Katalog

Cumhuriyef70. tlLSAYI 24751/5000 TL S A N A T K Ü L T Ü R M A G A Z İ N T E L E V İ Z Y O N 13TEMMUZ1993SMJ Dünyanın en mükemmel uzay üslerinden biri olan Baykonur,şimdi can çekişiyor Enflasyon büyüyünceRusyauzayahavlu atü HAKAN AKSAY MOSKOVA - Bir zamanlar "sü- per'" devlet olan Sovyetler Birügi'nin gücû, bir yanıyla da uzaydan geçiyor- du. SSCB'nin uzay çalışmalan çeşitli alanlarda ABD'yi geride bırakıyor- du. Dünyanın en mükemmel uzay üslerinden bıri olan Baykonur. bu- nun somut bir göstergesiydi. Son yıllarda her şey değişti. Şimdi Baykonur"un pek çok ünitesi işlemi- yor. Kazakistan'ın sınırlan içinde ol- duğundan bu ülkenin mülkü ilan edi- Jen uzay üssüyle ügili olarak Rusya hak iddia ediyor, üs paylaşılamıyor; ancak hiçbiri Baykonur'un korun- ması ve gelişurilmesi için bütçesini zorlamıyor ya da zorlayamıyor. So- nuçta, üs yetkilileri acıkü bir saptama Eski Sovyet uydulan ABD uydulanndan 4-5 misli ucuza satılıp bir kısmı da kiralandı. yapıyorlar: Böyle giderse. Bay- konur'un gücü, en fazla 10-12 uydu- nun uzaya fırlaülmasına yeter. Baykonur'un sonu, önemli ölçüde eski Sovyet cumhuriyetlerinin, en başta da Rusya"run uzay çalışmalan- ndan vazgeçmesi anlamına geliyor. Bu konuda da meydan, ABD'ye ve öteki Bauh ülkelere bırakıhyor. Yüz yıldan fazla tarihi olan Rusya uzay çalışmalan da durma aşamasına giri- yor. Her yeni dönem kendi değerlerini yaraüyor. Rusya'da ve öteki eski Sovyet cumhuriyetlerinde bugün en büyük değer, de>iş yerindeyse, yeni tann para. Bu cumhuriyetlerin Baykonur'dan uzaya fırlattıklan havlunun nedeni ise parasızhk. Birkaç yıl önce uzay üssünün bazı programlanndan vazgeçildi, finans olanaklan sınırlandı. Enflasyon bü- yüdükçe. çalışanlar -ki bunlar ülke- nin en akıllı kadrolan arasındaydı- zorlanmaya başladılar. Üste çalışan teknik elemanlar, yol kenanna kur- duğu tezgâhta şiş kebap satan veya ti- cari spekülasyonlarla uğraşan kışile- rin kendilerinden çok daha fazla para kazandığını gördüler. İstifalar, kaçı- şlarçoğakü. Usteki baa bilgisayarlar ve disketler, Kazakistan pazarlan- nda votka ve prezervatif gibi mallann arasmda satıhr oldu. Derken Baluk ülkeleri. üssün kullanımından vazge- çilen bölümJerindeki değerli metalle- re talip olduğunu açıkladı; sistemler- deki altın, gümüş ve bakjr barbarca söküldü ve satıldı. Vahşi kapitaüzme geçiş dönemin- B,' aykonur'un sonu, önemli ölçüde Rusya'nın uzay çahşmalanndan vazgeçmesi anlamına geliyor. de tümüyle sahipsiz kalan devlet mülkiyeti yağmalanmaya başladı. Uzay teknolojisinin önemli parçalan, nükleer motorlar, hatta roketler satı- şa çıkanldı; açıkarttırmalara sürül- dü. Eski Sovyet uydulan, ABD uydu- lanndan 4-5 misli ucuza satıldı ve ki- ralandı. Durumu yakından izleyen ve bir ölçüde de yönlendiren ABD, Sov- yet uzay teknolojisi ithalinin önüne koymuş olduğu ambargoyu büyük bir memnuniyetle kaldırdı. Teknolo- jinin bazı bölümlerini satın aldı. Rus- ya lideri Yeltsin, ABD'yle uzay araşürmalan konusunda eşit hakfı araştırmalar yapmayı planladıklanru açıklayadursun. New York Times gazetesi, ülkesinin amaanı gizlemeye