Katalog

Cumhuriyet İmtiyaz sahibi: Berin Nadi Genel Ya>ın Koordınatörü Hikmet Çetinkaya • Genel Ya\ın Danışmunı Orhan Erinç • Yazıışlen Mudürlen: İbrahim Yıldız (Sorumlu), Dinç layanç • Haber Merkezi Miidürü: Hakan Kara Dış Habcrlcr Ergun Balcı • Ekonomı. BiiJent Kızanlık • İstihbarat Yalçın Çakır • Yurt Haberlen. Mehmet Saraç • Makaleler: Sami Karaören • Spor Abdülkadir Yücelman • Duzeltme Abdullah Yazıcı Ankara Temsılcısı- Mustafa Balbaj • Haber Muduru- Ooğan Akm AtalurkBul- vanNo:125. Kat. 4. Bakanlıklar-Ankara Tcl 4195020 (7 Hat). Tclex 42344, Fax. (4)4195027 •İzmır Temsılcısı Serdar Kızık, H Zı>a Blv 1352 S.2 3 Tel 4411220 Telex 52359, Fax 4419117 »Adana Temsılcısr Çetin Yiğenoğlu İnönü Cd. ! 19 S No 1 K a l l . Tel-3522550-3522601-3522492, Tdex 62155. Fax. 3522570 Müessese Muduru- Erol Erfctrt •Koordına- tor Ahmet Korulsan •Muhasebe Bûleııt Ye- ner •Idare Hüseyio Gürer • Işletme önder Çeiik »Bılgı-işlern Naü lnal • Bılgısayar Sıs- tem: Vlürihet Çiler • Reklam R«*a Işttman VımlayıaveBtsacVenıGûn Haber Ajansı. Basın\e Yavıncihk ^ Ş Tüfkocağı Cad 39 41 Cıgalogl •_» 34334 Isl PK 2A6 IsunbıilTcl 10 2İJ) 5120^05(^0 hal)Tclcx :::46 Fax (I) 2I2)3HX?95 22TEMMUZ1994 İmsak- 3 52 Güneş: 5.43 Öğle: 13 15 Ikindı: 17.12 Akşam: 20.37 Yatsı: 22.19 Yılmaz Zafer'i sevenler Açıkhava'daydı • tstanbul Haber Serviâ - Sinema sanatçısı Yılmaz Zafer'in tedavi masraflannı karşılamak için sanatçı dostlan tarafından düzenlenen "Yılmaz Zafer Gecesi", önceki akşam Harbiye Açıkhava Tiyatrosu'nda gerçekleştirildı. Sunuculuğunu Çiğdem Tunç ile Kaan Girgin'in yaptığı geceye, Devlet Bakanı Yıldınm Aktuna, Kültür Bakanı Sağlar ile çok sayıda ses sanatçısı katıldı. Kültür Bakanı Sağlar, gecede yaptığı konuşmada, Türkıye'run çağdaş ve uygar bir ülke olduğunu, bunun da sanata ve sanatçıya gösterdiği saygı ile ölçüldüğünü belirtti. Devlet Bakanı Aktuna da sanatçılann böyle bir dayanışma içinde olmalannı son derece olumlu karşıladığını belirtti. YakJaşık 500 milyon liralık gelirin beklendıği geceye, aralannda Tank Akan, Berhan Şimşek, Fatma Girik, Halil Ergûn, Bülent Kayabaş, Müjdat Gezen ve Ayşen Gruda gibi sinema sanatçılan ile Ayşegül Aldinç, Nükhet Duru, Bendeniz. Aşva, SonerAnca. Ajlan-Mine gibi çok sayıda ses sanatçısı kaüldı. Lösemili çocuklara yardım • tstanbul Haber Servisi - Dünyaca ünlü saat markası, VVacheron Constantin, lösemili çocuklara yardım eli uzattı. Bizim Lösemili Çocuklar Vakfı'nca önceki gece, Kuruçeşme'deki Pasha Disko'da düzenlenen baloda, VVacheron Constantin'in bağışladığı bir saat, 195 milyon lirayla başlayan açıkarttırma sonucu, 360 milyon liraya işadamı Tufan Ünsal tarafından satınahndı. Sevgi yorganları •Haber Merkezi - Benetton, insanlan bilinçlendirmek amaayla bir süre önce başlattığı AJDS kampanyası çerçevesinde, Londra'nın ünlü Hyde Park'ında "Sevgı Yorganları" isimli bir sergınin organizasyonunu üstkndı. Dünyaca ünlü modacımız RÜfat Özbek'in de katkılanyla düzenlenen ve ATDS yüzünden sevdiklerini kaybedenlerin kaüldığı sergide, Afgan halılan. antika yorganlar, kredi kartlan, bayraklar, değerli kürkler ve taşlardan