Katalog

CUMHURİYET2 6OCAK1994PERŞEMBE BenimMreklamyıldızı,ya seninki! Tüketim alışkanlıklanndaki artış, çoğalan özel TV kanallan ve miniklerin aileler üzerindeki duygu İBR\HİM GÜNEL Son yıllarda giderek hızJanan tü- ketim alışkanlığı ve özel TV kanal- lanndaki artış, reklam sektörünü ül- keırczde önemli bir güç konumuna gelinli. Türkiye'de üretilen ya da it- hal edilen birçok malın tüketiciye tanıtımı reklam fılmleri ile yapılıyor. Rekiamlar. aynı zamanda özel tele- vizyonlann da tek gelir kaynağı. İTiiketidyi etkileme yollan Oyun çağındaki cocuklann. iş dünyası içinde yer almasının ne gibi sonuçlar doğurduğunu incelemek için reklam fılmı yönetmenı Paul Mc. Vlillen ve manken ajansı sahibi Neşe Erberk ile görüştük. Reklam filmlerinde çocuk man- kenler de kullanan Mc. Millen'a so- ruyoruz. -Sizce son yıllarda çocuklar rek- lam filmlerinde neden çok kullanı- lmağa başlandı? -LJç yıl önce günlük televizyon yayını 25 saatti. bugün, özel kanal- lann çoğalması ile birlikte. 260 saate ulaştı. Bu olay reklam sektöründe birkaç trilyon liralık bir pazar payı ilepatlama yarattı. Ikinci neden: tüketim maddeleri. özel kanallann yaşam kaynağı. Bu- gün Procter and Gamble ve Unıle- ver gibi iki şirketin >ıllık reklam büt- çesi, Türkıye'deki tüm kanallann reklam bütçesini karşıhyor. İnanıl- maz reklam enflasyonu rekabet ya- ratü. Eskiden 10 reklam fılmi var- ken, şimdi 100 reklam var. Ama. oran değişmedi. Herşey fazla çıkma- ya başladı. Öte yandan Türkiye nü- fusunun yansı çocuk. Tüketim ürünlerinin pazarlanmasında ev içersinde baskı unsuru yaratması açısından çocuk hedef kıtleyi oluş- turuyor. Stratejik anlamda fakir bir ülkeyız. Ailelerin tek eğlencesi de te- levizyon. Televizyon inanılmaz sivri elektronik medya ortamı yaratıyor. Her şey gaza getiriliyor. Eskiden bakkaldan ahşveriş ederken, şimdı süper ahşveriş merkezleri açılıyor Çocuklar da alışverişe katılıyor. Bu gün eve alınan tüketim malzemelen- nin çoğunu çocuk aldınyor. baskısı çocuklan'reklam malzemesi' yapıp çıkarttı IAileye duygu lIbaskısı Reklam filmlerinde çocuklan gör- mek. aileler üzerinde duygusal bir baskı unsuru yaratıyor. -Sizce neden anne. babalar çocuk- larını reklam filmlerinde oynatıyor? -Bir kere iyı para alıyorlar. Bir fı- limde oynamak. 4-5 milyon liradan başlıyor. Bu fiyat; rolüne. fılmin oy- .natılma süresine göre giderek büyü- yor. Örneğin Selpak filminde oyna- yan cocuklann özel kontratı var. Başka bir ürün tanıtımında yer alamıyorlar. Öyle olunca da rakam yüz milyonlar ile ifade ediliyor. Dığer taraftan çocuğa inanılmaz derecede düşkün bir milletiz. Kendi çevresi içersinde filmlerde oynayan çocuklar iftihar konusu oluyor. Bu aileler arasında yanşı gündeme geti- riyor. Bazı annelerin inanılmaz dere- cede hırsı var. Benimde küçük kızım var ama, onu reklama çıkartmam. Film çekim ortamı açısından eziyete de sokmam. Hava atmak gibi ihti- yacıda