Katalog

Cumhuriyet İmtiyaz sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmenı. Özgen Acar #Genel Vd>ın Koordınatoru Hikmet Çetinkava •Genel Yd\ın Ddniimanı Oriıan Erinç • Yazuşlen Müdürlen: Avdm Engin (Sorumlu) Celal Başlangıç • Gorsel Yonetmen. Ali Acar • Dözenleme Mustafa Sağlamer Ankdra Temsılcısı Mustafa Baiba> »Haber Müdürlen Işık Kansu. llakkı Erdem • fitdnbul Haberlen- Ce>her Kantara «015 Haberler Ergun Balcı AtatürkBulvanNo İ25. Kal 4. Bakanlıkiar-Ankard Tel 4195020 (7 Hdt). Telex 9k - Ekonomr Dinç Tavanç »Yurt Hdberien Mehmet Sanrç 42344. Fdx (4)4195027 • Izmır Termılcısı Serdar Kuık, H Zı\a Blv 1352 S2 3 Tel • Makaleler Sami Karaoren »Spor \bdülkadir Yücetman «011- 831230Telex 52359. Fax (511895360 •AdanaTemsılasr Çetin Viğenoğlu InonuCd zeltme- Abdullah Yazıeı 119 S No I Kat: I.Tel 52255O-5226OI-522492. Telex 62155. Fax (71) 52 25 70 Muessoe Müduru Ero) Erkut • Koordınatör: <Vhmet Korulsan • Muhasebe: Bülenl Yener • Idare Hüse> in Gürer • İşletme önder ÇeUk • Bılgı-Işlem Nail lnal •Bılgısavar Sıstem: Mürihet Çiler • Reklarrr Reha Işrtman Ya\ımla>an veBasan: Yenı Gun Haher Ajansı. Basın ve Yavıncılık A Ş TürkocjfcCad '9 41 Cağaloğlu VJ334İst PK 246ktdnbıilTel 5l2O<O5Telex FJ\ J2AĞLSTOS1993 İmsak.4 24 Güneş:6.03 Öğle: 13.14 tkindı. 17.05 Akşam:20 14 Ydtsı 21.47 Ülkenin önde gelen yazarve bilimcileri, tıpkı Mumcu, Dursun, Üçok ve Aksoy gibi faili meçhul kurbanı oldu Cezayir'deaydınoknaıunbedeliöliiııı•^y y ültür Servisi - Tahar Caut, M S Mahfud Busebzı. mS Muhammed Buhobza... M'^k Son 18 ayda Cezayır'de M ^ k öldürülen 1500 insandan ._ - ^ ^ - >alnızcabirkaçtanesı. Üçü de ülkelerinin önde gelen aydınlanndan. Tıpkı Turan Dursun. Bahnye Üçok, Muammer Aksoy ve L ğur Mumcu gibi. Say mın Cezay ir'de çok daha büyük olması iki ülke arasında bu benzerliğin kurulmasına engel değil. Cezayir'in önde gelen sosyologlanndan Buhobza"nın kıanın gözlerinin önünde öldürülmesinden bir hafta sonra Türkıye'de 37 insan cayırcayıryakıldı. Tarihsel gelişim süreçlerindeki farklıliklar biryana bugün herıki ülkede de kimilenne göre faili belli. kimilerine göre meçhul cinayetler gün geçtikçe artıyor. Son aylarda, Cezayir'de gelişen İslami harekete muhalif 6 aydın öldürüldü. L'evenement du Jeudı'nin habenne göre öldürülenler hiçbir politik örgüte bağlı değildiler. Yalnızca sıvil toplumun önde gelen ısimleri olarak tanınıv orlardı. Cezayir'deki gelışmeler. 26 Mayıs 1991 seçimlerinden İslami Sclamet Cephesinın (FIS) > üzde 70gıbı bır oranla çıkmasından sonra yoğunluk kazandı. Yapılan asken müdahaleyie seçimlenn ıkıncı turu iptal edildi. Ölav ülkede ve özellikle Batı düny asında değişik ve farklı tepkilere neden oldu. Bugüne kadar 107 kışının idamı> la 1500 kışinin anayetlere kurban gitmesıy le başlayansüreçdeböylecebaşlamışoldu. Şeriata karşı askeri müdahelenın meşru olup olamayacağı tartışması da gündeme geldi. Tartışma kaçınılmaz olarak iki a> n cephe oluştururken Cezayir'de sendikacılar. doktorlar. yazarlar. aydınlartekertekeröldürülüy orlardı. Ünlüsosyolog Buhobza, öldürülmeden