Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12AĞUSTOS1993PERŞEMBE DIZI RÜİURHaraşo'danNataşa'ya BERAT GÜNÇIKAN (FOTOĞRAFLAR: SUAT KOZLUKLU) 6 Evdokiya'nın ö Bir öyku Evdokiya, ne geünliğini bfldi, ne de anneliğini...Bahri>eb kocası Aleksandr'a bağh kaldı ömrii boyunca. İstanbul'u etkileyen Beyaz Rus'lar sadece müzisyenler. ba- lerinler, ressamlar, gömlek kollan manşetb şoförler, çıçekçı kızlar ve fahışeler değıldir. Don Kazaklan'ndan at cambazı Gheorghı Kırpıchev, 1920'de İstanbul'a geldığinde 18 yaşın- dadır Novocherkask bölgesınde güneştekı başansıyla da ünlu- dür. Istanbul'da boksa merak sarar,1927've kadar yapuğı tüm karşılaşmalarda yenılgı nedır bilmez. Aleksandr ve Valentin Holyavkin kardeşler ıse voleybolda tarunırlar. 1950'lerde ulus- lararası karşılaşmalarda ovnarlar, takım kaptanbğı ve hakem- bk yaparlar. Kİrpichev ve Holyavkin kardeşler, sporda da Be- yaz Ruslar'ın gösterdiği başannın sembolü olurlar. İkina kuşak Beyaz Rus Vladimır Krasovsky, 1948, Türkıye boks şampiyonu. 1943'ten 57'ye kadar boksla uğraşır Şimdi özel bir şirkette çabşıyor. Vladimir Krasovsky'e göre, Beyaz Ruslar sayesinde Istanbul, Avrupai bir kent olabildi. Lokanta- lar, pastaneler, plajlarla canlardırdılar kenti. 3-4 yaşlannı. ba- bası Boris'in çabştığı Al- tınkum plajını. bu plajın -kadin çahşaniamn, müşteri- lerini anımsıyor. Güzel yıllardır o yıllar. İstanbul da güzeldir. Babkpazan baştan aşağı Rus şarkütenlenyle doludur, Anadolu pasajı da öyle. Rus tereyağlannın, bal- lannın. reçellerinin müşterisi boldur Evdekiya'nın • vera ÖykÛSÛ I Pakker de, ıkın- ci kuşak Beyaz Ruslar'dan 1920'ler anımsandığında, tüm Rus kadınlannın fahışe olarak görülmesıne öfkeli, konuşmak istemıyor Yanbş anlamalardan, çarpıtmalar- dan korkuyor. Bu korkuyla birbkte yıne de anlatıyor Öb- kevıch'lerin öyküsünü. Evdokiya, Kerçb'dir Doktor annesinin ölümü üzerine sekiz yaşında, Mos- kova'ya anneannesinin yanı- na göndenbr. 20 yaşına gel- diğmde bahnyeb olan dayısı bir arkadaşını getınr eve Odessab bahnyeb Aleksandr Obkevch'dır bu arkadaş. 40 yaşlanndaki bu adama aşık olur Evdokiya. Evlenirler. Ticaret fılosunda görevb olan Aleksandr, balayı ola- rak gemisiyle Akdeniz'e gö- türür onu. Marsilya, İsken- denye. İzmir arasında dört yıl sürer bu balayı. Bolşevıkler Kınm'a ginnişlerdir bu arada, Mustafa Kemal'in ordusu da İzmır'e. Mustafa Kemal'in ordu- sundan kaçan Yunanb askerleri taşırlar bir süre Pire bmanına. Evdokiya hamiledir, doğum zamanı geldığinde. karaya. İstan- bul'a çıkarlar. Harbiye'deki Matornite Rus Hastanesi'nde doğurur Vera'- yı, Evdokiya. Aleksandr ıse gemisiyle Rusya'ya doğru yola çı- kar Geri dönecekür ama bır süre sonra öldüğü haberi gebr. Neden, nasıl öldüğü bıbnmez. Evdokiya ve Vera, Arnavut- köy'de bir Beyaz Rus doktorun yanına yerleşirler. Bu doktor, Pehlevi'den öncekı İran Şahı'nın doktorudur Bir süre sonra o gözyaşı diıııııezEkim DevrimVne balayında yakalanır Evdokiya. Kocası ölünce, kızı Vera 'yla başbaşa kalırlar. Odessalı bahriyeli Aleksandr 'a ömrü boyunca bağlı kalır. Fanuslu el lambasının altında dikiş dikerken akıttığıgözyaşları, Akşam Çanları' da Rusya'ya döner. Yalnız kalır bir yaşındaki kızıyla Evdokiya. Amenkan Kızılhaçı'ndan el ışı alır. kanavıçe, bordürler, masa örtüleri işler. Dikış öğrenir, terzilik yapmaya başlar. Yaşamınm geri kalarnnı böyle sürdürür. Ölüm habenne karşın yıllarca bek- ler kocasını. Bütün evlılık tekhflenni gen çevınr, ısrarcılan ko- var. Asmahmescıt'e taşınırlar. 