yapılan rengarenk yorganlann üzerine işlenen isimler, AIDS'e yenik düşenlenn ölümsüzleştirümesini amaçlanıyor. OrhaneJiTermik Santralı • BURSA (AA) - Orhaneli Termik Santrab'nın, çevreye zarar verdığı gerekçesiyle faaliyetinın durdurulması istemiyle kitle örgütleri ve kuruluşlarca açılan dava sonuçlandı. Bursa 1. İdare Mahkemesı, "'Santralın, desülfunzasyon tesisleri kurulup çalıştınlıncaya kadar faahyetinin durdurulmasına" karar verdi. İstanbul'da metropol astronomlan, kuyrukluyıldızın Jüpiter'e çarpması sonucu oluşanlekeleri gözlemlediler Yüzydın olayıTürkiye'denizlendi• Türkiye'nin tek ciddi amatör astronomu Haldun Menali ile arkadaşlan Boğaziçi Üniversitesi öğrenci otoparkında kurduklan teleskopla, çarpışma anından 15 dakika sonra saat 22.27'de gezegenin güneybatı kenannda meydana gelen lekeyi saptadılar. Ankara Üniversitesi'nden Ethem Derman ve arkadaşlan da IO uydusunda 15-20 dakika süren bir parlama görebildiler. ORHAN BURSALI Haldun Menali teleskopun başın- da havaya sıçradı, elleriyle bacakla- nnı dövdü ve "Tamam, işte bu ka- dar" diye bağırdı. "Leke kocaman, önceki çarpışmanın yol açtığı leke- den daha büyük!" Hepımız telesko- pun başına üşüştük ve sıraya girdik. 15 dakika önce Jüpiter'in görünme- yen yüzüne çarpan kuyrukluyıldızın en büyük parçalanndan birinin izinı arayacaktık Jüpiter'in parlak yüzeyı üzerinde... Haldun Menali, Türkiye'nin tek ciddi amatör astronomu. Profesyo- nel bankacıhğının yaru sıra amatör gökbüimciliğini sürdürüyor. Hal- dun, çarşamba günü aradı. Yüzyılın gök olayı olarak adlandınlan kuy- rukluyıldızın Jüpiter'e çarpma ola- yını, Boğaziçi Üniversitesi öğrenci O ^ k göriHdûğü noVta Q Gödenı bitjrnndcfa koiMM - - " • Horekeiyörö O " Ttmnuı'do olupn leke © 20 Teramuz'da oluşan leke Kuyrukluyıldızın Jüpiter'e çarpmasını tstanbul'da gözlemleyen tstanbul Metropol astronomlan, çarpışmanın oluşumunu ve gezegen üzerindeki etkilerini yukanda göriildüğü gibi çizdiler. 'Büyük çarpışma' beklenen şiddette gerçekleşmecü DışHaberferServisi- Shoemaker-Levy kuyrukluyıldızının Jüpiter'le çarpışması sürüyor. "Yüzyılm uzay olayını" günlerdir teleskop başında izleyen astronotlar, dün de üç parçanın arka arkaya Jüpiter'e çarpmasma tanık oldular. Uzmanlar. üçateş topunun kısa aralıklarla Jüpiter'e çarpmasının gezegende kimyasal reaksiyonlara yol açabileceğini bildiriyorlar. "Binyüm olayı" olması beklenen önceki günkü çarpışma ise astronomlan hayal kınklıgına uğrattı. Güney Afrika'daki uzay gözlem istasyonundaçabşan bilim kadını Patricia VVhitelock, Ql adı verilen parçanın Jüpiter'e çarpışının çok çabuk gerçekleştığıni bebrterek "Öncekiler 20 dakika kadar sürmüştü. Bu ise ilk anda çok parlak bir ışık verdikten sonra 10 dakika içinde söndü. Ben gerçek bir büyük patlama (big bang) bekuvordum" dedi Shoemaker-Levy kuyrukluyıldızının 21 parçası içinde en parlak ışığı Q1 'in verdiğini de bebrten Whitelock "BelkideÇrioIuşturan parçacıklar farklı madddelerden meydana gelmiştir ve bu da çarpmanın hızmı azaftırnştır" yorumunu yaptı. Gözlem istasyonunun sözcüsü David Laney olay anında ışık dalgalan tespitettiklerini