Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 OCAK1994PERŞEMBE 8 DIŞ HABERLER Fransızaskerleri bir Sırpı vurdu •PARİS (AA)-Bosna Hersek"te savaşın başından beri ilk kez, 25 aralıkta. mavi bereli bir Fransız askeri sivil halka ateş açan bir Sırpı öldürdü. Saraybosna'da meydana gelen olav. "Ouest-France" gazetesi tarafındanduyuruldu. Bosna Hersek'teki Birleşraiş MilletlerGücü'ne komuta eden Fransız General Jean Cot, BM askerlerinin sivil halka ve mavi berelilere ateş eden kişilere karşılık vermek üzerebirsistem gelişlirdiklerini belirtti. General Cot, "Biz verilen yetkiye uygun olarak oraya buraya mevzilenerek kadınlara, çocuklara ve askerlerimize ateş eden alçaklara karşılık verecek bir sistem yerleştirdik" şeklinde konuştu. İran'dabir AJman'aidam • LEFKOŞA(AA)-İran Yüksek Mahkemesi'nin casusluk suçundan bir Alman'a ölüm cezası verdiği açıklandı. Tahran Başsavcısı. dün düzenlediği basın toplanusında, Alman mühendis Helmut Szimkus'un yüksek mahkeme tarafından suçlu bulunduğunu ve ölüm cezasına çarptınldığını söyledi. Bulgaristan'da yeni Tûrk partisi • SOFYA(AA)- Bulgaristan'da yeni bir Türk partisi daha kuruluyor. Türk Demokrat Partisi'nden aynlan bir grup soydaş. adını henüz belirlemedikleri yeni bir partinin oluşumu için kollan sıvadılar. Adem Hayrulah ile Saim Hüseyin'in girişımiyle kurulacak yeni Türk partisininözellikle Güney Bulgaristan'da yaşayan Türk azınlık arasında seçmen bulmaya çahşacağı bildirildi. ABD-Rusya kıpmızı hatti •WASHINGTON(AA)- ABD ve Rus savunma bakanlan. bugün iki bakanhk arasında kurulan 'kırmın hat'tan ilk kez konuştular. Aspin, bürosundan bu sabah Graçev'i arayarak. bugün faaliyete geçen kırmızı hatün iki ülke arasında artan işbirliğinin yeni bir örneği olduğunu belirtti. Aspin. Graçeve 'Bize karşı göstermiş olduğunuz işbirliğineçok teşekkür ederim. Birlikte yürüttüğümüz girişimlerin çok başanlı olduğunu düşünüyorum" dedi. Irakordusu savaşahazır• BAĞDAT(AA)-Irak Genelkurmay Başkaru İyad el Raui, Irak ordusunun ABD, Rusya ve Çin'in ardından dünyanın dördüncü büyük ordusu olduğunu iddia eiti. Raui, Körfez savaşırun üzerinden geçen üç yıl içinde ordunun tatbikatlar yaptığını ye savaşma gücü ile teknik imkanlannı arttırdığıru belirterek, Irak ordusunun Arap ulusunu ve siyonistler tarafından işgal edilen Arap topraklannın bütününü korumaya haar olduğunu söyledi. Küba'dan kacış • GEORGE TOWN (AA) - Bir Kübalı pilot ile kullandıgı uçağın 4 kişilik mürettebatının İngiliz kolonisi Büyük Cayman Adalan'na iltica ettiği bildirildi. Küba'dan Jamaika'ya giden ve 11 yabancı turist taşıyan uçağın dün Cayman Adalan'nın Başkenti George Town'a indiği ve pilot ile 4 kişilik mürettebatın hemen ada yetkililerine teslim olduğu belirtildi. Yetkililer 5 Kübalının sığınma hakkı istediğini doğmladılar. Jivkov.Türkler isteyerek göç etti • SOFYA(AA)- Bulgaristan'ın devrik E)evleı Başkanı Todor Jıvkov, Türk azmlığın 1989 yılında kendı isteğiyle göç ettiğini ileri sürdü. Jivkov, bir İspanyol dcrgisine yaptığı açıklamada. Bulgaristan'da Türklere