1926-33 yıllan arasında Asma- lımescıt'ın neredeyse tüm evlerinde Ruslar oturmaktadır. Vera, Kumbaracıbaşı'ndaki Fransız rahıbelerin okulu St. Elizabeth'- de ortaokulu bitırir. Evdokiya. Danımarka Sefareti'nde çalı- şmaya başlar. 1940"da Kimya MühendısliğTne yazılır Vera. Harp yıllandır bunlar, laboratuvarlarda öyle her ıstenen bulun- maz. Oğrenciler kendileri almalıdırlar tüplen, lamlan. Alman- lar gelecek diye yedi ay tatil edilir okul. Bir sabun fabrikasında ış bulur kendısine Vera. Okul açıldıktan sonra da gününü ikiye böler. sabahtan öğleye okulda, öğleden sonra ise iştedır. 1946'- da Dolmabahçe Havagazı iş- letmesinde staja başlar. Staj bitince de işletmenin kadrohı kimyagen olur. Kumbaracı- başı'nda oda oda yaşar Beyaz Rus'lar Hafta sonlan top- laşıp Kalamış'a, Heybehada'- ya giderler. Küçüksu, Yörü- kali, Ataköy plajlan, onlar geldiğınde daha bir şenlenir. Yoksulluklann üzeri örtülür. Vera'run karne parasını öde- yemediğı için Rahibeler Oku- lu'ndan çıkanlması, ıyilikse- ver Rus'a otuz lira okul pa- rasını ödemesi için yapılan Çar kızıAnastasia tngridBergmanyadafilmdekiismiyleAnastasia, gözyaşlan içinde yaşbca bir kadının dizlerine kapanıp, "Benim, nasıltanıyanuyorsunuz?"diye bağırdığında seyirciler de usulusulburunlannı çekerler.Gerçekten, Anastasia, Çar S'ikola 'nın küçük kızı mtdır bu kaıhn? İnamp inanmamak arasında bocaJarlar. Bolşevıkler, 17Ekim devriminin hemen sonrasında tutuklamışlardvr, Çar Sikola, Çariçe Aleksandra, Prens Alexis Ue GrandDüşesler Olga, Tatiana, Maria ve Anastasia'yı.Sibirya'yagönderirler. Tsarkoe,Selo ve Tobolsk 'den sonrakigözahıyeri Ekaterinburg'dur. Burada, 18 Temmuz 1918'de kurşuna dizilerek öldûrühlrler. tkiyü sonra Abnanya 'da bir haber ortahğı karıştınr, Anastasia sağdır, dadısınınyardımıyla kaçıp bu ülkeye sığınmıştır. Yıllarca süren bir tartışma başlar bundan sonra. Kimileri doğrubığuna inanır, kimileri çıkan olanlann uydurması sayar. Harriet van Rathless Keilmann kitabınıyazar "Anastasia"ntn. Kitap senaryolastırıhpfibniçekilir. Şimdilerde mezarhmndan çıkarüan Çar aUesinin kemikleri incekmede. Gerçekten onlar nudtr öldürülenler?Laboratuvarincelemelerinde kanmdan ve saçmdan ahnan örneklerle, kemikleringen benzerüğine bakdacak olansa İngihere Kraliçesi2. Eh'zabeth. Çünkü Çar ı\ikola, Kratiçe Eh'zabeth 'in büyük büyûk babaannesinin torunudur. ÇOCUklUğUial buna /o- dönûyfr I ™}* k a l - malann utancı unutulur böyle günler- de. Evdokiya'nın. geceleri Vera uyuduktan sonra dikiş makinasının üzenne fanuslu el lambasından bozulan göz- leriyle akıtüğı yaşlargörmez- likten gebnir. Böyle akşam- larda Evdokiya. Ukamına'- nın sözlerini mınldanır usul- ca: Şöminenin önünde yalnız oturuyorsun. Nostaljıyle, sönen kömür- lere bakıyorsun. Hüzünle sönüyor ateşler Birdenbire yüksebp sonra yavaş yavaş sönüyor. Baa