Katalog

11 NİSAN1994 PA2ARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 DÜNYA EKONOMİSİNE BAKIŞ / ERGİN YILDIZOĞLU LONDRA GATT gemisi yine fırtınalı sularda•w>«^ unyatrcaretınıserbestlestırmeça- m j balarının kurumsal çevresını oluş- m W turan ve gelecek sene de yerını £ _^r Dunya Ticaret örgutu ne (VVorld Trade Organısatıon-VVTO) bıra- kacak olan GATT (Genel Gumruk ve Ticaret Anlaşması) sorunları erteleyerek yoluna de- vam etmeye calısıyor Bu arada hem GATT Ge- nel Muduru Peter Sutheriand'ınrfadeettığı gıbı "tekrar ortaya cıkmaya başlayan ulkeler arası ıkılı tıcan gergınlıkler Uruguay Raundu nun ba- şanlarını, daha uygulanmaya koymadan tehlh keye atıyor hem de sorunlar gıderek bırıkıyor Bu arada ortaya çıkan bazı yenı sorunlar tıcarı anlasmazlıkların taraflannın da değısmeye basladıgına ışaret edıyor GATT Uruguay Raundu gecen aralık ayında ABD ve Avrupa Topluluğu arasındakı anlas- mazlıklardan dolayı neredeyse ımzalanamıyor- du ABD ve AT arasında son anda bır uzlaşma sağlandı ve anlaşma ımzalandı Gerıye kalan GATT uyesı 100'denfazla ulkeyı ılgılendıren so- runlar ıse ya aceleye getırıldı ya da uzennde bır anlaşmaya vanlamadan ertelendı Örneğın Uruguay Raundu nu tehlıkeye sokan tanm ve tekstıl mallannda anlaşma tekrar gozden geçı- rılmek kaydı ıle ımzalandı Malı hızmetler tele- komunıkasyon ve denız taşımacılığı gıbı konu- larda ıse bır karara vanlamadı Dığer taraftan, aralıkta, anlaşmazlık ABD ve AT (ya da artjk Avrupa BırlığhAB) arasında yanı bugune kadar dunya tcaretını duzenleyen bır grup merkez ulke arasında ve tarıma devlet desteğı gıbı gele- neksel konularda çıkmışb Bu hafta Fas ta topla- nacak GATT konferansı oncesınde gundeme gelen, ışçı hakları ve çevre korunması gıbı yenı konular, hem esas olarak tıcaretın serbesüeş- mesı surecının polıtk olarak gıttıkçe daha has- sas alanlara doğru ılerledığını gosterıyordu hem de anlaşmazlık bu sefer merkez ulkeler (ABD ve AB) ıle bır grup Asya ulkesı arasında çıköğı (çın dunya ekonomısınde bazı dengelerın de değışmekte olduğunu duşunduruyordu Hedef Asya ülkeleri Fas toplantısı hazırhk toplantları sırasında ABD bırcok gelısmekte olan ulkede en temel ışçı haklarının olmadığını ve ucretlerın haksız rekabet konusu olacak kadar duşuk olduğunu ılerı surdu Bu konu tıcaretın serbestleştırılmesı tartşmalarına bağlanmalıydı ABD ye gore ge- lışmekte olan ulkelerdekı sanayı çevre kırlılığı- nı engelleyecek ya da azaltacak tedbırier alma- ya zorlanmadığı fçın uretım maalıyetfen açı- sından, gelışmış ulkelerdekı rakıplerıne gore haksız rekabet konusu olabılecek avantajlar ka- zanabılıyordu öyleyse bu da bcaretin serbest- leştırılmesı pazarlıklarının konulan arasına alı- nmalıydı ABD nın bu yaklaşımları AB ıçınde de ozellıkle Fransada, taraftar buluyordu Bu ışçı haklan ve cevre korunması konulanna ek ola- rak AB bugune kadar gelısmekte olan ulkelere sağladığı tıcan ayncalıkları kaidırmak ıstyordu Bu bcarı ayrıcalıklardan en fazla faydalanan- lann, bu