Katalog

26 AĞUSTOS1993 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 Petralüretimi dûşûyop • ANKARA (ANKA)- Türkiye'nin hampetrol ûretiminde geçen yılın son aylannda başlayan azalma eğüimi sürûyor. Ocak-temmuz döneminde gerçekleşen toplam hampetrol üretimi, geçen yıhn aynı dönemindeki dûzeyin yaklaşık 277 bin ton altmda kaldı. Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nden alınan verilere göre geçen yıbn ocak-temmuz döneminde 2 milyon 572 bin ton olarak gerçekleşen Türkiye'nin toplam ham petrol üretimi, bu yü 2 milyon 295 bin ton düzeyıne geriledi. Üretim yüzde 10.8 azaldı. Geçen yıhn ilk yedi ayhk döneminde bir milyon 800 bin ton olan toptan ham petrol üretimi bu yıl yüzde 10.6 oranmda azalarak bir milyon 609 bin tona düştü. Eımsyon 56.8 trilyon • ANKARA (AA) - Emisyon hacmi, bir önceki güne göre yüzde 1.5 oranmda azalarak 56 trilyon 810.4 mılyar lira oldu. Bu rakam yılbaşına göre yüzde 54.2 oranında bir artışı ifade ediyor. Fıskobirlikalıma hanp •GtRESUN(AA)- Fındık Tanm Satış Kooperatifleri Birbği (Fiskobirlik) Genel Müdür Yardımcısı Zeki Akdağ. birliğin 1993 üriinü kabuklu kuru fındık alımlanna birhafta içinde başlanacağinı açıkladı. Hazine ihalesi • Ekonomi Servisi- Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarbğı (HDTM)dünl6tnlyon liralık 1 yıl vadeli devlet tahvili sattı. Merkez Bankası'nın aracıbğıyla yapılan ihalede, faız oranı yüzde 88.31 oranmda gerçekleştı. HDTM yetkibleri. "önemb bir gelişme"diye nıtelendırdıklen satış için "Bankalardan bu faiz oranı üzerinden 25 trilyon liraya yakm talep geldi. Bu, yeni hükümete venlmiş bir güven mektubu anlamı taşır" dediler Rrmalarkafite kuynıgunda •ANKARA (AA)-tlk zamanlarda ISO-9000 kalite sistemi belgesini korku ve telaşla karşılayan fırmalar. şimdi bu belgeyı alabilmek içın sırada bekhyorlar. Bugüne kadarTürk Standartlan Enstitüsü"ne (TSE) 130 fırma ISO-9000 kalite sistemi belgesı almak içın başvururken firmalardan 45'ine belge verildi. İŞO 500 büyük f irma anketi: Özellerin artıları, kamunun eksilerini aşınca zarardan kara geçildi, ama... Özel sektör kar beffenmivor!• İSOBaşkanı Memduh Hacıoğlu "Yüzde 119'luk özel sektör kâr artışı, reel anlamda yüzde 38.8'de kalmaktadır. Bu da geçen yüı telafı edecek, ancak büyümeyi sağlamaya yetmeyecek bir orandır" dedi. Ekonomi Servisi - Türkiye'nin en büyük 500 sanayı kuruluşu- nun toplam bilançosu, özel sek- törün atağıyla yeniden 'artı'ya gecerek 958 milyar lira karla ka- pandı. 500 büyük firmanm bilan- çolan bir önceki yıl 5.9 trilyon bra zararla kapanmışu. Bilanço karlannın yeniden artıya geçme- sinde yüzde 119'luk özel sektör kar_artışı etkılı oldu. Özel sektörün karlannın ön- ceki yıl vüzde 29 gerilediğini anım- satan Istanbul Sanayi Odası Başkanı Memduh Hacıoğlu, 1992'de özel sektör kannın yüzde 119 artüğını, reel artışın ise yüzde 38.8 olduğunu söyledi. Haaoğlu yüzde 38'lik reel kar artışının "Bir önceki yüın kayıplannın tela- fi ediMiği" anlamına geldiğıni ve ekonomik büyümeyi sağlayabile- cek bir oran olmadığını belirterek "Sağlıkh bir büyüme bu bilan- çolarla sağlanamaz" dedi. Ha- aoğlu, hükümetin özelleştırme ve kamu kesimıni küçültme vaa- dinde samımi olduğunu göster- mesi için 11 tane Sümerbank fab- rikasını kapatmasını istedi. 