Katalog

SAYFA CUMHURfYET 22 AĞUSTOS1994 PAZARTESİ 10 DUNYADA GEÇEN HAFTA Seçim uibkta gozuktu• 18 eylülde yapılacak olan genel seçimlere bir aydan az birzaman kala geleneksel 'seçim kulübeleri' sokaklarda mantargibi bitmeye başladı. Partililerin propagandaiçin kullandıklanbu kulübelerzaman zaman rakipgruplarca kundaklanıyor. İSVEC GÜRHAN LÇKAN STOCKHOLM-lsveçte geçen haftanm en önemli olayı, Bangladeşli yazar TesUme Nesrin'in ansızın ûlkeyegelmesiydi. İsveç PEN Kulübü'nün konuğu olarak gelen yazara, Dışişleri Bakanı Margareta »f L'gglas yardımcı olmuştu. PEN Kulüp Nesrin'e bu yılın 'Tocholsky ödülünü'verdi. Buödül, yurdundan uzakta yaşamak zorunda kalan yazarlara veriliyor ve Nesrin'inki bunlardan onuncusu. Bu vesileyle kadın yazar, 60 günlük yeraltı yaşantısından sonra ilİc kez ortaya çıkrnış oldu. öte yandan 18 eylülde yapılacak olan genel seçimlere bir aydan az kalması, medyada politik tartışmalan, yazılan arttırdı. Ayncabu ülkeye özgü tahtadan, tek göz odalardan oluşan ve temelsiz olduğu için Nesrin-Ikiavson- meydan ra gün rşığmda. lara birer buyük kutu gibi konulan kulübeciklerdekent görüntüsündeki yerlerini almaya başladılar. Tek kapılı ve iki pencereli bu kulübelerde partililer propaganda malzemelehnj dağıtıyorlar, halkla sohbet edi>orîar. Seçimler yaklaştıkça özellikle sol kanattaki partflerin kulübelerinin baalan gece geç vakit kundaklanır, ama yine de bu gelenek, oldukça önemli işlevini yerine getirir. Seçimlerden sonra kulübeler kırsal bölgelerde arazisi olan vatandaşlara kelepir fıyatına satılır. İsveç poliükasında isegünün konusu Merkez Bankası'nın -Maliye Bakanını perişan etme pahasına- kredi faizlerini arttırmasıydı. Böylelikle İsveç Kronu yeniden değer yitirmeye başladı ve borsadaki yabancı yaünmalar, ellerindeki İsveç şirketlerine ait senetleri satmak için kollan sıvadılar. Yorumcular, genel seçimlere bir ay kala görülen bu manzaranın, bir iktidar için olabilecek en kötü dummlann başında geldiğinde görüş birliği içindeler. Falklandlaryineısımyor INCİLTERE EDtPEMlLÖYMEN LONDRA-İngiltereile Arjantin arasında 1981 Falkland Savaşı'ndan bu yana yumuşayan ilişki geçen hafta yine buz kesti. Çünkü Arjantin. geçen günlerde yeni anayasasını kabuletti. Bu anayasa da İngilizlerin Falkland dedikleri adalarda hak iddia ediyor. Arjantin için bu adalar Falkland değil, Malvinas. Sorun, soyut bir hak iddiasıyla sınırlı da değil. Arjantin, bdlgede200millik bir karasuyu ilan etmiş. Ama bunun ötesi. İngilizlerin 'doğayı konıma' bölgesine giriyor. Arjantin'e göre buranın uluslararası sular olması gerek. İngilizler hiç o görûşte değil. Adalar etrafında da aynca 200 millık bir yasak bölgeleri de var. Arjantin, balıkçılık açısından, İngilizlerin hem adalarçevresinde hem de uluslararası sular olması gereken bölgede böyle yasak bölgeler ılan etmesinı kabul etmiyor. İngilizler ise 'doğayı konıma' bölgesi olarak ilan ettikleri547milkare büyüklüğündeki bölgeyi, buradaki balık türlerinin aşın avlanmasını önlemek amacıyla ılan ettiklerinde yemin billah edıyorlar. Arjantin'e göre ise İngilizlerin tek derdi. gayri meşru biçimde üzerinde oturduklan adalar etrafında zorbalıkla