yok. -Reklam filmlerinde oynamanm, çocuğun nıhsal dengeleri üzerinde et- kisi o'abilir mi? -Ne kadar bir etkisi olduğunu bi- lemem ama. çocuk kesinlikle etkile- niyor. O çocuk reklamdaki imajı ile tanınıyor. Kötü olduğuna emin de- Erman Pakman ğilim ama. iyi etkisi olacağmı da zannetmiyorum. Birde reklamcılar arasında öz denetim mekanizması vok. Ben bir filmde kötü kullanıp, ıstediğim kanalda yayınlatabilirim. TRT'nin ise yönetmeliğı var. Ozel kanallann ise böyle bir yönetmeliği bulunmuyor. Küçük star Okan, "Gene film cekimi olsa da gitsek" diyerek rolünü tekrar oynuyor. (İBRAHİM GÜNEL) I Talep 5-7 yaşa Manken kast işi yapan ve bünye- sinde çocuk mankenler de bulunan Erberk Manken Ajansı sahibi Neşe Erberk'e sorulanmızı yönelttık. -Çocuk mankenler daha çok hangi sektörler ve üriinlerde kullanılıyor? -İlk etapta bebe ürünleri, bebe mamalan. ikinci kategonde ise te- mizlik ürünlerinde çocuk mankenle- re daha çok iş olanağı çıkıy or. Onun dışında banka. sıgorta ve gıda ürün- leri fılmleri için çocuk oyuncu isteni- yor. -En çok hangi yaş grubtı isteniyor? -5-7 yaş grubu en çok istenen gnıp. Çürrkü, daha altı biraz zor zaptediliyor. Bebe ürünlerinde ise. öhcelikle altı aylık ile bir yaş arası- nda olan emeİdeyen bebekler kul- lanılıyor. -Reklam ajanslan ile anne. ba- banın ilişkileri nasıl yapılıyor? Karşı- laşmalan nasıl oluyor? -Aileler bize başvuruda bulu- nuyor ve kartlannı hazırlıyoruz. Reklam ajanslanndan talep geldi- ğinde değerlendiriliyor. Genelde bize bir tanıdık vasıtası ile geliyorlar. Kimi zaman da biz çevrede görüp beğendiğimiz cocuklann ailelerine rica edip çağınyoruz. Daha sonra bizim dosyalanmızda yaş gruplan- na göre sınıflandınlıyor. Reklam ajanslan bızden kast istıyor. Bize bazı detaylar veriyorlar. Orneğin sanşın olsun. açık lenli olsun gibi. Her hal- de müşterilerin isteği doğrultusunda olsa gerek. bu tiplemeleri veriyorlar. Kimi zamanda bisiklete binebilen. tekerlekle paten yapabilen çocuklar arayabiliyorlar. Reklam ajansı içinden bir eleme yapıp, seçtiği çocuğu ve ailesini gö- rüşmeye çağınyor. Orada çocuğun yapması gereken rolün bir kısmını yaptınp kaydediyor ve müşterisine gösteriyor. Müşteri beğenirse biz fi- yat pazarlığına girişiyoruz. Belırli kriterlere göre fıyat saptanıyor. Sap- tadığımız fıyatı anne. babaya soru- yoruz. Genelde bizim teklifımiz ma- kul olduğu için aile kabul ediyor. Çekim günü ve saatı. çocuğun giye- ceğı kıyafetler saptanıyor. Çekim günü çocuk ve ailesi çekime gidiyor. -Cocuklann seçim kriterleri nedir? Neye göre secim yapıyorsunuz? -Bize yapılan başvurularda ılk tanışmada kendinı belli eden çocuk- lar oluyor. Biz genelde çocuklan bu- rada çekime alıyoruz. Çekımde so- run yaratıp, yaratmadığına bakıyo- ruz. Sorun yaratan çocuklar zaten kadromuza giremiyor. Bunun dışında ekstra bir kabiliyeti varsa künyesine yazıyoruz. Örneğin şarkı söylemeyi seviyorsa. dans