Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22OCAK1995PAZAR OLAYLAR VE GORUŞLER Öz Türkçe SözlükBugün, Turkçe, söz değerlenyle, yuzyıllarca etkısı altında kaldığımız yalnız Arapçaya/Farsçaya baş kaldırmıyor, Batı dıllen karşısında da kulturel bır savaş verıyor. ADNAN BİNYAZAR • • z Turkçeye karşı olan- O lar, bu akımın çok on- celere dayandığını bır turlu anlamak ıstemez- ler Türkçeyı doğru ko- nuşmaktansa Osmanlı- cayı yanlış konuşmanın onlan bılgeleş- tırdıgını sanacak denli bılınçsızdırler Bırbırlennı koltuklayarak onemse>en buarabılgınlen ışınozunuka\rama>o- lunda çaba da gostermezler Bılımsel hoşgoruden \oksun olma- nın onlan bağnazlıgınkıskacındasıkış- tırdığının aynmında bıle değıllerdır Oysa, 11 yuzyılda Türkçeyı bır bılım ve yazın dılı olarak öne çıkaran Kâşgar- lıMahmut'un yaptıklan bıryana. Şem- settin Sami, toplumun dılsel bağımsız- lık kazanmasında önemlı çalışmalar yapmıştır Şemsettın Samı "Osmanlı Turkleri- nin Dili" adlı yazısında. dılı mıllıyetle- nn de onune çıkararak, yazdığı sozlu- ğe neden Kamûs-ı Osmanî (Osmanlı Sozluğu) yenne Kamûs-ı Turkî(Turk- çe Sozlük) dedığını açıklamak gereğı- nı duyuyor Ona gore bır dılın Arapça Farsça, Turkçe gıbı uç dılden oluşmasi mantıkla bağdaşmaz Başka dıllerden gelen sozcukkr bır süre kahr, konuk- luklan bıtınce gıderler Turk u bılgısız halk Turkçevı gelışmemış bır dıl sa- yanlara da gereken yanıtı \ererek şu noktaya açıklık getınr "Osmanlıça te- rimini doğru bulmuyoruz. Çunkii bu. devletin adıdır. Halbuki dil ve ınsanlık. Sultan Osman'ın ortava çıkıp Osmanlı devletinin kuruluşundan çok eskıdır. Bu dili konuşan ka\min adı I urktur.dılinin adı da Lısan-ı Turkı dir (Turk dılı)." Oz Turkçenın temelı bu mantıkla atılmıştır Ardından Sade Dıl akımı olayı daha somuta ındırgemış, sonra- Mustafa KemaPın ulusal ve kulturel devnmı gelmıştır Mustafa Kemal ke- sıncıdır Sade Dıl akımcılan gıbı Turk- çenın varlığına gerekçe aramamıştır Devnmcı bır tutumla Turkçenın va- bancı dıller boyundurugundan kurtul- ması gerektığını vurgulamıştır Sozde. Ataturk bu Dıl Devnmı denen ışten vazgeçmışmış' Devnmı ıçlenne sındı- remeyenlerın uydurmasıdır bu Ata- turk gen donuşsuz atılımlann adamı- dır Şemsettın Samı'nın Kamûs-ı Tür- kTsı başta olmak uzere, -Turk Dıl Ku- rumu'nunkı de ıçınde- hıçbırı Türkçe sozluk degıldır "Turkçede kullanılan sozcukkr s<ızlugü"dur Tam anlamıv la ılk Turkçe sozluk Ali Puskulluoğ- lu'nun bugunonbırbaskıvaulaşanOz Turkçe Sozluk udur Nadır Nadi'nın "Bu kitap Dil Devrimi'ne bağlı olanla- n sevindırecek, karşı olanlara da belki dil sevgisinin kapılarını açacaktır" de- dığıOz Turkçe Sozluk*u Alı Puskullu- oğlu Turkçenınanlamgomusunun \e teneğının kendı oz sozcuklennde saklı olduğunu kavramanın bılıncıyle hazır- lamıştır Turkçeye gıren \abanct soz- cuklennonun ayağınatakılanağırlıklar olduğunu belırten Puskulluoğlu dılın o ağırlıklan atacağını ancak bu volla ba- ğımsızlığına