yenı yenı bölgeler üzerinde de hak iddia etmek. Arjantin Dışişleri Bakanı Guido di Tella. ''İngilizler şumı idrak etmelidir ki adalardaki hakkımızdan hiçbirzaman vazgeçmeyeceğiz"dedı... Geçen ATA SPORl RODEO - ABD'nin 'ata sponTrodeo,Amerikaiı maeeraseverlerin ilgisini çek- meyi sürdürüyor. Her ne kadar ülkedeki kovboy sayısı iyiden iyiye azalmış olsa da, sırtına kov- boy giysisini, ayağına da çizmesini geçiren genç Amerikaiılar yarışmalan boş bırakmıyor. Ama her sporda olduğu gibi bunda da kazanmak kadar kaybetmek de var. 16 yaşındaki rodeo- cu Charlie Scort da Colorado Springs'teki yarışta azgın atın öfkesinden nasibini alanlardan. haftanın bu dış siyaset pürüzü ardından, iç siyasete yansıyan önemli gelişmesi ise hükümetin. kamu ve yasa düzenini daha iyi korumak amacıyla polise yeni yetkiler tanımaya haarlanması oldu. Bu yeni yetkilerin başında da Amerikan dizilerinden çok iyi bilinen ünlü uyan geliyor: Söyleyeceklerin, hakkında delil olarak kullarulabilir... İngilizpoljsi birkişiyi tutuklarken bu klişe uyanyı yapmak zorunda. Ancak sanıklann. susmayı her koşulda çok tercih etmeye başladıklan da biliniyor. Adı adresi sorulan sanıklann bile sesçıkartmadıklan, öylece susup kaldıklan sır değil. Bu ise hem polisi çileden çıkartıyor, hem adaletin.. işlemesini yavaşlatıyor. Öyle ya. kimliği bile saptanamayan bir sanık için yapılacak işlemlergecikiyor sürekli. Polis memurlan sendikası gibi görev yapan Polıs Federasvonu. uzun süredir İçişleri Bakanı nı sıkıştınyordu. Sonuçta bakan, ana muhalefet İşçı Partisi'nin yeni lıderinin toplumda yarattığı iyimser havayı da kırmak için bu konuda bir adım attı. Polisin, birkişiyi tutuklarken yapacağı klişe uyan değiştınldi. Ve aşağı yukan şöyle oldu: "Bir şey söylemek zorunda değilsin. Ancak daha sonra savunmana yardımcı olacak bir şeyi şûndiden sov leme/-sen, mahkeme, bu da> ranışını, aley hindeki detiUeri güçlendiren bir kanıt olarak görebilir. Sövleyeceğin her şey kayda geçirilecektir. Ve eğer hakkında da\a açılırsa, mahkemede delil olarak kullandacaktır..." Bu kadar uzun ve su katılmamış bir uyanyı hangi sanığın nasıl anlayacağı kuşkulu. Hele sanık yabanaysa. ona bu uyannın tam anlamıyla nasıl tercüme edileceği de... Öte yandan, sosyal düzeyi düşük, minareyi çafıp kılıfını haarlayamayan ya da kader kurbanı olan gariban sanıklann da böyle bir uyanyı anlayamayacağı ve yeni sistemin onlann iyice aleyhine işleyeceği dedüşünülüyor. Başkentteki bir park strasmda kestiraı genç Meksikalı. başucundaki posterde "Oyumız demokrasiyi gückndirir, özgür ve hoşgöriilü bir toplumun kapısuu açar' yazdığından haberii mi acaba? Meksika'da 45.7 milyon seçmen sandık başına gitti Seçhneyolsuzjukgölgesi 'Carlos olayı9 tefiıkayadönecek FRANSA MtŞEL PERLMAN PARİS - Uzatmalı birhafta sonu tatilinin tatlı saatlerini yaşıyordu Fransızlar geçen pazartesi. Tatil döneminin ortasında, başkent sokaklannda in cin top oynarken bomba gibi patladı haber: Ünlü uluslararası terörist Carios, Fransız gizh' servis ajanlan tarafından Sudan'ın başkenti Hartum'dan Paris'egetirilmişti! Doğrusu kitle iletişim araçlanna çok yaradı bu olay... Haber kıtlığı nedeniyle! Düşünün, beürli bir kuşağın tanımadığı, elleri kanb bir 'dev terörist' yaklaşık 20 yıldır süren bir kovalamacarun ardından yeniden Paris'teydi. Ancak bu kez tutuklu olarak. Onun peşırü bırakmayan, Fransa'nın ünlü sorgu yargıçlanndan Jean-Louis Bruguiere ise şımdi ellerini ovuşturuyor. Dünyarun çeşitli yerlerinde en azından 15 kadar Fransız hedefine saldırmış. 