karşı hiç birdönemde asimilasyon kampanyası uygulanmadığını iddia etti. Jivkov, isim değiştirme kampanyasının normal bir ışlem olduğunu da sa\undu. Ankara 10-11 ocak tarihlerinde toplanacak NATO zirvesinde D. Avrupa ülkeleriyle 'banş için işbirliği' ilkesini savunacak Türkiye, NATO'dayeniüyeliğekarşıLALE SARIİRAHİMOĞLU ANKARA - Türki- ye. NATO'nun Doğu Avrupa ülkeleri ile ilişkilerinin "Banş için ortaklık" kav- ramı çerçevesinde ge- liştirilmesini. şimdilik bu ülkelerin tam üye- liğe kabul edilmeme- sini, ancak 'dışlanma- malarını' da öngören ittifak politikasını des- tekliyor. Kendisi de ittifaka sonradan katılan An- kara, mevcut NATO politikasına verdiği destegin bu savunma örgütünün sonsuza dek "istisnai bir klüp" olarak kalacağı anla- mına gelmedığini ve ileride yeni üyelerin ka- tılmasının stratejik açıdan önemli olduğuna da dikkat çekiyor. Varşova Paktı'nın eski üyelerinin bugün Batı'nın savunma ittifakı NATO'ya ileride katılmalan ise Türkiye'nin güvenliği açısın- dan daha elverişli bir ortamın oluşması anla- mına geliyor. Şu aşamada ktifakın genişlemesi ise NA- TO'nun, bölgesindeki çatışma ortamının tam yanı başında yer alan Türkiye'nin gü- venlik endişelerinden dikkatleri yeni üyelere çevirmesi anlamına da gelebilecek. Belçika'run başkenti Brüksel'de 10-11 ocak tarihleri arasında yapılacak olan tarihi NATO zirvesinde üye 16 ülke. SSCB'nin da- ğılmasıyla ortaya çıkan yeni Avrupa'nın gü- venlik mimarisi ve eski komünist bloku ül- keleri ile ilişkileri düzenleyen banş için or- taklığın çerçevesini belirleyecek. NATO ve eski Doğu bloku ülkeleri ara- sındaki işbirliği, 1991 aralık ayında kurulan Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyi (KAİK) ile kurulmuştu. Başta Polonya. Macarisian. Çek Cumhu- riveti ve Bulgaristan olmak üzere eski Doğu bloku ülkeleri NATO üyelıklerini resmen açıkladılar. SSCB'nin mirasına konan Rus- ya ise ittifakın orta ve doğu Avrupa'yı da içi- ne alacak biçimde genişleyerek NATO'nun sınırlanna dayanmasına karşı çıkıyor. Beklenen kararlar Türkiye ve hemen hemen tüm ittifak üye- lerinin NATO toplantısı sonunda şu tezler- den yola çıkarak alması beklenen kararlar şöyle. . -KAlK'in tüm üyelerine açık olan banş için ortaklık kavramı Türkiye için de iyi bir formül. Ancak ittifakın genişlemesi için za- man erken. Çünkü ittifak yeni rol ve görev- ler üstleniyor. Bunu üstlenirken genişlemesi düşünülemez. Önce mevcut yapılanmayı hazmetmesi gerekiyor. Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra 1991 aralık a\ında Roma zirvesi ile ordula- nn küçültülmesi ve askeri harcamalann azaltılması yolunda karar alan NATO'nun, mevcut mali durumu da göz önüne alınarak genişlemesi sakıncalı görülüyor. Askeri harcamalannı kısıtlarken bir yan- dan da yeni yapılanmasını sürdüren bir NATO. bir üye ülkeye yapılan saldınyı tüm üye ülkelere yapılmış anlamına gelen ve gü- venliğin bölünmezliği ilkesini öngören ittifa- kın 5. maddesini işletecek kadar bir alan ge- nişlemesine gitmek istemıyor. Mevcut durumu göz önüne ahndığında