Katalog

2AĞUSTOS1993PAZARTESI • • • * CUMHURIYET SAYFA HABERLEREVDEVAMI 13 ANKARAPAZARI YAKUPKEPENEK Latin Yöntemleri Geçen gunlerde ABD'nın Fransa Buyukelçısı Bayan P. Harriman, Fransız ışadamlarına bır ozelleştırme soy- levı vermış Buyukelçı Fransız hukumetının ozellestır- me konusundakı sınırlayıcı tutumunu ağır bıl dılle eles- tırmış Fransa'da hukumet kamu ekonomık gırışımlerının (KlT'lerın) bır bolumunu ozelleştırmek ıstıyor Ancak ozelleştırılecek KlT'lerı satın alacak olan yabancı ser- mayenın mıktarına bır ust sınır getırıyor Buna gore ozelleştınlen bır Fransız KIT ınde Avrupa Topluluğu dışından gelecek toplam yabancı sermaye payı yuzde 20 yı geçemeyecektır ABD Buyukelçısı ışte bu tutuma ısyan edıyor Unutul- mamalıdır kı Fransa da geçen martta yapılan seçımler- de ışbaşına gelen merkez sağ bır hukumet vardır Ve bu hükumet kendı ulusal sermayesıne uretım gucune sa- hıpçıkıyor Fransa nın ozelleştırme programının çok onemlı bır ozellığı daha vardır Buna gore Fransız devletı onemlı gorduğu KfT ın ozelleştırılmesı sırasında altın pay ılke- sını ışletecektır Altın pay ılkesı ıle devlet oncelık hakkı olan pay senetlerını kendı elınde tutacaktır özellıkle stratejık sayılan enerjı savunma veılen teknolojı kulla- nan sektorlerde ozelleştınlen KlT'lerın yabancıların elı- ne geçmesı bu yontemle onlenıyor Ortaklığm etkın ve verımlı çalışması gozetım altında tutuluyor Altın pay ıl- kesı yıllardır Ingıltere ve Fransa da uygulanıyor Fransız hukumetı petrokımya devı Elf Aquıtaıne ın ozelleştı- rılmesınde de bu ılkeyı uygulayacağını ozenle vurgulu- yor özetle Fransız veingılızhukumetlerı KİT lerı ozelleş- tırdıkten sonra da yonetımlerını denetımını ya da ıplerı- nı ellerınde tutuyor Fransa nın sağcı hukumetı ozelleştırme programı ıle bırhkte ışsızlığı onleme, daha doğrusu yenı ıstıhdam ya- ratma programını da parlamentoya sunmuş bulunuyor Butçe açığını kapatmak uzere Fransa'da ek borçlan- maya gıdılıyor Yenı Basbakan Balladur'un adıyla anı- lan borç senetlerı satışa çıkarılmış bulunuyor Balladur Bonolan"nın getırısının yuksek olduğu gozlenıyor • • • Aynı gunlerde Italya da da benzer gelışmeler oluyor Italya'nın en buyuk holdıngı IRI tıpkı Fransa nın en bu- yuk ortaklığı ELF gıbı bır kamu gırışımıdır Bu italyan KİT ı dunyanın en buyuk beşyuz sanayı kuruluşu ıçınde altıncı sıradadır Yıllık satışlarının tutarı 1992'de67 5mıl- yar dolardır Bu mıktar Turkıye nın ulusal gelırının yarı- sından fazladır IRI da çalışan sayısı yakfaşık dort yuz bın kışıdır ve bızım KİT lerın toplam çalışanlarının uçte ıkısıne ulaşmaktadır italyan hukumetı, son gunlerde IRI ya hangı gorevı verdı bılıyor musunuz 7 IRI Italya nın telekpmunıkasyon alanında çalışan sayılan yedıye ulaşan dağırnk ve et- kınlıkten uzak ortaklıklarını uygun deyışle duzeltecektır Bu ortaklıkların bırleştırılmelerı ozerk akılcıve etkın bır yonetıme kavuşmaları saglanacaktır Telecom Italıa adını alacak olan bu kamu ortaklığı, beklentılere gore 1995-96'da da ozelleştırılmeye hazır bır duruma getırıl- mış olacaktır Kısaca italya hukumetı, \ta\yan usulu ozelleştırme gıbı bır polıtıka ızlıyor En azından ıkı uç yıl gıbı bır hazırlık donemı ongoruluyor ' " ' " " J< ' J ' Aynı gunlerde bır kamu gırışımı olan Alman Teleko- munıkasyon ortaklığı Rusya da bır mılyar dolarlık yenı bır ış aldı Bu noktalar bızde PTT'nın telefona ılıskın T'sı ıle uğra- şanlara duyurulur • • • Latınlerın ozelleştırme yaklaşımları boyle gelışıyor Turkıye'yı yonetenler ısrarla Latın Amerıka'ya benze- mek zorunda değıllerdır Akdenız'ın bıze yakın olan La- tınlerını ornek alamazlar mı? Bu soru baska bır