kavuşatagını vurgulaya- rak de\ rını ışığıv la jMİtnlanan Turkçe- nın sozluğunu vazmiştır Ataturk Turkıvesı kendındeolanıor- tayaçıkarıpbunlan çağdaşlıkla ka>naş- tırma anla\ışı>la bıçımlendı Turkıve Cumhurıvetı nın temelı kultur olacak- tı larıhe dıle ınsana sanat ve kulture bu temel ılke doğrultusunda von ven- lecektı Onunbununvaptıgıdeğıl ken- dı yarattıklarımız onemlıvdı Dıl bır toplumun duşunmesinın duymasının kavnağı olduğuna gore ışe oncelıkle onunla başlanmalıvdı Toplumdakı bu- tunleşmevı ancak bılınçlı anlaşma sağ- la> abılırdı Nıtekım bu. toplumun da özledığı bır amaun gerçekleştınlmesı anlamı taşı- dığı ıçın Dıl Devnmı koklu bıçıınde verleşmekle kalmamış bu alanda ro- manda şıırde tı>atroda denemede ga- zetecılıkte vetkın vapıtlar verılmıştır Alı Puskulluoğlu bu dlanın ozanlıkta- kı ve sozlukçuluktekı başansıdır Ne yapmıştır Puskulluoğlu' Puskulluoğlu Kaşgarlı Mahmut un 11 yuz\ılda yaptığını yaşadığı çağda uyguldmıştır K M Turkçe Arapçayla a\nı duze>dedır Arapçada ne varsa Turkçededevardır dıyor bunun tanık- larını oba oba gezerek o sozcuklerı ıçınde banndıran ağıtlarda, ata^ozlerın- de deyımlerdegostenvordu Puskullu- oğlu da aynı şe>ı vagıyor, yabancısı bu mu ıijte Turkçesı' Oncelen >abancisı bılınerek Turkçe kaı>ılıklar kullanılırdı Orneğıneteştiri- y ı kullanan tenkidi bılırdı tepki, aksu- lamelkar^ılığıulı Di/ikullanılırken se- ri.di/i\azKİenırkcn tefrikaaklagelırdı llkokulçocuklarınınkonuşmalannaba- kalım nerdeyse tek yabancı sozcuk kullanmadan kuruvorlar anlatımlannı Artık vabanusı bılınerek sozcuklerle konuşulmu>or Turkçe konuşuluyor Bu sozluk >abancı sozcuklere karşılık bulmakla da kalmıyor. Turkçe sozcuk- lerı yenı turevlerle sureklı çoğaltıyor Puskulluoğlu bu çalışmasıvla ure- tımsel bır sozluk yapmayı başarmıştır Turkçe du^unme urünu sozcuk sayısı sureklı artıyor sozlukte Yalnızca soz varlıklanyladeğıl.kullanımalanını be- lırleyen orneklerle de Oz Turkçe yan- hlarının yanı sıra oz Turkçeye karşı olanlarıntumcelendeyerahyorornek- ler arasında Goruluyor kı artık oz Turkçeden >ana olmavanlar da Turkçe duşunuyorlar Bu aşama yabancısını bılıp Turkçe karşılık bulma değıl, du- peduz, Turkçe soz değerlerıyle Turkçe duşunmektır Bunun sonucu olarak, çe- vınlenn dılı çevm kokmuyor Batı'dan gelsın Doğu'dan gelsın her kavrama kolayca karşılık bulunuyor Bunca denevım göstenyor kı, dıl, emek ıster, zorlanmak ıster turevlenn- dekı gelışmeleregore uydurulmak ıster Sozcük bır tur anlam yakıştırmasıdır Yenne oturdu mu, anlatımın bır parça- sı olarak surer gıder Yanlışlık. dılı canlı varlık sayıp, ey- lemsız atlar gıbı yılkıya salmaktır Bır- takım yer adlan yozlaşmalan. Osman- lıcayada Ingılızce Fransızca sozcukler kullanarak bılgıç gorunme çabalan, yıl- kıcılann bıçemıdır Bunlar bırara ",va- şayan dil" dey ıp dılı dondurmaya kalk- tılar Yalnızca anlatımsal dolaşımda bu- lunan sozcuklerle yetınmenın dılı korel- teceğının aynmında