Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 HAZİRAN 1994 ÇARŞAMBA 12 KULTUR Orhan KemaTle40 yü öncekiîstanbuTda KONUR ERTOP Orhan Kemal'ın anısı biz tanışlan için hala taze. Onun yapıtlan da tazeli- ğini koruyor. Bu yapıtlann günümüz- de çok yakın ilişkileri var. Günümüzün ekonomik, siyasal, küJtürel yaşamı, kentleşme olgusu, köşe dönnıe hevesi ile onun ömeğin Gurbet Kuşian romanında anlattı- kJannjn yakınlığı dikka! çekicidir. Yayımı ûzerinden 32 yıl geçen bu yapıtı yazanmız, çok başanlı Bereketli Topraklar Üzerinde romanının de- vamı olarak tasarlamıştı. tlk romanda (1954), Sıvas'ın Ç. kö- yûnden duvara ustası tflahsıan Yu- suf. Çukurova gurbetindeydi. lkinci yapıt (1962), oğlu Mehmet'in ve daha sonra öteki çocuklanyla birlikte Yu- sufun, İstanbul'daki gurbetçilik serii- venini konu edıniyor. Olaylar DP yönetimi sırasında, 6-7 EylüJ (1955) yağmalamasından sonra- ki ve elbette 27 Mayıs'tan bır süre ön- ceki dönemde geçmektedir. DP'li baş- kanın İstanbul'daki kıyasıya imargiri- şimi. geniş ölçekli kamulaştırmalar, plansız-programsız yıkımlar, nüfuz ti- careti, parti çekişmelen, Vatan Cephe- si uygulaması romanın kapsadığı bir yıllık süreye damgasını vuran olay- lardır. tstanbul gurbet seriiveni lstanbul gurbetınde serüvenine yo! işçisi olarak başlayan Ifiahsızın Meh- met. kendi kendıne okuma yazma öğ- rerur, duvara ustası olur. Kabamal- müteahhit Hûseyin Korkmaz'ın yanı- nda çalışmaya başar. Korkmazlann hizmetçisi köylü kıa Ayşe ile evlenir. Babasıyla bacısını ve iki erkek kardeşı- ni yanına getirir. Ancak Vatan Cephe- si'ne girmesi için yapılan baskıya karşı çıkarak köşkten aynlıp yapılarda çalı- şmaya başlar. Kansı iplik fabrikasın- da işçi olur. Rûzgann estiği yöne dön- meyi beceren babası Yusufla arası açılmış, Yusuf köşkte ve kabzımal dükkanında ondan boşalan yere geç- mıştir. Mehmet'in tamamlanıp başını sokmaya çalıştığı gecekondu. rüşvet vermeye yanaşmadığı için yıkılır. Mehmet'ın fırsatlardan yararlan- maya çalışan babası Yusuf, köyünde DP'lı muhtann isteğıni geri çevirmeyıp partiye gırmiştır. Istanbul'a gelırken trende "bul karoyu"cuyla işbirlıği- ne kalkışır. Patronu. "- Sevgili Başbakanımıznı Vatan Cephesi'ne girersimz tabi!" devince hiç duraksa- maz: "- Siz büyüklerinıiz gir dir- se girerik beyim!" Patronun kansına güven- ce verir: "- Ben sizin kapmızda itinizim. Sizin malınıza değil, kesip attığınız tırnağa dahi ziyan vermem." Oğluyla ve "el kızı" geti- niyle uzlaşamaz. Oğlu köşk- ten ve haldekı dükkandan aynlınca yerine geçıvermış- tir. "- Şehir yerinde hımbıl oimıyacan, delinmedik kaba- ğa girecen!" demektedir. Yükselen değerler Yusufun gelinine. daha sonra kızı Güllü'ye göz ko- yan akrabası Gafur da. pat- ron Hüseyin de Yusufla aynı kumaştandır. CHP dönemi büyüklerin- den biriyle evlenip aynlmış, şendul yaşamı sürdûrmüş, DP safına katılmış Nermin'- le evlenen patron Hüseyin, kadının düşüp kalktığı parti büyüklennın desteğinde müteahhitliğe başlar. Gör- güsü, kültürü