soruyu çağrıştırıyor ABD IMF ve Dunya Bankası buna ne der? •¥•*+ Ozelleştırme konusunda Avrupa nın Latınlerını ornek alabılır mıyız? Bunu hukumet edenler bılır Ancak butçe açığını kapatmada Fransızları ornek ala- bılırız Balladur Bonoları gıbı bızde de Tansu Bonoları satışa çıkabılır Hukumetın bu borç senetlerının satışından bu- yuk bır gelır sağlayacağı açıktır Memurlar ışçıler ve emeklıler son maaş zamlarıyla aldıkları yuksek (') gelırı nasıldeğerlendırsın? En lyı yatırım neden 'Tansu Bonoları olmasın'' OLAYLAREV ARDENDAKÎ GERÇEK • Baştarafi LSayfada müş, "dolarızasyon' polıtıka- sı ızlenmıştır Bır devletın merkez bankası her şeyden önce ulusal paranın değerını korumaya çalışır, varlığının nedenı de budur Turk parası 1980 lerde pul olmuştur Cumhurıyet Mer- kez Bankası bu sıyasete ıs- terıstemezkatılmıştır Bugun ulkede ev kıraları bıle Amerı- kan Doları ya da Alman Markı uzerınden bağlanıyor 1991'de DYP-SHP koalısyo- nu, boyle bır ekonomıyı ve boyle bır para polıtıkasını devraldı Budevırteslımsıra- sında Cumhurıyet Merkez Bankası'nm Başkanı olan Sa- yın Rüşdü Saracoğlu nu za- manın Başbakanı Demırel'ın yerınde tutması sağduyunun bır urunudur Sayın Demırel, Cumhurıyet Merkez Ban- kası nın ışlevını bılecek kadar deneyım sahıbıydı, Saracoğ- lu ıse özal donemındekı olumsuzlukların sorumlu- luğunu taşımayan bır gorevın başındakı dengelı burokrattı Şımdı Basbakan Çıller ıle jteden berı yıldızı barışma- /an Sayın Saracoğlu nun gc- evınden ayrılmasını olayın YÜZYÜZE AtiUâ Dorsay 30 OOOlKDV ıçınde^ Ödemelı gofidenlınez boyutları dışında değerlen- dırmek ya kasıtlı olur ya da yanılsamadır Sayın Cıller ın ılk koalısyon hukumetınde Merkez Bankası Başkanı yla surtuşmesının ayrıntıları ba- sında çıkmıştır Bu ılgınç ola- yın psıkolojık çızgılerı de vardır eğer Turkıye'de eko- nomının dengelerı yerlı ye- rınde olsaydı Merkez Ban- kası nın ışı kolaylaşırdı, ama bır ulkenın parasının bu ka- dar hızla erozyona uğradığı bır donemde bankacılığın ya- pısını ozel bır yaklaşımla ın- celemekte yarar var Bır gazetede çıkan ozel bır haberde Merkez Bankası Başkan Yardımcısı'nın, Tur- kıye dekı yabancı banka tem- sılcılerıne Cumhurıyet Mer- kez Bankası nca duzenlenen bır kapalı toplantıda yaptığı açıklama yayımlandı Bu ha- bere gore Merkez Bankası Baskan Yardımcısı, Turkıye - nın onunde seceneksız dar ve sıkısık bır yol bulunduğu- nu yenı hukumet eğer Mer- kez Bankası'nın sunacağı onerıyı kabul etmezse çekıle- ceklerını açıklamış Bu haber doğruysa Sayın Rusdu Sara- coğlu, kendısınden beklenen cıddıyetı ve dengeyı gostere- memış demektır Merkez bankacılığının hafıflıklere ka- palı olması gorenek değıl mı- Para krizi ATyi sarsıyorEkonomi Servisi- Can çekışen Avrupa Para Sistemı nı (APS) kurtarmak uzere ATmalıye ba- kanlan \e merkez bankalan başkanlan dun Bruksel de ola- ğanustu toplandı Orta Avrupa saatıvle 14 de başlayan toplantı 4 saat kadar surdukten sonra Belçıkalı başkanın dıleğı uzen- ne ertelendı Ertelemeve Belcı- ka Kralı Baudouın'ın olumu doldvısıvia venı devlet başka- nını seçmek uzere Belçıka Par- lamentosu nun acılen toplan ması gereğı v olaçtı Ancak sorunun :>urunceme- de bırakılması pek olası gorun- muyor Çunku vaşanmakta olan ve gıtgıde dennleşen para bunalımı. Avrupa Bırleşık Dev- leüen ne gıden volun temelını oluşturan Avrupa Dovız Kur- lan Mekanızması nın (ERM) fiılen çokmesı ıle sonuçlanmış durumda Bıhndığı gıbı Almanya nın geçtıgımız hafta faız oranlann- da beklenen ındınrru yapma- ması uzenne patlak v eren para bunalımında. başta Fransız Frangı olmak uzere otekı AT ulkelennın para bınmlen Al- man Markı'na karşı buvuk