Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
ÎAYFA CUMHURİYET 15 KASIM 1994 SALI
8 DIŞ HABERLER
Ege'de 12 mili Türkiye, 'savaş nedeni' sayıyor; Yunanistan, Ankara'nın tutumunu 'tehdit' olarak görüyor
Banşla savaş arasmda 12 ıııil
ÖZGEN ACAR
Türkiye, yann yürürlüğe girecek "Deniz
Hukuku Sözleşmesine (DHS)" göre Ati-
na'nınkarasulannı 12 mile çıkarmasını "sa-
vaş nedeni (casus beili)" sayarken Yunanis-
tan ıse Ankara'nın kendisıni "tehdit" ettiği-
ni söylüyor.
Yunanistan, "tehdit" nedenıni Birleşmış
Mılletler (BM) Anayasası'nın 2. maddesi-
nin 4. fıkrasında "birdevletintoprakbütün-
lüğûne yönelik tehditte" bulunamayacağı
kuralına dayandınyor.
Ankara'nın "savaş nedeni"nin gerekçesi-
nin temelinde DHS'nin 300. maddesindeki
"Bir hak kötüye kuUanılmayacak biçimde
uvgulanmalıdır" kuralı yatıyor.
Ankara, karasulannı 12 mile genişletmiş
bir Atına'nın çizeceği Ege haritasının "Yu-
nan gölü" olacağını vurguluyor. Bu neden-
le Ankara "hakkaniyet" ilkesine göre, Ege
Denızi'nın iki kıyı ülkesince "yan yanya
paylaşımını" görüşmek üzere "müzake-
re"önenyor.
Atına ise anakıtası ıle birlikte Ege'deki
3049 adasına da 12 mıllık karasuyu sınırı-
nın uygulanmasını, aksı durumda "müzake-
re" yerine Hollanda'nın başkentı La Ha-
ye'dekı "Uluslararası Adalet DrvanTna gı-
dilmesini istiyor.
Türk dıplomatlan. "Deniz Hukuku Söz-
leşmesTnin (DHS) yann yürürlüğe girme-
sinin Ege"de "kısa vadede" hiçbir şeyi de-
ğiştirmeyeceğini açıkladılar. Diplomatlar,
Atina'nın karasulannı 12 mile çıkarmasını
"kısa vadede" beklemediklerini, ancak "or-
ta ve uzun vadedeki belirsizliğin hâlâ sürdu-
ğünü" söylediler.
Türk diplomatlar; Atina'nın karasulan-
nın "şimdflik" 12 mile çıkanlmayacağı ko-
nusunda bir ima ıle yetinerek gerek Anka-
ra'ya ve gerek herhangi üçüncü bir ülkeye
yazılı "güvence" vermediğine. tam tersine
"12 milin egemenlik hakkı olduğunu"söyle-
mekte ısrar ettigıne dıkkatı çektıler.
Türk Dışişleri Bakanlığı yetkılilen. "Ege
Denizi'nde Türkiye'nin karasulannın sının
yülardır 6 mildir. Yunanistan'ın da > ılllardır
6 mildir. Yunanistan, DHS'yi yıllardır onay-
lanmadığı halde, kendi topraklan dışındaki
>erier için de egemenlik hakkını iddia ediyor.
Kazanümamış haktan hak iddiası, yayılma-
cdıktır" dıyorlar.
Yanlış anlamalar
Aynı yetkililer, bu arada Türk kamuoyu-
na intikal eden bazı yanlış anlamalan da
şöyle düzelttiler.
•DHS, her ülkeye karasulannı "otoma-
tik olarak 12 mileçıkarma hakkını" vermı-
yor, DHS. ülkelere "12 mili aşmayacak bi-
çündeve 12milekadarbirhak" tanıyor. Bu
durumda örneğin isteyen ülke 6, ısteyen 10
ya da 12 mile kadar karasulannı genışlete-
bilir.
•DHS'nin 16 kasımda (yann) yürürlüğe
girmesi ile Atina'nın bu hakkı otomatikman
elde ettiği görüşü yanlıştır. Yunanistan 10 yıl
önce de 5 yıl önce de dün de karasulannı 12
mile genişletebilirdi. Bunu engelleyen her-
hangi bir yasal durum yoktu.