önce bu konuda şunlan söylüyordu. "Bugün öğrenciler değişim istiyoriar. İyi bir yerlere gelebilecekleri > eni bir diinya istiyoriar. Bunu gerçekleştirmek için gerekli olanaklara sahip olmadıklarının da çok iyi biiincindeler. Arzuladıklan düny aya ulaşabilmek için girişûnleri ve hareketleri kısıtlanmıyor. Işte bu ayTim noktasında şiddet, kaygı duyulması gereken bir konu olarak karşunıza çıkıyor. Daha çok öğrenciler, fakülte hocaları, yazarlar-çizerler kısaca kimlik >e bilgi için başkaldırmış insanlar bu türden cinayetlere mamz kalıyorlar." Ülkenin aydinlan cinayetlerin yalnızca belli bir güç tarafından gerçekleştirildiğini kabuletmiyor. Hükümet aydını koruyacak gücünün olmadığını açıklamışdurumda. Yönetimin ılk başlardaki şenat aleyhtan tutumu sonradan bu kesımi kırmamaya yönelik politıkalara dönüşmüş. Şu sıralar Cezayir'de yakın gelecekte Başbakan Abdüsselam'ın şeriatçılarla ittifaka girebileceğı konuşuluvor. FlSilebu konuda yapılan çeşıtli dıyaloglar da gündemde. Bu noktada gerçek anlamda yalnızlığa ıtılmiş bir aydın kesimı. yaşama mücadelesi veriyor. Hiçbir işe yaramayacağmı bılerek kendi güvenliklerini kendileri sağlayarak... "Hükümetler kendilerine kararlı bir düşman buldular: İlerici insanlar. Bugün kökten dincilerle flört eden hükümet y ıllardan beri ortak düşmanları olan bu kesimi sürekli aşağılıyor. Hükümetin bütün düşünenleri köşeye sıkıştırmay a y önelik çabaları gün geçtikçe y oğunlaşıy or. Dinle devlet işlerinin ayrılmasını savunanlar, toplumsal ve kültürei çoğulculuktan > ana olanlar...Tünı bu insanlara karşı çıkılması gereken güçler olarak ilan edilmiş dunımda. Çünkü bu insanlar Cezayir'in tek kaderinin gerici güçler olmadığına ve tabulann yıküması gerekfiğine inanıyorlar." Bü saürlan yazdıktan iki hafta sonra "Rupture" dergisinin sahibi gazeteci Tahar Caut bürosunda kafasına yediği iki kurşunla vurularak öldürülecektı. El-\'atan gazetesı yazan Ömer Belhuşet cınayetın hemen ardından soruyor: "Hangi güçler Cezayir'in sonsuzluğa kadar kartşıklık ortamında kalmasından y arar sağlamak istiyoriar?" Bu sorunun birayağını "Rupture 'dergisini Caut öldükten sonra daçıkarmaya devam eden arkadaşlan cevapland'ınyorlar: "FlS'ın Caut'u öldürmek için hiçbir sebebi v e çıkarı y oktu." FIS mı devlet mi öldürüyor tartışmalannın sonu yoİc. Ancak Cezay ırlı ay dınlar bu iki güç arasında adetasıkışmışdurumdalar. Kendi kendılennesoruşturuyorlar Bu durumda neyapmalı?Tek partidönemi geleneği dış ülkelere göç, (özellikle Fran?>a'\a) bu noktada birçözüm olabılir mı? Kimı ay dınlar bu soruya olumlu yanıt venyorlar Ancak birçoğu kalıp mücadele etmek doğrultusunda tavırlanmkoymuşdurumdalar. Dayanmaya karar veren bu azınlık kitlesı. yazıyor. çiziyor ve en önemlisi düşünce üretıyor. Cnıversitedehocalık y apan Said Şıkhi gelınen aşamayı yalnızca İslarru hareketlerin başansı olarak algılamarun yanlış olduğunu düşiinüyor: ^FlS'ın bugün geldiği aşama bizlere ülkenin entellektüel düzlemde ne derece ağır bir kısırlık y aşadığını açık bir şekilde göstermiştir. Bugün FIS. Cezayir toplumunda