70'li ve 80'li yıllann terörustası' şımdi Bruguıere'e bilgi vermek zorunda olacak. Yargıcın keyfi bir yana, Carlos'un kanh şiddet eylemleri sonucu yaralananlarla yakınlannı kaybetmiş olanlar hiç de sevinç naralan atmıyor şu sıralar. Fakat Carlos'un Fransız adaleti önünde hesap vermesini bekledikleri de kuşkusuz. Bu kişiler için beklernek zor olsa gerek. Fakat demokratik bir ülkenin adli mekanizması, büyük bir hızla çalışamıyor; dosyalann irdelenmesınden, zanlının ifadelerinin dinlenmesinden, tanıklann görüşünün ahnmasından ve daha birçok etkenden ötürü. Çünkü Fransa 'astığım astık, kestiğim kestik" türünden bir ülke değil, bir hukuk devletı. İnsan Haklan Evrensel Bildırgesi'nin ülkesi. Peki, çok mu beklemek gerekecek şu 'Cairlos olayı'nın rayına oturabilmesi için? Şimdilik Marbeuf sokağı suıkastıyla. 'Capitoie treni' ve Marsilya'nın Saint-Charles ganndaki patlamayı kapsayan soruşturma, en azından 3 yılı bulabilir. Deyiş yerindeyse. sadece 'çerez' niteliği taşıyacaktır bu sorgulamalar. Çünkü, bunlar tamamlandığında Carios ancak Pans'ın ağırceza mahkemesinı.ı yolunu tutacakür. Tabii eğer bu yönde karar verilirse. Yani, mahkemeye henüz çıkmayan Carlos'u sanık sandalyesinde görmek isteyen meraklılann, bayağı sabırlı olmalan gerekiyor. İşin diğer bir yönü de hukukla ilgili. Çünkü, terörist Carlos'un, Sudan'dan Fransa'ya sınırdışı edilmediğini öne süren avukatlan Murat L ssedik iîe Jacques Verges, olayın bir 'kaçırma'dan ibaret olduğunu söylüyor. Acaba Fransız makamlan nasıl bir karar verecek bu konuda? Le Fîgaro gazetesi, birkaç yıl önce Nazi Klaus Barbie'nin Bolivya'dayakalanarak Fransa'ya geürilişinin, Fransız Temyiz Mahkemesi tarafından yasaya uygun bulunduğunu belirtiyor. Ve de Carlos'un durumunda. içtıhat karanrun uygulanmasının gerektiğiniekliyor. Uzun lafın kısası, yeni başlayan Carios olayı, belki de bir tefrika gibi sürüp, her gün yeni olaylarla çıkacak karşımıza! Drç Haberler Servisi - Meksi- ka halkı, yeni devlet başkanını ve milletvekillerinı belirlemek üzere dün sandık başına gitti. Önceki seçimlerde yapılan yol- suzluklann gölgesı ve Zapatista genllalannın yeniden ayaklan- ma tehditleri altında gerçekleş- tirilen seçimden alınan ilk so- nuçlara göre 65 yıldır iktidar- daki Kurumsal Devrim Partisi (PR1) az farkla önde gidiyor. Siyasi gözlemciler, PRJ adayı Ernesto ZediUo'nun hiç de ka- rizmatik olamayan kişiliğine karşın başmdan beri seçimin fa- vorisi olduğunu vurguluyorlar. Meksika secmeni, 1988 seçim- lerinde 7 gün süren bir 'bilgisa- yar sistemi çökroesiran' ardı- ndan PRJ adayı Carios Salinas'ın zaferinin ilan edildiğini hâlâ unutmuş değil. Bu seçimde de hayali seçmen- ler, satın alınan oylar, bilgisa- yar yardımıyla değiştirilen ra- kamlarla ilgili söylentiler baş- kan Salinas'ın temiz