yeni yaşam bi- çimine ayak uydUrmasına yetmez. Bu yüzden kansı tarafından aşağılanmak- tadır. Romandan 40 yıl sonra, günümüzde ıse artık yükse- len değerler. Nermin hanı- mlann horgördüğü yaşam • bıçımını baş tacı edecek; TBMM'de çiğköfte partiJe- rinin yapıldığı. TV'de "ro- man havasTyla göbek atıldığı günler sökün ede- cektır!.. Köyden çıkan, zamana ve zemine ayak uyduran, pa- lazianan ya da palazlanmış olanlan sırtmda taşıyan Or- han Kemal kahramanlan, 40 yıl sonrasının köşe dön- me modelinın miman politi- kaalar ve önlerine saçılan cıkarlar karşılığında oy- lanyla onlara destek veren- jerdir. Bugün çağın dışına itilmiş, eğitimden yoksun bırakıimış, vaat edilençıkar- lar uğruna politikacılarla iş- birliği halinde ülkeyi ortaça- | a sürükleyenler de bunlar- dan başkası değildir. İşçiler ve aydınlar Orhan Kemal'in romaru- ndaki olumlu tiplerden biri Ayşe'nin köylüsü Hatçe Ab- la'yla evli olan bir gecekon- duda oturan. emaye fabri- kasında çalışan Kuru Usta'- dır. Öteki de gene gecekondu halkından, "komünisc" diye suçlanan VC'yegirmeye "ye- şfflere" rüşvet vermeye ya- naşmayan. fakir fukaranın dilekçesini bedava yazan, adliyede, öteki dairelerde iş- lerini kovuşturan, sıtmahla- ra parasız kinin dağıtan öğ- retrnendir. Bu ikisinin temsil ettiği iki kesim, işçiler ve aydınlar. Orhan Kemarin canlandırdığı dönemin ardı- Orhan Kemal'in anısı biz tanışlan için hâlâ taze. Onun yapıtlan da tazeliğini koruyor. Bu yapıtlann günümüzde çok yakın ilişkileri var. Günümüzûn ekonomik, siyasal, kültürel yaşamı, kentleşme olgusu, köşe dönme hevesi ile onun örneğin Gurbet Kuşian romanında anlattıklannın yakınlığı dikkat çekicidir. ndan, 12 Mart'larda, 12 Eylüi'lerde alabildiğine ezilerek, etkısizleştırile- cektir! Romandaki köylüler kenti ve kent- liyı şöyle algılıyor: "Aspaplı bir cin, şeher adamı, köylü kısniını çarpar." Kentlıler ıse onlan horgörmektedir: "- Köyierinden nc diye ürkütüyoriar bu hayvanları bilmem ki... tstanbul'a ırgat, maraba akıyor. İstanbul, lstan- bul'luktan çıktı. İstanbul'u pisfetiyor- lar. Dilenci doidu İstanbuTun sokak- lan, meydanlan, tüm!" Bu uilaşmazlık. değişen yaşama, re- fah düzeyinde gelişmelere karşın gü- nümüze doğru hızla büyümüştür. Orhan Kemal'in anlattıklanyla gü- nümüzde yaşananlar birbirinin benze- n. Romanda. ömeğin 1960öncesinde- ki çırkin polıtıkaa şöyle konuşuyor: "Her ne pahasına olursa oteua, ikti- dardan düşmi\eceğiz. Hak, hukuk. adalet, demokrasi boş laflar. Muhalefe- tin ak dediğine kara, kara dediğine ak diyeceğiz. Vluhaiefet batıl mı dedi? trti- ca mı dedi? Biz onların bunınladığı her şey gibi bunlara da dört elle sarılıp, halkın hoşuna gitmekten cekiıuni>ece- ğiz. Bizi biz yapan halktır, muhaiefet değil. tktidar onlann eline yeniden geç- se, vallahi tozumuzu artınr. Onun için, bizden olmıyan herkesi kendimizin can düşmanı bilecegiz, vuracağız, kıra- cağız, >akıp \ıkacağı/." Tktıdann başı. o dönemde de kendi- ne göre "vizyon sahibi"'dır "Büyük beyefendi ilimden, alimden nefret ederdi. Çe»resindekilerden ona kaufsız şartsız bağlanmalannı tster. Atatürk'ten bu >ana en büyük Türk olabilmek için >alnız İstanbuPa değil, btitün Türki\e"\e hatta bürün dünvaya damgasını Mirtnak isterdi. Tek lider, tek şeflikti amacı." Günümüzûn sözde kalan "çağ aüa- ma" savının romandaki benzeri "dina- mizm"dir. "... 