bildirerek çarpışmanın Jüpiter'de sarsılmalara yol açmış olabileceğıni söyledi. Laney, "Bu tahminin doğnıluğumı anlamak için eldeki verileri inceüyoruz. Eğer gerçekse bu bilim adamlan için çok ilgjnç bir bulgu olnr" diye konuştu. Shoemaker-Levy kuyrukluyıldızının Jüpiter'le çarpışması cumartesi günü başlamış, "ind tanesi" adı verilen parçalann en büyüğü olan H parçası gezegene pazartesi günü çarpmıştı. otoparkında kurduklan telesko- puyla gözlemlediğini heyecanb he- yecanlı anlattı ve gözlem raporu ile gözlem sırasında görüp çizdiklenni faksladı. Yineaynı yerde, kuyruklu- yıldızın en büyük parçalanndan bi- nnin daha gezegene çarpması göz- lemlenecekti. Gece gözlem yerine vardığımızda Haldun ve üç arkadaşı, teleskopu Jüpiter'e doğru kurmuşlar, tartışı- yorlardı. Çarpma olayı saat 22.12 - de gerçekleşecektı. Henüz yanm saat vardı. Çarpışma anını görme- miz iki nedenden dolayı söz konusu değildi. Birincisi, hareket hab'ndeki ve gezegenin belki de binde biri bü- yüklüğündeki kuyrukluyıldızı teles- kopun görüntü alanına alabibnek mümkün değildi. Ikincisi, çarpışma- nın, gezegenin arka yüzünde gerçek- leşmesiydi. Dünyanın hiçbir yerinde hiçbir gözlemci çarpışma anını göz- lemleyemeyecekti. Çarpışmadan 15 dakika kadar sonra eğer şansımız varsa, olayın izini minicik bir leke olarak Jüpiter'in yüzünde görebile- cektik. Bu 15 dakika içinde gezege- Olinka'Cola' olduÇok mutlulardı. Doğal ortamlannda, ama... Sonra... Sonra yakalandılar. Kendi 'toplum'lanndaki asıl adlan neydi bilinmez, ama Köln Hayvanat Bahçesi'ndeki bakıalan (belki de Sibirya dolaylanndan geldikleri için), onlara Olga ve Olinka dedi. Yaşamlan zaten pek çekilir gibi değildi. Tamam, yemekleri, bakımlan iyiydi, eksikleri yoktu, ama ya özgürlükleri?.. Siz hiç kutuplarda kamyon, uçak. otobüs gördünüz mü? Onlar da görmemişti. Geçen aylardan bir gün, yine yüklediler Olga'yla Olinka'yı. Ver elini Viyana. Bir kere insana tutsak olmuşlardı ya, sonuna kadar kullanılacaklardı. Olga'yla Olinka'njn Köln'den Viyana'ya ulaşım ve Viyana'daki bakım masraflannı da bir fîrma, Coca Cola firması üstlenmişti. Eh, Olga'yla Obnka'ya sorulmamıştı, ama insanlann dünyasında 'işler' böyle yürüyordu; madem ki parayı onlar vermışti, adlanru da değiştirebilirlerdı. Artık birinin adı 'Coca', diğennin "Cola." Sizce adlannı sevmişlermidir?..(Fotoğraf: REUTER) Yeşiller veçevreciler, 4 50 yıl yeter' sloganıyla uluslararası kampanya başlattı IMFve DünyaBankası'nakurtbenzetmesi ERGÜNAKSOY ANKARA- Kuruluşunun 50. yıbnda Dünya Bankası ve IMF'ye karşı yeşiller ve çevreciler tarafından, '50 yıl yeter' sloganı altında uluslara- rası bir protesto kampanyası baş- latıldı. İngiltere, İspanya ve Hollan- da'da yürütülecek olan kampanyanın Türkiye Koordinatörü Arkadaş Çev- re Grubu Sözcüsü Songül Saydam, iki kuruluşun uyguladıkları ekonomik pobtıkalarla ülkelerin doğal kaynak- lannı tükettiklenni savunarak "IMF ve Dûnya Bankası, Kınnızı Başlıklı Kız öyküsündeki kurt gibiler" dedi. Green Screen (Yeşil Ekran Örgütü) kurucu- lanndan Ümit Öztürk de IMF ve Dünya Bankası'nın ekonomik hastab- klan iyileştireceğine, daha