Katalog

12 AÖUSTOS1993 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DÜNYADAN Abhazya bu kadar pahalı mı olmalıydı? G enç Gürcü devletinde dört lcez başbakanlık yapan, geçen günler- de parlamentonun güvensız- lik ıfade etmesinden sonra is- tifa eden Tengiz Sigua. ısti- fasının gerekçelerini şöyle açıkladı: "Devlet, ekonomi ve yöne- tim üzenne pek bir şey bilme- yen, kansının ve akraba- lanrun etkisı altında kalan. Gürcistan"ı dünyadan yalıta- rak 'Kafkaslar'ın Arnavut- luk'u" haline getirmeye çab- şan Gamsahurdia yönetımin- de başbakanlıktan istifa et- tim." Sigua, hakkında tutukla- ma emri verilmesinden sonra silahlı direniş ordusuna katıldığmı, Gamsahurdia dü- şürüldüğünde. onu bizzat koruma altına alarak baş- kentten uzaklaşürdığını vur- guluyor. Abhazya ile anlaş- mazlık sırasında yanlı bir tu- tum içine giren Kremb'n'ın. 25 Eylül I992'den bu yana Rusya ile Gürcistan arasında asken-pobtik ve ticari-eko- nomik anlaş- ma yapı- lmasını ge- ciktirdiğıni öne siiren Tengiz Si- ua, "Bun- an yalnızca biz değıl, kendisi de za- ,— -M -J rar göriiyor. „ . ,. Orneğin, es- Gamsahurdıa k l d e ı f y ı l d a 650 milyon ton petrol çıkaran Rusya, şimdi 340 milyon ton çıkarabiliyor. Çünkü petrol borulan, Gürcistan'daki bir metalurjı kombınesinde üre- tiliyor" dıye konuşuyor. (Sigua. Abhazya yüzünden Gürcistan ile Rusya arası- ndaki gergınliğin doruk nok- tasına vardığj günlerde. iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kesilebileceğinden ve Rusya'ya karşı savaş açı- lması olasılığından açıkça söz etmişti- Pravda'run notu) Sigua. sözlerini şöyle sür- dürüyor: "Gürcistan'ın. federatif te- melde örgütlenmesi söz ko- nusu olamaz. Özerk cumhu- riyetlerin pek çok sorunu ger- çek değil uydurmadır. Aca- ristan halkının çoğunun müs- lüman olması, aynlma için yeterli neden değildır " Abhazya ve Güne> Osetya dramlannın da 7 yıldır süren yeni dönem tarafından uydu- rulduğunu vurgulayan Sigua, çokuluslu Gürcistan'dan yana olduğunu belirtiyor ve soruyor: "Şımdı, savaşın her bir gü- nü 35 milyon rubleye mal ol- maktadır. Günden güne bat- makta olan Abhazya'nın fı- yatı bu kadar yüksek mi ol- malıydı?.." BatıAvrupa'da erken sonbaharAvrupa'nın batısında yaşayanlar, yeniden ortaya çıkan milliyetçilik ve etnik şiddet i eylemleri karşısında yetersiz kalan devlet adamı, politikacı ve kuramlara duyduklan güvensizliği gizlemiyor. Yaz aylannda Riviera kıyılanna, Salzburg'a koşanlar, ortak bir kültürü paylaşmanın tadını çıkartıyor. Ancak, batılı gözlernciler, içinde bulunduğumuz yaz mevsîminin, bu tür etkinliklerin sonu olacağından kuşkulanıyor. JN"rtw JJork eimcs Berlin Duvan'run yıkılmasınm ardından pohtikacılann bağımsızbk ve bolluk çağının başladığını müjdelemesıne karşın. Batı Avrupa. büyük sorunJarla karşı karşıya kaldı. Avrupa, II. Dünya Savaşı'ndan bu yana en büyük ekonomik durgunlu- ğun eşiğınde. İşsizlik, refah devleti ni- telemesini yalancı çıkaracak boyutta. Güneydoğu Avrupa'daki ekonomik istikrarsızlık ve milliyetçilik akımlan. binlerce sığınmacıyı Batı'- ya göç etmeye zorlarken Almanya. Fransa ve Dani- marka'da ırkçı akımlann ortaya çıkmasına neden oluyor. Almanya Başbakanı Helmut Kohl, bir süre önce Alman televizyonuna ver- dıği bir