'Dinamik ziraat', 'dinamik sa- nayi', 'dinamik ticaret' edebiyatı almış yüriimüştû. Batı ile aramızdaki bir iki yüzy ıllık ara ancak her alandaki dina- mizmle kapatılacaktı." Y'ükselen değer, gene paradır: "Mihveri paraydı bu dünyanın para." Köşe dönme. bir yaşam anlayişı ha- Iıne gelmeye başlamıştır: "Hayat bir merdiven, tıuneyi düşün- miyeceksin. Çıkmak için her şey mü- bah. her şey meşru. Bunun içinse kafayı çalıştırmak yeter! (...) Atatürk devrini de biliyoriarılı bu devri de. O devirde, her mahallede yedi sekiz milyoner nere- deydıT' Devletin Tahtakale piyasasmı ve anlayışını devir almasının, ekonomiyi dövize endekslemesinin temeli atılmıştır: Adam kaytrma, din sömürüsü "Muhalefetin menfi propagandasına kanmayın arkadaşlar. Bu kuyruklar yok mu bu kuyruklar? Refah alameti, mırlu ufuklann müjdecisi. Eskiden bir a>nç insan yer içer, millet onlara ba- kardı. Şimdi herkes yiyor, iciyor da on- dan mal kalmıyor ortada." Nüfuz ticareti, adam kayırma almış yürümüştür "Beyefendiden Ankara için bir kartınıı rica edeceğim... Kocan o işi ko- panr, kopruğu andan ifibaren yüzde otuzu benim..." Dın sömürüsü koyulaşmıştır: "Allahunız DemirkırarJan niye başa geçirdi? Fakir fıkara Allahını mallahını tanısın diye... Halkuntza kah\e \erme, şeker verme, gaz verme, hatta ekmek verme, zarar yok, yeter ki ibadethanele- rini onar. radyolannda mevlüdümi, ardından da gümrah sesli duahanlarının kalpleri dalgafandıran seslcrini eksik etme." Romancımız "taşı toprağı altın" İstanbul'a 1950'lerdekı nüfus göçüne dikkatlı bir bıçımde tanıklık ediyor. 40 yılın gelışmelerinı ve bugün yaşanan- lan kavrayabilmek için bu başlangıç noktasını ıyi tanımalıyız. 1994 YAPI KREDİNİN 50.YILI 7. U L U S L A R A R A S I YAPI KREDİ GENCLİK FESTİVALİ 2 - 1 4 H A Z İ R A N 1 9 9 4 2 HAZİRAN PERŞEMBE 21.30 CRR Konser Salonu AÇ1L1Ş KONSERİ • aikent Ulusiararası Akademik Sınfonıetta Orkestrası Şef- Gurer Aykai Solıstler: Âyşegul Sanca (Pıyano). Server Ganıev, Togrol Ganiev. Suzanna Bezfıanı, Banar Sunar (Keman) 18 00 H Taner Sahnesı TIYATRO • "Comediante" Compagnıe du Barouffe (Fransa) Yoneten: Laurent Levy 21 30 H Taner Sahnesı BLUES • Otıs Grand and Üıe Big Blues Band (Ingıltere) 3 HAZİRAN CUMA 21.30 CRR Konser Salonu BLUES • Otıs Grand and the Bıg Blues Band (Ingiltere) 4 HAZİRAN CUMARTESt 21.30 CRR Konser Saionu DANS • Nederiands Dans Theater 2 (Hollanda) S HAZİRAN PAZAR 18.00 CRR Konser Saionu DANS • Nederiands Dans Theater 2 (Hollanda) 21.30 CRR Konser Salonu FLAMENKO • Manolo Sanlucar Ramenko Gitar Toplulugu (Ispanya) 21 30 H Taner Sahnesı TIYATRO • "Comediante" Compagnie