yolla 1992 de 34 mılyar dolarlık ıhracat yapan Asya ulkelennın olduğu goz onune alındığında hedef de ortaya çıkıyordu Nrtekım 1990-1992 arasında Cın ın bu ayncalıklara konu olan ıhracat %85-90 artarken Endonezya Ma- lezya ve Sıngapur un bu ayrıcalıklar çerçeve- sındekı ıhracatları yaklaşık %70 buyumuştu (Far Eastern Economıc Revvıev 7 Nısan 94) Gerek Avrupa'nın gerekse ABD'nın, neden ozellıkle Asya ulkelennı hedef aldığını ve ışçı haklannı, çevre kıriılığını gundeme gebrdığını anlamak tçın dunya tcaretının dağılımındakı gelışmelere kabaca bır bakış yetecek sanırım Dengeler değişiyor, işçi haklan bahane GATT bunyesınde yapılan toplam ıhracatın ıçınde Asya ulkelennın payı (Japonya hanç) 1982"de %12 ıken ABD ve AB nın paylan sı- rasıyla %18 6 ve %18 4 ıdı 1992 ye gelındığın- de Asya ulkelennın toplam ıhracat ıçındekı payı, %55 artarak %212'ye ulaşacakt Bu aynı do- nemde, sadece %125 ve %16 artan Avrupa Bırlığı'nın (AB) ve ABD'nın payına (%215 ve %231) neredeyse eşrttı (Fınancıal Times, Nt- san 8,1994) AB'nın Asya ulkelerıne sağladığı tıcarı ayn- calıklar, dengelerın bu şekılde değışmesınde mutJaka bır rol oynamışt ama, çok onemlı bır etken daha vardı 1993te saat başına emek ma- lıyeö Almanya'da 25 dolar, ABD de 17 dolar, Fransada ıse 15 doların bıraz ustunde ıken Gu- ney Kore'de 5 dolar Malezya'da 2 4 dolar, Tay- land ve Çın'de ıse 1 doların attındaydı (The Economıst 2 Nısan 1994) Gorulduğu gıbı Asya ulkelennın son on yıllık tıcarı basarısının ( Asya Mucızesı 'de denıyor buna) kaynağı son dere- cede ucuz ışgucu, hatta çocuk ve kole emeğının (The Economıst 9 Nısan) yaygın bır şekılde kul- lanılmasıydı Yakın zamana kadar, omeğın üretken sermayenın uluslararasılaşmasının ıv- mesının artmaya başladığı 1970'lerde, cokulus- lu şırkeöer bu "avantajlardan faydalanmakıçın buralara goç edıp doğal kaynaklan talan eder- ken hıç sesını çıkarmayan ABD ve AB ulkelerı, şımdı dengeler değısmeye başlayınca bırden- bıre ışçı haklan ve çevre sorunları koruyucusu kesılmışlerdı Üstelık, şu sıralarda kendıulkele- rınde ışçı ucretlerını ve haklannı gerıletmeye çalışan Avrupa ulkelennın bu yaklaşımları tabıı kı hıç ınandına olmayacaktı Ekonomık buyu- menın ışçılenn boğaz tokluğuna çalıştırılarak gerçekleşörıldığınm tumu ıle bılıncınde olan Malezya Başbakanı Muhammed Mahatir veya Hındıstan Başbakanı Narosimao Rao da bu tur eleştırılerı "korumacılık uygulamak ıcın baha- ne"olarak tespıt edıp kolaylıkla reddedecekler- dı Işçılerı bırer ınsan değıl de makıne parçaları gıbı goren bu ve benzer lıberallenn ışçı haklan- na alerjılerının olması ve ışçı haklannın art- masına ılışkın her onenye şıddetle karşı çıkma- lannda ılgınç bır yan yok llgınç olan ABD ve AB'nın, artok bu tur gelısmekte olan ulkeler (ozelltkle Asya ulkelerı) uzerındekı guçlennı bu- yuk olçude kaybetmış ve ıtırazJara dırenemez hale gelmış oimasıydı Hem ABD hem AB gen bastjlar ve konuyu VVTO'nun ' gundemıne alı- nması ıcın onermeye ' (yanı