de- ğer kavıplanna uğradılar Soz- konusu değer duşuşlen kısaca ERM olarak anılan Avrupa Dovız Kurlan Mekanızması - nda ongorulen alt sınırlan da aşmca bunalım Mstemın tu- muvle çokmesıne donuşebıle- cek bır bovut kazandı AT ıçınde yaşanan bu para bunalımının etkısı Avrupa ıle sınırlı kalmavacağa benzıyor Nıtekım. Jopon Yenı"nın dolar ve ATparalan karşısında değer kazanması ve bovlece Ja- ponva nın dışsatımını olumsuz etkılemeM oiasılığına karşı Ja- ponya Merkez Bankası'Yen satıp dolar alma' operasyonu- na gınştı Japon Merkez Ban- kası'nın geçtıgımız hafta sonu Londra'dakı Bankalararası Iş- lem Pıyasası (Interbank) kana- lıyla onemlı olçude dolar satın aldığı bıldınlı> or AT ekonomi bakanlan ıle merkez bankalan başkanlan 'Tek bır A v nıpa Dev ietı ne gı- den >olu tumuvle tıkayabılecek onemdekı bu bunalımı çozebıl- mek amacıyla bır araya geldık- len Bruksef'de çeşıtlı onlemlen ve kımılen bırbın ıle çelışen onenlen değerlendırme)e çalı- şıvorlar Bu onlemler şoy le sıralanıyor - ERM de zayıf AT ulkelen- nın para bınmlennın değen duşurulup. guçlu olanlann de- gerlennın yukseltılmesı - ERM de sadece bır>a da ıkı AT ulkesının para bınmını de- valueetmek - ERM'de AT ulkelen para bınmlennın bırbırlenne karşı değerlennın dalgalanma sınır- lannı(taban ve tavan değerlen- nı) genışletmek - ERM'de bır va da daha faz- TÜSIAD hükümete destek sözü verdi Ekonomi Senisi TLSIAD Etkın ve adıl bır orta vadelı ekonomık u\um programı ıçın venı hukumet ıle ışbırhâı vap- mava hazır oldueunu açıkla- dı Turk Sanayıcı ve I^adamlan Derneğının(TLSIAD) Türkı- ve Ekonomısı 9Vadh raporun- dd vurt çapında uygulanacak bır kemer sıkma polıtıkasında toplumun tum kesımlennın le- dakârlık vapmava hazır olmasi gerektığı vurgulandı TLSIAD dun>a ekonomı- sındekı durgunluk vuksek but- çe açığı v e v uzde >etmışe ulaşan enflasvona karşın Turkıve nın 1992 dekı ekonomık perfor- mansını oldukça etkılevıcı bu- larak bu olumlu ekonomık performansın ozel tuketımden ka>naklandığına dıkkat çektı Ozel tuketımın, >ukselen ent- lasyon endışesı ve tuketıcı kre- dılenne ulaşmadakı kola>lık sonucu ozel harcanabılır gelır- de oluşan >uzde 7 2"lık artışın etkfsıvle vuade 10 öarttığı belır- üldı ' Raporda 1992 de ozel sabıt sermave yatınmlannda reel ar- tış gorulmedığı ıhracat tatmın edıcı bırartışgosterdığı belırtıl- dı Raporda. ozelle>tırmevle ıl- mlı p^anlann jjjgulanmasında ekonomık oımavan uretım bı- nmlennm kapatılması ve geniş çaplı personel tasfiyesıne gıdıl- mesı kunusundakı ısteksızlık nedenıyle' çeşıtlı guçlukler çık- tığı ıfade edıldı Merkez Ban- kası para programının " Hazı- nenın planlanandan fazla olan nakıt gereksınımı ve Merkez Bankası fonlanna olan talebı nedenıvle başansızlıga uğradığı tespıtınde bulunuldu TÜSİAD'ın önerileri TLSIAD raporunda Turkı- ve'nın ekonomık ve malı so- runlannın kısa vadede çozum- lenemeveceğıne dıkkat cekıle- rek şu onenlerde bulunuldu -Polıtıkalar sıvasal gkarlar duşunulmeden tasarlanmalı ve kararlılıkla uvgulanmab -Bu polıtıkalar reel gelırlenn ve ozel sektor yatınmlannın artmasını sınırlavan kamu kesı- mındekıaşın harcamanın vedış borçlanmanın gereksız bıçımde buyumesmın engellenmesıne yonelık olmalıdır - Benımsenmesı gereken aal hedef, aşın bovutlara ulaşan konsolıde butçe acığı ve ışlet- mecı KITaçıklannın azaltılma- sı olmalıdır -Bütçe açığının kapatalabıl- mesı ıçın vergı toplama yön- temlen lyıleştınlmelı, subvansı- vonlar azaltılmalı ve vergı ta- ftgş$ -z^arar eden KIT'ler, zarar- lann ve duşuk venmlılığın ger- çek nedenlennın belırlenebıl- mesı ıçın, yonetım açısından de- netıme tabı tutulmalıdır - Ozelleştırme