bıle degıllerdı Şımdı onların çocuklan yalnızca "ya- şavandiriedegıl ozanlann yazarlann, bılım adamlannın sanatçılann uretım- sel dılıyle oz Turkçeyle duşunuyorlar Bugun, Turkçe soz değerlenyle yuzyıllarca etkısı altında kaldığımız yalnız Arapçaya'Farsçaya baş kaldır- mıyor, Batı dıllen karşısında da kultu- rel bır savaş \enyor Turkçe, Ataturkçu duşuncenın bır dil eri gıbı kendı varlı- ğıyla kendı onurunu beslıvor Puskullu- oğlu nun Oz Turkçe Sözluk'u bunun çağdaş kanıtıdır TARTIŞMA Ne diyor Yaşar Kemal? •ılletçe bırlık ve I % / I beraberlıge I \ / I kardeşçe I mf • yaşama>a ^JL. • _^L- çok ıhtıyaç duyduğumuz şu gunlerde kendını bılmez densızlenn soytanlann bılınçsızce çıkarlan uğnına sarfettığı sozler, demeçler Turkıye Cumhunyetı'nı yıkmaya. mılletı bolmeye yetmeyecektır Zor gunler geçmyoruz Laık- demokratık cumhunyetı yıkmaya çalışmak, serbest Yenıden kurmava ve korumava çalışmak neredeyse vasak Mılletımız arasında aynm yapıp bızı bırbınmıze duşurmeve Alevı-Sunnı Turk- Kurt gıbı aynmlarla da ulke>ı parçalamava çalışıyorlar ıhanet çemberı ıçıne duştuk Bızler >anı bu ulke gençlerı Yaşar Kemal, Orhan Kemal. Kemal Tahir'ın romanlanvla bu>uduk onlarla yatıp kalktık Turk mılletı Yaşar Kemal ı sever, saygı duvar Ne \alan soyleyeyım kı Yaşar kemal ın Der Spıegel dergısıne verdığı demecı okuvunca ıçım burkuldu Bunları so>lemeve- kı vıllarca bu ulkenın kavmağını yıyenlerden bınsıdir- nasıl dılı vardı anlavamadım \ e dıvor Ba\ Kemal "Turkhe'de kuçuk bir Kurt grubu, bağımsızlık ıstivor. Bunu istemek. onlann hakkı değıl nııdır.' \nkara, silahsız Kurt halkına karşı savaş ilan erti. Bu savaş. katlıam ve işkenceyi de içeriyor. Türkiye'de Kıirtler u/erinde inanılmaz bir baskı var... Baskı ve v-ahşet sistemi... Buna da>-anmak mucızedir. PKK, gerilladır. Kurt halkı direnivor..." Turkıvedekı durumu, Amerıka-Vıetnam Savaşı'na benzetme hakkını nereden alıyor' Bana ov le gelıvor kı Yaşar Kemal, bu ulkede hıç yaşamadı 1 Turkıye'yı <\\rupa ya, Batı'ya jumallemekle ne geçtı elıne 0 Sızın de ustanız sayılabılecek bu> uk usta Nâzun Hikmet,bakın ne dıyordu <\nadolu ıçın "Dostlar / Nasip olmazsa gormek o gunu / Olursem, vani kurtuluştan once / Alıp gorurun / Vnadolu'da bir ko\ mezariıgına gomun beni." Sız bu topraklar uzerınde >atma\acak mısınız 1 Demecınızın bır yennde de "TC, baskı ve vahşet sistemi yarattT demekle \taturk'un kurduğu cumhunyetı nasıl kuçuk duşuruyorsunuz, buna hakkınız var mı' Meğer buymuş gerçek yuzunuz 1 Turk ve Kurtlenn mutluluğu ıçın ortalığı yatıştıracak şeyJer beklerdık sızden Demecınızden anlaşılıvor kı PKK nın hıç suçu yok Sankı sılahlannı yore halkına sıkan, asker sıvıl, çoluk çocuk demeden olduren PKK değıl Bu sozlennızden dolayı tanh onunde vıcdanınız sızlayacak Bız de ıstıyoruz akan kanın durdurulmasinı Terorbıtsm acılardınsın pekı kım bunlan yapan 0 Anadolu ınsanı hangı dınden hangı etnık gruptan gelırse gelsın. kardeştır