edebili- yorsa. müzik aletı çalabiliyorsa. çok güzel resim yapabiliyorsa... Bizim için daha önemli olan rahatlık. İlk tanıştığınızda bile sizinle kontak ku- rup el sıkışması bir adım. Bazen so- rulan ona soranz, katılıyor mu? Çe- kim esnasında •çektirmem' mi diyor, yoksa poz mu venyor? Ona bakanz. -Anne ve babanın çocuk üzerindeki mothasyonu nedir? -Çoğu anne. babalar çocuklardan daha hevesli oluyorlar. Çocuk iste- medikçe ısrar etmeleri çok yanlış. Herhalde zamanmda kendileri ıste- yip yapamamıştır onu çocuğunda görmek istiyor. Yada. eşine dostuna hava atmak istıyor. Çünkü çoğu bunu para için yapmıyor. Tek iste- dıkleri: "Benim çocuğum reklamda gözüksün". -Çocuğa rolünü kim öğretiyor? -Yönetmen öğretiyor. Çekimler- de herhangı bir sorun yarattığı aileleri yardımcı olmak için bulunu- yor. -Çocuğun rızası alınıyor mu? -Biz genelde aılelennın nzasını alı- yoruz. Onlar çocuklanna soruyor mu bilemem. En uzun tatilde İngiltere'nin başkenti, sokağa çıkma yasağı varmışçasına, bomboş kaldı Londra'da inler ile dnler top oynuyorduNoel arifesinde, bir kıpırdanma hissedildi Londra'da. Noel'le baş- layıp, Bankalar Günüyle noktalana- cak uzun tatili kaçırmak istemeyen "turistik İngilizler" kentı terk etme- ye hazırlanıyorlardı. Bu olağan bir durumdu. Parası bol olarüann Ka- narya Adalan'na ya da hatta Flori- da kumsalJanna kaçmak istemesin- den daha doğal ne olabilirdi ki? Ama. Noel tatili başlayınca, duru- mun hiç de sanıldığı gibi olmadığı ortaya çıktı. Koskoca Londra'nın onca milyon insanı. savaş dönemin- deki sokağa çıkma yasaklannı anı- msaürcasına ortalıktan kayboluver- mişti. | Sanki yer yarıldı Dünyanın sayılı büyük şehirleri arasında yer alan Londra. sulan çe- kilmiş bir nehrin yatağı gıbiydı. Caddelerde insana rastlayabilmek. tam anlamıyla bir şans işi durumuna gelmişti. Issız cadde ve sokaklarda dolaşan tek tük insanlar, karşıdan bir polis göründüğünde, ister iste- mez irkiliyorlardı. Sanki polis ken- dilerine yaklaşacak ve "Merhaba, ben Alfa Gezegeni'nden geldim. İyi Noeller" dıyecekti! Kavşaklardaki trafık lambalan, boş yere yanıp sönmekten yorgun düşmüş gibiydi. İnsandan. gürültü- den ve hava kirliliğinden annmış parklan mekan tutmuş kuşlar ise. Londra'nın ünlü V\ aterloo İstasyonu'nda tek canlıya rastlanıak miimkün değildi. TV tutsaklaruıın başında, gözlerini bevaz camdan ayı- rmayan çocuklar geliyordu. temiz hava solumanın mutluluğunu yaşıyorlardı. Her gün milyonlarca insanın gi- dip, geidıği tren ıstasyonlan ise, ölü bir kentin garlan gibiydi... Noel'in ardından Yeni Yıl geldi; Londralılar. gene ortalıkta yoktu. Pazartesı ise. Bankalar Günü tatili yaşandığında; şehir hala insanını yi- tırmışliğıni koruyordu. Pekiyi, nereye gitmiştı bunca in- san? Tümünün şehir dışında ya da yabancı ülkelerde tatile çıkması mümkün değildi kuşkusuz. Ashnda, merak edilecek pek bir şey yoktu. Çünkü insanlann büyük bir çoğunluğu, alış