surecı hızlan- dınlmalı ve ozelleştınlemeven va da karlı hale getırlemeyen uretım bınmlen kapatılmalıdır TLSİAD'ın tahminleri: TLSIAD uvelennın 1993 ve 1994 yıllanndakı ekonomık ge- lışmelere ıhşkın beklentılen de şo>le sıralandı - 1993*te GMSH yuzde 5. sanayı uretımı de yüzde 5 5 ar- tacak -Sabıt sermave yatınmlan 1993 ve 1994 'yuzde 1 5lık oranlarla artacak - I993'te ıhracat 16 mılyar dolar ıthalat 25 mılyar dolar olacak -Dış borçlar 58 mılvar dolan bulacak - Enflasyon oran; 1993'te yuzde 65.1994'de yuzde 60 ola- cak -Kredı faızlen onumuzdekı uç yıl ıçınde düşecek - Ucret artışlan 1993'te enf- lasyonun yuzde beş ustunde gerçekleşecek - Butçe açığı 1993 te 70 mıl- yar dolar, 1994'de de 75 mılyar dolar olacak TLSIAD ujelennın yuzde 72 3"ü onumuzdekı dort yılhk donemın 1988-1992 dönemın- den daha başanlı geçeceğını duşunüyor Türk-îş'te Meral ve Çiller'e tepki Herşeye karşın Sayın Ruş- du Saracoğlu kamuoyunda geleceğe donuk beklentılerın adamı olarak yerını yapmış durumdadır polıtıkaya atıla- cağı soylentılerı ağır basıyor Çıller e karşı bır konumla sı- yasete gırmek fırsatını bulur- sa ıkısı arasındakı maç bun- dan sonra başka bıçımde su- rebılır * * • • Baştarafi LSayfada yaptınmına ılışkın maddeyı ek- ledı Çıller ın "ferdi kustır nede- nijle işten çıkartma" durumun- da tazmınat odenmesı onensı- ne, "yuksek maliyet" getırdıgı ve "bu konunun zaten sözleşme- lerde düzenlendiği" gerekçesıyle karşı çıktıgı oğreruldı 2 5 >aat suren \e zaman za- man toplusozleşmelenn koor- dınasvonundan sorumlu Dev- let Bakanı Bekir Sami Daçe'nin Ankara'dan "telefonla bilgi \er- me" ıle katıldığı goruşmede Turk-Iş hukumetın "toplu işcı çıkarma ve iş güvencesi" onen- sınde yer alan "İşletmenin ge- rekleri bakunından zorunlu ol- madıkça, toplu halde işçi çıka- rılamaz" hukmunu "ajnen" be- nımsedı Daçe. 'işletmenin ge- rekleri" tanımlamasıyla ılgılı olarak. "îşletmenin gerekleri," sadece ekonomik kosullar de- mek değü. Orneğın, ozelleştır- me zaruretı de bir gerektir. SaJt ekonomik olarak yorumlamak janlış olur" dedı Daçe, Turk- Iş'ın. "ferdi kusura miieyyide" onensı konusunda ">eni bir oneri getirdiğini ve isteklerinin kapsamını genişlettiğini" kav- dederek "Ferdi kusur nedeniyle işten çıkarmaJar, yasai sınırlar içinde zaten çözumleniyor. Törk-İş'in yeni oneri paketinde, bu durumda olanlara 1 y ılük taz- minat odenmesı ıstemı yer alı- yor. Bunun maliyeti, oldukça yuksek" dıve konuştu Daçe, taşeron uygulamasına ılışkın anlaşma sağlanamadığını da ıfade ederek şunlan soyledı Taşeroniuk "Türk-Iş, taşeron uygulama- sını kaldınr nitelikte önen getiri- yor. Bir işin taşerona >enlmesi halinde. taşeronun çalıştırdığı iş- çilerin de toplusözleşmeden ya- rariandınbnasını anıaçlıyor. Bu, taşeron muessesesinın ortadan kalkması demek. V emek ve te- mi/lik işlerini devletin yapması donemi geride kaldı. Taşeron- laşmanın ortadan kalkmasının gotureceği, getireceğinden daha fazla olur. Rekabet ortamı da ortadan kalkar." Ücrette geünen nokta konusunda daba fazJasını vapa- mayız. Duvara dayandık" dedı- ğıkaydedıldı Ankara da Turk-fş yonetıcı- len ıle kamu ışveren sendıkala- nnın genel sekreterlen bır araya geldı Taraflararasında yapılan değerlendırmeler sonucunda, Turk-Iş ıle ışveren sendıkalan ucret ve kıdem zammı konu- sunda bır sonuca ulaşamaması- na karşın hukumet. sosyal vardım pakeü konusunda bır adım daha attı Iyıleştırme ko- nusunda her ıkı tarafın ıstekle- n arasında yakınlaşma meyda- na geldı Türk-Iş. 4 5 mılyon lı- ranın altında maaş alan 100 bın dolayında ışçının ücretlenne. 