Katalog

7HAZİRAN1994SAU CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 13 Ucuzkonut yapımı • GAZİAN- TEP(AA)- Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanı Yiğit Gülöksüz, İstanbul, İzmit ve Ankara örneğinde olduğu gibi, GAP kapsamında yer alan illerde de ucuz konut yapımının planlandığını biJdirdi. Vergide son gün • AıNKARA (AA) - Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerinin ödemeleri gereken, Ekonomik Denge Vergisi'ne ait beyanname verme ve ilk taksidini ödeme süresi bugün sona eriyor. Maliye Bakanlığı'ından yapılan açıklamaya göre mükelleflerin bugün mesai saati bitimine kadar Ekonomik Denge Vergisi beyanında bulunrnalan ve birinci taksitlerini ödemeleri gerekiyor. Döviz büpolanna baskın • İSTANBUL (AA)- İstanbul Mali Şube Müdürlüğü'ne bağlı ekipler, döviz bürolanna ve Doğu Bank İş Hanı'ndaki işyerlerinde denetimlerde bulundu. Fiş keşmediği belirlenen 3 döviz bürosu kapatıldı.Denetlemelerde, fış kesmeyen ve bu yolla vergi kaçakçılığı yaptıkları belirlenen 3 döviz bürosu kapaularak belgelerineel konuldu. İhatedeteklif •ANKARA (ANKA)- Hazine, yann yapacağı bir ve üç ay vadeli ihalelere belli bir faiz oranıyla çıkmayacak. İhalelerde miktann yanı sıra faiz teklifı de alınacak. Kıbns Banş Harekâtı nedeniyle ABD ve Avrupa'nın engellemeleri yüzünden iletişim yatınmlan aksayan Türkiye, Teletaş'ın ilk hali olan Arla şirketi kanabyla gerekli teknolojiyi Belçika'dan getirdi ABD ambargosumı Teletas dehııisti VTELETAS HALUK GERAY Eski adıyla Arla, yeni adıyla Teletaş'ın.» yabancılann eline geçmesiyle nelerin kay- bedildiğini anlamak için gerilere gitmek gerekiyor. Fikret Yücel ve arkadışlannm, 8 ay calıştıktan sonra hazırlayıp, 1967*de MGK'ya verdiği rapor, telekomünikas- yon sanayiinin ulusal bir nitelikte gelişü- rilmesinin. ulusal güvenlik açısından "ge- rekli, hatta zonmlu" olduğunu vurgulu- yordu. Bu görüşün ne kadar doğru oldu- ğu. 1974 Kıbns Banş Harekatı nedeniyle Türkiye'ye uygulanan ambargo sırasmda ve 1990'da Sovyetler Birliği dağıldığında anlaşılacaktı. PTT Araştırma Laboratuvan calış- malan, İstanbul, Tahtakale'de halen bu- lunan telefon santralının binasının üst katlanndan bırinde başlaülmıştı. 600 met- rekarelik alanda başlayan çalışmalar, 1971 "de, Ümraniye'de alınan arsalara inşa edilen 6 bin metrekarelik bir alana ak- tanldı. Arla. Teletaş'a dönüştükten sonra Ümraniye'deki tesislerin alanı 60 bin met- rekareye ulaşmıştı. Arla'da yürütülen araştırma çalışmalan arasında, telefon konuşmalannın birsant- raldan diğerine aktanldığı hat üzerinde kullanılan. çoklayıalar da bulunuyordu. Çoklayıcılar. bir bakır kablo üzerinde, birden fazla telefon veya diğer iletişimin yapılmasını sağlayan araçlar olarak tanı- mlanıyor. Tübıtak'ın katkılanvla da Ar- la"daki yerli teknoloji yaratma çalışma- lan, pek çok konuda. diğer ülkelerdeki benzerleriyle kıyaslanabılır duruma geldi. Çalışmalar, bir süre sonra üretıme dönüş- tü. Çünkü. geliştirilen ürünlen. Türkiye"- de üretecek başka kuruluş bulunmuyor- du. Bu üretım miktarlan başlangıçta çok az olduğu için bilimadamlan ve destek personeli dışında sürekli personel yoktu. İtalya ret, Alcatel ısrar ediyorÇeviri Servisi- ftalya'da secimlerden sonra