•DHS'nin, Yunanistan'a 12 mile çıkar-
ma konusunda sadece bir "hukuksal daya-
nak" verdiğı doğrudur Bu hukuksal daya-
nağı tam anlamı ıle kullanabilmesi ıçin Yu-
nanistan' ın
DHS'yi imzala-
dığı 1982'den
bu yana, bu söz-
leşmeyi "vuli"
denilen Yunan
parlamentosu-
nun onayından ^ ^ ^ ~ ^ ~ ^ ~ " ^ ^ ^ ~ "
geçirmesi gerekirdi.
• 16 Kasım 1994 tarihinin önemi, sade-
ce ve sadece DHS'nin yürürlüğe girmesidir.
Sözleşmenin yürürlük maddesı "60. ülke-
nin imzalanmasından bir yıl sonra DHS'nin
yürürlüğe gireceğini" öngörmektedır. Ge-
çen yılın 16 kasımında Bahama sözleşmeyı
60. ülke olarak imzaladığı ıçin bu tarih or-
tayaçıkmıştır. Yoksa, Yunanistan'ın karasu-
lannı 12 mile çıkaracağı tanh demek değıl-
dır. (Bugün BM'nin 184 üyesinden 64'übu
sözleşmeyı ımzalamıştır.)
•Yunan ıç hukukuna göre DHS'nin
• Yunanistan "tehdit" nedenini BM
Anayasası'nın 2. maddesine
dayandınyor. Türkiye ise Deniz
Hukuku Sözleşmesi'nin 300.
maddesini öne sürüyor.
onaylanmasındanbiryıl sonra dahı Yunanis-
tan karasulannı 12 mile çıkaramaz. Türki-
ye'ye göre Ege'nin özelliğinden dolayı
DHS'nin 300. maddesi "bir hakkın kötüye
kullanılmasına yol açmayacak" bir uygula-
mayı öngörüyor.
•Uluslararası hukuk, taraflann önce ken-
di aralannda bir anlaşmaya gitmelerini öne-
riyor. Türkiye, bunu "müzakere" ve "diya-
tog" olarak algılıyor. Yunanistan ıse sorunu
La Haye Uluslararası Adalet Divanı'na gö-
türmek olarak
görüyor.
Ankara'daki
Türk diplomat-
lar ve devletler
hukuku uzman-
lan, Yunanis-
— — ^ — « ^ — tan'ın bu karan
bugüne kadar ve hâlâ ertelemesıni şu ne-
denlere bağlıyorlar:
•Sözleşmenin imzaya açıldığı ve Ati-
na'nın imzaladığı 1982'den ben BM Genel
Kurulu'nun gündemınde "Deniz Hukuku
Sözleşmesi"nin onaylanması, değışmez
madde olarak yer almaktadır. Türkiye; ge-
rek sözleşmenin yıllarca süren müzakere
aşamasında ve gerek 1982'den beri BM'de
görüşülmesinde daima aleyhte oy kullan-
mıştır. Bu durum, Türkiye'yi hukuksal açı-
dan "ısraıiı muhalif konumuna getirdı.
Böylece Ankara, 12 mile kadar genişle-
me kavramının Ege'nin özel yapısından do-
layı Türkiye'ye karşı hukuksal açıdan ılen
sürülemeyeceğı görüşünü ortaya koymaya
çalışmaktadır. Ankara'nın bir başka görüşü
de şöyle: "Sözleşmegenel kurallargetinnek-
tedir. Ege Dcnizi'nin kendine özgü özellikle-
ri bulunuyor. Karasulannın Ege Denizi'nde
12 mile çıkması durumunda Ege, Yunanlaş-
maktadır."
•Sözleşme yürürlüğe girmeden önce de
dünyada 12 mil uygulaması zaten pek çok
ülkede yaygındı. Yunanistan daha o zaman
ve hatta önceki 1954 Cenevre Sözleşmesı
dönemınden bugüne değin Ege'nin özellik-
leri nedeniyle 12 mil uygulamasına geçeme-
miştir. Bu durum, 12 milin Ege'de Türki-
ye'ye karşı önerilemeyeceğine ilışkın birte-
amül hukukunu yaratmıştır.