750'şer bın lıra oranında "aşağı çekilerek yayılma" şek- lınde ıyıleştırme yapılmasını ıs- tedı Hukumet de 4 mılyon hra- nın altında ucret alan 93 bın ış çıye 800 bın lıra tutannda ıyıleş- tırme yapılması onensını getır- dı Bu konuda gelınen son nok- tanın taraflar arasında bır kez daha gozden geçınlmesı karara bağlandı Tûrk-İş habersiz Turk-Iş yonetıcılen ve sendı- ka başkanîan bugun goruşul- mesı kararlaştınlan randevu- nun "aniden one alınmasını" şaşkınlık ve tepkıyle karşıladı- lar Ekonomi Senisi- Sebze mey- ve fıyatlannın nıhayet ucuzla- maya başlanmasıyla geçen ay Istanbul dayaşayan dort kışılık aılenın mutfak harcaması yuz- de 3 4 oranında azaldı Mutfak harcamalan bıroncekıayagore 105 bın 750 lıra azalarak 3 mıl- von 18 bın 640 lıraya ındı Mutfak harcamalannda, ru- san mayısaylanndayuzde8 ın ustunde gerçekleşen artışlar ha- zırandakı bınde 4 luk azalma- ıle frenlendıkten sonra tem- muzda duşuşe geçtı Geçen ay ortalama yuzde 31 8 duşen sebze fivatlan mut- fakta 129 bın lırahk ferahlama- \a neden oldu Yuzde 11 oranın- da ucuzlayan mevve harcama- lan da 45 bın lırahk bır tasarruf getırdı Ihracatın başlaması uzenne bır oncekı ay yuzde 32 zamla- narak 14 bın lıraya çıkan do- mates. geçen ay urunun ıyıce bollaşmasn la bırhkte \uzde 50 oranında ucuzladı Bır oncekı ay 14 bın hra olan domates, temmuzda 7 bm 250 hradan sa- tıldı Geçen ay patlıcan yuzde 37 ucuzlayarak 7 bın, fasulye yuzde 16 6 ucuzlayarak 12 bın 500 lırava kadar duştu la sayıda AT ülkesı para bınmı- ru askıya aüp, değennı dalga- lanmaya bırakmak - ERM dekı butun para bı- nmlennı sıstem dışına çıkanp, gecıcı olarak dalgalanmaya bı- rakmak L'luslararası para pıyasala- nnda "mega spekulator" ola- rak tanınan George Soros alı- nacak onlemlere guvenmedığı- nı ve Avrupa Dovız Kurlan Mekanızması nın pazartcü gu- nu (bugun) tumuyle ortadan kalkacağına ınandığını soyledı Soros sıstemın tumuyle ve şım- dıkınden tumuyle farklı bır mantıkla yeruden kurulmasın- dan başka çıkar yol olmadığın- da ısrar edıyor Bu arada Avrupa'da 'aşın çozum onenlen de uretılıyor Orneğın Ingıltere nın cıddı ga- zetesı Fınancıal Tımes, çoku- şun eşığınde bulunan Avrupa Para Sıstemrnı kurtarmak ıçın Alman Markı'nın bır sure ıçın sıstemın dışma çıkanlmasını ve boylece otekı AT paralanna so- luk alma fırsatı venlmesmı one- nyor İyimser demeçJer AT uyesı ulkelenn malıye ba- kanlan ve merkez bankası vet- kılılennın dun saat 14 00'de başlayan toplantısından once bır açıklama yapan italyan Merkez Bankası genel Mudur vardımcısı Lamberto Dını 'Av- rupa Para Sıstemı uzenndekı buyuk spekulosyonlara rağ- men sıstemın surecejğını' soyle- dı Almanya Malıye Bakanı da "Avrupa Para Sıstemı'nın hâlâ ışler durumda bulunduğunu ve hayatta kalma yeteneğıne sahıp olduğunu" belırttı Siyasal kriz mi? Fransa ve sıstem ıçındekı dı- ğer ulkeler Alman Markı karşı- sında kendı para bınmlennı konıyabılmek amaayla faız oranlannı arttırmak ya da de- valüasyona gjtmek ıkılemı ara- sında bulunuyorlar Fransa ve dığer bazı Avrupa ulkelennın devaluasyon yolunu seçmelen halınde Avrupa Para Sıstemı (APS) bunyesındekı Avrupa Dovız Kurlan Mekaruzma'sın- da büyuk kargaşa patlak vere- cek Dahasi Fransa Başbaic'anj Eduard Balladur'un" Devalu- asyon yapmak zorunda kalır- sam ıstıfa edenm " şeklındekı sozlen, olası bır devaluasyo- nun. Fransa'da sıyası bır buna- lıma yol açabıleceğıne ışaret edıvor Türkıye döviz ve alüna yönelecek Avrupa Para Sıstemı'nın çokmesı uluslararası vatınmcı- lan para sahıplennı. fon yone- tıalennı Avrupa paralanndan kaçarak geçen hafta gorülduğü gıbı dolar ve altına voneltecek Bu gelışmeler Turkıye ye de ay- nı şekılde yansıyacak y anı dolar ve altının değen