyor. Ermenistan faktörü Azerbaycan ve Azeri toprak- lannın yüzde 20'sıni işgal altın- da tutan Ermenıstan arasında barışın sağlanması için Cum- hurbaşkanı Demirel'in özel bir rol üstlendigi gözleniyor. Av- rupa Güvenlik ve İşbiriiği Ör- gütü (AGfT) Minsk grubunun girişımlerineparalel olarak De- mirel, Aiiyev ile Ermenistan Cumhurbaşkanı LevonTerPet- rosyanı bir arayagetirmek için bir süredir girişimlerini sürdü- rüyor. Petrosyan'ın 1996 yılın- da yapılacak cumhurbaşkanlı- ğı seçimlennden önce Azerile- re ait Ermenilerin çoğunlukta oldüğu Yukan Karabag sorunu ile Azerbaycan'ı ışgalıne son vermekte kararlı oldugu belir- tiliyor Aliyev'in danışmanı Guliyev ile Petrosyan'ın danış- manı Liberidyan'ın. çok yakın- da belki de Ankara"da yeniden bir araya gelmelerı bekleniyor. Azeri-Ermenı anlaşmazlığı- nın çözümü halinde. Ankara- Bakü-Tiflis arasında somut adımlan atılan Benelüks mo- deline Ermenistan da dahıl ola- bilecek. TURNÎKE SEMİH GÜNVER 13 Aralığı Beklerken Kimileri Godot yu beklerler, kimıleri de lotoyu. Ba- zılan da 13 aralığın sabırsızlığı içindeler. 13 aralıkta Av- rupa Parlamentosu, Türkiye'nin gümrük btrtiğine gi- rişini oylayacak. Daha önce bu konuda, pariamento- nun dışışleri komisyonu, 11 aralıkta hükmünü vere- cek. Çiller büyük zafere hazırianıyor. Kendisini Jean- ne D'arc'a benzeten Başbakan. oylama olumlu çı- karsa, tarihı değiştıren bir kahraman olacağına inanı- yor. Yardımcısı Baykal, CHP'yi akıntıya bırakmış. Strasbourg başarısının kendisine ait olacağını düşü- nüyor. Avrupah sosyal demokratlan iki konuşmada ik- na edivermış olmanın mutluluğunu yaşıyor. Türki- ye'deki sosyal demokratlar, Baykal'ı alkışlamak için sıralarını bekliyorlar. Sosyalistlerin yarısından fazlası Türkiye lehine oy kullanmaya razı olmuşlar. Yeşiller dağınık, radikaller, komünistler ve Yunanlılar bıldiklerini okuyorlar 13 aralıkta karar olumlu çıkabilir. Fransa'daki grevler oy- lamayı zortaştırmazsa, Baykal Avrupalı parlamenter- lere özel otobüs teminine çalışıyor. Grevler bazen le- himize bazen de aleyhimize rol oynayabiliyor. Zeynep Göğüş son yazısında hatırlamış, 1984 Ocağı'nda, Strasbourg'da Avrupa Konseyi Parlamenterler Mec- lısi'nde, Türk pariamenterierin Meclis'e geri gelmele- n aieyhinde sosyahstler oy kullanmaya hazırlanırken, konsey personelı greve başlamış, oylama yapılma- dan mayıs ayına ertelenmişti. Bu tesadufe rahmetli Özal pek sevinmış, parlamenterlerimizın ocak ayın- daki konsey toplantısına gitmeyip, belediye seçimle- rinden sonra mayıs aytnda Strasbourg'da olmalarını tavsiye edenlere, "Münasip yerlerinin üzerterine otur- dular" deyimıni daha az nazik tarzda kullanarak za- fer kılıcını sallamıştı. Bu defa grevin, 13 aralık oyla- masının ertelenmesıne neden olmamasını dilerim. Bu oylamanın Türk kamuoyu tarafından ılgi ile iz- lendıği ve olumlu sonucun koalisyon ortaklannın ıti- barlarını son derecede arttıracağını ve seçim sonuç- larını etkıleyeceğini düşünenler var. Ben bu konuda fazla iyimser değılim. Halk, gümrük birliğinin Türkiye için pratik yararlan hakkında bilgi sahibi değildir. Halk eziktır, geçim derdindedir. Yaşam mücadelesi ver- mektedir. Gümrük biriiği ile ne sonuçlar alınacağı hak- kında fikırler değişiktir. Birliğe karşı olanların makul iti- razları mevcuttur. Dün, TRTden eve geldiler. Anılarımı sordular, çe- kim yaptılar. Avrupa Ekonomik Topluluğu ile bir ortaklık yaratan anlaşmanın ilk hazırlık müzakereleri 1959 yılı Eylül ayında Brüksel'de başladı. 