demeçte. Balkan- larda ortaya çıkan kötülük ruhunun Batı'ya da sı- çradığına dikkat çektı. Avrupa'nın geçmişi, bu- gün yaygın olan güvensiz- lik ortamını doğuruyor. Batı Avrupablar. yeniden ortaya çıkan mılliyetçilik ve etnık şiddet eylemleri karşısında yetersiz bir poli- tika sergileyen devlet adamlan ve kurumlara duyduklan güvensizliği gızlemiyor. Kamuoyu yoklamalan, ıktidardaki partilere verilen desteğin gıderek azaldığını gösteriyor. Soğuk Savaş döneminde Batı Av- rupa'nın güvenliğini sağlamakla yü- kümlü olan NATO. 16 aydır "Büyük Sırbistan" ülküsü peşindeki Sırplann, Bosna Hersek'in yüzde 70'ini ele geçir- melenne seyirci kalıyor. Üye devletler, sonunda Sırp milliyetçilerine müdaha- le etme karan almalanna karşın, bu gınşımin. Birleşmiş Mılletler yetkisin- de yapılıp yapılmaması konusunda anlaşmazlığa düştü. Avrupa Para Sıstemi, bölgesel işbir- liği ve ortak para birimine gidilmesi yönünde çok önemli bir adım, ancak Almanya'nın faiz hadlerini düşürme- mesi yüzünden hedefine ulaşamıyor. 1950'den beri ekonomik birliğın de- nektaşı durumundaki Almanya ve Fransa arasındaki ilişkiler, son 10 yılın en gergin dönemini yaşıyor. Yaz aylannda Riviera kıyılanna. müzik festivalleri ıçin Salzburg ve Bayreuth'a koşan Batı Avrupalılar. ortak bir kültürü paylaşmanın tadını çıkartıyorlar. Ancak. batılı gözlemci- ler. 1993 yazmın, bu etkinlıklerin sonu olacağından kuşkulanıyor. Batı Avrupalı uluslar. yaklaşan fırtına bulutlanna farklı yorumlar ge- tiriyor. Gelişmelerde ufak umut ışıklan yakalayan iyimserler. para sis- teminin başanya ulaşmamasını. Av- rupa Topluluğu'na üye ülke ekonomi- lerinin. Almanya'nın yuksek faiz zul- münden kurtulması olarak yorumlu- yor. Karamsarlar ise NATO'nun Bos- na'ya ani müdahale isteğine güven beslemiyor. REFAHD EVLETİl Ekonomik durgunluk sonucu azalan vergi gelirleri, çabşanlara verilen sosyal haklarda kısıtlamay a gidilmesine neden oldu. Almanya örneğinde olduğu gıbı, > işverenlersağlık, emekblik •İ r 7İîl<'~ veişsizbk sigortası olarak ılx,l 1 K işçi ücretinin y üzde 19 4'üneeşitbirmiktan ödemekleyükümlüler. Ancak bu ödemeler ürün maliyetlennı şişırdiğinden. Almanya'nın dünya pazarlannda rekabet şansının giderek azalacağından korkuluyor. Alman hükümeü, gelecek yıl işsızbk sigortası oranlannı düşürerek harcamalarda kısıtlama uygulamasına başlıyor. sigortası da geriliyor Bonn'da reklam panolannda yer alan. "Avrupa Saraybosna'da öMü" postennın amacı. kentin zenginlerini savaş kurbanlanna karşı daha duyarlı olmaya davet etmektı. Ancak gerçeği de acı bir şekilde dile getıriyordu. Televizyonlar. Saraybosna'da ek- Scfamidt - Derhal çekidüzen mek kuyruğunda bekleyen ınsanlann üzenne atılan bombalan. Almanya'da sığınmacılara karşı başlaülan şiddet eylemlerini tüm açıkhğı ile veriyor. Al- man hükümetinın azınlıklan koruma amacıyla sağcı partilere ve Neonazı gruplara karşı aldığı sert önlemler. bu yılın ilk 6 ayında gerçekleştinlen saldınlann. geçen yıla oranla yüzde 30 artmasına engel olamadı. Doğu ve Batı Almanya'nın bırleş- mesi. Almanya'da önce enflasyona. sonra ekonomik durgunluğa yol açtı. Birleşmenin etkilen. giderek Avrupa çapma yayıldı. Durgunlaşan ekono- mik ilişkiler. tehlikeye giren Avrupa Birliği. göze