çozulmemış dığer soruların yanına rafa kaldırmaya) razı oldular Dığer taraftan GATT ya da WT0 gıbı kuruluş- lann gucu, uyelennın, konan kurallara uymayı kabul etmesı ıle sınırlı Ulusal çıkarların herkesı bır tarafa çektığı global ekonomıde ıse lıder bır ulkenın veya ulkeler grubunun kurallann uygu- lanmasını sağlaması gerekıyor ABD'nın hege- monyacı gucunun gerılemesı, GATT veya WTO gıbı kuruluşlann ışlemesı ve dunya tıcaretnın daha fazla serbestieşmesı gıbı konularda da sorunlann/engellenn de gıderek bınkmesıne yol açıyor ANKARA PAZARI YAKUP KEPENEK Önlemlerin Niteliği Ekonomıde kararlı ya da ıstıkrarlı bır ortam yaratmak amacıyla 5 Nısan 1994 gunu açıklanan önlemlerin sayısal bo- yutları başta fıyat artısları olmak uzere gıderek açıklık kaza- nıyor dahada belırgınlesıyor Ancak ekonomık onlemlerın an- laşılmasında havada ucusan sayılar kadar belkı onlardan da onemlı olan bunlann nıtelıklerıdır Ekonomık önlemlerin nıtelıklerı belırleyıcı özellıklerı ne olçu- de başarılı olacaklarının da gostergesıdır Bu tur önlemlerin uzun donemlı sonuçları yonunden değerlendırılmesınde başlı- caıkıolçutkullanılmaktadır ölçutlerden bırı toplumsal ıkıncı- sıde ekonomık başlığı altındatoplanabılır Ekonomık önlemlerin toplumsal yonu, bunlarla getırılen yukun ya da ozverının toplumun degışık kesımlerıne bunların 'ekonomık gucu" oranında dengelı dağılımının sağlanmasına ılışkındır Yukun ekonomık guce gore dağıtılmasının sağlanması, po- pulıst değıl demokratık bır yaklasımı ya da anlayısı gerektırır Hukumet geleneksel olarak halkçı ya da populıst polıtıka- lar" ızleyen ıkı partının ortaklığıdır Bu polıtrkalar geçmışte ozellıkle 1980 sonrasında ağır bır bıçımde elestırılmış ve ekono- mının o yıllarda karşılaştığı bunalımların sorumluluğu 'po- pulıst yaklaşıma yuklenmıştı Yenı kararlarla hukumet ortağı partılerın populıst ozellıklerınden çok hızlı bır bıçımde uzak- lastıkları ya da uzaklaştırıldıklarını soylemek yanıltıcı olmaz Ancak hukumet popufızmden kaçarken bu karar alma surecı- nın demokrası boyutunudatumuylebıryanabırakmıştır Toplumun değışık kesımlerının katılımı olmadan bu karar- ların alınması her bakımdan çok onemlı bır eksıklık, daha doğ- rusu savsaklamadır Hukumet demokratık sureçlerın açılma- sını sağlayacak çok buyuk bır olanağı kullanamamıştır Ekono- mık onlemler ışçı ve ışveren sendıkaları meslek oda ve bırlıkle- rı tarımsal orgutler gıbı ekonomının temelını oluşturan kesım- lerın katılımı ve desteğı olmadan daha somut bır anlatımla top- lumsal destek sağlanmadan alınmıstır Kararlarda bu açıdan "demokrası oğesı daha doğrusu ın- san oğesı eksıktır Hukumet, populızmden uzaklaşmayı başarmış, ancak de- mokratık sureçlerı bunun yerıne koymayıfcasaramamıştır Deneyımler toplumsal desteğı olmayan ıstıkraronlemlerının olumlu sonuç vermedığını ya da başarısız kaldığını kanıtlıyor Oysa Turkıye nın bu kararlann başarılı sonuç vermesıne bü- yuk gereksınımı vardır • • • Alırvan kararlann 'ekonomık açıdan