1959 Temmuz başlannda, bir sabah Dışışleri Ba- kanı Fatin Rüştü Zorlu beni makam odasına çağır- dı. Suratı asıktı. Düşünceli ve sinırliydi, "Uyuyorsunuz" diyebağırdı, "Yunanıstan, Ortaklık Anlaşması müza- kerelerıne başladı. Aylar geçti. Seyirci kaldınız. Yu- nanistan 'ın peşini bırakmamanız gereklı. Onlar Tür- kiye'yı gerıde bırakıp Avrupa'ya girerlerse, Batı'nın kapılannı yüzümüze kapatırtar. Havuza atlasalar sız de atlayınız. Havuzda su yoksa bile. Bu siyası biriş- tir. Ekonomik tarafı sonra geJir". Derhal hazırlıklara başladık. Temmuzda Brüksere başvuruda bulunduk. Eylülde bizi görüşmelere çağırdılar. Başkanlık ettiğim Türk heyeti eylül ve aralık aylannda Brüksel'de komis- yonla müzakereleri yürüttü. Ortak bir bildiri ile görüş- meleri tamamladık. llkelerde anlaştık. Yunanıstan'la aramızdakı zaman farkını 15 güne indirdik. Kesin mü- zakereler 1 Haziran 1960'ta başlayacaktı. Yunanıs- tan'la aynı zamanda 1961 yılında ortak üye otmayı he- saplıyorduk. 27 Mayıs askeri darbesi oldu. Brüksel ile ipter koptu. iki yıl kaybettik. Brüksel Büyükelçimiz rahmetli Hasan Esad Işık çok çalıştı. 1963 Anlaşma- sı'nı hazırladı. Oğuz Gökmen, Tevfik Saraçoğlu, Kâmuran Gürün'ün çabaları unutulamaz. 1959ten bu güne 36 yıl geçti. Türkiye değişti. Avrupa gelişti. Şartlar farklı gelışmeler gösterdi. Yolumuz uzadıkça uzadı. Bunda, askeri darbelerın, zayıf koalisyon hü- kümetlerinin, artan nüfusun, ışsizliğin, paranın değer kaybetmesinin olumsuz etkilerı oldu. Kıbns çıkarma- sından sonra Yunanlılan karşımızda bulduk. 1976'da onlan kaçırdık. Son yıllarda Kürt sorunu, insan hak- ları uygulamaları işleri daha da karıştırdı. OysagümrükbırliğınegiiTnemız1963'denbenDek- lenilen bir gelişmeydi. Hükümetlerimiz bazen çok çe- kingen, bazen hevesli davrandılar. Avrupa'ya bızden ödün isteme cesaretini verdiler. Bazen geç kalındt, ba- zen lüzumsuz acele edildi. Gümrük birliğine girmemiz bize Avrupa Biriiği'nin yolunu açacak mı? Çok şüpheliyim. 24 Aralık seçimlennden Refah Partisi galip çıkar- sa. 13 aralıktaki Avrupa Parlamentosu'nun karan, olumlu veya olumsuz. değerini tam anlamı ile kaybet- mez mı? Geleceği endişe ile bekliyorum. tsrafl, Baü Şeria'dan çekümeye devam ediyor Cenin'den sonra Tulkarm kasabası da boşaltıldı f . t . • 28 yıllık Israil işgali sona eriyor Tulkarm^ 13 Kasımda özerklığini kazandı 14 Aralıkta Fılıstınlilere bırakılacak 17 Aral'kta F lıstnlılere bırakıiacak - kta Fıhstinlılere akılacak /Mayıs 1994'te özerküğini kazandı -18 Aralıkta Filıstınlilere bırakılacak İki ûlkenin denetimi altında kalacak Dış Haberler Servisi - Isra- il bırlıklen, 28 yıl boyunca iş- gal altında bulundurduklan Batı Şeria'dan çekilmeye de- vam ediyor. Israil, kasım ayında Filis- tın'edevrettıği Batı Şeria'da- ki Cenin kasabasından sonra, dün de Tulkarm kasabasını boşaltarak geri çekilme an- laşmasma uyduğunu göster- di. Görgü tanıklannın bildir- digıne göre binlerce Filistin- li, dün sabah erken saatlerde son İsrail asken aracının da kasabadan ayrılmasının ar- dından. Tulkarm"ın kendi le- rine geçmesini kutlamaya başladı. Israil ile FKÖ arasın- da eylül ayında VV'ashing- ton'da imzalanan banş anlaş- ması geregi. İsrail bu yılın so- nuna kadar ışgal altında bu- lundurduğu Batı Şeria'daki 6 kasabadan çekılecek. Filisrin haberkaynaklanna göre Filistinli bir grup. Batı Şeria'nın Ramallah kentin- deki İsrail polıs karakoluna bombalı saldırıda bulundu. Karakolun avlusuna düşen el bombası can kaybına yol aç- madı. Anlaşma geregince îs- railliler. 28 aralıkta Ramal- lah'ı da boşaltıp Filıstın yö- netimine bırakacak. Bu düş, adım adım gerçek oluyor: Güneydoğu önce suya kavuştu. Ve şimdi de, Ziraat Leasing'in Güneydoğu Destek Projesiyte, suya yön verecek teknolojiyi karşılamaya hazırlanıyor. Öyle bir teknoloji ki, Güneydoğu'ya, emeğininin kat kat fazlasını verecek. Bu projeyle Güneydoğu, dünya standartlarında bir tanm uygulama alanı haline gelecek. Bütün detaylanyla, seraahk teknolojisine kavuşacak. Kompüterize kontrol'den, damlalıkla sulama tekniğine, özet seracılık sistemlerinden, sürekli alanda kalacak uzmanlann yürüteceği üretim kontrolü ve eğitim programlanna bdar, dört dördük bir destekle.