çarpan ılkbe- lirtiler. Doğu-Batı bırleş- mesının bedelinin çok ağır olduğunu açıklayan eski başbakan Helmut Schmidt, bir an önce ülke- nin kendine çeki düzen vermesı gerektığini vur- gulayarak "Eğer yeni bir başlangıç yapamazsak bü- yük bir hızla inişe geçece- ğiz. Bu bizim sivasi \e ah- laki çöküşûmüz olur" di- yor. Helmut Schmidt'le bir- likte Avrupalı aydınlar, Avrupalı'nın son yıllarda sergilediği davranışlan şu şekilde değerlendiriyor Uzun soğuk savaş döne- minin Batı Avrupa'ya sağladığı refaha alışan Avrupalılar. Doğu'dakı zayıf komşulan için özvende bujun- mak istemiyorlar. İngiltere'den İtal- ya'ya dek tüm seçmcnler, politıkacı- lann hiç bir yere varmayan kör döğü- şünden bıkmış durumda. İtalya'nın ıçıne düştüğü yolsuzluk batağından çıkması nerede>se olanaksız görulü- yor. 1992 yılının şubat ayından bu yana en az 2 bin 500 politikacı ve işa- damı tutuklandı ve geçen ay ikı ışa- damı intiharetli. Fransa'da da durum jtalya'dan iyi değil. Eski Sosyalist Başbakan Pıerre Beregovo>. partisinm süreklı oy kay- betmesi karşısında intihan seçtı. İngıl- tere'de Başbakan John Major'ın Mu- hafazakar Partisı, son yapılan kamuo- yu araştırmasında. İşçi Partisi ve Libe- ral Demokratlardan sonra üçüncü sı- rada yer aldı. Almanya'da Kohl'ün başkanhğındaki Bakanlar Kurulu'-, nun üç üyesi skandallar yüzünden isti- fa etmek zorunda kaldı. Cıaig R. \Vhitney MiLLİİLLIYETÇİLİK /± KIMI-A, Temellen 1957'de atılan Avrupa Topluluğu'nun en önemli işle\n. üye devletlerde ortaya çıkabilecek milli- yetçilik akımlannı engellemekti. Ancak son yıllarda Avrupa. I. Dün- ya Savaşı'ndan sonra görülen en yoğun mil- liyetçı saldın ve savaş- lara sahne oluyor. Nazi taraftarlan- nın yeniden etkın olması ve ABD'- nin ikı kez müdahale zorunluğunu duyması. Avrupa'da banşın her an tehlikede olduğunu gösteriyor. Bos- na Hersek'te 16 aydır sürmekte olan soykınma, topluluğa üye devletler gereken ilgiyi göstermedi. Ancak kendi çıkarlan doğrudan söz konu- su olduğunda ortak bir müdaheleyi gündeme getirdiler. Fransa. BM'ye Banş heran tehlikede bağlı Banş Gücü'nde görev yapan Fransız askerlen doğrudan saldın- ya hedef oluncaya dek. Müslüman- îan korumayı düşünmemişti. Al- manya, Hırvatlar'la tanhı bağlannı zedelememek için herhangi bir gın- şime sıcak bakmıyor; İngiltere ise. Balkan yanmadasındakı olaylar kıtanın güç dengesini bozacak düze- ye gelmedikçc kanşmayı düşünmü- yor. ABD'nin Bosna'ya müda- halesı. müttefık- lerin gereken des- teğj verrnemeşi nedeniyle, yalnızca Tcısıtlı bir giri- şimden öteye gitmiyor. BM deneti- mınde güvenlik bölgelennin yaratı- lması, bugüne dek gerçekleştirilen, ama başanlı olmayan bir uygulama. MirrikAfrikalının yaşam savaşı H aber Merkezi - Orta Afrika'nın yağmur ormanlannda yaşa- yan pigmelerin sayısı günden güne azahyor. Doğal mekan- lannda bırakıldıklan zaman, şimdi 100'lerde gezınen nüfus- lan, sıfıra inebilir. Onlan kur- tarmak için yapay ortamlara götürüldüklerinde, kendi kül- türlerini, özelliklerini yitirebi- lirler. İşte yine o aynı ikilem... Pigmelerin, onJara zarar ver- me pahasına "kurtarüması" gerekir mı? Uganda-Zaire arasında, kejıdilerine aynlan kampta kalanlardan bir metre boyun- daki Njito Kijabange'nin (24) bu soruy a venlecek