NATO'nun genişlemesi ittifakın mali yükü- nü arttıracak ve böylece ittifak yerine getire- meyeceği taahütleri yüklenmiş olacak. - Üye olmak isteyen ülkeler de henüz hazır değil ittifak üyeliğine. Banş için ortaklık, za- man içinde NATO'ya uyum sağlayan üyele- rin ileride ittifaka girme şanslannı arttıra- cak. - NATO'nun mevcut durumu çerçevesin- de yeni üyeleri kaldıramazken birkaç eski Doğu bloku ülkesini üyeliğe kabul etmesi ise Rusya'ya "dışlandığı" yönünde yanlış mesaj gitmesi anlamına geliyor. Buda NATO'nun vermekten özenle sakmdığı bir mesaj. - NATO zirvesinde, "ittifakın ne içinde ne de dışında" kalaçaklan ara formül çerçeve- sinde bütün KAİK üyesi ülkelerin NATO'- nun 4. maddesinden yararlanmalan sağja- nacak. Bu da KAİK üyelerine kendilerini emniyette hissetmemeleri halinde NATO ile danışmalarda bulunmalannı öngörüyor. Böylece NATO ile KAİK arasında kriz durumlannın ortadan kaldınlması mekaniz- ması oluşuyor. Bu mekanizma KAİK üyesi ülkelerin zaman içinde eski Sovyet sistemine dayalı silah sistemlerinin NATO standartla- nna uygun hale getirmelerini ve silah sanayi- lerini banşçı amaçlara dönüştürmelerini de sağlayacak. FRANSA Paris, Moskova'yı kızdırmakistemiyor MİŞEL PERLMAN PARİS -Fransa. bir süredir NATO'ya gözle görülür biçimde yaklaşıyor. Bu yakı- nlaşmanın 10-11 ocak tarihlerinde ittifakın Brüksel'de yapacağı zirvede daha somut biçimde sergilenmesi bekleni- yor. ABD'nin önderliğindekı NATO'va karşı uzun yıllar so- ğuk davranmış olan Fransa'nın örgüte şimdilerdeki yaklaşımı- nın kanıtlanndan biri iki gün önce Dışişlen Bakanı Alain Juppe'nın ittifakın önemini ön plana çıkaran sözleri oldu. Pans'te üst düzeydeki savun- ma ve dışişleri uzmanlan Brük- sel zirvesinin. Avrupa'da gü- venlik boşluğunun kendisini iyice duyurduğu bir sırada dü- zenlenmesinin önemli bir adım olduğunu belirtiyorlar. Bu bağ- lamda orta ve doğu Avrupa ül- kelerine verilmesi gereken gü- venceyi de gündeme getiriyor- lar. Rusya kaygısı Ancak >elkililer orta ve doğu Avrupa ülkelenne gösterilecek "Yakınlığın, hiçbir şekilde Rus- ya'yı tedirgin edebilecek bir gö- riinümde olmamasına dikkat edilmesinin çok büyük bir önem" taşıdığı görüşünde birleşiyor. Paris, şimdilerde ABD ile Avrupa arası- ndaki "sağla bağlar"a çok sıcak bakıyor. Fransız yetkilileri, ABD'nin Avrupa'- daki varlığına gereken önemi tanırken aslında Washington'- un bir ürünü olan NATO'nun. başansını kanıtlamış "kolektif işlev"ine de dikkat çekiyorlar. Ancak Paris savunma ve gü- venlik alanlannda, uzun süre- dir bir "Avrupa kinüiği" gereği- nin üzerinde ısrarla duruyor. L'zmanlar. zaten ABD'nin de bu yaklaşımı artık benimsediğı- ne dikkati çekiyor. Hatta bir süre önce ABD'nin aralannda Fransa'nın da bulunduğu müt- tefıklerine. NATO'ya bağlı kimi silahlı kuvvetlenn gerekti- ğinde Batı Avrupa Birliği (BAB) emrine verilmesi öneri- sinde bile bulunduğu belirtili- yor. "Avrupa savunma kimliği" konusunda çok duyarlı olan Fransa. NATO'nun askeri ka- nadına eskiye oranla daha sıcak baksa bile ittifakın entegre