basarı olçutu, ulkenın "uretım olanaklarını ne olçüde arttırdığına bağlıdır Turkıye ozellıkle 1980 sonrasında uygulanan ekonomı polrtı- kalarının bır sonucu olarak, sermayenın uretımden gıderek uzaklaştığı bır olumsuzluğa suruklenmış bulunuyor Taşınır- taşınmaz mal alım-satımı ozellıkle de pay senedı devlet borç- lanma belgelerı, altın ve dovız ıslemlerı ve her tur para tıcaretı sermayenın en başta gelen kâralanlarıdır Toplum uretım yapmak aptallıktır noktasına getırılmıştır Bakılması gereken, son önlemlerin bu olumsuzluğu ne olçude tersıne çevırdığıdır Soz konusu tersıne çevırme uretım dışı ekonomık taalıyetlerın kârlarını doğru durust vergılemekle sağ- lanır Yıllarca yenı yatırım yapmalarına olanak verılmeyen, bu hu- kumçt donemınde de ozerkleştırılmeyen ve arpalık gıbı kullanı- lan ve sonunda satılamayacak duruma getırılen KIT'ı kapata- • Arkası 6. Sayfada Kredikartları yasal ve idari takipte • 1993 sonunda dolaşımda, 12 mılyon 668 bın 313 auet Telecard, Bank'24, İşmatık, Akmatık gıbı banka kartlan bulunduğu belırtıldı. Aynı dönemde Türk Bankalan tarafindan venlen kredı kartlanyla yurtıçı ve yurtdışında vapılan harcamalann cırosu- nun yaklaşık 19.5 tnlyon lıraya ulaştığı açıklandı. CENGİZ YILDIR1M Turkıye'de halen dolaşımda bulunan 12 bın 668 ın 313 ban- ka kartı (Telecard) bulunduğu. Turk bankalannca venlen kre- dı kartlannın yurtıçı ve yurtdışı cırosunun da 19 5 tnlyon Iıra olduğu belırlendı Kredı kartı hesaplannın 200 mılyarlık bo- lumunun ıse ıdan ve yasal ta- kıpte olduğu tespıt edıldı 1993 yıh son ıtıbanyla halen dolaşımda 12 rrulyon 668 bın 313 adet Telecard Bank"24, Iş- matık, Akmatık gıbı ban- ka kartlan bulunujor Aynı yıl ıtıbanyla. Türk bankalan- nca venlen kredı kartlan nca yurtıçınde ve yurtdışında >f xlan harcamalann cırosu ıse yaklaşık 19 5 tnlyon lıra>a ulaşı\or İdari takibe alınıvor 19 5 tnlvon lıranın ne ka- dannın bankalara gen donup donmedığı ıse bılınemıyor 1993 yıh sonu ıtıbanyla ıdan ve yasal takıptekı kredı kartı hesaplannın bakıyesının de yaklaşık 200 mılyar lıra oldu- ğu kaydedıhyor Idan \e yasal takibe neden olarak da bozu- lan ekonomık dengeler göste- nlıyor Kredı kartı kullanarak ban- kaya borçlanan kışıler. bu borçlannı odemedığı takdır- de, kart sahıplen 1 -2 ay sure- sınce kartı veren banka tarafi- ndan ıdan takıbe alınıvor ve bu sure ıçınde kart sahıplen yazıh ve sozlu olarak uyanlı- yorlar Banka ısterse soz konusu sure ıçınde kartın kullarumını durduruyor. nskı azaltmak V-1 de kart numarasını yurtı- çınde Bankalararası Kart Merkezı (BKM) A Ş>e, yurtdışında Vısa yada Master- Card Internatıonal kuruluş- larına bıldınyor Bır ıkı ay ıçın- de borç yıne odenmezse ban- ka, kart hamılının yasal ha- berleşme adresıne noterce gondenlen ıhtarname ıle he- sabı yasal takibe aldığını bıldı- nyor Yasal takıp aşamasında kre- dı kartı sahıbının dosyası. ılgılı bankanın hukuk bınmınedev- redılıyor Hukuk bınmı. banka ve kart hamıfı arasındd duzen- lenmış olan sozleşme