artacak Avrupa dakı bu para knzı- nın aynı zamanda Turkıye'de Merkez Bankası başkanının tam ıstıfa ettığı gune rastlaması, Türk para pıvasalannda buyuk dalgalanmalara yol açabılır Dolann yurtdışındakı değer ar- uşı, yurtıçınde Merkez Bankası başkanının ıstıfa etmesının getı- recegı ılave talep artışıyla bırle- şınce dolar kurunun anı fırla- ması gundeme gelebılır Avrupa Para Sıstemı'ndekı çokuşun bunun dışında ıhraca- tımıza da etkılen olabılır Ulus- lararası pıyasalarda en büyuk rakıbımız İtalya. Ispanya ve Yunanıstan olduğu ve en bu- yuk ıhracatı da Almanya'ya yaptığımız goz önune alınınca. bu ulkelenn devaluasyon yap- ması, paralannın değennı du- şurmesı halınde Turkıye'nın uluslararası pıyasadakı rekabet gucu azalabılır Turkıye nın rekabet gucunu koruyabılmesı ıçın aynı yola başvurması yaru devaluasvon yapması gerekır Universite de kontenjan sıkıntısı • Baştarafi LSayfada ıfade ettı Ozmen, Açıkoğreüm Fakultesı ve ıkıh oğretım kon- tenjanlan arttınmı konusunda bu\uk bır sıkıntı doğmava- cağını sovledı Ozmen. "Zaten Açıkoğretim Fakultesi'nin kon- tenjanı tumuyle dolmuyordu. 1992-93 oğretim yılında iküi ög- rerim kontenjanlarının da ancak yüzde 25-30'u doldurulabilmişti. Bu sene kontenjanları yeniden inceledıkten sonra, buna gore bir duzenleme yapılabilir" dedı Bakan Menteşe nın Açıkoğ- retım Fakultesı ve ıkılı oğretım kontenjanlannın artunlarak Meral-Çıller goruşmesmde daha fazla adayın yuksekoğre- tım kurumlanna gırmesıne ola- nak sağlanması konusunda bu konuda çalışma yapılması ıçın ılgılı kurumlara şımdıye kadar kesın bır talımat venlmedığı be- hrlendı OSYM Başkanlığı'nın yanı sıra YOK'e de bu konuda bılgı venlmedığı oğrenıldı Mıllı Eğıtım Bakanlığı Yuksekoğre- Çıller'ın. "545 bin işcinin ekono- miye. butçenin dortte biri ora- nında maliyet getirdiğine ve filke butçesının dortte birinın 545 bın iscıye. dortte ucunun de 60 mil- yona dağıldığına" dıkkat çeke- rek, "İşçılerin yılJık malhen 60 milyar tutannda. Sozleşmeler de 35 rriljon tutuyor. Ucret zammı tım Genel Muduru 4ydoğan Ataünal. Nahıt Menteşe'nın bu konuvla ılgılı kendılenne şımdı- ve kadar bır talımat vermedığı- ru soyledı Ataünal konuyaılış- kın bılgısının olmadığıru da ıfa- de ettı Kadro sıkıntımız var Anadolu Unıversıtesı Rekto- ru ProfDr Yılmaz Buyuker- şen kontenjan arttınmı konu- sunda herhangı bır çahşmalan olmadığını soyledı Açıkoğre- tım Fakultesfnın oğretım ele- manı, teknık eleman gıbı sıkıntısı bulunduğunu ve yıllardır kadro ıstedıklennı be- lırten Buyukerşen "Bu kadro sonınunu çözumlemeden. bızim yeni bölümler açmamız mum- kun değil" dedı Mıllı Eğıtım Bakanı Nahıt Menteşe nın geç- tıgımız perşembe gunu Bursa'- ya yaptığı zıyaret sırasında Anadolu Unıversıtesı'ne de uğ- rayarak unjversıterun sorunlan konusunda bılgı aldığını ıfade eden Buyukerşen, ancak bu go- ruşmede kontenjan arttınmının gundeme gelmedığını öne sur- du Buyukerşen, Menteşe'ye Açıkoğretım Fakultesı ıçın kadro talebını ılettıklennı soy- ledı Buyukerşen, "Her yü 60 bin kişilik kontenjanmıız >ardır. Ama daha sonra bize ek liste gonderirler ve bu kapasite 80 bi- ne çıkar. Fakultenin kadro ve di- ğer ihriyaçlaruıı karşılamadan, yeni bir bölum açmamız »a da kapasite arttırmamız mumkün değildir" dıye konuştu Mıllı Eğıtım Bakanlığı'ndan bazı ust duzey yetkıhler, eskı Mıllı Eğıtım Bakanı Köksal Toptan dönemınde hazırlanan bır yasa taslağıyla Agkoğretım Fakultesı'nın Anadolu Ünıver- sıtesı'nden aynlarak Osman Gazı Unıversıtesı adıyla yenı bır universite kurulmasının on- gorulduğune dıkkat çektıler DUNYA EKONOMISINE BAKIŞ EBGİNY1LDIZOĞLU Avrupa Para Birliği'nin Son Saatleri