verişlerini Noel öncesinde yapmışlar, yemeklerini ona göre hazırlamışlar ve kendileri- ni evlerine '•hapsetmişlerdi!" Eve hapsolan insanlar ne yapar? Çoğu kişi buna "yatıp uyurlar" ya da "ailece eğlenecek oyunlar oynar- lar, sohbet ederler" diye yanıt vere- bilir. Ama, Londralılar bu "ev hapsini" başka bir uğraşla "değerlendirmeyi" yeğlemişlerdi: TV'nin tutsağı ola- fak! I Gözler faltaşı gibi Elde edilebilen rakamlara göre, yanm milyon Londralı, şehir ya da ülke dışına tatile gitmişti. Geri kalan 9.5 milyonunun az bir bölümü, tatil süresınce açık olan dev alış veriş merkezlerinde. beğenmedikleri Noel armağanlannı değiştirmek ya da ufak tefek eksiklerini gidermek için dolaşmay ı y eğlemiştı. Ne var ki, sanayi devriminden bu yana, Ingiliz- ler'in yaşadıklan bu en uzun tatili evlerinde, TV ekranlan karşısında geçirenler "ezici çoğunluğu" oluştu- ruyorlardı. Bunlar ya video oyun- lanna dalıp çıkıyor ya da birbirini iz- leyen fılmler ile reklam kuşak- lanndan gözlerini ayırmıyorlardı. Kim bilir, belki de alışmadıklan bir tatili geçirebilmek için. "İngiliz usulü dinlence"yi keşfetmişlerdi. ANA BABANIN GÖZUNDE YILOIZ COCUK "Eş, dostüsteleyince dayanamadık!" İstanbul Haber Senisi- Okan Şanlı- top bir yıldır reklam filmlerinde oynu- yor. Onu Telefunken, İş Bankası ve Dizney Dünyası reklamlanndan tanı- yoruz. Anne ve babası Feriha ve Le- vent Şanlıtop'a sorulanmızı yönelttik. -Çocuğunuzun reklam filmlerinde oynamasına nasıl karar verdiniz ve ne zaman oynamava başladı? -Üç yaşında Erberk Manken Ajansfna başvurduk.O zaman aklı er- miyordu bizler oynamasını istedik Son bir yıldır çok reklam filminde oy- nadı. Şimdi dizi film teklifleri alıyor ama, bu yıl okula başladığı için gen çeviriyoruz. Oynama İcarannı verme- mizde bıraz, çevrenın de etkisi oldu. Bir de çev resi itiban ile çok ilgı gören bir çocuktu. Eş. dosı "Bu çocuğu rek- lamlarda oynatın" diyordu. Biz de gı- dip ajansa başvurduk. -Kendi oynamak istiyor mu? -Severek oynuyor. Hele Telefunken filmındeki rol arkadaşlanna bayılıyor. "Gene olsa da gitsek" diyor. -Gelen teklifleri nasıl değeıiendiri- yorsunuz? -Teklıf geldığinde rolünü soruyo- ruz. Bir de psikolojik olarak çocuğu et- kileyebilecek bir rol ise gen ceunyo- ruz. - ÖmekleyeİHİir misiniz? -Bir aşağılama ve azarlama olursa kabul eımıyoruz. Örneğin bir banka reklamında elektrik faturasını yırtan çocuğa babası kızıp sınırlenıyordu. Babayı oynayan kışı de in bınsı oldu- ğu için kabul etmedik. Rolü değıştırdiler, anne üstlendı ka- bul ettik. Zaten para için de bu işi yapmıyoruz. Çocuk eğlensin, onun için bir değışiklık olsun diye yapıyo- ruz. Eş, dost Okan'ı televizyonda gö- rüp bizi anyor. Bizi mutl'u ediyor. Para bizim için ikinci planda kalıyor. ^ten ihtıyacımız da yok. -Dışartda sizi görüp tamdıklannda neler hissedivorsunuz? Hoşumuza gidiyor. Okan'da he- men havaya gıriyor. Böyle olması, bizi bu ış için