Türkiye'nın 1976'dan ben sürekli olarak
Latince deyimiyle "casus belli (savaş nede-
ni)" dıyeresmibildinmlerde bulunmasını ve
yetkililerin demeçler vermesinı, Yunanis-
tan, BM Sözleşmesı'nin 2. maddesinin 4.
fıkrasına göre "toprak bütünlüğüne karşı
kuvvet kullanmayı sövlemevi tehdit ola-
rak"kabul ediyor
Yunanistan. açıklamalannda "DHS'yegö-
re 12 mile çıkmak hakkımdır. Ancak bunu
kullanıp kullanmavacağım, Türkiye'nin de-
ğil, kullanacaksam ne zaman, nasıl ve ne öl-
çüde kullanacağun kendi takdirimde olan
bir şeydir" diyor.
Yunanistan'ın ülke içinde kullandığı bir
başka gerekçe ise "DHS'yi, Avrupa Birli-
gi'nin onaylamasını bekliyoruz. Ondan son-
ra biz de onaylayacağız" biçımındedır. An-
kara'daki diplomatlar bunun doğru olmadı-
ğını söylüyorlar.
Diğer 12 mil karşıtlan
Ege'de Yunanistan'ın karasulannı 12 mi-
le çıkarması durumunda, Karadeniz'e kıyı
Bulgaristan, Romanya, Ukrayna, Rusya ve
Gürcistan gibı ülkelerin, Akdenız'e çıİcışla-
n da engellenmiş oluyor. Atina, bu ülkele-
rin karşıtlığını gıdermek içın "masum geçiş
(innocent passage)" hakkının kendılerine ta-
nınacağını öne sürüyor.
Yunanistan'ı yıllardır etkıleyen "AntikM-
ra Adası" açıklanndakı Rus donanmasının
demirleme yeri konusunda da bir değişim
söz konusudur. 1960'lann ortasında Akde-
niz'de, ABD'nın 6. Filosu'na karşı bir do-
nanma ıle güç dengesi kuran SSCB, gemi-
lerinı Antıkıtıra Adası'nın 6 milden sonra-
ki kayalıklanndademirliyordu. Yunanistan,
12 mile çıktığında, SSCB donanması, bu
olanaktan yoksun kalıyordu. Moskova'yı
kızdırmamak ıçin Atina, 12 mile çıkmayı
göze alamıyordu Ancak Akdeniz'deki Rus
donanmasının Ukrayna ıle paylaşılması ve
demode gemılennın sökülmesı, bu demir-
leme olanağını şimdilik ortadan kaldırdığı
için Atina'ya bir rahatlık vermiştir.
Bugünkü durum: 6 mil SÖZLEŞME
Madde: 3
Her ülke. bu sözleşmeyle
kararlaştırılan kıyı çizgisinden
ölçülerek '12 deniz miline
kadar olan bir sının aşmadan'
kendi karasulannın
genişliğini saptama hakkına
sahiptir.
Madde: 300 (B.M. Anayasası'nın
2. maddesinin 2. fıkrasından
esinlenerek sözleşmeve konuldu.)
lyl nlyst w tukUrn kttiyt kritaMn
Taraf devletler bu sözleşmeyle
üstlendikleri yükümlülükleri iyi
niyetle yerine getirecekler ve bu
sözleşme ile tanınan haklan,
yetkileri ve serbestileri, 'Bir
hakkın kötüye kullanılmasına yol
açmayacak biçimde
uygulayacaklardır.'
BM ANAYASASI
Madde2,fikra4
Bütün üyeler uluslararası
ılişkilerinde bir başka üyenin ya
da devletin toprak
bütünlüğüne ya da sıyasal
bağımsızlığına karşı 'tehditten'
ya da kuvvet kullanımından ya
da Birleşmiş Milletler'in
amaçlan ile
uyuşmaz davranışlardan
kaçınacaklardır.
vOll
"•Uluslararası Deniz Hukuku"nun 16
kasımda yürürlüğe gınşı ve Yunanis-
tan'ın Ege Denızı'ndeki karasulannı 12
mile çıkarması olasılığı karşısında.