Kardeşçe bu topraklar ustunde yaşamak ıstıyoruz Bu ulkede hıç kımse kor bır kurşuna kurban gıtmek ıstemıyor Yazımı bıtınrken Sabahattın \li'nın şu sozlennı alıyorum burava "Bugunku ıtibarlı kişüer gıbı kese doldurmadık, makam peşınde koşmadık. Sağdan soldan vurmak ve mılletı kasıp kavurnıak emellerine kapılmadık. Butun kavgamızda valnız ve valnız, bu vurdun butun vükunü omuzlannda tâşıvan mih'Ofilarca insanın derdine derman olacak vollan araştırmak ıstedik." Sızın de amacınız bu olmalıydı Yaşar KemaP IBRAHİM TIĞ Devrek Haber Gazetesı Sahıbı 1986 YILI VE 86/10911 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARINA GORE SIGARA SAĞLIĞA ZARARLIDIR tLAN KOC4ELİ 3. ASLtYE HUKUK MAHKEMESİ HÂKİMLtĞt'NDEN Dosya No 993 650 Davacı Munıre Gunıçen vekılı Av Oğuz Arın. Av Se- lamı Çetın tarafından mahke- memıze açılan gaıplık dava- sının yapılan duruşmasının venlen ara karan uyarınca izmıt Çukurbağ mahallesı cılt 003 04 sa>fa 25 kutuk sıra no 3l6da kavıtlı \3^6 doğ Alı ve Havrıye'den olma Munıre Gunıçen eşı Hılmı Gunıçen m 16 8 1992 tarı- hınde İzmıt eskı Istanbul >o- lu uzerınde Lçtepeler Koyu ıle Ishakçılar Kovu arasında Eşek mevdanı olarak tabır edılen ormanlık alanda bır pıknık gezmesı sırasında kavbolduğunu bugune kadar hıçbır haber alınamadıgını gaıplığıne karar verılmesinı talep ettıklennden Hılmı Gu- nıçen ın havat ve mematı hakkında bılgısı olanların duruşma gunu olan 7 3 1995 gunu saat 9 30 a kadar Kotaclı 1 Aslıve Hukuk Mahkemesı'nın 99^ 650 esas sayılı dava dosvasınj muracdatları ılan olunur Bdsın 26^6 PENCERE Reyting... Reytıng (ratıng) sozluğe bakarsanız "değerlendırme, tahmın, tasnıf gıbı anlamlara gelıyor, gunumuzde TV'lerdekı programların ızleme oranlannı vurguluyor Daha dun Sabah gazetesınde bır haber okudum "Kanal D'de haberlerden sonra yorum yapan Emin Çölaşan'/n reytıngı duşuk " Yok canım1 Çolaşan merakla ızlenıyor, ama, TV'lerdekı rekabet yü- zunden kımı zaman boyle cılveler yapılıyor Çunku bır TV'dekı programın reytıngı yuksek oldu mu, gelsın rek- lamlar, yanı paracıklar' [ş gelıp Napolyon'un dedığıne dayanıyor Para para para Reytıngın yuksek oldu mu patrona para getırıyorsun, demek kı altın yumurtlayan tavuksun, reytıngın duşuk ol- du mu on para etmezsın Ya doğruyu soyluyorsan'? Yine etmezsın Ya gerçeklerı dıle getınyorsan? Hadı canım sen de1 • - - .» Reytıng gızemlı bır sozcuk Yoncimik Burak ya'da Tarkan'a yakışıyor, ama kımı zaman en guzel program- ların reytıngı duşuk oluyor Sozgelımı TRT 2'dekı çoğu programın reytıngı çok duşuk olmalı1 Tıyatro, edebıyat, klasık muzık resım, sınema sanatı bale, mımarlık konu- larını kım takar'' Ama, Termınator" filmınde ış bıtıren Arnold Schvvarzenegger'ı çok kışı ızledı Nerden mı bılıyorum'? Bılıyorum, çunku ıkıde bırde fılm kesılıyor bol dış ma- cunu araba deterjan gazete, deodoran, şampuan rek- lamı ekrana çıkıyor bu arada 'Termınator" dınlenıyor, film başladı mı yıne ınsan