gündemin ikinci maddesini, telekomünikasyon oluşturuyor. Önümüzdeki aylarda özelleştirilmesi düşünülen devlet kontrolündeki telekomünikasyon hizmetlerine birçok büyük şirket ortak olmak istiyor. Bunlann arasında en çok dikkat çekense Fransız Alcatel-Alsthom şirketi. La Repubblica gazetesinin haberine göre Alcatel, İtalyan telekomünikasyon ağını denetleyen STETe ortak olmak için son allı aydırsayısızöneride bulundu. Ama hepolumsuzyanıtaldı. Buna karşın Alcatel, İtalya pivasasına girmekten vazgeçmiş gözükmüyor. Alcatel. İtalyan telekomünikasyonuna ilk olarak Telettra şirketini alarak girdi. Fiat tarafından Alcatel'e satılan Telettra İtalya'nınen önemli yayın-iletişim şirketlerin bin. Bu önemli girişim sonrasında İtalya'da daha çok yayılmak isteyen Alcatel, STET'e göz koydu. İtalya"daki tüm telekomünikasyon ağlannı denetleyen STET'in bağlı bulunduğu IRI'nin başkanı Romano Prodi'yse Fransız şirketinin önerilenni kesin bir şekilde reddediyor: "Ben burada oiduğum sürece, söz konusu bile olamaz." Ama Alcatel. inatla gınşımlenni sürdüyor. Avrupa'nın öndegelen iki telekomünikasyon şirketi arasındaki bu durum, sadece basını değil, İtalyan sanayicilerini ve politikacılan da ilgilendiriyor. Bu tartışma sanayicileri ıkiye böldü. Hatta hükümet üyelen arasında da aynlıkyarattı. PTT'den bazı teknisyenler. üretim için ge- çici görevle Arla'ya gönderiliyordu. 1974 yılına gelindiğinde Türkiye, Kıbns'ta kendi kökünden insanlara karşı soykınm uygulanması karşısında. Banş Harekâtı >aparak adaya cıkartma yaptı. Bunun arkasından da ABD'nin Türkiye'- ye karşı ambargosu gündeme geldi. ABD, Türkiye'ye hiç kredi açmıyor, firrnalannın da Türkiye ye ürün ve teknoloji satışına izin vermiyordu. Oysa. hem askeri hem si- vil iletişim gereksinmesi açısından, Türki- ye'nin hızla yeni iletişim sistemlerini kur- ması gerekiyordu. Telekomünikasyon sis- temlerinde kullanılan, direkler üstünden çekilen "havai hattann" yerini. radyolink- ler kullanılarak yapılan radyo iletişimi alı- yordu. ABD'nın dün>a devlerinden olan ITT firması. bu alanda en ileri teknolojiye sa- hiptı. Arla, lisans anlaşması yaparak on- lann teknolojisini bir an önce almak ve üretime geçmek durumundaydı. Türki>e'- nin ekonomik durumu nedeniyle döviz ödeyerek Avrupa'dan mal alması müm- kün değildi. ITT ise ürünlerinin lısansını satabileceğini, ancak ambargo nedeniyle bunun olamayacağını bildirdı. Arla, çalı- şanlan bunu aşmanın da formülünü bul- dular. ITT. lisansı önce Belçika'daki yav- ru firması olan BTM'ye satacak. Türkiye. lisansı Belçika'dan almış olacaktı. A>nca, gerekli parayı da Belçika hükümeti İcarşı- layacaktı. Boylece. ABD ambargosu. Ar- la'nın formülüyle delinmış oluyordu. ABD'nin bu formüle yapacağı bır şey yoktu. İmzalanan lisans anlaşması sonrasında. Arla hızla üretime geçti. İlk gereksinme duyulan sistemler. lisans anlaşması eerçe- vesinde "önalımla" karşılandı. Daha son- ra yerlı katkı oranı arttı vesatın alınan tek- noloji. araştırma çalışmalanjla geliştirile- rek kendi radyo-link teknolojisine sahip oldu Arla. Üretim için PTT'nın kendi per- sonelini görevlendirmesi yeterlı olmama- ya başladı. Arla, kendi personeleni isîıh- dam etmeye başladı. 