da ağı- rlaştırdığına dikkat çekerek IMF ve Dünya Bankası'nın insanlar arasında- ki uçurumu büyüten politikalanndan vazgeçmesinı istedi. ASEED (Kalkınma, Çevre, Eşitb'k ve Dayanışma İçin Eylem Orgütü), • İngiltere, İspanya ve Hollanda'da yürütülecek olan kampanyarun Türkiye Koordinatörü Arkadaş Çevre Grubu Sözcüsü Songül Saydam, "IMF ve Dünya Bankası 'Kırmızı Başlıklı Kız' öyküsündeki kurt gibidirler. Verdikleri ekonomik reçetelerle ülkelerin doğal kaynaklannı tüketiyorlar" dedi. YEE (Gençh'k Çevre ve Avrupa Örgü- tü). 3W1 (Önce 3. Dünya Örgütü). Green Screen ve Türkiye'den Arkadaş Çevre Grubu, adil olmayan ekonomik pobtikalanndan ötürü, kuruluşlannın 50. yıldönümünde IMF ve Dünya Bankası'na yönebk uluslararası bir 'protesto' kampanyası başlattılar. IMF ve Dünya Bankası'nı Latin Ame- rika, Afrika ve Asya'da uyguladıği ekonomik pobtikalanndan dolayı suç- layan çevrecilerin, kampanya boyun- ca 'SO yıl yeter' sloganını kullanacak- lan bıldırildi. Kampanyanın Türkiye Koordinatörü Arkadaş Çevre Grubu Sözcüsü Songül Saydam, IMF ve Dünya Bankası'nın 50 yıl içinde dün- yayı yaşanmaz hale getirdiğini öne sürdü. Saydam şunlan söyledi: "Bu iki kuruluş geri kalmış ülkelerin adeta kanını emiyor. 1991 yılında Ku- zey ülkelerinden Güney ülkelerine 38^ milyar dolar kaynak aktanlarak Gü- ney ûlkeleri borç tuzağına düşürübnüş- tür. Güney ülkelerinin batmalan yö- nünde ağır yaptınmlar uygulamyor. Bu iki kuruluşun ağuıa düşen ülkekr bunun bedelim, gecmişi, bugünü ve geleceği ile ödemek zorunda kalıyor. Yaptsal yardım programı adı altuıda uyguladı- kları reçetelerle ülkelerin doğal kay- naklannı tüketiyorlar." IMF ve Dünya Bankası'nı, ana- malcı (kapitalist) ve yayılmacı dünya sisteminin kumanda merkezi olarak niteliyen Saydam, üye olmayanülkele- re bu iki kuruluşun kapılannın kapab olduğunu anımsatü. IMF ve Dünya Bankası'nın başta ABD olmak üzere, Japonya, Fransa, Almanya ve Ingilte- re'nin güdümünde olduğunu belirten Saydam. görüşlerini şöyle dile getirdi: "IMF ve Dünya Bankası, Kırmızı Başlıklı Kız öyküsündeki kurt gibidir- ler. Karar vermedeki en büyük güç ABD'dir. Bu kuruluşlann uzmanlannm büyük bölümü de ABD'lüerden oluşu- yor. Ekonomik, ekolojik ve kültürel maske altında ûlkeleri borçlandırarak ekonomik yönetinuerine d koyuyoriar. Bu ülkelerin kaynaklarını ise Kuzey'e aktanyorlar. Bu iki kuruluş, tıpkj Kris- tof Kolomb'un Amerika yerlflerini cam parçalanyla aldatması gibi,ülkele- rin en değerli kaynaklarını ellerinden alıyoriar. 1980'den sonra bu iki kurnlu- şun reçetelerini uygulayan Türkiye, güçleneceği yerde zayıflıyor. Bu ekono- mik gidiş, toplumu >e bireyi olamsnz yönde etkiliyor. Bozulan insan da en bü- yük zararı çevreye veriyor." Merkezi Ingiltere'de bulunan Green Screen kuruculanndan ve Arkadaş Çevre Grubu Avrupa Temsilcisi Ümit Öztürk de IMF ve Dünya Bankası'nın eylüldeki toplantıya yönebk eylem takvimi oluşturacaklannı açıkladı. nin çarpışma bölgesi yüzünü bize döndürecekti. Bu bekieyiş sürerken Jüpiter'i te- leskoptan tanımaya çalıştım. Üze- rindeki halkalan ve dört uydusunu görmem gerekiyordu. Önceleri be- yaz