Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 11 TEMMUZ1993 PAZAR Dört bin yıllık geçmişi olan Derinkuyu çeşitli dönemlerde yıkılarak yeniden yapılroış Yerin yedi kat altında yaşayanlann öyküsüALPARSLAN COŞKLN Hemen hemen her insan. Kapa- dokya ısmiyle ılk anda penbacalan- nı anımsar. O> sa kı çok az kımse bi- lir. Kapadokya'nın Anadolu uy- garlığımn en büyük zenginlıklerin- dcn biri olan dinlerin tarihlcrindeki önemıni; Roma, Bızans dönemle- rinde yörenin önemli bır din merke- zi olduğunu. 0>sa ki çok az kimse bılir. Hıtit. Roma. Bizans zamanla- nnda baskıdan. yıkımlardan. sa\aş- lardan kaçan insanlann Kapadok- ya'yı bir sığınak olarak kullan- dıklannı; kolay korunabılme ve saklanabılme amacnla bölaede ve- A ltmışh yılların başmda bir rastlantı olarak bulunan Derinkuyıf nun hala kaç kat üzerinde kurulduğu bilinmiyor. raltı kentleri inşa euiklerini... Peki! Bu kentlerden birini tanı- maya. onun tarihçesini araştırmaya nedersiniz! Örneğin Dennkuyu!.. Bölgede. yerleşım alanının kolay savunulabilmesi için inşa cdılen yaklaşık 30 yeraltı kenti bulunmak- ta. Derinkuyu. bu kentlenn en bü- yüğü. Tanhçesi ise en aşağı 4 bın yıllık bırgeçmışedayanmakta. Nev- şehır'e 30. Niğde'ye 50 km. uzaklık- ta olan kente ulaşım oldukça kolay: Ne\şehir-Niğde karayolu üzerinde bulunması nedeniyle her 10-15 daki- kada araç bulunabılmekte ve çevre- deki diğer turistik yerlere kolayca gidilebilmektedir. Kcntin tanhçesi: Derinkuyu'nun dehlızJerine iner- ken ılk önce serin. hatta üşüten, ama boğucu bir havayla karşılaşıyor in- san. Yüreği bir korku kaplıyor! Odalar \e dehlizlerin yıkılmasını önleyecek. kayalardan başka hiçbir destek yok! Ve yeraltındaki bu oda- larda insanlann nasıl yaşayabildik- D, ve insansal yıkımlara karşın günü- müze ulaşabilmiştir. erinkuyu'n un dehlizlerine inerken Derinkuyu ve Hınstiyaniık: ilkönce serin, hatta üşüten, ama boğucu bir havayla karşılaşıyor insan. lerini merak etmemek eldc değil! Kuruluşundan günümüze yakıl- mış, yıkılmış ve her seferinde tekrar inşa edilmis Derinkuyu. Kent, ilk yı- kımını M.O. 2 bin yıhnda yanarak görüyor. Ardından. M.Ö. 1.200"de Frigyalılar Hititlerle savaşırken şeh- ri aieşe veriyor. Daha sonra kâh Roma kâh Arap saldınJan karşısında yıkımlarla buluşur Derinkuyu... Fa- kat Erciyes volkanının sert lavlan içinde kurulan bu kent, tüm doğal Zümrüt rengi üstelik satendenve kısaak Ne güzel giysidir trençkot, ne güzel mevsimdir sonbahar, neşiirli bir olaydır yağmur... NECLA SEYHUN Zümrüt rengi. Üstelık satenden. Üstelik kısacık. Bildiğimiz klasik trençkot aslında. Ama 93-94 sonbahar ve kışında rengi ile kumaşı ileboyu ilezamana ayak uyduruyor. Evet, Guy Laroche önümüzdeki sonba- hara bövle gınyor. Zümrüt rengi. saten. kısacık trençkotlarla... Ne güzel kıyafettir trençkot, ne güzel mev - simdir sonbahar, ne inanılmaz. şiirli bir olaydır yağmur... O yeknesak sesi, o camlardan, yapraklar- dan süzülüşü. sularda halka halka açılışı... O yaemurdan sonraki güzelim toprak koku- suL Guy I aroche'un 93-94 sonbahar-kış koleksiyonundan bir trençkot. Zümrüt yeşili satenden. "Yağmurlar gelince..." Yalnızca ünlü bir romanın mı adı?.. Her mevsım. baharda. sonbaharda. şiirli. ince bir güzelliğin. yeni bır sayfanın