1980'lerin başına ge- lindiğinde, Arla'da. 630 işçi üretim yapı- yordu. için Teletaş a baskı yaptı Bütçe nakit açığı genişliyor • Konsolide bütçe nakit açığı bu yılın ilk dört ayında 64.1 trilyon lira oldu. Nakit açığının fınansmanı için 77.7 trilyon liralık net iç borçlanmaya gidildi. Otomobil Hazine bonosuna carptı H azine'nin yüksek getirili halkasatışı, otomobil piyasasını da etkiledi. Hazine bonosu almak için ellerindeki otomobilleri satmak isteyenler ikinci el piyasayı vurdu. Döviz krizi sırasmda dolar ve markalabilmekiçin ellerindeki otomobilleri satanlar aynı tepkiyi şimdi de devlet kağıdı almak için gösteriyor. Hazine'nin 3 aylık yüzde 50 getirili bonoları piyasaya sürmesinden bu yana ikinci el satış ağırlıklı günlergeçiriyor. Otomobil sektörü gittikçe düşen talebi çeşitli yollarla canlandırmaya çalışıyor. Renaultelindeki stoku eritmek amacıyla belli tarihler içerisinde otomobil alanlara benzinı bedava veren bir kampanya başlattı. Öte yandan yerli otomobılde en yüksek pazar payına sahip olan Tofaş ise ışçı çıkarmakararı aldı. Tüm bu gelişmelerın ardından Başbakan Tansu Çiller de otomobilcılere 'ihracatyapın' uyarısmda bulundu Otomobilcilerin bu kararlar ve açıklamalar ile tekrar talebi yükseltmelerı zor görünüyor. Otomobıli yatırım amacıyla alanlarınsayısı iyice azalırken, üç ayda net yüzde 50faızli Hazine bonosu almak isteyenler de satıyor. Busatıcılarınıçinde otomobıllerinisatıpfaizgeliri ile yenıden otomobil almak isteyenler de var. Bu da önümüzdeki aylarda otomobil talebıni bır miktar arttırabilir. Tabii Hazine daha yüksek getirili bono çıkarmazsa. • OTOMOBİLMZİN DEĞERİ (MİLYON TL) Şahfl Kırt* TemmS TempraSM* Renm(12TXTora6 Rrartfistf ferautManager FcrtTamais FcrtTamB20 Opevectra-a m 70-7» 8 5 * 7M0 9M7 86-95 77-82 8 5 * 7440 8M5 82-90 100-110 9049 115-130 7M7 97-106 96-105 110-120 95-104 110-120 10»-'10 »135 • 135-150 82-61 105-120 92-102 120-140 110-120 125-137 106--2O 115-125 !20-'30 135--45 150-1» 180-203 200-235 120-140 M0-160 35-105 129-125 137-155 125--35 160-ifl) 165-170 •ao-ac 120-130 iso-m 145-'5O 165-175 200-220 235-275 140-160 160-175 2SO-275 28S-3'5 1K IOS-'H •25-1* 149-165 HO-150 170-180 UC-19C 2OM20 130-145 140--50 150-165 W90 22O-2S) 2 7 W 0 160-175 '75-215 275-310 3-5-355 140-165 180-200 T5.'87 •90-200 •95-220 240-250 '45-160 150-180 170-190 195-210 250-285 315-370 175-215 215-245 310-350 380*0 IKn. 173 212' 2935 315' 384 4255 474 6 2063 2217 260' 352i 4619 5978 3774 473 5546 6405 İTHAL Mna)esl90D MscedB20DD 66-70 85-KB 180-200 90-103 4KH0O 4S0-5O0 44M80 SNHB0 «0430 HonöaC-vıcHadact ToyotaACorai4GL 7S« tamo 18O-200 2*0-2^0 '80-210 250-280 20025 280-310 215-245 100-110 500-560 500-580 4&560 SS6-750 450-5M 6S0-740 «0-175 230-250 200-230 190-210 250495 85-10C r'5-125 200-230 260-260 215-250 27O-300 245-275 285-315 245-265 115-123 TfrBSO •5OS0 56t*i' 785430 530-590 75O400 180--9S 260-290 230-250 240-250 20Ck230 215-230 310-350 230300 270-295 100--20 T30--45 245-270 300-335 25O-280 350-400 275-300 37M30 280-330 '20-'S 8D-9M 87O«0 S5O730 360-960 90450 800900 200-2-5 300-330 310-350 250-270 240-250 23CK5C 390-l'C 3DO-35C 3'5-345 1»! 