bir tafcım yerlere gelebilmişse bunu yalnızca İslami birsöylem geliştirmiş olmasına bağlamamak gerekir. FIS. Cezayir'in toplumsal düzeninde yıllardan beri bir şey lerin gitmediğini gerçeğini korkunç bir şekilde gözler önüne sermiştir. Ülkemizde bazı şeylerin doğru yürümediğine inanıy orsak bunun sorumluluları olarak y alnızca FlSin iki lideri Madani ve Belliac'ı görmemek gerekir. Ülkenin y arısından çoğunun işsiz, evsiz, umutsuz ve sessiz olduğu bir ortamda insanlık onurunu ve yurttaşiık bilincini yiriren toplum. kendini bir anda . İslamın popülist yaklaşımlannın kucağında buldu." A\ ukat Milud Brahmi. kargaşadan çıkışın tek yolunu. demokrasının en temel kurallanndan biri olan hoşgörude görüy or. "İster komünist, ister fcminist, laik, cumhuriv etçi ya da radikal İslamcı olalım hepimiz aynı geminin üzerinde yaşıyoruz. Başkalannın görüşlerine say gı gösterme ilkesi sınırları içersinde kalarak birarada uzlaşma içersindeyaşayabiliriz." Bugün bu görüşte olan kıtlenin azınlıkta kalması ülkede yaşanan sorunun ana nedeninı oluşturuyor. Ama cinayetler sürüyor. SOSYOLOG BUHOBZA Kenteakın FlS'ıyaraitı"Llusal Stratenk AraşOrmalar Enstitüsü" yöneüasi sosyolog Mohammed Buhobza 22 hazıran günü kızının gözlerinin önünde öldürüldü. Aşağıda Buhobza'nın 22 Eylül 1992 yı- lında El-Vatan dergisine y azdığı yazı y er alıy or: FIST bizim toplumumuz yarattı. Cezayir'in toplumsal yapı- sı bağımsızlıktan beri korkunç bir evrim geçirdi. Fas'takınin tersıne büyük bir toplumsal hareketlilik yaşadık. Bütün Cezayirli ailelerde en azından dörtte üçünde önemli oranda toplumsal farklar bulunuyor. Çocuk bakan olmuş. ço- cuğun ağabeyı vasıfsız'ışçi. Bir üniversite hocası ya da cerrah, çoban kardeşlenyle aynı masada yemek yiyor. Bu farklar aile içınde ve dışında rekabete ve kıskançlığa neden oldu. Petrol gelirlen bütün Cezay irlilerin rahat yaşayabilmeleri için bir güvence oluşturduğu sürece herşey yolundaydı Ne za- man ki petrol fıyatlan düştü. durum da bır anda değişiverdi. 1988'de krizin patlamasıyla toplumlann hareketliliğinin sabit olmadığı güpegündüz ortaya çıktı. Suç ve ahlaksızlık bugün toplumun evrimine iyice yerleşmiş durumda. Toplumumuz t insan yaşamındaki bu altüst oluşlara alışkın detıldi. Halkın bir şeyıne ± . S S ş m a S şehirlere geliyorlar. Ve alıştıklan toplumsal nsanlarakınakın y Ç ğ ş ş kötüye kullanılması söz- konusuydu. Çürümüş- îuk ve' ahiaksızhk ıse değerleri kaybedıyorlar. İslam'da kabul edilemez /X , • 1 •• 1 kav ramiar. Onursuz bır dunyadak e n d İ l e r İ n İ yalltllmiŞ bir Cezayir'de son 18 ayda toplam 1500 civannda insan teröre kurban gitti. Günbaşına neredeyse 3 kişi düşüyor. Ve bunlarm çoğu aydın. Cezayirliler faili meçhullere karşı seslerini yükseltiyor. 'Şeriat'ın Anlamı ve Barbarlık' kitabının yazan Raşid Mimuni, 'ölümü göze aldıkf diyor 600 bin liralık kirahk katiller ölüm kıısııyor_........ . . . ...... *Belli bir tehdit altında yaşarken nasıl çalışıyorsunuz? RAŞÎD MİMUNt-öncelikle hayatta kalmaya çalışmak gerekiyor. Herkes kendjne göre önlemlerini alıyor. Ancak hepsinin aldatıcı olduğu da biliniy or. En zoru çocuklanmızın tepkiİerinigöğüslüyebilmek. Baa şeyleri onlardan saklamayı becerebildik. Ancak 14yaşındaki oğlum kımi zaman gecele'ri bağırarak uyamyor. Onu yatıştırmak için biliyor musunuz ne yapıyorum? BeraberKuran okuyoruz. Evet sonuçta ölümü göze aldık. Ancak olaylar aılelerimize yansıdığı zaman her şey bir anda zorîaşıyor. Şeriatçılann bizi yıkabilmek için her türlüaracı kullanıyorlar. İşte sosyolog Muhammed Buhobza kızının gözlerinin önünde katledildi. -Hiçbir koruma yöntemi şu ana kadar uygulanmadı mı? RAŞİD MİMUNİ-Hiç. Güvenliğimız için müracat ettiğimiz kanallardan cevap olarak bızleri koruyacak gerekli araçlara sahip olmadıklannı söylediler. Gerçekte bugünkü iktidann umurunda değil. Bizim hayatımız onların gündeminın son sıralannı oluşturuyor. Aydınlann bugünkü trajedisı hükümetin ışine geliyor. İktıdar bizlen can sıkan insanlar olarak değerlcndiriyor. Çünkü bizler bugün yaşanan çürümüşlüğü açığa çıkartıyoruz. Bugünkü hükümet ılerde FlS'in bazı elemanlanyla anlaşmaya gidebılır tarihsel bir uzlaşmayla aydınlann karsısmaçikabilir. -Fransız aydınları sizlere sırrını dönmedikJerini gösterebilmeleri için ne türden bir dayanışma gösterebilirler? RAŞİD MtMUNİ-Uzunca bir süre arada bir farklılıkvözkonusu oldu. Ben "Şeriat'uı Anlamı ve Barbarlık" kitabını çıkarttığımda birçok insan benim durumu abarttığım] söylüyordu. Şimdi ise tehlikeyle karşı karşıya bulunuluyor. Son dönemlerde belli bir bilinçlenme görülüyor. Eğerdışanrun biraz desteğini aldığımızı düşünürsek. bu şüphesız bizim mücadelemize yardımcı olacaktır. Bırçoğu mültecı olarak Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde yaşayan katillerin ortaklannı bu konularda caydırmak bizim için en buyuk kınama ve destek anlamına gelecektir. Çünkü bütün ekonomik kaynaklan Avrupa'daki bu merkezlere bağlı. -Birçok Cezayirli aydın şeriatçıların baskısına karşı çıkılacak bir açıklama yapılmasını istiyoriar. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? RAŞID MİML'Nİ-Bu düşüncenin daha çok Fransa'da yaşayan Cezayirli aydınlar tarafından ortaya atıldığına inanıyorum. Onlara Cezayir'e gelıp bazı ünlü semtierde dolaşmalannıönenyorum. Bugün Cezayir'de FIS. suikastlerin kendilen tarafındanyapılmadığını yaymaya çalışıyor. Öncelikle bunlann güvenlik güçleri tarafından gerçekleştirildiğini iddiaedıyorlar. İnsan haklan konusunda şüphesiz birçok eksiklikler var. Ancak bu argüman işkenceye uğramış ınsanlarla. kızının önünde bir adam öldürenler arasında karşılaştırma yapmaktan öteye gidemiyor. Zaten güvenlik güçleri hiçbir zaman inisiyatifı ele alamadılar. Herhangi birolaydan sonra tavır geliştiriyorlar. Sonuçta yabancı aydınlar bunu söyledıklerinde kabul edebilirim. - Kacmak bazı durumlarda sözkonusu olamaz mı? RAŞİD MİMUNİ-Bu konuda olumsuz düşünüyorum. Sanılıyor kı yaşanabilir yerlerde bazı dınozorlar var ve Cezayır'de kimsenın anlamadığı bazı değer yargılannı savunuyorlar. Gerçekte mücadele etmeden bir takım şeyler elde edilemiyor. Bugün biliyor musunuz bir Cezayirli aydına ne kadar değer bıçiliyor? Yakîaşık 300-400 Fransız frangı. (600-800 bin Türk lirası) Alınacak biröçlen olan toplumun alt kesimlerinden insanlara gidilip 300 frank veriliyor veşöyledeniyor: Havdı tritveöldür. eskideğerleredönüşsöz- konusu. Şaşılacak bir şe- hırleşme yaşıyoruz. 