seçûn' va- atlarine gölge düşürdü. Ülkede bulunan ABD'li ve îspanyol gözlemciler ise kont- rol ettikleri bir listedeki seç- menlerden yüzde 20'sini bu- lamadıklannı açıkladılar. Güney Amerika'da iktidara gelen kolay ayrılmıyor Seçime giden Meksika Parlementosu'nda koltuk dagılımı Senato Federal Meclis PRD2 (gelecekte 128) PAN1 PARM5 PFCRN18 Bağımsız 16 PRI (Kurumsal Devrim Partisi) PFCRN (Cardenist Ulusal Yeniden Yapılanma Cephesi) PRD (Demokratik Devrim Partisi) PARM (Gerçek Devrim Partisi) PAN (Ulusal Haraket Partisi) PPS (Sosyalist Halkçı Parti) GAZtM.KEMALAnflÜRK ÇAĞDAŞ YAYINLARI GHâ M.KEMALKCKIÜRK NUTUK NUTUK SOyiev 1 -2, Ulusal Kunufuş Savaşı'nın ve TOrk Devrvnı aşamalannın ûst düzsyde. ik etdec tutıimuj tnrgOncesı nrteüöinde* iooooon_ Söytev -3, ıfc ikj cılttala metnin dayandı» tanhset belgelenJen oluşmaktadn-. Bu nedenle metncMa oiaytan dsriniemesine anlamak ve ulemek otoyenler SÖYL£V! bu3 ottte birtikte okumabn gsrek» 7«;nnnTi İLHANSE.CUK f Yüzbaşı Selahattin'in Romanı Vüzbaşı Selahattin'in Romanı Itian Setçuk un, yaşanmış gözlemler ve anılardgn otuşan bu ıkı cıtttık yapıtı yakn tarihntzın gerçekl^m dıle getırmekîe. pek çok yönu aydınlanmamış br döoeme ışık tutmaktadır 7fl 000TL 70 000TL Atatürk'ün Yazdıgı YURTTAŞLIK BİLGİLERİ kâzım Yenice IŞIYAN SOZLER Geçmişi Anımsama Degerlendirmeler DEĞİŞMEDtM ILHAN SELÇUK duvarın üstündeki tilki Uka nedır, devtet nedir. azgürlük, demolua!» ve karşılıklı haklar. Mevler, gOrevlar nedır... Bu tonuiarcla Atatûrkûn hala çaödaşh*™ yrtrmeyen görtişten bu krtapta yer afryor. S0.ÛOOTL Kaztfn Yenice Bu kıtabında /dfamı boyunca duvduldan. yaşadıklan ve otajdutdanndan kendoını etküeyen, düjündüron, duygulandıran sOz ve daylara: amaandan saptrmadan. ama kendi uslubu ıçınde yer vermeye Cumhunyet Kıtap Kulubu Cag Pazzw\ama A.Ş. Turk ocagı Cad. 39/41 (34334» Cag.iloglu-lslanbul Tel:512 05 0^ 20 yıklır yazdıklanmı doğru gOrdüğumden degışmedim" dıyor Rahmc Kumas 50 000TL 70 000TL CUMHURİYJET KİTAP KULÜBÜ'NDE • • . V E BUTUN KİTAPÇILARDA Newsweek Meksika Kurumsal Devrim Partisi lideri Pichardo ile görüştü: Hiçbir şey eskisigibiolmayacak Dış Haberler Servisi - Mek- sika'da 65 yıldır iktidarda bulu- nan Kurumsal Devrim Partisi'- nin (PRI) başkanı Ignacio Pic- hardo, Meksika seçimleri önce- sinde Newsi*eek dergisinin so- rulannı yanıtladı: PRI devlet başkanüğı seçimleri- ni kazanmaya devam ettiği sûrece Meksika'da gerçek bir demokra- tik reform yaşanabilir mi? Franklin Roosevelt ve De- mokratlann ABD'yi, Liberal Demokratik Parti'nin Japon- ya'yı, Sosyal Demokratlann Isveç'i ne kadar uzun süre yö- nettipne bakın. Yönetimde kaldığınız yıllann sayısı değil, çoğunluğun oylannı ne kadar uzun süre elinizde tutmayı ba- şardığınız önemli. Japonya'da bile seçmenler "artık yeter" dedi. Meksikalıia- nn ne zaman bu duruma gelece- ğini düşünüyorsunuz? PRI başkanı olarak bunun asla olmayacağını umuyorum. Ancak kuşkusuz olacaktır Bence, PRI'nın kazanacap bu seçimlerin ardından hiçbir şey eskisi gjbı olmayacaktır. Partı sistemi kendi kendini sağlam- laştıracaktır. Burada yaşanan değişim belki bazı gözlemcile- rin istediğı kadar hızh değil. Ancak