günler, büyükçe bir odadaki halılar toplarur Gramafona bır plak konulur ve Polka dansı yapılır. Hem fılm seyretmek hem de Mösyö Can'ın ke- manını dınlemek için Majıİc sinemasına gıdibr arasıra. Fihnden uzaklaşır gözler. Mösyö Can'ın müziğıne kapılıp gidibr: Akşam çanlan ne kadar şeyler haürlatıyor Eskı evimiz. bütün akrabalanmız... Belki birgün yine dinleyeceğiz akşam çanlannı Ama sevdiklerimızle. Yann: Anılara yolculuk Evdokiya şarkılarla dindirmeye çabştı acısını. Belki bir gün yine dinleyeceğiz akşam çanlarını ama sevdiklerimizle... Petro Nikolinko, soğuk ulkelvrin insaıüanna uymavan bir sıcaklık içinde. \ aşlüar için, degşmıi anlamaya çahşmak ve onu izkmek zor. Mançuna'da sa^aşmış. Petro balâlayka çaljyor tonınu oviMiyor. Dışa açıbııaıuıı tam zamanıdır Alim Subhankulov Sıbırya'nın Omsk kentindeyız. Uçsuz bucaksız karla kaplı ovalar yok, Marcello Mastroiannı'nin Sıyah Gözleri de. Nük- leer ve diğer savaş silahlanrun üretımi nedenıyle Omsk geçen yıla kadar ıçe dönük yaşamış. L'çak fabnkalan, petrol rafınen- leri de kenün diğer zengmlıklen Şimdı dışanya, Rize'ye, Trab- zon'a kadar açılıyor Omsk pazannda da ağırlık Türk mallan- nda,deri montlar, çantalar, blucinler ve sakız. Çark şımdıhk takasa dayalı işlıyor, ama yann Türk ve diğer yabancı mallara doyduğunda ne yapacaklar kımse bilmıyor Pazarda herkes kürkler içinde. Kazaklar, Ruslar, Çingeneler Kürk şapkası bulunmayan ya yoksul ya da köy lüden sayılıyor. Kadınlann da erkeklenn de boylan uzun, bedenleri ince. Bir buçuk mılyon nüfuslu kent 271 yıllık. Mira Feldman, 1978 dünya satranç şampiyonu Boris Feld- man'ın kın. Şampiyona>n yurt dışına çıkışı yasaklandığı için mektup, telgraf ve telefonîa kazanan Feldman. konuşmaya yanaşmıvor. Mira, öğretmenliğjı bır^kmış. Şımdi kurduğu mankenlık ajansının peşınde. 1 ürkıye'de Rus mankenlere ne kadar düşük ücret venldığinj bıliyor. Kendi yetiştireceği man- kenleri, kendı belırleyeceği fiyatlarla Türk piyasasına sokacak. Başaramaz mı? Mira. gırışimcılikte sınır tanımıyor. Erzurumlu Şahin Avdoğdu ile yaşıyor ıki yıldır. Aydoğdu'yu Sıbır>a'- ya geüren ıse sadece para. Demir. bakır ve alümınyum ücareunde komisyonculuk yapıyor. Mira sayesinde kendisıne Rus pasaportu da sağlamış. Bugüne kadar ka- zandıklanyla tstanbul'da dört daire almış ama yetmi- yor. Daha fazlasının peşin- de. Şahın. Rusya'da gızli ko- münizmin sürdüpne inanı- yor. Devlet yabancı serma- yenin gırmesini 200 mılyon dolarlık yatınm yapacak- sanız, 100 mılyon dolar te- minat isteyerek engellıyor. Civa gibı kntik ürünlerin ti- careü hala KGB'nin elinde. Yaşamın her alanında maf- va var, uçağa bınebılmek için, lokantada yemek yiye- bilmek için, ekmek alabil- mek için mafyaya mecbursu- nuz. İra Gulkova. ekonomist. Bütün yasalan, bir de hangı malın karlı ve nerede oldu- ğunu bıliyor. İra'ya göre SSCB'de 70 yıl yaşanan sos- yalizmdı. Politıkacılann ül- kelerinden çok kendılerini düşünmeleri yüzünden bir türlü komünizme geçileme- di. Şimdi hakim olan ise dı- siplinsizlik. îş vine entelek- tüellere düşüyor. Eğer yer- leştirilmek istenen sıstem ka- pitalizmse onu da entelektüeUer yüklenmeli. İra. gelecekten umutsuz. Rusya