ıle kredı kartı harcamaianndan oluşan ana parayı ve temerrut faızını muştenden almak ıçın dava açıyor Bankalar muştenlenne kart venrken, soz konusu bütun bu olasılıklan goz onunde bulun- duruyor ve "herkese kart ver- mek" gıbı bır stratejı ızlemı- yorlar Kara liste kontrolü Kredı kartlannda durum, daha değışık Bankalar kredı kartı venrken. oncelıkle. Mer- kez Bankası ve tüketıcı kredısı Kara Liste kontrolü. çek gıbı negatıf bılgılerının olup olma- dığına bakılıyor Kışılenn kart alabrimesı ıçın başvuru for- munda yer alan bılgıler. forum ekınde sunulan belgeler. ban- kalarca belırlenen meslek ve gelır gruplan ıçınde yer alması, gaynmenkul ve otomobılının bulunması, en az lıse mezunu olması gıbı faktorler. kredı kartı almayı kolaylaştınyor Dolaşımdaki kartlar 1993 vılı sonu ıtıbanyla Tur- kı>e'de halen dolaşımda bulu- nan kredı kartlan ve adetlen Vısa Toplam 1 mılyon 178 bın 326 (Yurtıçı 327 bın 527. Yurtdışı 850 bın 799) Mastercard Toplam 142 bın 826 (Yurtıçı 36 bm 400, vurtdışı 106 bın 426) Amex Toplam 9 bın 150 (Yurtıçı >ok. yurtdışı 9 bın 150) Dıners Toplam 32 bın 236 (Yurtıçı 30 bın 304, yurtdışı bın 932) Dığer (PrestıgeCard ve ShellCard)Toplam 75 bın 262, (Yurtıçı 75 bın 262,Yurtdışı yok) Genel toplam Bır mılyon 437 bın 800 S U 9 E R UCTİFBAMUCIUK 1994 YAPI KREDİ'NİN 50.YILI v SUPER TELE-İŞLEM TELECARD UNIVERSITY TELECARD GENÇ TELECARD FERDİ KREDI OTOMOBİL KREDİSİ KONUT KREDİSİ KONUT GELtŞTtRME KREDİSİ DOZENlJ ÖDEMELER STS SEYAHATÇEKİ TELEBANKA OTOBANKA ALOBANKA TELESERVİS TELEKASA TELE-AUŞVERİŞ TELE-FİRMA TELE24 BORDRO KASA24 HİSSE SENEDI KREDİSİ VARUĞA DAYAU MENKUL KIYMET MENKUL DEĞERLER SİGORTA 5 J WORLDCARD UNIVERSITY WORLDCARD BUSINESS CARD EKSPRES KREDI KREDİU MEVDUAT HESABI KREDİÜ TfCARl HESAP SUPERCARD f ' JSÜPERÇEK * 3 m SÜPERHESAP BURASI YAPI KREDİ. Yapı Kredi yeni faiz oranlarını uygulamaya başladı. 1 AYL1K 3 AYLIK 6 AYLIK 12 AYLIK Faız % 110 % 125 % 105 % 110 oranları yıllık/bruttur. Siz de hemen bir Yapı Kredi Şubesi'ne gelin, Süper Hizmet Yetkilisi ile görüşün. Yapı Kredi'nin diğer hizmetleriyle de tanışacak, "banka"nın, yani Yapı Kredi'nin insan hayatındaki önemini o an keşfedeceksiniz. Burası Yapı Kredi. Fark burada. YAPI^^KREDi "hizmette sınır yokturrr Yapı Kredı 50 yılında kamu ıştıraklı bankalar dışında toplam varlıklan ve ış hacmı açısından Turk özel sektörunun en buyuk bankası konumuna gelmıştır Yapı Kredı yı bu konuma tek tek tum Yapı Kredıhler ın 50 yıldan berı ınandıgı benımsedığı sımsıkı sanldıgı Yapı Kredı antayışı Yapı Kredı kulturu. Yapı Kredı felsefesı getırmıştır l}te Yapı Kredi nin 50 Hesap Yılı rakamlarından birkaçı TOPLAM AKTIFLER" TOPLAM MEVDUAT' TOPLAM KREOILER- OZKAYNAKLAfl VE KAR - MENKUL DEĞERLER HACMI OÖVIZ ISLEMLERI HACMI ÇEK ISLEMLERI HACMI 70 3 TRILYON TL 35 9 TRILYON TL 3* 9 TRILYON Tl 4 8 TRILYON TL 249 0 TRILYON TL 6 S MILYAR ABDS 95 4 TRILYON TL * Yapı ve Kredı Bankas A Ş 50 Hesap Yılı Faalıyet Raporu nüa yer alan bıla"ço rakamlandır