Türk Dışişleri Bakanı Prof. Dr. Müm-
taz Soysal'ın demeçleri son günlerde il-
gınç bir tartışma yarattı. Gelişmelere
tarihsel gelışimine göre bir göz atalım:
28 E>lül Çarşamba: (New York)
Soysal. BM Genel Kurulu nedeniyle
Yunan meslektaşı KarolosPapulyasıle
görüştü ve ",\rannzdaki sorunlan bir
paket durumuna getirelinı ve sonra tû-
münü çözraeye çalışalım" dedı. Papul-
yas'ın yanıtı da banşçıydı. ancak öne-
nye somut bir tepkı göstermedi
24 Ekim Pazartesi: (Ankara)
Bakan Soysal. Mehmet,\liBirandın
"32.Gün" programında "Bir Türk-Yu-
nan çatışmasuıda kimin kâıiı çıkacağı"
sorusunu şöyle yanıtladı: "Bir hesap-
laşmada kimin kâıiı çıkacağını bilho-
ruz, ama bu tarz bir kârlı çıkış bize ya-
kışmaz di\e düşünüyoruz. Biz, Yuna-
nistan'ın hakkuıdan geliriz. Ama savaş
olur, insanlar ölür, bö>le bir şe>i iste-
mek doğru degil, biz de istiyor değttiz.
"Hazırol cenke. ıstiyorsan sulhu salah'
di>e bir söz \ardır ya biz de haklanmız
için sa\aşacağımızı sö>le>erek banşı
sağlamak istiyoruz. Ege'de 6 milin dışı-
na çıkarlarsa, bu savaş nedenidir."
26 Ekim Çarşamba (Amman)
Ürdün ıle İsrail arasmda ımzalanan
banş anlaşması sırasında Soysal, Yu-
nan Bakan Papulyas ile 15 dakika gö-
rüştü. Papulyas, basına yaptığı açıkla-
mada. "Biz savaşmak istemiyoruz, siz de
istemhorsunuz. O halde neden sa>aş
sözcüğünü kullanıyoruz, diye sordum"
dedi Soysal ise görüşmeden sonra ga-
zetecilere "Artık sa\«ş sözünü kulian-
mama karan aldıklannr açıkladı.
29 Ekim Cumartesi: (Atina)
Yunan Hükümet Sözcüsü; "Bakanı-
mız Papulyas ile Türk Dışişleri Bakanı
Soysal'ın Amman'da görüşmelerinin bu
>apa> gerginliğj sona erdireceğine ina-
nıyoruz" dedi.
30 Ekim Pazar: (Amman)
Dışişleri Bakanı Soysal, Amman'da
resmi Atina Haber Ajansı (ANA) mu-
habırının, Yunanıstan'ın karasulannı
12 mile çıkarmasına ilışkın sorusuna
verdiğı yanıt aynen şöyle: "Bizi (Tür-
ki\e ile Yunanistan'ı) savaşa sürükleye-
cek vüksek bir gerilimden kaçınmak
• Soysal: Sözleşmeye
göre Atina karasulannı 12
mile çıkarabilir. Böylece,
Yunanistan, Ege'nin
yüzde 71'inesahip
olacağından Türkiye
Ege'ye güle güle demek
zorunda kalacaktır.
• Papulyas:
Yunan karasulannın 12
mile genişletilmesi
hakkmdan vazgeçilmez.
Bu hakkın ne zaman
kullanılacağı, Yunan
hükümetinin takdir yetkisi
içindedir.
13.4.1987 tarihli New YorkTımes gazetesinden alınmışör.
için küçük çapta birgerilim yararıvoruz.
17 vıldır. Yunan karasulannın Ege'de 6
miİin ötesine uzatümasının, Türkhe için
bir savaş nedeni ("casus bellı") olduğu-
nu söv lemekteyiz. Sözleşmenin 2. mad-
desinin Yunanistan'a scrdiği karasula-
nnı 12 mile kadar genişletme a\antajı-
na karşın bunda ısrar ediyoruz. Bövle
bir durumda. Ege Türkiye için darala-
caktır. Buna karşılık Yunanistan,
Ege'nin yüzde 71'ine sahip olacağı için
Türkiye de Ege'ye güle güle demek zo-
runda kalacaktır.