12O--35 15O-M5 270J2D 350-415 270-315 435-5-5 3 3 W 0 450-535 350410 130-145 950-1050 950-1050 S5G-9» 1100-1200 650450 900-1100 220-250 330-400 430485 2T>350 SC38C 430-55C 350-OC 39042C OKn. 2056 3026 65S 9167 4888 9026 5622 648; 816 2099 2270 2-270 280 2600 2200 2600 329 526 612 437 6 552 334 9» 6335 521 ANKARA (ANKA) - Konso- lide bütçe açığında yaşanan nis- pi iyileşme. nakit açığında ve açığın fınansmanı için gidilen borçlanmada görülmüyor. Bütçe açığının yüzde 55 oranın- da arttığı bu >ilın ilk dört ayın- da nakit açığındaki büyüme yüzde 114.5. açığjn finansmanı için gidilen borçlanma ise yüzde 198.6 oranında büyüdü. Bu yılın ilk dört ayındaki konsolide bütçe nakit açığı 64 trilyon 73 milyar lira olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı dö- nemindeki nakit açığı ise 29.9 trilyon lira olarak açıklanmıştı. Nakit açığının 55 trilyon 533 milyar liralık bölümünü de dö- nemdeki bütçe açığı oluşturdu. Verilen avans ve kredilerdeki 960 milyar ve alacaklardaki bir trilyon 123 milyar liralık artış- larla. bütçe emanetlerindeki 10 trilyon 520 milyar liralık azalış nakit açığını büyütücü, ödene- cek çeklerdeki 4 trilyon 63 mil- yar liralık artış ise açığı küçültü- cüetki v:ıptı. Hazine. nakit açığının fı- nansmanı için bu dönemde net olarak 77 trilyon 651 milyar li- ralık borçlanmaya gitmek zo- runda kaldı. Borçlanmanın bü- yük bölümü Merkez Bankası'- ndan kısa vadeli avans kullanı- larak gerçekleştirildi. Bu dö- nemde net olarak 55 trilyon 694 milyar liralık kısa vadeli avans alındı. Açığın fınansmanında ikinci olarak en fazla başvuru- lan yol ise dış borçlanma oldu. Net 15 trilyon 44 milyar lira dış borçlanmaya gidilirken. bono- lar yoluyla alınan net iç borç ise 12 trilyon 698 milyar lirayı bul- du. Tahviller yoluyla gidilen iç borçlanmada ise net olarak 5 trilyon 758 milyar lira azalma yaşandı. Hazine, 1993'ün ilk dört ayı- nda 26 trilyon liralık borçlan- maya gitmişti. Bu yılın ilk dört ayında yapılan net iç borçlan- ma geçen yıla göre yüzde 198.6 oranında büyümüş oldu. IŞÇEMN EVRENEVDEN ŞÜKRAN KETENCİ Satıyorum, Saaattım... Dün sabah KOİ'nin, ORÜS'e bağlı 23 işletmenin ayrı ayrı satışını öngören ilanını görürtce, "hızlı, haksız, ne pahasına olursa olsun özelleştirme" yolundaki hükümet kararını bildiğim halde, ınanmak istemedim, içim burkuldu. Doğrusu, özel bilgilerim nedenı ile ORÜS'ün satılmaya kalkışı- Imayacağını, kurtarılacağını umuyordum. Orman ışletmelerinin, orman köylülerinin yaşamlarındaki özel yeri, Türkiye'ye dağılmış olarak yörelerinin başlıca gelir kaynağı ve sanayısi olma niteliği, ormanla-ın korunması- ndaki ışlevı, ışçilerı için yaşamsal önemi.. gibi çok önemli, çoğu KIT için de geçerli olan çok çeşitli ve boyutlu nedenleri saymayacağım. Bir tek somut gelişmenin üzerinde duracağım: Sözde, hükümetin KİT'lere ve ekonomik krize ilişkin ana sorunu, büyümekte olan kamu açığı ve ıhracata yönelik üretımı gerçekleştırebılmek. ORÜS'ün, en az gelecek 1-1.5 yılında, ihracata yönelik üretim yapmasını sağlayacak bir büyük siparışin yapılmış ön anlaşması var İşletmenin geçici işçılerının dahı tümü ile ışe alınmasını sağlayabilecek yaklaşık 100 milyon dolar getiri sağlayacak ihracat anlaşması, tek başına işletmeyi ayakta tutacak nitelikte. Yabancı işletme, alımı sürdürmek