gerekgörmedenvurguluyordu:"Rus- ya'nın, yakın zamanda ABD'ye karşı askeri ve uzay sanayiinde ciddi bir güçlük çıkaramayacak duruma geti- nlmesinisağlamak." Baykonur uzay üssü henüz kapatı- lmadı. çahşmalar tümüyle durdurul- madı. Hatta geçen günlerde uzaya yeni bir uydu gönderildi Baykonur'- dan. Ve uzayda. çıkış noktası Bayko- nur olan daha pek çok uvdu var. Üste uzun yıllar hizmet vermiş eski bir kozmonot şöyle diyor bu uydu- larla ilgili: - Hâlâaydınlıkgecelerdebaşımıyu- kan kaldırdığımda. bu uydulann panltısını gördüğümü düşünerek kendimi rahatlatmaya çalışıyorum. Ama düşlediğım panltılar şimdi öyle sönük kalıyor ki, gökyüzüne bak- mak artık bana aa verivor. 500 yıldır faaliyet gösteren deri imalathaneleriyle emeğin tarihi Kazhçeşme'de yazıldı Turizm yerine çağdaş bir kültüralanı OKTAYEKÎNCÎ 1980'li yıllar, İstanbul'u Orta- doğu'nun "yeni Beyrut'-u" yapmak için bir karar ve atılım dönemi oldu. 2600 yıllık bu görkemli kent, Doğu ile Batı arasmda artık salt bir "kül- tür köpriisü" olarak değil, yeni dün- ya düzenınin cazıp bir ticaret ve iş merkezi, yaru "finans köpriisü" ol- malıydı. Bu düşünce ve kararhlıkla, önce İstanbul'un kentsel dengeleri ve dev yatınmlar içijı engel oluşturan plan- lama ilkeleri bir kenara itildi. Ken- tin korunması gereken doğal ve ta- rihsel kimliğinde "en prestijli" alan- lar ardı ardına "turizm ve iş merkez- lerine" dönüştürüldü. Yine kentin, halka açık dinlence ve gezi alanlan olarak düaenlenmesi gereken "nefes stanbul Büyükşehir Belediyesi'nceyıkılan Kazhçeşme'nin kirlilik abidesi tabakhaneleri, be§ asır boyunca dericiliğin en ilkel çabşma koşullanna tanık oldular. alma'" bölgeleri de, "finans köprü- süne rant kaynağı oluşturacak" te- sislere dağıtıldı. Yıldız Parkf ndaki Conrad, Dolmabahce Parkı'ndaki Swissotel. Etiler'deki Akmerkez, Çırağan Bahçesi'ndeki Saray Otel ve diğer tüm "plazaiar", "centerler" gibi... İşte bu furya döneminde. yülardır "rekreasyon bölgesi" ola- rak düzenlenmeyi bekleyen Yediku- le ile Bakırköy-Ataköy arasındaki kıyı kuşağı da. kenti Beyrutlaştırma projeleri içerisinde birdenbire önem kazandı. Marmara Denizi ile yanak yana- ğa olması, aynca havaalanına olan yakınlığı, bu bölgenin de "acilen" turizm ve iş alaruna döpüştürülmesi için yeterii nedenlerdi. Yüksek rant sağlayacak yeni imar kurallannın onaylanmasının ardından, Ata- köy'deki Galeria ve yanıbaşmdaki "intemational" gökdelen, bu ku- şaktaki yağmanın öncü projeleri oldular... Yedikule-Ataköy kuşagmda, "rant ekonomisi"ne yakışır bir dü- zenlemenin tamamlanabilmesi için en büyük engel ise Kazüçeşme'de Kazbçeşme'nin yûzleree yıllık tarihini, orada yaşanan acılan, umutlan. gclenekleri ve kfiltürü bilenler, şimdi beklenti içindeler. (Fotoğraf: FOG Fotoğraf Grubu) 500 yıldır faaliyet gösteren deri ima- lathaneleriydi. Fatih Sultan Mehmet döneminden beri bölgede "kök sa- lan" ve tarih boyunca da Kazhçeş- me'yi terk etmeme yönündekı güçlü "direnişleriyle" nam salan dericileri. öyle bir çırpıda oradan kaldınp Tuzla'daki yeni yerlerine taşımak pek kolay değildi. Surdibinden itibaren 