986 milyar kâr tSO'nun 1992'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu araştırması sonuçlan dün açıklandı. 500 büyük firmanın toplam kan bir önceki yüa göre yüzde 38.8 artarak yaklaşık 958 milyar lira oldu. 500 fırma arasında yer alan, 80 kamu kuruluşundan 59'u zararb, 21'i karlı çalıştı. 420 özel firmadan 398'i kara geçer- ken 22"si zarar bildirdı. Bir önceki yıla göre 500 büyük firma arasındaki sayısı 86'dan 80'e gerileyen kamu kuruluş- lannın toplam zararlan 1992'de yüzde 44.7 artarak 19.1 trilyon lı- raya çıktı. 233.1 trilyon lira ciro yapan 420 özel fınnanın toplam verçp öncesı büanço karlan ıse yüzde 119.9'luk artış göstererek 20 tnlyon lira oldu. 500 büyük firmanın üretımden satışlan yüz- de 78.8 artarak 382 tnlyon hraya. toplam saüşlan yüzde 79 artarak 468 trilyon liraya, brüt katma de- ğerleri yüzde 80.9 artarak 131 trilyon liraya. öz sermayeleri yüz- de 64.6 artarak 97 trilyon liraya. ihracatlan da dolar bazında yüz- de 5.5 artışla 6 milyar dolara çık- tı. 500 büyük firmanın çabştırdığı işçi sayısı ıse son üç yıldır azalma göstenyor 500 fırmadakı toplam işçı sayısı 1990'da yüzde 1.9. 1 3 4 5 6 • 7 8 9 10 1991 i 3 4 6 8 5 7 9 10 Flnna Tüpraş TEK Tekeİ Arçelik Tofaş O>ak-Renault T.Şeker Fab. Petkim ERDEMİR İSDEMİR ilk 20 fırma (milyar TL) Üretimden satişlar 45.013.0 28 918 3 17.152*5 8.832.8 8J51.8 ''464 9 6302.4 5.331.5 5.074.4 3.742.6 Kar-zarar 658.0 -5 40" 0 761.6 842.5 1.055 7 740 8 152.6 -580.6 796.4 -3 994.8 l! 12 B 14 15 16 17 18 19 20 0- 1991 II 12 15 23 13 - 41 14 20 21 Firma Bekoteknik TPAO PEGProfflo Otosan Çukarova ÇeHk - MçTcedes-BeBZ Çay-Kur Aksa Sasa Üretimden sattşlar 2.95T5 2 847 ı 2.649.4 2.633.4 2.620.2 - 2.290.1 2.273.7 2 211.9 2.179.1 Kar-zarar 381.4 901.0 mo335.3 •49.2 - - -826 4 816.3 794.4 12250 8200 7300 6850 6400 5950 5500 5050 4600 4150 3700 3250 2800 2350 1900 1450 1000 550 100 •550 -1000 -1450 -1900 -2350 -2800 -3250 -3700 •4150 -4600 500 büyük sanayı kuruluşunun satş kâr ve çalışan sayındaki değişimler sektör liderleri (Aşağıdaki tablo) 1962 1963 1984 1965 1986 1. MAOENCİÜK VE TAŞOCAĞI TKİ SS Ege Lınyıtlen TKIMah Mes GarpLın 2. GIDA, İÇKİ VE TÜTON SAN. TEKEL Türkiye ŞeKer Fab 3. DOKUMA, 6İYİM, DERİ, AYAKKABI SAN. Sasa Bossa 4. ORMAN ÛR. VE MOBİLYA SAN Orma 5.KAĞ(T,KAĞITÜR.,VE BASIMSAN. Sabah Yay. Hurrıyet 6. KİMYA, PETROL ÜR., LASTİK Sek- lörii K. K. K. K Milyar TL 1 412.3 1 178.9 17152 5 6.302.4 2.179.1 1.411.7 O. 0 299158.3 1.768.8 1.563.2 1967 1986 VE PLASTtK SAN. TÛPRAŞ Petkim 7.TAŞVETOP.SAN. Trakya Cam Akçımento 8.METALANASAN. Ereğlı Demır-ÇelıK Iskenderun Oemır-Çelik K. 9.MA0ENİEŞYA.MAK. TEÇ.ALETLERSAN. . Arçehk Y Beko«eknık ° 10.OTOMOTTVEND. Tofaş ö Oyak Renauit ö 11. ELEKTRİKSEKTÖRÜ TEK K Çukurova Elektrık O 28 918.3 2.143.5 1991'de yüzde 3.2, 1992'de de yüzde 4.3 azalarak 651 bin 339'a ındi. 500 firma içinde 358 bin kişı kamuda çabşırken, 293 bin kışiyi özel sektörde çalışanlar oluştur- du. Kamu kuruluşlan. çalışan- lanna toplam 35 trilyon 896 mil- yar bra maaş öderken özel sektör toplamı 17 tnlyon 141 milyar b- rada kaldı. Üretimden saüşlara göre bir önceki yılda olduğu gibi üç kamu kuruluşu. Tupraş. TEK ve TE- KEL ilk üç sırada yer aldı. Özel sektörün en büyük ilk üç fırması ise Arçelik, Tofaş ve Oyak Rena- ult olarak sıralandı. Bilanço karlan açısından en fazla kan bir trilyon 324 milyar ile Petrol Ofisı sağladı. 