bundan 33 yıl önce PRI'ye katıldığımda muhalefe- tin eünde tek bir kent bile yok- tu. Bugün diğer partilere saygı göstermek zorundayız. bu yol da bizi önemb değişikliklere gö- türecektir. Seçimin hiJe ve asavişsizlik nedeniyle bozulabileceğinden en- dişe edivor musunuz? Tüm üyelerimıze bu sefer en büyük önem taşıyan konunun seçimlerin yasallığı olduğunu beiirttik ve kesinîkle yasalar çerçevesinde hareket edecekle- rini umuyoruz. Sarunm Meksi- kalılann büyük çoğunluğu, se- çimlere şiddet kanştınlmasının sadece geçmişe dönmek an- lamına geleceğini biliyorlar. ğunluğu kazanacağımızı um- mamız için geçerlı nedenlerimiz var. Mutlak çoğunluğu elde et- mek için çok çalışıyoruz. An- cak bu bir tutku değil. bir amaç. ZediUo, 1929 vılından bu > ana başa geçen de\ let başkanlan gibi çoğunluğu sağlayamazsa yöne- timde ne tür değişiklikler ola- cak? Çoğunluğu sağlasın ya da sağlamasın. yönetimini geniş ve çoğulcu bir tabandan oluştur- • Ülkede 65 yıldır iktidan elinde tutan partinin başkanı Pichardo, bu seçimlerin ardından kurulacak hükümetin politik değişiklikler hükümeti olacağını belirtiyor. 1mtJw ^^ Anket sonuçlanna göre PRI adayı Ernesto Zedıllo önde gö- züküyor ancak yine de ka>bede- bilir. Seçim sonuçları konusunda sizi bovlesine iyimser düşünmeye iten nedir? Anketlerin ötesinde, bızi esas teşvik eden unsur şu: Biz tüm cumhuriyetin nabzını tutuyo- ruz. Buradan da, çoğunluğun bizim yanımızda yer aldığınıgö- riiyoruz. Devlet başkanlığının yanı sıra parlamentoda da ço- mayı teklif etti bile. Bu, hükü- mete başka partilerin üyelerini çağjracağı ya da bir koalisyon oluşturacağı anlamına gelmi- yor. Pobtik azınhklara daha çok yer veren ve onlara karşı daha saygılı bir hükümet anla- mına geliyor. Kendi içine kapa- lı, tahammülsüz ya da tek parça bir hükümet olmayacak. PRI'nın eski adayı Luis Do- naldo Colosıo"nun, politik re- form planlanndan rahatsız olan partideki muhafazakariar -'di- nozorlar- tarafından öldürüldü- ğüne dair yaygın bir inanç >ar. Böyle bir inanca karşı mücadete etmek ne kadar zor oldu sizin için? Bu olabilecek en saçma var- sayım. Colosio'nun öylesine kritik bir dönemde ölmesinden dolayı en büyük aayı PRI çek- mıştir. "Dinozorlar" demek, partiyi çok yüzeysel bir şekilde analız etmek olur. PRI'da yakın zamanda yaşa- nan en önemli değişikük nedir? PRI. diğer partilerle ayru se- vıyede rekabet etmesi gerektiği- ni anlamıştır. Aynca, partinin mali durumunun şefTaf olması ve yöneticilerle, adaylann tayin edilme süreanin geliştirilip. da- ha açık bir hale getirilmesi ge- rektiğini anlamıştır. En önemli- si. hükümetin bir parçası ola- rak değil de ondan bağırnsız olarak yaşaması gerektiğini kavramıştır. Eski hükümet, ekonomik değişiklerin hükü- meti oldu, gelecek olansa pek çok politik değişikliğin hükü- meti olacak. Ömeğin, Zedillo, devlet baş- kaniannın haleflerini PRI aday- ları olarak tayin etme uygula- masını sona erdirebilir mi?" Çok dıkkatli olmalıyız çünkü ABD gibi ülkelerde uygulanan başkanlık sistemi, daha geniş maddi kaynaklan olan kişilerin tercih edilmesine neden oîabili- yor. Meksika'da da bu tür bir aynmcılığın ortaya çıkmasını istemeyız.