destekîıyor. -Parasını nasıl değerfcndiriyorsu- nuz? -Bankada bir hesap açtırdık. Büyü- düğünde kendisi istediği gibi kullana- cak. Ccret olarak da taminkar diye- bılinz. Çünkü çekim için zaman harcı- yoruz ve yol masrafimız oluyor, sonra ona kıyafet alıyoruz. En azından bun- lann karşılığını alıyoruz. -Çekim öncesinde onu motive ediyor musunuz? -Genelde motive etmıyoruz. Rolü- nü yönetmen öğretiyor. Yalnız senar- yosunda ezberi varsa, yardımcı olu- yoruz. - Oynadığı filmlerden sonra Okan'da davranış değişiklikleri oldu mu? -Olmadı. Olsa zaten bir daha oyna- ması için izin vermeyiz. Çevremizden, "Yanlış vapıyorsunuz. lleride psiko- lojik sorunlar yaratabilır" diyenkr oldu. Bizim oğlumuz kalender mıdir? Bilemiyoruz. Ö kadar ılgi gösteriyor- iar. o oralı bile değil. Biz de ondan do- layı devam edıyoruz. Biraz aşın hava- ya girer gibi şeyler sezinlersek vazgeçe- Çocuk Psikiyatristi Dr. Levent Kayaalp'tan uyan:- ~ Bugünününü, yannın mutsuzluğu olabilir İstanbul Haber Servisi-Belçıka'da 10 yaşının üzennde davranış bo- zukluğu gösteren çocuklar psikolo- jik açıdan incelendiğinde. çoğun- luğunun daha küçük yaşlarda rek- lam filmlerinde oynadıklan sap- tanmış. Reklam filmlerinde oynayan ço- cuklann. iç dünyalannda yaşayabi- leceği davranış bozukluklannı öğ- renmek için, Çocuk Psikiyatrisi L"z- manı Dr. M. Levent Kayaalp'e soru- lar yönelttik. -Reklam filmlerinde oynamanm çocuğun ruhsal gelişmesi açısından ne gibi olumsuz etkileri olabilir? -İlk sorun. talep çocuktan gelmi- yor. Çocuktan geliyor bile olsa. o ta- lep anne. baba ya da çevre tarafı- ndan çocukta yaratılıyor. Çocuğun böyle bır amacı da yok. Çünkü para ilişkisini kuracak yaşta değil. -Sizce anne, babalar neden böyle bir şey istiyor? -Muhtemelen bunlar kendi do- yumlan ıçın. yani narsistik doyum dediğimiz. kendi kendilerini bir şe- kilde tatmin etmek veya bır şeyleri tamir etmek için olabilir. Bu olayı kendılennde eksik olan şeylenn ta- minnde kullanıyorlar. -Çocuk üzerindeki etkisi ne olabi- lir? -Şu an bu cocuklann yaşa- dıklannı inceleyen bir araştırma Türkiye'de yok. Daha biz burada çocuklar ile görüşmedik. Söyleye- ceklerimiz biraz çtkarsama yolu ile olacak. İlk etapta bu filmlerde oyna- yan çocuklar. kendilerine ilişkin şışi- rilmışımajılekarşılaşıyorlar. Yanio en güzel çocuk. en değerli çocuk gibi. Bu gerçekte olan bir şey değil. R^eklam fılimlerine çıkan çocuğunuzla övünebilirsiniz. Ama. reklamcısı çıkıp "artık bunun yüzü eskidi" derse, çocuğunuzun psikolojik olarak çökeceğini de düşünmelisiniz. Yani bir süre sonra yüzü eskidi di- yorlar, çocuk bir anda gündemden çıkıyor... Bir süre sonra silinipgidin- ce. çocuk bunu nasıi hazmedecek? Bırde çocuk kendi kımliği ile değil- de. ekranın yarattığı ürün ile ister is- temez bağlantı kuruyor. Yani bu ço- cuklann kimliklerinin bozulması beklenebilir. Bir süre sonra "bu yüz artık tutmuyor" dediği an bitti. O