yanıüa il- gilı en ufak bir kuşkusu yok. Kıjabange, pigmelerin binler- ce yıl dolaştıklan ormanlann biü'minde tavuk yetiştirmeyi öğreniyor ve oklarla maymun avladıklan, fasulye. meyve toplayıp muz yapraklanndan yapılmış geçici ev lerde yaşadı- klan ormana geri dönmeyece- ğine yemin ediyor. "Orası korkunçtu" diyor Kijabange. "İyi beslenemiyor- duk, sürekli hastaydık." Saç- lan beyazlamış, gözlenne ka- tarakt inmiş yaşlı bır adam da bu sözlere kaulıyor: "Yeteri kadar maymun yoktu." Yeniden yerleştırme proje- sinin yaşam biçimlerini değiş- tirerek hastahklara manız kalmalanna. uzun boylu in- sanlarla evlenmelenne neden olarak, pigmelerin ölüm fermanını imzalayacağı şek- linde eleştiriler de yükseliyor. Şimdiden çoğu içkiye, uyuştu- rucuya başladı. Ötekiler "küçük insanlarm" fotoğrafını çeken Batıh turistlerin parası- na bel bağladı. Nüfustaki azal- manın önemli bir nedeni de ya- banalarla ilişkiye geçilmesı. Menenjit, tüberküloz, AIDS gibi hastalıklar, yaygın ölümle- re neden oldu. Iç savaşlarda pîgmeleri etkiledi. Projenın gerçekleşürilmesi- ne katkıda bulunanlardan Avustralyab Barry Chapman. pigmelerin sonunu hızlandırdı- klan şeklindeki eleştinleri red- dedıyor ve "Biz onlara hayatta kahna fırsatı veımekten söz ediyonız" diyor: "Onlara Batı uygarlıklaruu faJan öğretmiyo- ruz. Kültürlerini \e geknekleri- ni koni) orlar. Biz y alnızca ban- nacak yer >e yeni becerikr ka- zanma olanağı veriyoruz." ,KONOMİ\ I Temelde bir şeylermi yanlış? Batı Av- rupa'nın en önemli soru- nu refah dü- zeyinin inişe | geçmesi. Fransa ve | Almanya'da ekonomik göstergeler karamsar bir tablo | çızıyor. Batı Av-1 rupa işsizlik sorunu ile karşı karşı- ya. Avrupa Topluluğu üyesi 12 ül- kede ortala- Clinton - Yeni boyutiar ma ışsizbk oranı yüzde 11. Sorunun kökeninde yatan nedenler ne yazık ki geçici değil. ICömertücret, sosyal hak Bölgenın ekonomisinde çok temel bır yanlış olduğu düşünülüyor. Cö- mert ücret ve sosyal hak uygulaması üretilen malın maliyetini o denli yükseltiyor ki pazarda ucuz emek girdili mal- ^ "Avrupa'nın kabet şansı hyoî bünyesindeki Batı Avru- kÖtÜlÜk û S S : tohumlannın durgun- ortaya çıkma Avrupa mal- karŞl A B D lanna am- a s kerleri bargo koy- makla yeün- SlgOrta gOreVl meyip Do- yapiyor" gu lulann J r J Batı'ya göçü- nü de engellemek için yeni düzenle- meler getirdi. Ancak önlemlenn ba- şanlı olması için gerekb olan hare- ket birliği Topluluk üyeleri arasında henüz sağlanamadı. Avrupa'nın ABD ile ekonomik ılişkileri Clinton döneminde yeni boyutlar kazandı. CUnton'un, ABD'nin ekonomik çıkarlan için Asya'ya Avrupa'dan daha fazla önem verdiği artık su yüzüne çıktı. Son gelişmelerin ışığında Amerika'- nın Avrupa ekonomisi için ne denli gerekli olduğu sorgulanmaya başla- dı. Fransız Uluslararası İlişkiler Ku- rumu görevlilerinden Dominique Moisi Avrupa güvenliğinin ABD ol- madan sağlanamayacağmı ileri sü- rerek "Avnıpa'nın büny esinde taşıdı- ğı kötülük tohumlannın ortaya çıkma olasılığına karşı Amerikan as- kerleri sigorta vazifesi göriiyor" diye konuşuyor. £t lîîon^t Rusya'nın Kafkaslar politikası, seçenek bırakmıyor R usya. etkisini korumak için Azerbaycan ve Gürcistan'daki isyancı azınlıklann zafer kazan- masına yardıma oluyor Bir