1954'teşehirleşmeyüzde 17 iken. bugün bu oran yüzde 55'e fırlamış durumda. İşsızliğe rağmen insanlar akın akın şehırlere geliyorlar. Ve sonuçta buralarda alıştıklan toplumsal değerleri kaybediyorlar. Onursuz anonim bir dün- yada kendilerini kendilerini yalıtılmış bır durumda buluyorlar. Bu kentli adaylara gerçek kentlilere göre oldukça kalabalıklar. Kentin getırdiklenn sindirebılme kötü bir şekilde gerçekleşi- yor. Kentlenn nufusunu bu durumda gurbetçiler oluşturmaya başladı. Kimlik ve yeni değerler peşmde marjınalleşmiş kıtleİe- re dönüştüler. Bu noktada İslam birsığınak ışlevi görecekti. Yaşadıklan bu umutsuzluk bir anda devlete ve yabancı kül- türlere karşı nefreti de beraberinde getiriyor. Devlet de iyi polı- tikalar üretemedi. Hatalar oldukça çoktu. En önemtisi ıse dev- let. dini rolünü gözardı etti. İslam resmi olarak bir devlet dini. Gerçekte de\let. dinden elini eteğini çekti. Dinin yönetimini üstlenmedı. Böyle olunca da dın, sokak tarafından özelleşmeye başladı. Herkes dini kariyer yapabilirdi. Ben bu noktada Fran- sa'da olduğu gibi, din ve devlet işlerinin bırbırinden ayn- lmasını. büyıik bir hata olarak nitelendinyorum. Cezayirliler İslam"a çok bağlılar ve devlet kanunlannın Kuran'a uygun ol- masını istiyoriar. Buna karşılık laik kültür cephesi kendini geliştirmeyı başara- madı. Toplumun nefretini çeken yabancı kültürleşmenin nede- nini çok iyi anlatan elit bir tabaka Avrupa kültürüne yöneldi. Eski eğlence yerlenne olan ilgi azaldı. Sinema sayısmda bile bağımsızbktan bu yana durmaksızın bir düşme gözlenıyor. Aslında gerekli kadrolanmız var. Ancak devlet bu modern kategorilerie örgütlenemedi. Çağdaşlaşma bana göre gerçeğj görebilmek ve onu anlamaya çalışmaktır. Bugün gelinen aşa- maya 1988'de bir anda gelinmedi. Toplumun anarşiye gömül- mesine izin vermek yenne. olayın nedenleri üzerinde durmak gerekiyordu. 1988'den sonra hiçbir mazeret kalmadı. YAZAR CEMAL EDDtNE BENŞEYH Cezayir'de aydın ohnak zor Cemal eddine Binşeyh yazar ve Arap edebi- yatı dalında öğretım üyeliği yapıyor. Fransızca yazan yazarlann Cezayır'de bugün tehdit alün- "da olduğundan söz eden Binşeyh. Arap ede- biyatının da bugün yasak olduğunu belirtiyor. - Siz Cezayîr'den Fransa'y^ ilk göç eden kuşaktansınız. Bugün genç universitelilerde yeni bir kaçış dalgası gözleniyor. Vaşanan bu beyin göçü Cezayir'in bir talihsizliği sanki.. CEMAL EDDİNE BİNŞEYH-Cezayır de 1962-69 yıllan arasında öğrenim gördüm. Bu- gün yaşanan durum daha o yıllarda belirmeye başlarruştı. Bu yüzden ülkeyi terk etmeye karar verdim. Ne düşünce özgürlüğü ne de düşünce vardı. Bir tarafta laik. Marksist ve Arap kültü- rünü yok sayan bir anlayış, öte yanda ise Arap kültüründen başka kültür kabul etmeyen ve şe- riat cephesini oluşturmaya yetecek kadar bir kitle \ardi. Bu iki kör düşüncenin ortasında daha fazla mesleğimı sürdüremezdim. Aldığınız bu karar sizi rahatsız etti mi? CEMAL EDDİNE BİNŞEVH-Olaym duygusal boyutu son derece zor ve acı veridydi. Ancak entellektüel açıdan değerlendırmek gere- kirse bir saniye bile pışman olmadım. bugün di- ledığim meslegi yapıyor ve yaşıyorum. Arap ül- kelerinden öğrenalerime sansür edılmeden ken- di kültürümüze aıt eserler üzerine ders verebiü- yorum Bugün Cezayırlı entellektüellerin başına gelenler benım yaşamak istemediklerimdi. 30 yıldan bu yana Cezayir"de kültür cezalandınlı- yorveyasaklanıyor. FLN. FİSinsanınıyaratü. Ülkede kalmak isteyen Cezayirli aydnlar için hala bir umut var mı? CEMAL EDDİNE BİNŞEVH-Hükümet ve FİS aynı amacı taşıyorlar aslında. Bence birleşecekler ve ıktidan paylaşacaklar. Aydı- nlann öldürülmesi olaylann yükseleceğine işa- ret -Yaşanan bu cinayetler karşısında neler hissediyorsunuz? CEMAL EDDİNE BİNŞE\H-Kesin bir tıksınme duygusu yaşıyorum. Bu aynı zamanda tüm umutlanmızın inkan anlamına da geliyor. Bizler Cezayir'in bağımsızltk mücadelesini bu ülkenin insanlan (çoeuklannın gözlerinin önün- de öldürülen sosyolog .Muhammed Buhobza gibi) ilerde katledilsinlcrdıye yapmadık ÇOCUK UZMAM PSİKİYATRİST MAHFUD BUSEBZİ Üikedenkaçmak çözümdeğil Mahfud Busebzi Cezayir'in saygın bilım adamlanndan bıriydi Özellikle çocuklar üze- rine yaptığı çahşmalarla tanınan psıkiyatrist Busebzi, 15 hazıran günu hastaneden çıkarken öldürüldü. Ölümünden önce, Tahar Caut'un yöneti- mindeki "Ruprures"dergisiyle bir söyleşı yapmıştı. Caut da 26 mayısta öldürülenler kervanına Busebzi'den önce katıldı. Busebzi, söyleşide şu görüşlere yer venyor: İstatistıkler yaîan söylemezler. Ülkemizde depresyon. saldırganlık ve uyuşturucu alışkan- lığı gıttikçe artan bir gelişim gösteriyor. (...) Yabancı ülkelere kaçışı. gerçek bir soru- na karşı yanlış çözum olarak göriiyorum. Bu kaçışı aslında başlıbaşına yaşamlanndaki ba- şansızlıklann ve gelecek korkulannın dışavu- rumu olarak değerlendirmek gerekir. (...)Unutmamak gerekir ki. Cezayir hay li ye- tişkin bir topluma sahip Gençlenn toplumda geniş bir nüfusa sahip olduğunu söylcyemeyiz. Bu noktada yetişkınlenn problemlerinin art- masına şaşırmamak gerekir. Yetişkinlik Cezayir'in politika ve sosyokül- türel hayatında gerçek bir olgu olarak karşımı- za çıkıyor. Geçmışte yetişkinler grup olarak değerleriy- le. kaynaklanyla özgün kimliklenyle varb- klanndan sözedilemezdi. Yetişkin insan, hayli fırtınalı. acılı bir kimlik bunalımı ve anlaş- mazlık döneminin yeni gerçekler ve zıtlıklar doğuran bir dönemin tıpi. Bu durumda büyük oranda genç bir kitle. klasik ergenleşme döne- mi bulanımlannı ideal olanı aramakla geçiri- yorlar. (...)Bütün bunlar bize 30 yıllık tek parti ikti- dannın. Cezayır'lileri bu devletın birer yurttaşı yapamadığını gösteriyor. Geçen yıllarda devlet, halkı ancak bir klan, kabile ya da bir köy insanı gibi değerlendirdi. İşte insanlar bu yüzden dışanya gitmeye ça- lışıyorlar. Yurttaşiık görevlerini yapmalan gerektıği- nin bılınci verilemedıği için.