du Barouffe (Fransa) Yoneten: Laurent Levy 6 HAZİRAN PAZARTESİ 21 30 CRR Konser Salonu CAZ • Nana Vasconcetös-Tno "Inclassıficable" (Brezflya) 21.30 H Taner Sahnesı FLAMENKO • Manolo Sanlucar Flamenko Gitar Toplulugu (Ispanya) 8 HAZİRAN ÇARŞAMBA 21.30 CRR Konser Salonu DANS • Ankara Devlet Opera ve Balesi Modern Dans Toplulugu Yoneten: Beyhan A. Murphy 21.30 H. Taner Sahnesı CAZ • Nana Vasconcelos-Trio "Inclassrficable" (Brezılya) 9 HAZİRAN PERŞEMBE 18.00 CRR Konser Salonu DANS • Ankara Devlet Opera ve Balesi Modern Dans Toplulugu Yoneten, Beyhan A. Murphy 21.30 CRR Konser Salonu KLASİK MUZİK • Mıchıe Nakamaru (Soprano - Japonya) Şan Resıtalı Pıyano: Judith Uluğ 10 HAZİRAN CUMA 21.30 CRR Konser Salonu KLASİK MUZİK • Yonatan Gandelsman (Israıl) Keman Resıtalı Piyano- Janna Gandelsman 21.30 H Taner Sahnesı FLAMENKO • Vıcente Amıgo Ramenko Gitar Toplulugu (Ispanya) 11 HAZİRAN CUMARTESİ 18.00 CRR Konser Salonu MÜZİK VE DANS • Macaristan Rajko Çigan Orkestrası ve Talentum Dans Topluiugu 21J0 CRR Konser Salonu FLAMENKO • Vicente Amıgo Flamenko Gitar Toplulugu (Ispanya) 21.30 H. Taner Sahnesı CAZ • Alı Farka Toure Caz Uçlusu (Mali) 12 HAZİRAN PAZAR 18.00 CRR Konser Salonu MÜZİK VE DANS • Macaristan Rajko Çigan Orkestrası ve Talentum Dans Toplulugu 21.30 CRR Konser Salonu CAZ • Alı Farka Toure Caz Üçlüsu (Malı) 18.00 H. Taner Sahnesı TIYATRO • "Partat Bır Shakespeare" Ankara Devlet Tıyatrosu Yoneten. Semıh Sergen 21.30 H. Taner Sahnesi CAZ • Funk Doctors (Turkıye) ROCK • Denı Bonet and The Pleasure Slaves (Ingiftere) 13 HAZİRAN PAZARTESİ 18.00 CRR Konser Salonu TIYATRO • 'Parlat Bır Shakespeare" Ankara Devlet Tiyatrosu Yoneten: Semıh Sergen 21.30 CRR Konser Satonu CAZ • Funk Doctors (Turkiye) ROCK • Denı Bonet and The Pleasure Slaves (Ingiltere) 21.30 H. Taner Sahnesi GOSPEL • Bartara Best Sıngers (ABD) 14 HAZİRAN SAL1 21.30 CRR Konser Salonu GOSPEL • Barbara Best Sıngers (ABD) BİLETLER CEUAL REŞİT REY KONSER SALONU VE KAD1KÖY HALDUN TANER SAHNESİ CİŞELERİNDEN TEMİN EDİLEBİLİR. TELECARD, UNIVERSITY TELECARD. CENÇ TELECARD. TİCARİ TELECARD, V/ORLDCARD, UNIVERSITY VJORLDCABD VE SUPERCARD SAHİPLERİ TÛM CÛSTERİLERİ % 50 İNDİRIMLİİZLEYEBİLİR. Cemal Reştt Rey Konser Salonu: (212)24050 12 Kadıköy Haldun Taner Sahnesi: (216)3490463 Uluslararası Yapı Kredi Gençlik Festivali bu yıl. Mali'den, Ingiltere'den, Japonya'dan, Brezilya'dan, Hollanda'dan, Birleşik Amerika'dan, Fransa'dan, ispanya'dan, israıTden, Macaristan'dan ve ülkemizden birçok sanatçıyı istanbul'da bir araya getiriyor. Tîyatro. dans ve özellikle, müziğin her türünü kapsayan gösterilerle 13 gün sürecek olan festival, genç sanatseverler için müthiş bir şölen olacak. 