Bu yeni sözleşmenin Yunanistan'a
karasulannı genişletme hakkını \er-
mesine karşın biz, sözleşmenin iki
komşu ülke arasmda bir anlaşmayı
yasaklamayışından dolayı, Atina'nın
bunu yapmaması gerektiğine inanı-
yoruz. İki komşu ülke karasulannın
bugünkü sınırında kalmasında gö-
rüşbirliğine varmaları durumunda,
bu gerçekleştirilebilir. Türkiye ile
Yunanistan arasındaki sorunlar, ka-
rasuları da dahil. bir paket halinde
müzakere edilmelidir. Bövle olunca
da tüm sorunlarımız (Örnegin, Ege
adalarının askerden arındırılması,
FIR hattının düzenlenmesi) gibi so-
runlan da çözümleyebiliriz. Ancak
Lahey Adalet DUanı'nın \etkilerini
tanımamamız konusunda teknik so-
runlar vardır. Teorik olarak konuşa-
cak olursak, Türkiye bu yargı yolu-
nu sadece karasulan için değil, öteki
konularda da kabul edebilir."
Soysal Atına'ya şu güvenceyi verdi:
"Adalara saldırmak niyetinde degiliz.
Yeterince toprağunız var. Adalarda
Türk nüfusu vok ki neden saküralım?"
Karasulannın 12 mile çıkması halin-
de, Türkiye'ye de Yunanistan'ın Ege'de
"masum geçiş (innocent passage) hak-
lu" tanıyabileceğıne ilişkin soruyu Soy-
sal şöyle yanıtladr "Bubizünçıkanmı-
za değiMir. Biz, Ege'de karasulannın 6
milde kalmasını istiyoruz. Çünkü Ege
her iki ülkcnindir."
ANA muhabinnin "Peki Ege'de iste-
diğiniz paylaşım nedir" sorusunu Soy-
sal. şöyle yanıtladı: "Yan yanya~ \ü-
nanistan neden pavlaşmak istemiyor,
pa\ laşmalıyız. Yunanistan"dan bir şey
bağışbımasınıistemhonız, sadece deniz
hukuku sözleşmesı nedenh le haklann
kullanılmamasını göriişelim diyoruz."
31 Ekim Pazartesi: (Atina)
Yunan Hükümet Sözcüsü Evangelos
Venizelos "Soysal'ın da kabul ettiği gibi
gerek ovçgerek öteki Türk yetkilileriya-
pay bir gerttimi yaratmaktadırlar. So\-
sal bunda ısrarhdır. 16 kasımda karasu-
lan sınınnın 12 mil olması konusunda
(bizim açımızdan) hiçbir şey değişmeye-
cek. Çok yanlı uluslararası sözleşmenin
yürürlüğe giriş tarihi önemlidir" dedi
Venizelos. Soysalın "paketçözüm"
ve "ikili sorunlar'" kavramlannı şu söz-
lerle püskürttü "Türkiye ile aramızda-
ki tek sorun, kıta sahanlıgının çizilme-
sidir ki Yunanistan bunun Lahey Ada-
let Divanı'nda çözümlenmesini öner-
mektedir. \unan hükümeti, Türkiye ile
paket farklılık iddialarını da paket
çözümleri" de kabul etmiyor."
Aynı Gün (Yanya)
Yunan Dışişleri Bakanı Karolas Pa-
pulyas, uçakla Atina'ya dönerken gaze-
tecilerin sorulanna karşılık, Soysal'ın
sözlerini şöyle değerlendirdi: "Soysal,
iç siyasa için bövle konuşuyor. Yanıtla-
mama gerek yok. Bay Soysal'a farklı bir
iklinı yaratmaya katkıda bulunmamız
gerektiğini sö> İedim. Ege'de,\unan ka-
rasularının 6 milden 12 mile genişletil-
mesi hakkmdan vazgeçilmez. Bu hak-
kın ne zaman kullanılacağu Yunan hü-
kümetinin takdir yetkisi içindedir."
1976'dan ben olduğu gıbı Papulyas
da "Ne zaman 12 mile çıkacağE" soru-
sunu yanıtlayamadı.