270 dönüm- lük bir arazide kurulmuş 200'den fazla tabakhanede, binlerce işçi ge- celi gündüzlü çalışarak günde 600 ton deri işliyor, dericilik sektörünün dünyada övgüler toplayan kaütesi ise, yine bu "salaş ve pis" imalatha- nelerdeki yüzlerce yıllık tabbakbk geleneğinden kaynaklanıyordu. Sonunda, rant ekonomisinin İs- tanbul'daki "başmiman" Dalan, si- hirli formülü buJdu ve Kazlıçeşme'- de kurulacak dev bir turizm ve iş merkezi için, tabakhane sahipleriyle "ortak" biryatınm projesini günde- me getirdi. Ne var ki bu gösterişn projenin re- simleri ve tabelası, uzun süre Kazlı- çeşme'deki sahil yolunda sergilen- mesine karşın. özellikle "paylaşıma dönük" aynnülarda tam bir uzlaş- maya vanlamadan. Dalah'ın baş- kanhk dönemi de sona erdi. "Proletarya manzaralan" Kazlıçeşme, aslına bakılırsa, salt tabaklanyla değil, o tabakhanelerin son derece ilkel ve "insanlık dışı" ca- Lşma koşuUannın yarattığı sefalet manzaralarıyla da, özellikle "emege ve çevreye" eşdeğer duyarlılık göste- ren kesimler arasmda nam salan bir bölgeydi. O kadar ki, Rus klasiklerinde an- latılan ya da Batı'daki sanayi devri- mi yıllannın o sefil "plotetorya ya- şantısıru" sergileyen filmlerdeki -o yüzyıl öncesinin- görüntülerini, Kazhçeşme'de de tüm çarpıcı aynntılanyla gözlemek mümkün- dü. Nitekim, birbirinden usta altı İF- SAK üyesi sanatçıraızın kurduğu FOG Fotoğraf Grubu'nun 1986'da gerçekleştirdikleri "Kazlıçeşme'den Manzaralar" slayt gösterileri. 80'li yıllarda duraksama gösteren "sanat- ta toplumsal gerçekçilik" sürecine. fotoğraf alanında beklenmedik bir ivme kazandırmıştı. Grubun üyelerinden Nevzat Çakır. 3000 karelik saydam ve si- yah-beyaz fotoğraftan oluşan "Kazlıçeşme '86" arşivleri için şimdi şu değerlendirmeyi yapıyor: "Hem insanlar hem de binalar ve sokaklar çok sefıldiler. Tuzla'daki yeni tesisler ise çok modernmiş; aca- ba aynı özen insanlara da gösterile- cek mi?" Kazlıçeşme müzesi Kazhçeşme'nin yüzlerce yıllık ta- rihini, orada yaşanan acılan, umut- lan, gelenekleri ve kültürü bilenler, şimdi bu bölge yıkılıp "halka açılır- ken" önemli bir beklenti içindeler. Yıkılmayan vekorunaneskieserya- pılardan uygun olanının. dericilik mesleğinin, törelerinin ve özellikle de dolu dolu yaşanan 500 yıhn tarih- çesinin sergilendiğı bir "emek ve uy- garlık müzesi" yapılması... Ama hem bunu yapabihnek hem de bölgeyi gerçekten halka dönük bir kültür ve rekreasyon alanına çe- virebilmek için, öncelikle şu "pusu- Aspirin yanlış mı kullanılıyor? Haber Merkezi - YıUardır hekimlik mesleğinde fazla önemsenmeyen aspirin kullarumı konusunda hekimlerdaha bilinçli davranıyor. Genelde, aşın miktarda aspirin kullananlann bu ilaçtan yanlış yansrlandıklan anlamına gelmez; bu insanlar sancı ya da acılan olduğunda aspirine başvuruyor. bunlar çok sık baş agnsı ceken ya da sancısı tutan kişiler. Aspirinin yanlış kullanımı, daha çok yaşlılan etkiliyor. Halüsinasyon, anlamsız konuşma, uyumsuzJuk ve paranoya gibi belirtiler bu kişilerde ruhsal rahatsızlıklara dönüşebiliyor. Geçenlerde sunulan bir raporda, bu belirtilere bir yenisı daha eklendi: Aspınnde bulunan asetilsalisihk asitten ötürü "salisilat hasan" adı verilen, çok yaygın ancak genellikle ciddiye ahnmayan birsorun. Bu sorunla hastaneye getirilen 62 yaşındaki birkadırun, süreğen baş ağnlan için aldığı ilaçlann yanı sıra, piyasada satılan ve aspirin ile kafein içeren ilaçlardan da aldığı belirlendi. Acil servise alınan hasta bitkinlikten acıyı bile duyumsayacak durumda değildi. Arada bir bilincini yitiren hasta, halüsinasyon ve sayıklama belirtileridegösterdi. Yapılan kan testleri sonucunda hastada çok yüksek oranda salisüat bulundu. Aspirin verilmeden altı gün boyunca haslanede tululan hasta ruhsal sağlığına kavuşturuldu. Kendisine aspirinden kaçınması önerildi. Yediğiniz yemeğin miktanna dikkat edin. İkinci porsiyonu yemeden önce düşünün Damakzevkinehayırdemekçok zor Haber Merkezi- insanlar sağlıklı bir yaşam sürdürmek için ne yap- malan gerektiğini bilmelerine karşın aşın yemekten, içmekten, sigara kullanmaktan ve tembellikten vaz- geçmiyor. Ingiltere'de yapılan bir araştırma kapsamında. çeşitli barlarda, lokan- talarda gunJerini ke^nce yiyip içe- rek geçiren kişilerle söyleşi yapılmış. Fikirleri sorulan 22 yaşındaki Law- rence Mant, günde beş şişe biranın yanında 40 sigara içtiğini belirterek, "Benim sigara içmem kimseyi ilgi- lendirmez. Vücut benim. İstediğimi yapanm." diyor. Sağlıklı bir yaşam sürdürmek için doktorlann önerile- rini ise şöyle yorumluyor: "Bir gün sütün sağlığa zararlı olduğunu söy- lüyorlar. Bir gün sonra bol bol süt için diyorlar. Yumurta için de aynı şeyi yaptıJar. Bir besin ya yararhdır ol bol sıvı alın. Haftanın iki günü alkollüiçkiiçebilirsiniz. Normal sınırlan aşmayın. yadazararlı." 54 yaşında adını açıklamak is- temeyen bir resmi görevli ise aynı görüşleri paylaşıyor. Bol hardallı, mayonezli sosisini yerken, "Sağlıklı beslenme bence son derece saçma. Benim atalanm bugünkü ınanışa göre son derece sağlıksız besleniyor- lamrıış. Ancak hiçbiri kanserden ya da kalp krizinden ölmedi." diye ko- nu^uyor. Ingiltere'de Sağlık Bakanlığı. sağ- Iıkh yaşam için şu öğütleri veriyor: 1) Asansör yerine merdivenlen kullarun. 2) Olabildiğince uzun yürüyüşler yapın. Her yere arabayla gitmeyin. Ineceğiniz duraktan bir durak önce inin. 3) Yağsız et yiyin. 4) Kaymağı alınmış süt için. 5) Yeşillik >iyin. Bol bol sebze ve meyve yemeye çalışın. 6) Yediğiniz yemeğin miktanna da bekleyen" turizm merkezi karan- nın iptali gerekiyor. Ya da. burada- ki turizm amaçlı bir projeye, çok yıldızlı ve "mega" değil; günübirhk, insanal, İstanbul'a saygıh ve toplu- ma acık bir amaç ve içerik kazandı- nlması gerekiyor... Şöylenceye göre, Fatih'in ordula- n İstanbul'u kuşattığında. bir süre sonra susuzluk başgöstermiş. Saka- başı kara kara düşünürken, birden Yedikule tarafından uçuşan kazlar görmüş. Kazlann konduğu yerde suyu da bulmuşlar. Ve oraya bir çeşme yaparak. üze- rine de kabartma bir kaz resmi işle- mişler. Bölgenin adı işte bu çeşme- den geliyor ve aynı anda bir tabak- haneler semti olması da, aynı su kaynağının bir ürünü. Kazlıçeşme, >ıkım sırasında konınan ve onanlan eski eserler arasında... dikkat edin. İkinci porsiyonu yeme- den önce düşünün. 