1 trilyon 56 milyar ile Tofaş ikinci, 901 milyar ile TPAO üçüncü oldu. En fazla bilanço zaran 5 trilyon 408 milyar lira ile TEK'te görüldü. TEK'i 3 trilyon 995 milyar ile İSDEMİR izledi. Özel fırmalar i992'de 5 milyaT dolar, kamu fırmalan da 1 milyar dolarbk ihracat yaptı. thracatta ilk sıralan 200 milyon 973 bin do- larla Çolakoğlu Metalurji, 175 milyon 656 bin dolarta TÜP- RAŞ. 169 milyon 555 bin dolarla İSDEMİR aldı. Özel fırmalann borçlan 1992'- de 97 trilyon, kamu firmalannın ise 134 trilyon liraya ulaştı. Kamu fırmalannm 49 trilyon 931 milyar liralık öz sermayelerine karşılık. özel sektörün öz serma- ye toplamı 47 trilyon 359 mîlyar lira oldu. Ancak telafi eder Haaoğlu, çıkan tablonun Tür- kıye'nin iç talebı canlandırarak ekonomisıni ayakta tuttuğunu ve fırmalann 1991 zararlannı 1992'- de telafı ettiğini gösterdigıni söy- ledi. Haaoğlu, özel sektörün 1992'yı başanb geçırdiğıni. kamu sektörünün ise gidcrek daha kö- tüleşmekte olduğunu söyledi. Hükümeti özelleştırme ve kamu- y u küçültme niyetinde ciddi oldu- ğunu göstermek üzere 11 Sümer- bank fabnkasını kapatmaya çağıran Haaoğlu, bu fabrikalar- dan çıkartılacak ışçilere bir yıl sü- reyle 5 milyon lira ücret ödenme- ye devam cdilmesinı önerdi. Top- lam 16 bin 575 işçinın çabştığı. Sümerbank'ın Aksantaş, Men- nos. Manisa, İzmır Basma. Bey- koz, Malatya, Adana, Ereğli. Sü- merhab, Gemlik ve Karaman fabrikalannın toplam cırolannın 2.6 trilyon lira olmasına karşılık toplam zararlanmn 2.4 trilyonu bulduğunu bebrten Hacıoğlu, bu fabnkalarda çalışan işçi başına düşen yılbk zarann da 143 mil- yon lirayı bulduğuna dikkat çek- ti. Hacıoğlu. ışçı çıkartılmasının da bu nedenle toplumsal sorun- lara yol açmayacağını söyledi. özel sektörün bu fabrikalardan doğan açığı kapatacak kapası- tede olduğunu anlatan Haaoğlu. işten çıkartılacak 10 bin kadar ış- çinin de özel sektörde iş bulabile- ceğini savundu. Türkiye'de dikiş tutturan kalite Üstün Teknolojısı Konfeksiyoncular, teksril ihracatçılan... Brother Sanayi Dikiş Makinalan, üstün Japon teknolojisiyle yıllardır kaliteyi yarahyor. Dünyanın güvendiği marka Brother, işinizin kalitesine yakışıyor... Kusursuz ve hızlı dikişiyle, ürününüze dışsafımda ayncalık kazandırıyor. Tam servis hizmetiyle de işinize güvence katıyor. Şiz de uzun vadeli düşünün, doğru karar verin. Işiniz için iyi, güvenli, verimli biryatınm yapın. BROTHER , seçin. BROTHER INDUSTRIES, LTD. NAGOYA, JAPAN brotherSANAYİ DİKİŞ MAKİNALARI ÎŞÇİNİN EVRENİNDEN şOKRANKETENCt Çiller-Özelleştirme-Türk-İş Türk Metal Sendikası'nın Eğitim, Kültür, Dinlenme ve SporTesisleri'nintemelatmatörenindebuluşanBaşba- kan Tansu Çilter ileTürk-lş yönetimi, özelleştirme konu- sunda uzlaşmışlar. Çiller, özelleştirilecek işyerlerinde çalışan işçilerin mağdur edilmeyeceklerini, toplusöz- leşme farklarının en kısa zamanda ödeneceğini, çok kazanandan çok vergi alınacağını söyleyerek sendikacı- lar ve toplusözleşme törenine katılan işçilerle barışmış. Türk-lş ise özelleştirmenin karşısında olmadıkları, an- cak koşullarmın