Bu arada hükümete muhalif "Eleft-
heros Tipos" gazetesi şu yorumu yap-
tı: "Türkler, gerginliği tırmandırmak
için bu anı boşuna seçmediler. Karşıla-
nnda rümüyle yok olmuş ve atıl bir Yu-
nan hükümeti, dağılma durumunda bir
Dtşişleri Bakanlığı ve bitik bir başba-
kan olduğunun bilincindedirler. Bu ko-
şullarda Vunanistan'ın 12 mil hakkını
kullanamayacağı açıkür."
Buna karşılık Dışişleri Bakanlığı ko-
ridorlannda ıyı koku alan Türk gazete-
cileri, Prof. Soysal "ın bu sıralarda ne-
den böyle konuştuğu sorusunu şöyle
yanıtlıyorlar: "Atina bir oklu bitti yapıp
birden karasulannı şu günlerde 12 mi-
le çıkarabilirdi. Çünkü Türkiye'de za-
yıf bir koalisyon hükümeti \ardı. 5 Ni-
san Kararlan ile ekonomide kargaşa ya-
şanıyordu. Dünya, Türkive'vi insan
haklan ve demokratikleşme konusunda
köşeye sıkıştırmıştı. Günevdoğu'da sa-
vaş sürüyordu. Ara seçimden dolayı
partiler, gözlerini dışa değil içe çevirmiş-
lerdL Yunanistan için bundan daha iyi
bir ortam olamazdı.'
EMEKU BUYUKELÇI ELEKDAG :
Türkiye
'savaş nedeni'
kararmı nasıl aldı?
Yunanistan'ın Ege Denizi'nde
karasulan sınırını 12 deniz mıli-
ne çıkarması olasılığı karşısında
Türkiye bu durumu ilk kez ne za-
man ve nasıl "casus belli - savaş
nedeni" saydı? Olay şöyle başla-
dı:
7 NSM 1978 ÇarŞMİK Yunan
Dışişlen Bakanı Dimitrios Bit-
sios, ABD Dışişleri Bakanı Hen-
r> Kissinger'a gönderdıği mektu-
bunda Türkiye ile ABD arasmda
ımzalanan "Savunma ve Ekono-
mik İşbirtiği Anlaşması (SEİA)"
nedeniyle Türkiye'ye venlecek
yeni askeri yardımdan Yunanis-
tan'ın duyduğu kaygıyı bıldırdi
Bitsios'un mektubunun ikincı
paragrafi aynen şoyleydı:
"Doğu Akdeniz'deki anlaş-
mazlıklann çözümünde, özellik-
lc Ege'deki durumun ciddi biçim-
de bozulması tehlikesi karşısın-
da Amerika Birieşik Devletle-
ri'nin da>ranışının ne olacagına
ilişkin görüşünüzü almaktan do-
la\ ı müteşekkirola-
cagım."
Bitsıos. daha
sonraki paragrafta
Kıbns konusuna da
dcgindikten sonra
Bu sorulara vere-
cegjniz yanıtlar hü-
lün gerektirdiği karşüıklı söyleşi-
den ve güncel konularda bir
"ufuk turu'ndan sonra Amerikan
Büvükelçisi. Yunan Dışişleri Ba-
kanı Bitsios ile kendi bakanı Hen-
ry Kissinger arasmda degiş-to-
kuş yapılan 7 ve 10 nisan tarihli
mektuplann İngilizce kopyalan-
nı \erdi.
Büyükelçi özenle, 'mektupla-
nn önemsenecek bir yanı yok.
Sadece (FYI) yani bılginiz ıçin'
dedi. Mektuplan gözucuyla oku-
dum. Bitsios'un 'Ege'de tehlike-
lı durum karşısında Amenka'nın
görüşünü' sorması ilginçti. Kis-
singer'ın vanıtı ile Bitskts'a "aktıf
ve kesın biçimde karşı koyma ve
bu hareketı önleme" güvencesi
veriliyordu.