7) Kek ya da bisküvit yerine taze meyveyi tercih edin. 8) Bol bol sıvı alın. Haftanın iki günü alkollü içki içebilirsiniz. Nor- mal sınırlan aşmayın. 9) Sigarayı bırakın, ya da azalt- maya çalışın. 10) Çocuklann yanında sigara içmeyin. Hamilelerin sigara du- manından uzak durması gerekir. 11) Alkollü iken araba kullanma- ym. 12) Araba kullanırken hız sınınnı aşmayın. Çocuğunuza trafık kural- lannı öğretin. 13) Kendinizi ve çocuğunuzu gü- neşten koruyun. 14) Stresten uzak durun. Gerili- minızı gıdermek için kendinize za- man tanıyın. Aşın hız yapan sürücülerin yalanlan AMSTERDAM(AA)- Hollanda polisi. aşın hız yapmakla suçlanan sürücülerin öne sürdükleri gerekçeler karşısında şaşkınlığa düşüyor. Sürücülerin öne sürdükleri gerekçeler ıçınde en iyileri olarak seçilenler hız lımiti gözlemci merkezi tarafından bir kitapçıkta toplanacak. Yalanlar kitabı Merkezin sözcüsü Carla Galavaze, "Yalanlar Kitabı'nın, Hollandalı sürücülen, ceza yememek için uydurduklan yalanlann boş olduğuna ikna edebıleceğini umuyoruz" dedi. Henüz derleme çalışmalan yapılan kitapta yeralacak olan bazı meşhur yalanlar şunlar: "Sağ ayağıma öyle bir kramp girdi ki, ayağımı gaz pedalından çekemedim.". "Memurbey, sperm bankasından randevuma yetışebilmek için çok büyük bir telaş içindeyim.". "120kilometre hızla giderken. motordan garipseslerduydum, busesin 140 kılometre hızla giderken de meydana gelip gelemeyeceğini denemek istedim.", "Motor kapağının üzerinde bir an vardı. onu savurabilmek için hızlı gidiyordum." Çalarakcinsel tatmine ulaşıyor LONDRA (AA) - İngiltere'de 35 yaşındaki Julie Amin, hırsızlık suçundan yargılanmak üzereçıktığı mahkemede yargıç dahil, herkesı hayretedüşürdü. Üç çocuk annesi Julie. "Sadece dükkanlardan birşeyler çalarak cinsel tatmine ulaştığını' söyleyerek. bu nedenle mahkemeden suçlu bulunmamasını talep etti. Julie ifadesinde 'hayatımda ilk kez 28 yaşında. bir polis arabasının arka koltuğunda orgazm oldum. Ogünden sonra da kendimi sürekli dükkanlann etrafında, birşeyler çalmaya çalışırken buldum" derken, Psikolog Dr. Neil Brener de. Julie'nin kleptoman olduğunu öne sürdü. Dr. Brener. Julie'nin içinden gelen karşı koyulmaz cinsel arzularla birşeyler çaldığını, yakalanma korkusunun. üniformalann, polis arabalannın mavi alanmlannın vesiren seslerininJulie'yi hejecanlandırdığmı sö>ledi. Julie'nin ve doktorunun tüm bu ilginçiddialan ise, mahkemeyi ikna edemedi. Julie Amiri suçlu bulundu ve para cezasına çarpünldı. Dinozorkemiği bulundu PEKİN(AA)-Çin'in başkenti Pekin'de. ilk defa 100 milyon yıllık bir dinozor kemiği bulundu. Paleontoloji ve Paleantropoloji Enstitüsü Profesörii Zao Xijin, Xinhua Ajansı'na yaptığı açıklamada, Sauropado dinozoruna ait olan kemiğin. muhtemelen sol omurga kemiklerinden biri olduğunu söyledi. "Tarih Öncesi Pekin Adamı"' arama çalışmalan sırasında bulunan kemiğin uzunluğunun 10 metreyi geçtiği belirtildi. Dinozor fosilleri bakımından zengin olan Çin'de ilk defa bu kadar eski bir örnek bulunduğu kaydedildi.