bulunduğu imajını vermiş. "Alan memnun, satan memnun" kime söz düşer. Biraz içimizde fesatlık ya da hasetlik olmalı, kafamıza takılan bazı sorunların sözünü edemeden, bazı sorulara yanıt aramadan geçemeyeceğiz. ••• Türkiye'de, hani şu dünyaya açılmış, küreselleşmek- ten, çağdaşlıktan söz açan özel sektörümüz var ya, ülke çapında çalıştıra çalıştıra toplam 300 bin civarında sen- dikalı işçi calıştırıyor. Aynı özel sektörümüzün sigortalı olarak çabştırdığı geriye kalan 2.5 milyon işçiye ise sen- dikalaşma yasak. işçi sendikaya üye olmaya kalktığı an soluğu kapıda alıyor. Özel sektörümüzün bir de sigorta kaydı yapmaksızın, vergisini ödemeksizin çalıştırdığı 3 milyonu aşan bir işçi grubu daha var. Kaçak, sigortasız işçi çalıştırmayı göze alamayan buyük işletmeler, ışlerin önemli çoğunluunu taşeron şirketlere devrederek, üre- timlerinin önemli bülümünü fason yöntemi ile yaptıra- rak, sigortasız, vergisiz, kaçak, ucuz işçi çalıştırmanın düşük maliyetinin nimetterinden yararlanıyorlar. Şimdi Türkiye'deki 1.2 milyon civarındaki sendikalı işçinin 900 bini kamuda çabşırken, Türk-iş'in üye çoğun- luğu kamuda ıken, özelleştırme uygulamasında kamu işçisinin mağdur edilmemesinin nasıl gerçekleşebile- ceğini siz anlayabiliyor musunuz? Efendim, önemli bir kitleyı maden uygulamasında başlandığı üzere, peşin tazminat ödeme vaadi ile, zo- runlu gönüllü emekli yöntemi ile hesaptan düşersiniz Onlar emekli maaşları ile geçinemeyecekleri için, bu kez düşük ücretli, sendikasız işlerde yeniden çalışmış ya da tazminatı ile iş yapmaya çalışmış, sizi ılgilendir- mez. Ne halleri varsa görürler. Hükümetin de, sendi- kanın da sorunu olmaktan çıkarılmış olurlar Kalanı için, bir başka kamu kuruluşunda iş bulmaktan söz ediliyor ya. Biz buna inanmıyoruz. Kamuda çok ya- kındıkları işçi fazlası, şişirme kadrolar varken, bu ış kamu işletmelerinin daha da batınlması, zarar etmesi olmaz mı? Ayrıca siz şu anda kamu işçisi, sendikalı için nasıl bir çözüm bulursanız bulun, bu görüntüyü aldatan bir çö- züm olacaktır. Sonuçta özelleştirilen kamu işletmelerin- de çalışan işçi sayısı kadar bir sayıda sendikalı işçide azalma olacak mıdır, olmayacak mıdır? Henüz çok azsayıdaki özelleştirme örneğı, özelleştiri- len işyerlerinde hızla işçi çıkarması ve sendikasızlaştır- manın geldığinı gösteriyor. Kaldı ki sendikalar ve hükü- metin birey olarak işçi Ali'nin durumunu değil, işçilerin tûmü için olup biteni değerlendirmeleri gerekmektedir. Sonuç ise çok açık ve çıplak: Çalıştırdığı her işçinin sendikalı olduğu kamu işletmelerinin yerini. çalıştırdığı her sigortalı 8 işçiden sadece birinin sendikalı olduğu, bir o kadar da kaçak çalıştırılan işçinin uretimınden ya- rarlanan özel sektör alacak. Bu tablonun bir de ücret boyutu var. En yüksek sendi- kal hakların ödendiği kamudaki ilk 100 bin işçinin ücret ortalaması 10- 15 milyon arasında değişik gruplarda toplanıyor. Halen en yüksek özel sektördeki 100 bin için ise ücret ortalaması 5 milyonu pek aşabılmiş değil. Ka- munun en düşük ücretli işçi grubu ile özelin en yüksek ücretli işçi grubu ortalama ücrette nerede ise çakışıyor. özelin sendikasız çalıştırılanı, özelde çalışan her 8 işçi- den 7'si, çoğunlukla asgari ücret düzeyinde, 1.5 