bir daha güzel bir ülke olamayacak. On dolar aylıkla hem kendisi hem de 13 yaşındaki kızı yaşamak zorun- da. Onun için Omsk dışında devletın verdıği küçük bir evde oturuyor. Omsk, diğer kentlere göre daha ucuz, diyoruz Petro Nıkolınko'ya. Kızıyor. Çünkü aldığı YutSİI, I emeklı maaşı sadece ekmek, süt ve ya- yatma ZMItlltl | rnuna almasına yetiyor. Bunun içindir ki 63 yaşındaki emeİcli öğretmen kansı Galina, hala bir hastanede temizlikçi olarak çalışmak zorunda. 1945'de Mançurya'da savaşmış Petro. Ama bugünü sürdür- mek için verdikleri savaştan daha zor olmadığına ınanıyor o günlerin. Nıkolınko'lar eskı ahşap. kış boy u panjurlan açılma- yan Sibirya evlerinden birinde yaşıyorlar. Petro. Yeltsin'in se- çilmeden önce verdiği vaatleri, bu vaatlen gerçekleştıremezse kendisinı \ere atacağını söylemesini unutamıyor. Bugünlerde arkadaşlanyla aralanndakı espri "Yeltsin yatma zamanı gel- dı". Petro, yıne de güzel günlere olan ınancını yitirmiyor. Çün- kü bu ülke daha kötü günlen de alaşağı etmeyı becerdi. Petro. balâlayka çahyor, kuçük torunu Lina dansedıyor Lina. ilk kez bir başka ülkenin insanlannı görüyor. dolan da. Omsk, Marks ve Lenin'den vazgeçmemış henüz. Caddelerde, sokaklarda on- lann isimleri var. Sokak lambalanndan Bolşevik Devnmi'nin 75. yılı kutlamalan nedeniyle asılan kızıl vıldızb süslemeler de kaldınlmamış. Her düğün sonrasında hala devnmın ısımsız Bir entelektüelin itiraflanAb'm Subhankulov, Sochi'debir Türk şirketiningenel müdürü. Uzun boytu, mavi gözleriyle sürekti hüzünal bakan, twit cekettielh' yaslarında bir entelektüel. Tüm . katıhğına karsı, disiplini ve sorumlu insanlanyla şimdieskisistemi özHyor. Çok çabuk ve akılsızcayapılan değişikSklerin kurbanlanndan biri olarakgörüyor kendisini de. Demokrasi her insana lazim ama böyle birden hızla, damardan verilen demokrasi, insanın canını acıtıyor. Beş dü bitiyor Subhankulov, iki de fakülte bitirnüş. Bir kitap kurdu ama kitaplardan söz edildiğindegözleri doluyor, artıkfaydasıyok onJann, okuduklaruu neredegerçekleştirecek?Kitaplar artık bir iseyaramıyor. Rusya 'da kimse için önemli değil entelektüelpotansiyel. Değişime önderHk eden entelektüeUer depişman bugün. Yanhş yapnklannı konuşuyorlar kendi aralannda. Pazarda ayakkabı, sigara satarkenyada Yunanistan'datimon toplarken. Fırsatını bulan başka ülkelere kaçıyor. Artık kim daha çok para kazanıyorsa o saygtn Rusya'da. Subhankulov,bu hale nasılgelüklerini anlayanuyor. Subhankulov, hep devlete çahşnuş bugüne kadar. Yabancılann, hvruzhkla suçladığı devlet memurlanndan biri olarakgörülmekten utamyor. O, çalmayanlardan. Çalanlar kim mi? Bugün SocM, Moskova sokaklannda mercedeslerle dolaşanlar. kahramanlannırranıtlan ziyaret edilıp, kırmızı karanfıUer bı- rakılıyor. Karl Marks Elektronik Fabrikasfnın girişine Marks'ın gravürünün yanına başanh işçilerin, ustabaşüann fotoğraflannı asmayı unutmuyorlar. Öte yandan, mağazalann gıpşinde, istasyonlarda rahıbe gıysdı kadınlar, erkekler hristi- yanlık propagandası yapıyorlar. Rusya'mn geleceği Mesih Isa'nın ellennde, unuttuklannızı anımsayın ve dua edin. Tann bizi korusun. Omsk'tan, Kiev'e giden uçakta yer