as- keri komutanhğmadönüşü "ke- sinlikle düşünmüyor" LETONYA: Danımarka ile savunma paktı imzaladı UKRAYNA: NATO'dan güvonlık garantisı ıstıyof WASH1NGTON Clinton'da Doğu Avrupa sıkıntisı i m NATO üyesi Avrupa ülkeleri [7£J] NATO üyesi olmayan Batı (ABD ve Kanada da üye) ı—s-J Av r u p a ülkeleri 'Fransa, ortak savunma sisieminde yer almıyor. [ [ NATO üyeliği isteyen eski Doğu Bloku ülkeleri FUAT KOZLLKLU YVASHINGTON - "ABD'- nin 90'lar NATO'sundaki rolü ne olacak; NATO'nun içinde na- sıl bir Avrupa savunması gerçek- leştirilecekr ve "Doğu Bjoku'- ndan gelen üyelik taleplerine ne yanıt verilecek" Son üç yıldır bu sorulann ya- nıtını arayan ABD'de 10-11 ocak tarihindeki NATO zirve- sine yoğun bir hazırlık yapıyor. Clinton yönctimi, örgütün gele- ceğine yönelik önerilerini haar- larken daha çok Rusya'daki ge- lişmelerin ışığında. Doğu Av- rupa ülkelerinin üyelik başvu- rulannm yarattığı sıkıntının "nasıl aşılacağı" üzerine çalışı- vor. Beyaz Saray, aynca NATO'- nun bütün Doğu Avrupa'yı ve bırçok ittifak üyesini etkilediği halde herhangi bir müdahalede bulunamayışınıngetirdiği"pres- tij kaybını" gidermenin de arayışı içinde. ÂBD yönetiıni. eski Doğu Bloku ülkelerinin NATO'ya katılma isteklerine karşılık tav- nnı netlcştirme çalışması ya- parken eski Sovyet cumhuriyet- lerinden Litvanya'nın son anda aynı taleple ortaya çıkmasının" şaşkınlığını da yaşıyor. îngiltere, eski Varşova Paktı ülkelerinin NATO'ya kabul edilmesini sakıncalı buluyor DoğuAvrupa'ya yalnızcac güvence' EDİPEMtLÖYMEN LONDRA - Visegrad Dörtlüsü olarak bilinen Po- lonya. Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovakya'nın NATO üyelığini bazı koşul- larla ılke olarak mümkün gö- ren İngiltere, Rusya'nın buna nasıl tepki göstereceğini kes- tiremiyor. Önce Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin. ardından aşın milliyetçi V'ladimir Jirinovski. eski Doğu Avrupa ülkelerinin NATO üyeliklerine ilişkın çelişkili ve tehdit içeren demeçler verdiler. Rus- ya'da aşın milliyetçiligin arttığı gözlendiği bir sı- rada, Yeltsin'in durumuna güvenemeyen İngil- tere, Jirinovski'nin diger aşın unsurlarla bir koa- lisyona giderek yönetimde ağırlığını hissettirme olasılığını göz ardı edemiyor. İngiltere. aynca bu dört Doğu Av rupa ülkesi ve onlarla birlikte hareket etmek isteyen Ro- manya ve Bulgaristan'daki şimdiki ekonomık. sosyal ve etnik sorunlann NATO'ya taşınması- na şiddetle karşı. İngiliz yorumcular, Yunanis- tan ile Türkiye arasındaki sürekli gerginliği ör- nek vermekten çekinmiyorlar. Televizyonda yayımlanan bir açıkoturumda görüşlerini açık- layan bir savunma uzmanı "NATO üyeleri ara- sındaki sorunlar çözübneden, bunlara yenileri ek- lenirse, 21. yüzyılı üyelerin sonınlarını çözmeye çaltşmakla geçiririz" dedi. İngiltere, Yunanistan'a Avrupa Birliği ve Batı Avrupa Birliği üyelikleri verilip Türkiye ile ger- ginliğini daha da körükleme fırsatı yaratılmasını hep hata olarak gördü. Şimdi aynı mantığı Doğu Avrupa ülkeleri için yürütüyor. Sloyakya ve Romanya'daki Macar azınlık