için kamu güvencesinı ve üretımde yerlı tomruk kullanılmasını istiyor. özelleştirme, bu ihracat pazarının kaybedilmesı anlamını da taşıyor. özetı, ORÜS'ün satılması için ortada gerekçe kalmadığı gibi, satılmamasını gerekli kılan bır dızı neden var. Apartopar, adeta el altından satılmak üzere ışlerın kotarıldığı anlaşılıyor. işin ıçinde olması gereken ORUS yönetımi de dahıl, işçılerin örgütlü olduğu Ağaç-lş Sendıkası, Orman Mühendislerı Odası'nında haberi bizim gibi gazete ılanından duyup şok oldukları ortaya çıkıyor. Daha önce satışı başarı- lamayan ORUS'un, bu kez ne pahasına olursa olsun satı- labılmesi ıçın, ışletmelerin ayrı ayrı ya da tek tek satılmak üzere tümü için ve pazarlık usulü ile satış yapılması karara bağlanmış bulunuyor. Belli ki hükümet, KOİ bu işte gözükara gıdıyor. Et Balık Kurumu ve SEK'lerde olduğu üzere daha kımse ne olup bıttiğini anlayamadan, ışi bitiriyor. Mezat satıcısı gibi "Sa- tıyorum, saattım" sözcüklerinin arka arkaya söylenıp, işın bıtırıldiğı bır yöntemı gelıştırmiş bulunuyor. Cumartesı günü Kamu Sendikaları Platformu'nun eko- nomik pakete ilışkın toplantısı için Burdur'daydım. SEK'in sattldığı haberi süt uretıcıleri arasında büyuk bir panik ya- ratmış. Aldığı söylenen özel firma ile geçmışten yaşadıkları çok acı deneyimlerı var; özel fabrıkası ıçın aldığı sutlerın parasını ödememış. Şimdi herkes korku ıçinde, "SEK gıtmışse, bız de yandık. Tekel olunca aiım fiyatlannı da kırar, ödeme de yapmaz. Bizi doğduğumuza pişman eder" dıyor. Bu arada ağızlarda dolaşan satış fıyatının da arsa değerinın gülünç bır bölümü olduğu söyleniyor Göle kadar uzanan SEK'in çok değerli tesis ve arazılerı gösterılerek "Bunlar satılır mı? Hele de bu fiyatlara" biçımınde hayıflanılıyor. Istanbul'a dönünce, Burdurluların hayıflandığı ışin ger- çekleşmış olduğunu öğrendim. KİT satışlarında artık yeni geliştirilen yöntemlerle,sahiplerı, işletme yönetımlerı, ışçıler, oraya bağımlı yaşayan kıtleler ne olup bıttığını öğrenemecfen, tepkisini koyamadan, her şey kotarılmış oluyor. Bir ise yaramaz yıne de Türk-lş'ın, Hak-iş'in yöneticilerine bir küçük anımsatma yapmak gereğıni duyuyorum. Hak-lş yöneticilerı, satışlarda işçiler adına alıcı olmak, satışların kamu yararına yapılmasını denetlemek ıddiasındaydılar. Bu olup bıtene ne dıyorlar? Türk-lş'in başkanı ise ozelleştirmeye ideolojık olarak toptan karşı çıkmayıp, haksız uygulamalarına karşı çıkmaya kararlı olduklarını söylüyordu "Henüz ortada uygulama yok" dıyordu. Sayın Bayram Meral sendikacılıkta ışin ıçınden sıyrılmak için yeni bir yöntem gelıştırdi. Sorun gündeme geldiğınde, "Olamaz, hele bir gundeme gelsin" diyor Olurken ortalıktan kayboluyor. Bıtınce de iş işten geçmış oluyor. Geçici işçiler sorununu böylece nalletfi. Galiba kesın sayısını öğrenemediğimiz, 30-40 kişi olduğu söylenen ILO seferı, ışçinin parası ile tatil ve sorunlardan kaçış gezısinden dönüp, haziran sonuna kadar başkanlar kurulunu toplamayarak, bır sürü özelleştirme uygulaması, işçi çıkarması, ücretlerı sözleşmelerın altına çeken uy- gulamalardan da hesap vermeden sıyrılmış olacaklar Ne de olsa hükümetin yolundan gidiyorlar. Onlar da ışçıler için "Satı- yorum, saattım" dıyorlar. Rİ ZIN NKASI