milyon net ücrette kalıyor. Vergisiz, sigortasız çalıştırılanlar için asıl çoğunluk için ise genel standart, ücretin asgari ücret netine yakın olması, işverenin kaçak çalıştırmadan, ver- gi, sigorta yükünden kurtulması oluyor. tabii onlar için sosyal haklar da pek söz konusu değil. ••• Şimdi siz Sayın Başbakan ve Sayın Türk-iş yöneticile- ri, özelleştirmede işçi kitlesinin çok büyük çapta iş gü- vencesi, sendikal haklar, ücret ve sosyal haklarda kayıp- larına karşı nasıl önlem yaratacağınızı bir açıklar mısınız lütfen? İşçi haklarından yararlanmada kamu ve özel arasında böylesine korkutucu bir uçurum varken, bizim zeka ve algılama kapasitemiz, çözüm bulmaya pek yetmiyor. Fesatlıktan olacak. olayı, siyasi iktidara gebe, yozlaş- mış sendikacı ile ona şantaj yapan politikacının zoraki uzlaşması, nikahı gibi algılıyoruz. Bu zoraki nikahta. to- pun ağzındaki işçi Ali'ye sus payı verilerek, işçinin karşı çıkması, tepkisine, patlamasına karşı önlem alınıyor. Sözleşme farkını aylar yıllar alamayan işçi, önünde pe- şin kıdem tazminatını görünce, soluğu emeklilik kuyru- ğunda alıyor. Kendini kurtardığını düşünmese bile, hiç değilse tazminatını kurtardığına şükrediyor. Olan işçi haklarına, işçi sınıfına, bu yöntemle daha da batırılan KlT'lere, daha da büyüyecek kamu açıkları ve en karlı- larının, ucuza satılması ile halkın çoğunluğunun çıkar- larına oluyor. SABANCrDAN ÇILLER'E TAŞ: Ozelleştirtneyılan hikayesine döndüEkooomi Servisi- Sanayiciler hükümetin ekonomik pob'tika- sında netlik istiyor. Sakıp Sa- bancı, zaman geçmeden ülke ekonomimizde doğru politika- lann saptanması gerektiğini sa- vunarak "Doğru kararların alınıp doğru uygulamalara gecil- raesi gerekir" dedi. İstanbul Sanayi Odası (İSO) aybk olağan meclis toplanüsın- da yaptığı konuşmada özelleş- tirmenin yılan hikayesine dö- nüştürülecek bir konu olmadı- ğıru voırgulayan Sabana "Ya yapüır ya yapdmaz. Bu konuda dünyayı yeniden keşfetmeye ge- rek yok. Mesele 'sat gitsin' me- sdesi değil, politikacının elinden kurtar da doğru dürüst işlesin meselesidir" diye konuştu. Üzerinden zaman geçmesiyle kamuoyunun. bürokrasinin ve politik kadrolann gevşeyece- ğinden yakınan Sabana "Enf- lasyon ve özelleştirme gibi yıllar- dır çözüm beldeyen önemli ko- nular. ancak yeniden secilmeme riskini peşinen kabul eden lider- lerle gerçekleştirUir" dedi. Başbakan Tansu Çiller'in bugüne kadar yapılanlardan farklı açık bir beyanda buluna- bileceğini bebrten Sabancı. "Çil- ler 'Söz verdiklerimi yapma ola- nağı bulamazsam veya bu im- kanım kısıtlanırsa y a da başara- mazsam şimdiden belirti\onurî ki bu kolrukta orurmam. otur- mayacağını' diyebilir. Sayın Çil- ler bu türbe\anı yapabilecek ki- ! şiliğe sahiptir \e durumdadır. Mühim olan belli görev süresini iyi değerlendirip bu iilkeye kaİKi eserler bırakabilmek. hayırla yad edilmektir. Çiller'in' bu fırsatı kaçırmayacağını umuyo- rum" şekbnde konuştu. Sülük gibi emiyor Sabana, KİT'lerin bir an ön- ce anonim şirket statüsüne ka- vuşturulmasını önerdi. Ano- - nim şirket statüsüne gelen KİT'lerin sermayesinin yüzde 25'i çabşanlannı temsilen Zo- runlu Tasarruflan Teşvik Fo- nu'na vadeli olarak saülmasım, kalan hisselerin tamamının KOİ'de toplanmasını istedi.