7. Uluslararası Yapı Kredi Gençlik Festivali'ne bütün gençleri bekliyoruz. » ı c w YAPI^KREDi Faik Baysal Orhan Kemal Roman Ödülü Törenî • Kultûr Senisi: 1993 Orhan Kcmal Roman Ödülü bugün saat 14.00'de,Gazeteciler Cemıyeti'nde düzenlenecek olan bir törenle, Faik Baysal'a verilecek. Baysal, ilk kez 1944 yıhnda yayımlanmasına karşın ancak geçtiğimiz yıl tümüyle ve sansürsüz olarak Can Yayınlan arasından çıkan, ilk romaru "Sarduvan" ile ödüle değer bulunmuştu. Baysal'a ödülü'nü Orhan Kemal'in eşi Nuriye Öğütçü verecek. Yapı Kredi'den 'Pasaport' • Kültür Servisi - Antoni Samarakıs'in "Pasaport" adlı kitabı Yapı Kredi Yayıniarfndan çıktı. Çağdaş Yunanedebıyatının usta yazarlanndan Samarakis, kitabında insanın doğallığını yeniden keşfe davet ediyor okuru. Katı, baskra sistemierin ya da konformizmin görülmeyen duvarlannın ötesinde bireyin insani duygulardan güçalarak dırenişine tanık oluyoruz. Ölümden aşka, yalnızlıktan kaçış arzusuna birçok duygunun buruk mizahla örülü birdokuda aktanldığı bu öykülerde Kafka'yı çağnştıran birşeylervar... Çözüm önermiyor Samarakis, ustaca sergileyerek kendi çözümlerimizi bulmamıza zemin haarlıyor. Doğu ve Batı felsefesinde insan • Kültür Servisi - "Doğu ve Batı Felsefesıne Göre fnsan" konulu felsefe semınerleri, Dr. Sıtkı Akyon tarafından Yenı Yüİcsektepe DerneğTnde venlecek. Toplam 16semirierde doğudan batıya, kuzeyden güneye. geçmişten geleceğe bir yolculuk yapılarak zamanın coğraf> asının ve maskelenn ardındaki dünya, gözlerönüne seriliyor. Seminer konulan arasında Aristo. Eflatun. Roma'da bilgeük, eski Hindistan. Buda felsefesi. insan ve devirleri, Plotinus bulunuyor. Yeni Yüksektepe Kültür Derneği tarafından yapılan açıklamada şöyle deniyor: "Seminerlerle felsefenin ınsandan uzak bir kavram olmadığını. tam tersine insanın kendısiyle ilişkilı olduğunu. felsefenin sadece teorilerden ibaret olmadığınj. pratik olarak yaşama aktanlabileceğini anlatmayı amaçhyoruz." (230 7146) Karaman'da fotoğraf yarışması • KOJVYA (AA) - Karaman ValiliğTnce düzenlenen "Tüm Güzellikleriyle Karaman" konulu fotoğraf yanşmasmda dereceye girenlere ödülleri dağıtıldı. Seçıci kurul, Serpil Coşkun'un "Karabağ-1" konulu fotoğrafını birinciliğe, Bedir Ertabak'ın "Köy Çocuklan" konulu fotoğrafını ikinciliğe, Mehmet Büyükan'nın "Tarih" konulu fotoğrafını da üçüncülüğe değer gördü. Bu arada Serpil Coşkun'un "Taşkale" ve Erkin Tek"ın "Hatuniye" konulu fotoğraflan dajüri özel ödülüne değer bulundu. Yanşmada derece alanlarla sergilenmeye layık bulunan eserler. Karaman Müzesi'nde izlenime sunulacak. ll.GALATASARAY~ LİSESİ KÜLTÜRVE SANAT FESTtVALÎ'NDE BUGÜN 1330 MiLrik: Klasik Gitar Din- lerisi- Einre Pekkan 14.00 Sinema: "Yolcu" Yönet- men: Başar Sabuncu Oyuncular: Tank Akan, Müjde Ar, Halil Er- gün. Berhan Şimşek 1730 "Yolcu Uzerine Söyleşi": Tarık Akan, Müjde Ar, Sabahartin Çetin (filmin yapımcısı). Halil Er- gün, Başar Sabuncu, Berfaan Şim- şek Yer: Tevfık Fikret Salonu FESTİVALDE YARIN~ 14.30 Panel: "Turkiye ve Cniter Devlet" Konuşmaalar: Nail Satlıgan, Şadi Özansu. Zeki Tombak Yoneten: Oral Çalışlar 16.00 \lüzik: Klasik Türk Mua- kisi- Bahtiyar Çakmak 18.00 Tiyatro: "Neyse Önemi Yok" Oynayanlar: Beyoğlu Ana- dolu Lisesi Ya/an ve yoneten: Ersüı Kıraüı