Anımsanacağı üzere o gün-
lerde Yunanistan, Ege'de kıta
sahanlığı ve deniz dibi kay nak-
ları üzerinde hak iddia edince
Türkiye ile bir siyasal çatışma
tehlikesi ortava çıkmıştı. Ati-
na karasulannı 6
milden 12 mı,
çıkarmak için
uygun ortamı
beklemeyebaşla-
• Atina, 'Türk
tehdidi'
karşısında
WashingtorTı
ikna edip,
kümetimin siyasa-
sını oluşturmasına
vardımcı olacak-
ür" dıyerek mektu-
bunu noktaladı
1uMSMi97BCtt-
mrtMtDr. Henry
Kıssınger. ABD
Dışişleri Bakanı
olarak Yunan mes-
lektaşı Bitsios'a
önce diplomatik bir
yaklaşımla Türkiye
ile Yunanistan ara-
sında "askeri" de-
ğil "banşçı" çözüm
aramalarını, "tahrikten kaçın-
malannı" önerdi. Daha sonra
açık ve seçik biçimde Atina'ya
şu güvenceyi verdi:
"Daha önce inancmuzı belirt-
tiğünizgibi taraflardan hiçbiri bu
anlaşmazlıklarda bir askeri çö-
züm aravamaz.
Bu. Birieşik Devletterin kancı
siyasasıdır. Bu nedenle, Birieşik
Devletler karşı tarafın askeri çö-
züm aramasma etkin ve tartış-
masız bir biçimde karşı koyacak-
nr ve böyle bir eylem girişimini
önlemek için de başhca çabayı
gösterecekrir."
15 MSM1976 PlMjMHH: Türki-
ye'nin o tanhtekı Dışişleri Ba-
kanlığı Genel Sekreteri (Müste-
şar) emekli Washıngton Büyü-
kelçisı Şükrii Elekdağ, Ege'de
bugünkü karasulan sınınnın de-
ğişmesı durumunda bunu Türki-
ye'nin "savaş nedeni" kabul et-
mesine ilişkin olayı dakika daki-
ka Cumhuriyet'e şöyle anlattı:
SaatlOOÖ
"Güneşli bir ilkbahar sabahı...
Özel kalem müdürüm daha ön-
ceden randevu almış olan ABD
Büvükelçisi NVılliam Macom-
ber'in geldiğini söyledL Protoko-
Güvenceyî
sağladıktan sonra
karasulannı 12
mile -çıkaracak ve
Türkiye de
Arnerika'nın
güvencesi
karşısında tepki
gösteremeyecekti
Böylece Ankara
caydınlmış
olacaktı.
Atina. Türk
tehdıdı' karşısın-
da Washington'r
ı^
ikna edip,güvence
arıyoFdtt. Güven—
ceyi sağladıktan
sonra bir oldu-bit-
ti ile karasulannı
12 mile çıkaracak
ve Türkiye de
Amerika'mn gü-
vencesi karşısında
tepki göstereme-
yecekti. Böy lece
\nkara caydırü-
mış olacaktı."
Elekdağ ile Ma-
comber arasında
özetle şu konuşma geçtı:
Elekdağ: Washington vahim
bir yanhşlık yapmaktadır. Bu
mektupla Atina'ya güvence ve-
rerek 12 mil kapısını tehlikelı bir
biçimde aralamıştır.
Macomber: Dr.Henry Kissin-
ger'ın mektubu dengeli bir dille
kaleme alınmıştır. Taraflan "öl-
çülü" harekete çağırmaktadır.
Atina'ya bir güvence söz konu-
su değıldir.
Elekdağ: Atina. karasulannı
genışlettığini açıklar ve Türkiye
de meşru haklannı savunmak
içın 6 ile 12 mil arasındaki söz
konusu alana gemilennı sokarsa
ne olur? Atina'nın müdahalesmı
püskürtür.
Bu durumda. Dr. Kissinger'ın
mektubundan ABD'nin Türki-
ye'nin askeri önlemlerini önle-
yeceğı anlamı çıkıyor. Yunanis-
tan da bu mektuptan bu anlamı
çıkaracaktır.
Bu da Ege'de tehlikelı geliş-
melere yol açacaktır. Bu neden-
le Yunan hükümetine ek bir mek-
tup göndenp bu yanlışlığı düzel-
tiniz ve Ege'dekı statükonun sa-
dece banş yoluyla değiştırilece-
öını bıldınnız.
YARIN
•Büyükelçi Bekdağ açıktamasmı sürdürüyor
•Ege'de temel sorun: 6 mN + 1 metre
•Yunan Büyükelçtsi Pnilon'un göpüşteri
•Büyükelçi Alaçam Yunan yayılmasmı yazdı
•Emekli Büyükelçi Soysal 12 mili değerlendirdi