yuvarlak halindeki gezegenden başka bir şey göremedim. Deneyimli gözlemcilerimiz. Hal- dun Menab', astronomi bölümünü yenı bitiren Gamze Nurcan ve tÜ Fen Fakültesinden Erkan Lçar, gö- zümün Jüpiter'e. çevresine ve aynnülan görmeye alışması gerekti- ğini söylediler. Bir süre sonra çevre- sindeki dört uyduyu gördüm. tkisi, Ganymede ve Caüisto, gezegenin iki ayn yanında uzakta ve birbirine si- metrik duruyorlardı. lo ve Eurepo ise yan yana ve gezegene yakın do- lanıyorlardı. Daha sonra gözlerim Jüpiter üzerindeki halkalan, daha doğnısu kuşaklan seçmeye başladı. Heyecanb bekieyiş Ayın 18'inde gerçekleşen çarpış- manın lekesini de görmem gerekti- ğini belirttiler. Ama bu konuda gö- züm tembelük yapmayı yeğledi. Haldun, Türkiye'de çarpışma so- nuçlanni ilk kendilerinin gözlemle- diğini bebrtti. tstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi gökbilimci- leri de kendi teleskoplannın başında heyecanh bekieyiş içindeydiler. Bu arada çarpışma ohnuş ve Jüpi- ter'in yüzünü bize döndürme zama- nı bile gelmişti. Haldun Menali, teleskopun başı- na geçti. Çıpğı basması çok uzun sürmedi. Evet, 15 dakika önce ger- çeklesen çarpışmanın lekesi işte ora- da, önceki günkü lekenin biraz öte- sindeydi. Gamze Nurcan da uzun süre baktıktan sonra lekeyi gördü- ğünü belirtti. Zafer kazanmış spor takımı oyunculan gibi eller birbirine vuruldu. İşte amatör gökbilimcinin en mutlu olduğu an!... İşte gözlem raporu Sırayla teleskopun başına geçtik. Lekeyi, daha doğnısu lekeleri göre- cektiîc. Gözüm bebrtilen yerlerde beUi bebrsiz siyah noktalar seçti. Ama ilk kez Jüpiter'e bakan birin- den de ancak bu kadar performans beklenebiürdi!... Haldun Menali her gözlem yapö- ğında gidiyor ve gördüklerini not ediyor, şekıl çiziyordu. İşte gözlem- cinin raporu: "Amatör göztemti grubu 20 tem- muz günü aynı yerde Jüpiter'i göz- lemledi. tlk gördükleri oluşum 18 temmuz akşamı meydana gelen leke oldu. Çarpışmadan iki gün geçmesine rağmen lekenin biraz sönük oka da görünmesi, çarpışmanni şjddetine işaret ediyordu. Bu aksamki Çarpı- şma anmdan 15 dakika sonra saat 22.2Tde gezegenin güney batı ke- nannda bir leke görüldü. Bu leke, 18 temmuz akşanunınkine orania en az iki kat büyük ve daha koyu renktey- di. Bu durum çarpışınanın daha şid- detti olduğunu gösteriyordu. Aynca yeni lekenin oVal biçimi daha uzundu. Bunun nedeni yeni carpışmada Jüpi- ter atmosferîne çarpan kuyruk- hıyıldız parçasmın bir öncekine göre daha az eğünle girnıesiydi. Lekenin yüzeydeki doğrultusu diğerinin tersi- ne, güneydoğu - kuzeybatı yönûne doğruydu. Saat 23.09'da teleskoptan bakıldığroda her iki lekenin gezegen yüzeyinde oluşturduğu görüntü son derece ilgjnçti. Göziem saat 23.15'tK sonaerdi." îstanbul metropol astronomlan yıne en iyi gözlem yapan grup ol- duklannı bebrtiyorlardı. Çünkü tüm Türkiye'de yeni oluşan lekeyi kesin tek başlanna gözlemlemişler- di. Üniversitelerde ise aynı başanda bir .gözlem yapüamadığı öğrenile- cekü. Ankara Üniversitesi'nden Et- hem Derman ve arkadaşlan IO uy- dusunda çarpışmanın etkisi nede- niyle 15-20 dakika süren bir parla- ma gözlemleyeceklerdi.