çocuk artık dünyanın en güzel çocu- ğu değil. -Anne ve babalar sizce ne yapmalı? -Anne ve babalar kendilerine niye böyle bir olaya ihtiyaç duyuyorum? diye sormalı. Neden çocuğu böyle bır işin içine sokuyorlar? Çünkü so- nuçta bir ekonomik çark dönüyor ve her amacı güdüyor. Bır takım ürünler pazarlanıyor. Eğitim ile iliş- kısı olmayan bir piyasa. Bu iş aynı "Güzel Çocuk Yanşması" gibi... Sonuçta herkesin çocuğu güzeldir. Bunu için jürinin onayının alınması- na gerek yok. Ama. onlar onay bekliyor. Bu tescil edilecek vejüri ta- rafından ortaya ilan edilecek. -Sizce neden bu işe yöneliyorlar? -Anne ve babanın doyumlan y anında. her anne. babanın kafalan- nda idealize edilmiş bir çocuk imajı vardır. Çocuk daha doğmadan ka- falannda hayal kurarlar. Ama, hiç bir zaman bu gerçekle bağdaşmaz. Diyelim çocuğun ortalama bir IO'su v ardır ama. anne, baba tuturur "Tlla bu çocuk kolleje gidecek" diye. Çün- kü idealindeki çocuk kolleji bitiren ıvı bir ünıversitede okuyan çocuk- tur. Burada da bıraz onu pekiştirme- ye yani, o hayalindeki ideal çocuk imajına çocuğunu yaklaştırmaya çalışıyor. Bir şekilde onun göriintü- sünü değerlendirerek milyonlarca kişıye gösteriyor. Bu çocuk hep öyle kalmayacak. fılmler bittiğinde gene gerçek çocuk olacak. Birlikte bir yanılsama yaşaruyor. IYa çocuğun durumu? -Sizce bunJann sonucunda çocuk neler hissedebilir? -Değerinı yıtiren bır ınsan ne his- sederse. muhtemelen bu çocuklar da onu hisseder. Düşünün birisi ta- rafmdan çok seviliyorsunuz ve bir gün seni beğenmediğini, onun için bir değeriniz kalmadığını size söylü- yor. O ınsan neler yaşarsa. bu ço- cuklar da onu y aşar. Bu çocuklar bi- raz büy ümüşde küçülmüş oluyorlar. -Reklamlarda çocuğa yönelmenin nedeni sizce nedir? -Cocuklann kullanılmasının bir nedeni. anne ve babanın en hassas olduğu konu çocuktur. Her anne, babada bir suçluluk duygusu vardır. En iyıyi yapamamış olmak gibi. Onu kullanan reklam "Çocuğunuzu seviyormusunuz? " gibi... Somut kntergetiriyor. Şeviyorsan çocuğunu sigortalarsın gibi... Anne ve babada var olan doğal suçluluk duygusunu körüklüyor. uyandı- nyor. Onu paraya çevrilecek bir davranış biçimine dönüştürüyor. Çocuklann çoğu da bu reklama tep- ki gösteriyor. Aba altından sopa gösteriliyor. Örneğin devrilmiş bir bisiklet gösteriliyor. Çocuğun başı- na bir şeyler gelebilir mesajı veriliyor. Çocuk sigortalanınca hastalanma- yacak ya da kaza geçirmeyecek mi? Kaza geçirdiğinizde sigorta size yeni bir araba alabilir veya zaranruzı taz- mın edebilir ama, çocuğunuz öldü- ğünde size yeni bir çocuk mu vere- cck"! Bugün büyük ahşveriş merkez- lerinde çocuklar için bölümler açılı- yor. Bunlar çocuğun önemsendiğin- den değil, tüketici olarak önemsen- diğinden yapılıyor. Kaç adet çocuk tiyatrosu ya da, oyun parkı açılıyor? Ya da deviet çocuk için ne yapıyor? Tüketici olduğunda çocuk muha- tap ahnıp ona uygun projeler üretili- yor.