bulabilmek de verilen rüşveün miktanna bağlı Bu kez kişi başına 180 dolar ödemek gerekiyor. Beş saatlik, karanlıktan gün ışığına uzanan bir yol- culuktan sonra Kiev'e. Ukrayna'nın başkentine ulaşabiliyo- ruz. Tanhın en eskı kentlerinden bın Kiev. Üç yıl önce kurulu- şunun 1500. ynh kutlanmış. Nüfusu 3.5 milyon civannda. Uk- rayna genelinde ise 54 milyon kişi yaşıyor. Zengin ve sanayisi gelışmiş bir ülke olmasına karşın Ukraynalılar'ı zorlu günler bekliyor. Bağımsızlıklannı ilan edip kendı para birirnlerini oluşturmalan ve ordu kurmalan Rusya'yı kızdırmış. Uygula- nan ekonomık ambargo sonucu bugün pek çok sanayi kurulu- şu aül durumda. Hammadde ve petrol ambargosu Ukray- na'nın belini kınyor.Türk Büyükelçüıği, Rosa Luxem- burg caddesindeki Hotel Jordneve'nin dördüncü ka- tında 405 numarah odada Büyükelçi Acar Germen, ya- kında kendilerine ait binaya taşmacaklannı söylüyor. Ukrayna'da çok sayıda Türk şirketinin yatınmı var. Tepe Inşaat, Çukurova Holding, Tekfen bu şirketlenn başı- nda gebyor Aralannda zor durumda olanlar da var. Ukrayna'da 500 bin kişi Türkçe konuşuyor. Türkçe Konuşan Halklar adı altında bir demek de kurulmuş. Dünyamn en iyi Türkolog- lan ve Osmaıüı tarihi uz- manlan da Kiev'de yaşıyor. 200 bın Tatar var, beş bıh de Ahıska Türkü. Bugün kol- hozlarda çabşıy orlar ama bir fırsatını bulduİar mı kapağı Türkiye'ye atacaklar. Henüz „ , „ _ „ , kapitaliz- TananCI rnın sarmaye çarkmm ^ ^ düğünü bilmemeleri de işini zor- laştınyor Ukraynablar'ın. Bu da yabana sermayeyi eşikte tutuyor. Çünkü ülke genebnde yapılan bır araştı- rma, Ukrayna halkının Brej- nev yonetimıni en ıyi yaşa- nan dönem olarak gördüğü- nü göstermiş. Bugün kabul edibr en.düşük ücret 2300 kupon. Ülke üretimi bir yıl öncesıne göre yiizde 12.3 oranında gerilemış. Bütün bu rakam- lara geçmışe özlem ve poütık hareketlenmeler eklenınce, ya- bana sermaye yatınmdan çok pazara ağırbk veriyor. 15 ülke konsolosluğunu açmış durumda. Ana caddelerde cocacola bü- feleri. Minolta fotokopi makinalan, Toyota otomobıller bu pazara ılk giren ürünler. Fahişebk ve mafya Kiev'in de yenı sektörlen. Bu amaçla İçişleri Bakanbğı'na bağh mücadele bı- rımlen kurubrıuş. Yarbay Anatoby Frantsuz. bu birimlerden bınnde görevli. Son yıllarda hırsızbğın. çocuk ve kadın suç- lanrun özelhkle de fahışeliğin arttığını söylüyor Frantsuz. Türk pobsiyle fahişebk konusunda ve Kiev'de silah ve eroin ka- çakçıbğına kanşan Türkler hakkında işbirliği yapılmasından yana. Ama Türk polisinden bugüne kadar bu konuda bir talep yok. Türkiye'ye gidip gelen Kievb kadınlann, kendüerini fahi- şe olarak gören Türk. polisinin tutumundan yakınmalan da dıkkate alınmab. Kiev Opera ve Balesi'nın kuruluşunun 125. yıldönümü kutlanıyor. Açılış müziği bir ilahi. gecenın sürprizi ise Stabn döneminde sürgün edilen soprano Manya Sokil. Ka- nada'dan bu geceye katılmak için geliyor Sokil, 60 yıl önce arya söyledığı sahnede kısa bir özlem konuşması yapıyor. Ko- nuşmalar Ukraynaca. Artık Rusça konuşmak ve şarkı söyle- mek yasak. Ooera ve Bale'ye giriş ücretı yüz kupon. Aynı gece sekiz sanatçıya devlet sanatçısı ünvanı veribyor. Yann: Blze kapitallzml anlatın I