Avrupa Para Sıstemı nın (APS) krızı devam edıyor Geçen hafta yazımı Alman faız oranlarında hızlı bır duşuş olmadı- ğı takdırde spekulatorler enınde sonunda Frank'ı dıze getı- receklerdır dıyerek bıtırmıstım Şımdı buradan devam etmek ıstıyorum 29 Temmuz Perşembe gunu yaptığı toplantıda Bundes- bank daha once repo faızlerını onemlı bır mıktarda azalta- rak yarattığı ızlenımlerın aksıne temel faız oranları duşur- meme kararı alınca APS nın çıvısı çıktı Cuma gunu Fransız Frankı defalarca APS sınırı olan 1DM = 343 ın altına duştu ve ancak Fransız Merkez Bankası ve Bundesbank ın şıddet- lı mudahalelerı ıle tekrar APS sınırına gerı donebıldı Gun bıttığınde APS nın butun zayıf paraları, yorgunluktan bıtkın maratonculargıbıydıler Hıçbırının bırturdaha atmayame- calı kalmamış, hepsı APS sınırlarında yerlere serılmıslerdı Cuma akşamı spekulatorler burunlarında, gelecek pazarte- sı gunu akacak kanın kokusu ıle evlerıne g/rtıler APS, 10 ay önce komaya girmişti Avrupa Para Sıstemı aslında 10 aydır sunı teneffusle ya- satılıyor Geçen eylulden bu yana peseta, eskudo ve Irlanda Paundu devalue edıldı Ingılız Paundu ve İtalyan Lıretı, APS yı terk ettıler 1980'lerde oldukça lyı ısleyen APS artık uye ulkelenn ekonomık ıhtıyaçlarıyla uyumsuz bır halıne gelmıstı Bunun en guzel gostergesı derın ekonomık dur- gunluk ve artan bır ıssızlık ortamında uye ulkelenn paraları- nın değennı Alman Markı na gore sabıt tutabılmek, dolayısı ıle APS ıçınde kalabılmek ıçın % 4 5 ıla % 11 8 oranında re- el faız oranlarına katlanmaya çalışmalarıydı Bu noktadan sonra spekulatorler APS'nın daha fazla yaşayamayacağı, Fransız Frankı nın da enınde sonunda devalue edıleceğı beklentısı uzerıne oynamaya başladılar APSçokmeye bas- ladı APS'nın ışlevsızleşmesının arkasındakı bellıbaşlı et- kenler ekonomık durgunluk sermaye kontrollarının kalk- mış uluslararası spekulatıf malı sermayenın gunluk cırosu- nun bır trılyon dolara çıkmış ve uluslararası para alım satım ışlemlerının mokro elektronık ışlemlerle alabıldığıne hızlan- mış olması olarak ozetlenebılır APS, uye ulkelenn para/arını bır merkez paraya, Alman Markı'na gore dalgalanmalarını bellı bır korıdor ıçınde tut- mayı hedefleyerek yarı sabıt bır kur sıstemı oluşturmaya çalışan bır sıstem Bu sıstemın ışlemesı ıçın uye ulkelenn ekonomılerının rıtmlerının ve ıhtıyaçlarının bırbırıne benze- mesı gerekıyor Aksı takdırde gunluk cırosu bır trılyon doları bulan uluslararası malı pıyasalann denızınde, arkalarında 5 mılyar dolar hacımlı ûuaorum Fonu gıbı paralar olan Geor- ge Soros gıbı kopek balıkları en ufak farklılık kıpırtısının us- tune gıdıp zayıflayan parayı paramparça edıyorlar 1987'de borsa krızının ardından başlayan ekonomık ya- vaşlama APS uyesı ulkelerde farklı zamanlarda, hızda ve şıddette gelıştı Boylece paraları bır bant ıçınde sabıtleştırıl- mış olmasına rağmen bu ulkelenn ekonomılerı bırbırlerırv den farklılaşmaya başladı Bu gorelı farklılıklar da -kımın parasının parrtesını ve var olan faız oranlarını ne kadar ko- rûyabıleceğı deva/uasyon olasılıkları vb - uluslararası para pıyasalarının spekülasyonuna konu olmaya basladı Bu or- tamda Almanya bırleşmeden dolayı ortaya çıkan malı so- runlan kareılamak ve mutıtemel bır enflasyon tehlıkeşır*. engellemek ıçın yuksek faız oranlarına gereksınım duyar- ken dığer ulkeler durgunluğa karşı mucadele etmek ıçın duşuk faız oranlarına gereksınım gosterıyorlardı Bu ıhtıyaç farklılaşrnası da spekulasyonu alabıldığınce hızlandırdı Geçen yıllarda sermaye hareketlerını sınırlayan yasal en- gellerın kalkması ve 1980 lerın ıkıncı yarısından ıtıbaren para pıyasalarında