oldurmeye koyuluyor Termınator'un reytıngı yuksek Çunku henf ışbıtırıcı Aslanım benım, bır vuruşta on kışıyı lyı edıyor kollar bacaklar, kelleler havada uçuşuyor ortalık mezbahaya donuşuyor, dereler gıbı kan akıyor Geçenlerde soldan bır Bakan gazetemıze geldı, onemlı bır şey soyledı "Turkıye sıyasetınde demokrasıyı savunmak bır partıye oy getırmıyor " Doğrudur Demokrasının reytıngı duşuk Halkın ılgısını demokrası çekmıyor, var mı dedıkodu, eglence, avanta, cumbuş, promosyon, dın, ıman, dıya- net, kandıl, tarıkat, sen ona bak 1 Kırk yıldan berı bu ka- dar seçım yaşadık demokrasının reytıngı toplum kat- manlarında yuksek olsaydı ozgurluklen savunan partıler sandıktan çıkıp çağdaş bır anayasa yaparlardı, ama, her nedense demokrasıyı umursamayan sağcı partılerın rey- tıngı yuksek oluyor, halk bunlan yeğleyıp ızlıyor • Neolıberalızmın ınsafsız yasasında her şey reyt'nge gore ayarlanır bır başka deyışle her şey pıyasa olçulen- ne gore tartılır, pıyasada hangı malın surumu yuksekse, yatınm o mala yapılır 2000 yılına yaklaşan Türkiye'de demokrasının pıyasa surumu az Halkın çogunluğu bu malı tutmuyor Aydın ne yapsın? Demokrası oyle bır şey kı, şıır gıbı, roman gıbı, resım gıbı reytıngı duşuk olsa da değen buyuk bır kavram 1 Ozgurlukler Namık Kemal'den ben gozumuzde tutuyor, ama bır gun demokrası perısı şıkır da şıkır allı pullu dan- soz gıysılerını takıp takıştırarak televızyona çıksa şakır şakır bır gobek atsa Reytıngı yukselır mı dersınız 9 ANMA Muammer AKSOY Ugur MUMCU Bırlıkte Anma Haftası 24-25-26-27-28-30-31 Ocak 1995 ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE DERNEĞİ Eskışehır - Bozuyuk - Sakarya - izmıt - Istanbul - Bursa - Susurluk - Balıkesır şubelerınde anma Konuşmacılar: llhan SELÇUK, Prof Muzaffer AKSOY, Ceyhan MUMCU, Şukran SONER, Bedn BAYKAM Mustafa BALBAY Ayyuk ERENBERK, Mustafa KUPÇU ve ESKİŞEHİR TİYATRO TOPLULUĞU Birlikte analım Not: Her şubenın konuşmacılan ve göstensı, bır gun once gazete ıle duyunılacaktır AltıokAYUX BA&MSZ KEMAUST KÜITUR v» POUT1KA DEROSI 15 OCAK sayısı bayilerde Kemahzmın Temcllcn Ccnk Yalarak Uğur Mumcu AtiUa Coşkun Karabulutlar Ustumuzde Gezerkcn Bcdri Baykam Turkıye Neden Tek Muslumın Demokrası' Bcrnard Lcwis Ycru Demogojı Hareketı Osman Koç Sdda Neden Bırden Fazla Para Vır> Türkiye'de Dcvlet Anlayışı Ercan Dcmır Anayasa Yargısı Dr. Mustafa Yıldız Gumruk Bıriığı Gundenunde Ycru Bır Soru Serbest Tıcaret Bolgesı roı» M. Adil Salepçioğlu Insanlığın Utancı Bosna - Hersek - Ccnk Yalnrak Sabahatnn Evuboğlu nu Okurken Mehmet Bafaran Gerçek Aynnada Gızlı Prof. Dr. Erendiz Atasû I Abone olmak ısteyen okurlarımız obone bedelinı (Altı aylık 400 000 - Bır yılhk 800 000 TL) Akbank Şehremım Şubesı 0026825-0/A00/01 000 numaralı hesaba yatırdıktan son- ra aldıklan makbuzun fotokopısiyle bırlıkte su adrese oonde- rebılırler ŞAFAK Yayıncılık ve KüJtürel Organizasyonbr Tk. Ltd Şri P. K. 1083 Kdraköy/İST