yıl önce, özerk curnhuriyetleri bağımsızlığını ilan ettikleri için dağlara sıkıştınlan Gürcistan'ın küçük azınbğı Abhazlara fazla bir şans tanınmıyordu. Dağlık Karabağ'ın Ermepilerinede Azerbaycan karşısında pek umut bağlanmıyordu Ancak temmuz sonunda. Gürcistan ve Azerbaycan. Abhazlarve Ermenıler tarafından, daha doğrusu Ruslar tarafından dikte edilen ateşkes antlaşmalannı ımzalayarak boyun eğdı. Bu antlaşmalann imzalan- ması için aracılık yapan Rusya Dışişleri Bakanlığı'mn temsilcileriydi. Dağlık Karabağ duru- munda görüldüğü.gibi bozulmaya elverişb bu antlaşmalann ırnzalanmasıru. Rusaskeri varlığı sağladı. Abhazlann durumu çok açık. Abhazya'da nüfuslan yaklaşık yüz bın ve bu toplam nüfusun yüzde 17'sıne eşit. Gürcülenn oranı gündeme getirdi. Ateşkes planında bir y ıldır reddettiği maddeler yer aby or: Gürcü kuv vetlenn Suhumi'den çekılmesi, Abhaz hderlerinın bu kente gen dönmesi. Rus ordusunun "geçici olarak" bölgede bulunması. Azeriler, beş yildan uzun süredir reddettiklerini kabul etmek zorunda kaldr Baştan beri istediklen gibi. Ermenistan Aliye\ - Olağanüstü çabası, sonuç verecek mi? Zaire-L ganda suunnda, bir zamanlar 5 bin pigme yaşıyordu. Bu sayı, şimdi 300-400 yüzde 46. Geri kalan nüfus ise Ruslar. Ermeniler ve Yunanlardan oluşuy or. Ancak Abhazlar. çok daha motive ve çok daha iyi örgütlenmış durumda. Rus askerleri yardım etmemiş olsaydı, hiçbir zaman topraklannı gen alamazlardı Abhazya güçleri. Rus gemılen ve uçaklan sayesindeSuhumi'yıgerialabildı. Bunun üzenne Gürcistan Cumhurbaşkanı Eduard Şevardnadze bir ateşkes antlaşmasını Cumhuriyeti'nin temsilcileriyle değıl. Dağhk Karabağ temsilcileriyle görüştüler. Bunda, asken başansızlığın rolü oldu. Rusya, Azerilere karşı Ermenılere yardım ettiğini kesinlikle yalanlıyor. Ancak. donanım ve lojıstik kay nağının y alnız-a Rus ordusu olduğu düşünülduğunde, müdahaleetmcmclcri mümkün değıl. Mayıs 1992'de Kafkaslardakı üçbağımsız cumhuriyet; Gürcistan. Ermenistan ve Azerbaycan'a eski Sovyet birliklerinin bazı donanımlannı bıraktı. Üç devletinde tanklan oldu. ancak topraklannda hava üsleri bulunan Azerbaycan, uçak da istedi ve geçen yıl haziran ayında bunlan kullanmaya başladı. Ermenistan'ın Kelbecer ve Akdam üzenne düzenlediği saldınlarda, Ruslann silah yardımı oldu. Türkiye ve Azerbaycan ile çevrili olan Ermenistan'ın hava yoluyla gelecek yardım- lar için, en azından Moskova'- nın onayını alması gerekiyor- du. Moskova, Gürcistan'a karşı Abhazlan, Azerbaycan'a karşı ise Ermenileri destekleyerek bu iki devleti etkısi altına almak için baskı altında tutuyor. Bu baskının ilk sonucu, bir yıl önce seçilen Türkiye yanlısı Cumhurbaşkaru Elçibey'ın düşürülmesioldu. Yerine geçen Haydar Aliyev, bir yandan Moskova ile olan ilişkileri düzeltmeye çabşırken öte yandan Türkiye ile ilişkileri bozmamaya özen gösteriyor. Bu hassas denge, bir süre sonra bir başka eski komünist yönetici olan Ayaz Muttali- bov'un başa geçme olasıbğının gittikçe daha fazla konuşulmasına neden oluyor. Muttalibov. şu anda Moskova'da sürgünde. Petrol rezervleri bulunan Azerbaycan'a göre. Rusya'ya daha fazla bağımb olan Gürcistan'ın ise Cumhurbaşkanı Eduard Şevardnadze'nin belirttiği gibi, fazla seçeneği yok. Sophıe Shibab