sorunu İnglitere için Batı Trakya ye Ku- zey-Güney Epir sorununu çağnştınyor. İngilte- re, Soğuk Savaş döneminde Sovyet düdüklü tenceresi içinde kalan ve dışan sızmayan bu so- runlann şimdi NATO'nun ıçine canlı biçimde taşınmasına kesinliklc karşı. Banş için ortaklık İngiltere bu arada "Banş İçin Ortaklık" ilkesi- nin sonuna kadar geçerli kılınmasından yana. Bu ilke uyannca Doğu Avrupa ülkelerine gü- venlik güvenceleri venlebilir. Bu amaçla da NA- TO'nun amacı ve görev biçimi yeniden tanımla- nabilir. Ancak yanıtlanmasını ıstediği iki temel soru var: - NATO, Visegrad ülkelerini üyeliğealmayı il- ke olarak kabul ederse Avrupa'da yeni bir De- mir Perde oluşmayacak mı? NATO üveliği için resmen başvuran Litvanya başta olmak üzere Baltık ülkeleri. Romanya. Bulgaristan ne ola- cak? - Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu. karşılannda yeniden örgütlenmiş ve yine düş- man bir NATO mu bulacaklar? İngiltere. bu aşamada Visegrad ülkeleriyle NATO arasında ilişkı kurulmasını istiyor, an- cak bu ülkelerin üyeliğe ahnmasının, takvime ve kesinlığe kavuşturulmasından yana değil. İngil- tere'nın beklentileri şunlar: - NATO'nun Kuzev Atlantik İşbirliği Konse- yi aracılığıyla Rusya ve Doğu Avrupa ülkeleriy- le ilişkilerini geliştirmek. - NATO'ya yeni üve kabulü için daha bekle- mek. - ABD askeri kuvvetinin bu süre içinde Av- rupa'da kalması. - Zaman içinde Avrupa'nın tümünü kapsaya- cak bir güvenlık ve işbirliği platformu oluşturul- ması için çahşmak. Ancak ondan sonra. koşul- lar uygunsa. NATO'nun genişlemesini günde- me eetirmek. Baltık ül- kelerinin Rus asker- lerinin hala ülkelerinde bulunuşun- dan duydu- ğ sıkıntının artarak büyüyeceği kaygısına düşen ABD yöneti- mi. NATO zirvesinin "daha da büyük bir önem taştdığını" dü- şünüyor. Şimdilik değişmesin Tüm gelişmelere karşın Clin- ton yönetiminin adaylara ve it- tifak üyelerine NVashington'un vereceği mesajın "Yeni dünyaya yeni birlik. Ancak şimdilik ittifa- kın sınırları değişmemeü" şek- linde olacağı bildiriliyor. ABD. aday ülke'lerin NA- TO'ya hemen üye olmalanna karşı çıkıyor ve zaman belirt- meksizin bir süre için "hazırlık döneminden gecmelerini" öngö- rüyor. Bu çerçevede. daha ön- celeri SSCB şemsiyesi altında toplanan. ancak bugün etnik kavgalar yaşayan Doğu Avru- pa ve Baltık devletlerine "banş için işbirliği" önerisi getiriliyor. Buna Rusya'da dahil tutulu- yor. Clinton yönetimiru, Polonya, Macaristan. Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Litvanya'nın NA- TO üyeliği için başvurulanna sıcak bakmayıp "banş için iş- birliği" önerisine iten neden ise Rusva gösteriliyor. Başkan Clinton. özellikle geçen kasım ayında Rus ordusunun "Soğuk Savaş" sonrası dönemdeki gö- revleri de bunlann gerekçelerini belırlediği "yeni askeri doktri- ni" ile faşistlerin secim zaferin- den "ciddi bir endişe" duyuyor. Pentagon çevreleri de başkanın endişesini paylaşıyor ve NA- TO'nun genişlemesini bugünkü koşullarda "erken" ve "sakı- ncalı'" buluyorlar. Beyaz Saray çevreleri, her ne kadar "açıkça" dile