elektronık alım satım ışlemlerının yay- gınlaşması bu spekulasyonun hızını ve kapsadığı para mık- tarını daha da arttırdı Hastalık 1970 lerde başladı Butun bu gelışmelenn bır de 1970'lenn başından berı gelen bır arka planı var Bu da dun- ya ekonomısının ıçınden geçmekte olduğu krız ve buna bağlı olarak yaşadığı değışım surecı Uzun donemlı ve ge- nelleşmış ekonomık krızlenn geçen yuzyılın sonundakı ge- lışmelenn de gosterdığı gıbı bır onemlı ozellığı var Krız ılerledıkçe sanayı ve buna bağlı olarak tıcaret sermayesının kârları ve bırıkım hızı gerıledıkçe para sermayenın hacmı ve dolaşım hızı artıyor Malı sermaye gıderek etkın ve en aktıf sermaye devresı halıne gelıyor Çünku sermaye bırıkımı yavaşlaymca, sermayeler arası boluşume konu olan "pas- ta" gorelı olarak kuçuluyor ve var olan mıktarı uzerînde de rekabet hızlanıyor Bu noktada da banka sermayesı lıkıd fonların kaynağı olarak kredı talebının artısına bağlı olarak gıttıkçe aktıflesıyor Bu surecın obur yanı ıse şırketlerın ve malların gelecektekı değerlen uzenne yapılan spekulasyo- nunun yanı borsa faalıyetının, para spekulasyonlannın vb hızlanmasf Işte 1970'lerden berı yıne boyle bır gelısme ve bunun sarsıntıları yaşanıyor 1974 borsa krızı 1980'lerınba- şında borç krızı 1980'lerde büyuk borsa kabarışı ve 1987 borsa krızı, 1980 lerın sonundan ıtıbaren gayrı menkul pıya- salannın krızı ve 1992-1993 de uluslararası para krızlen APS malı sermaye de tıcaret ve sanayı sermayesının arasındakı bu gergınlıklerı de hassas bır şekılde yansıtıyor Orneğın başlangıçta tek pazar sabıt kur sıstemı, ortak para bırımı gıbı talepler esas olarak sanayı ve tıcaret sermayesı- nın ıhtıyaçlarınacevapverıyordu Gerçekleştırdıklerı takdır- de de para spekulatorlerının yaşam alanını ortadan kaldıra- caktı Durgunluğun başlaması ıle sabıt kur sıstemı ve bıle- şık pazar (bunlan yaşatmak ıçın yuksek reel faız ve tıcaret serbestısı gerektırdığı ıçın) sanayı ve tıcaret sermayesının kısa vadelı ıtıtıyaçlarıyfa çelışmeye başladı Buna karşılık yenı ortamda malı kuruluslar (para spekulatorlerı) ve ban- kalar buyuk kârlar yapmaya başladılar Bunlann etkınlıkle- rının yayılması, APS yı hızla dağıtmaya başladı Krızın de- rınleşmesı malı sermayenın gucunu bır kere daha gosterdı ve sıstemı, onun ıhtıyaçlarıyla daha uygunluk halınde olan bır dalgalanmalı kur sıstemıne doğru ıtmeye başladı APS'nin son saatleri APS, geçen eylulden berı ancak Alman Markı ve Fransız Frankı parıtesının ıstıkrarı uzerînde durabılıyor Bu yuzden Frank'ın APS sınınnın altına duşerek APSden çıkması da APS'nın sonu olacak Bu ıse cuma gunu Soros'un da pıya- saya gırıp Frank'a karsı spekulasyona katılması ıle hemen hemen kesınlestı George Soros eyluldekı krızde de sterlını devaluasyona zorlayarak APS dışına suren adamı olarak bılınıyor Geçen ay altın fıyatlarındakı anı yukselışte de So- ros'un altın almaya başladığı soylentısı buyük rol oynadı Geçen pazartesı gunu Le Fıgaro gazetesıne verdığı demeç- te Soros Franka karsı spekulasyon yapmayacağını, ama Fransa nın da Frank'ı devalue etmesı gerektığını söylemıştı Cuma gunu bır basın toplantısı yapan Soros, pazartesı gun- ku demecının artık kendını bağlamaOığmı 'APS yı savun- maya kalkmanın da nafıle bır çaba olduğunu soyledı APS nın çokmesı Avrupa Bırlığı surecının de buyuk darbe yemesı olacak Bu sütunlarda daha once de vurguladığım gıbı yenı bır ekonomık toparlanmaya kadar bırlık fıkrının ve dınamıklerının guçlenmesı kolay kolay olası gozukmuyor Bır mucıze olmadığı takdırde APS nın saatleri sayılı SAYILIGÜNLER Muzaffer Buy rukçu WO0O(KD\ ıçınde) lu Istanbul Ödemelı gondenlmez