getirmiyor- larsa da nükleer silahlann kul- lanımına ilişkin eski SSCB'nin "ilk kullanan olmama" ilkesini kaldıran ve ilk kullanma hak- kıvla olasılığını kabul eden "as- keri doktrin"den kaygı duyu- yorlar. ABD'nin konuyu NATO zirvesine getireceğine kesin gözüyle bakılıyor. Yeltein Türkiye'ye geliyor ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Bo- ris Yeltsin'in mart ayında Türkiye'ye ge- leceğı öğrenildi. Rus>a Dışişleri Bakanlığı'nın, Yelt- sin'in mart ayında Türkiye'ye gelmek is- tediğini Türk Dışişleri Bakanhğı'na ilet- tiği ve Ankara'nın da takvimi uygun bul- duğu bildiriliyor. Geçtiğimiz günlerde Moskova'ya gi- den Rusya'run Ankara Büyükelçisi Al- bert Çemişev, Yeltsin'in ziyaret progra- mına ilişkin çalışmalarda bulunuyor. Rusya lideri Yeltsin'in gezisinin mart ayında gerçekleşmemesi durumunda, ni- san veya mayıs ayına ertelenebileceği kaydedihyor. Yeltsin'in Ankara ziyareti sırasmda iki anlaşmanın imzalanması için çalış- malar sürüyor. Anlaşmalardan birincisi, sav unma sanayii alanında işbirliğj anlaş- ması. ikincisi ise Sıkı Dostluk ve işbirliği anlaşması olacak. Çernişev'e yeni görev Yeltsin'in gezisinin gerçekleşmesinden sonra. Ankara Büyükelçisi Çernişev'in, Dışişleri Bakan Yardımcılığı görevine başlaması beklenıyor. Çernişev'in. yeni- den yapılanmakta olan dışişleri örgütü- nün Türkiye ve Orta Asya bölgesi ile ilgi- li bakan yardımcılığı görevine getirilmesi beklenivor. RLSYA^DAN NATO? YA UYARI ittifakın genişlemesi istikrarsızhkyaratır NATO üyesi ülkelerin askerleri, ittifakın ortak tatbikatlarından birinde görülüyor. MOSKOVA (Ajanslar) - Rus- va Devlet Baş- kanı Boris Yelt- sin, NATO'nun Doğu Av rupa ül- kelerine genişle- mesine karşı ol- duğunu tekrar- layarak. bunun. "Dünvanın kade- ri için kilit bir böl- gede sivasi ve as- keri istikrarsızlı- ğa yolaçacağını" savundu. AA'nın habe- rine göre Baltık ülkelerinden Litvanya'nın NA- TO'ya resmen üyelik başvuru- su ertesinde Devlet Başkanlığı tarafından yayımlanan bildiri- de Yeltsin, NÂTO'nun. "Sade- ce dünyanın kaderi değil, Rus- va'nın ulusal çıkarlarını da ilgi- lendiren bu konuda karmaşüdık duygusunu gjdermesini" istedi. Rus halkında n tepki Yeltsin'in sözcüsü Vyaches» lav Kostikov. NATO'nun Rus- ya'ya sınırı olan ülkelere geniş- lemesinin bölgede istikrarsızhk yaratacağmı söyledi. Kostikov, Yeltsin'in NA- TO'nun böyle genişlemesinin Rus halkında olumsuz bir ttfpki yarata- cağından endişe duyduğunu be- lirterek. "Bu ge- lişmeier sivil ve askeri çevreler- de istenmeyen tutum ve görüş- lerin oluşmasına ve dünyanın ka- deri açLSindan hayati önem taşıyan bu bölgede istikrarstzlı- ğa yolaçabilir" dedi. Rusya'nın yeni demokrasi ve askeri anlayışının komşulanna yönelik saldırgan politikalan reddettiğini belirten Kostikov, bu durumda NATO'ya üye ol- mak isteyen ülkelerin savun- duklan konulann inandınalı- ğını yitirdiğini söyledi. Kostikov, Yeltsin'in gelecek hafta toplanacak olan NATO liderlerinin bu konudaki şüphe- leri dağıtacak yönde kararlar almalannı beklediğini de söyle- di.