açılışı modada. Tüm modacı- lann koleksiyonlannda. yağmurlu. sısli son- bahar günlerinin özel bir yeri vardır. Her modacı kendi açısından bakıyor. ken- dızevkinıgetıriyor yağmurlu günlere... Duz. sade yağmurluklar yapıyor. puanlı, çizgilı. karelı. empnme vağmurluklar katıyor ko- leksıyonuna. Biçimlen ıle gönlünce oynu- yor. Akla hayale gelmeyen fanleziier katıyor zaman zaman. Ama tüm bu kargaşa. bu yanş arasında klasik trençkot değerinden hiçbir şey yitır- miyor. Her yağmur mevsimınde gündemde. Her yağmurda gene moda. Moda dünyasında bu denli önemi olan trençkot. yüz yaşına yaklaşıyor nercdeysc İlk olarak BırinciDünyaSavaşı'ndaaskerler için hazırlandı. Babası Thomas Burberry. En ufak deta> lann bile bır anlamı. bir gö- re\i vardı. Epoletlerden dürbünün kayışı gc- çiyordu. Halkalara el bombalan asılıyordu Ondeki ampiyesman tüfeğin geri tepmesin^ karşıydı. Bombalar kayboldu, trençkot kaldı Sonra savaş bıtti. dürbünler. tüfekler. bombalar kayboldu. Ama trençkotlar kaldı Apoletlen. ampiyesmanlan. haklan ile... Hem erkekler. hem de kadınjar trcnçkotu se\e seve kullandılar bunca yıl. İster şöylc ih- malkar. gevşekçe bağlansın kemerı. ister onü açık giyılsin. İster süeterpantolon üstü- ne. ister maksı etekler. İsterse maksı trenç- kot. mını etek. Klasik trençkotun inanılmaz bır aibenısi var. Modanın tüm kaprislerine kafa tutacak kadar güçlü. Sakız beyazı, sıyah ve lacivert yapılrvorge- nellikle. Ama esas rengi sakız beyazı. Ingıliz- ler onu biraz eskımiş bir havada seviyorlar. Öylegıcırgıcır. turist işi değil. Beyazperdenin trençkotlulan arasında Mıtchum'u. Marlene'i. komiser Columbo"- yu saymak mümkün. Ama trençkotu beyaz- perdede ölümsüzleştiren Humprey Bogart'ı kım unutabilir? Yağmurun sildiği mektup Kım unutabilir Casablanca filmindeki o aynlık sahnesini?.. O, kalkmak üzere olan trenin basamaklannda sırtında trençkotu. gözlennde dünyanın tüm umutsuzluğu, sev- diği kadının gelmeyeceğini bildirdiği mektu- bu okuduğu an?.. Yağmur damlalannın sildiği o mektup?.. Hayır. moda trençkottan geçemez. Bazen *sek" olarak kullanır onu, bazen içıne biraz fantezi ya da renk katar. ama geçemez. Dünya 'yaşadıkça' yağmur'«ır hep gele- cek. Dallardan, yapraklardan süzülecek damlalar olanca şiiri ile... Yağmurluklar yapılacak baharlarda renk renk, bıçim biçim. Ama klasik trençkotlann yerinı hiçbiri tutmayacak belki o zaman bile... Eskiye özlem o zaman da duyulacak belki de... Ekranlarda eski bir aşk filmi geçecek zaman zaman. Kalkmak üzere bir trenin basamaklannda Bogart, sırtında trençkotu, yağmur altında sevgilisinin gelmeyeceğini yazan mektubu okuvacak gene. Ve yağmur, elindeki mektubun satırlannı silecek, silecek!.. Givenchy'nin 93 yaz koleksiyonundan empirme bir \ağmurluk. Alerji uygarlık hastalığı PARİS (AA) - Alerjinin bir uygarlık hastalığı olduğu belirtildi. Teknolojik gelişmenin atmosfere bıraktığı artıklann. y enı alerji türleri ortaya çıkardığı gözlcndi. Fransa'nın Montpellier kentinde astım uzmanı olan profesör Françoıs Bernard Mıchel. haftahk L'E\press dergisine verdiği demeçte. "Yakıt dumanlan. kükürtlügazlarve azoıdioksiîin alerji nedenleri arasında başsıralardayer aldığmı" \urguladı. Astım uzmanı doktor Michel. Japonyadaki scdırağacı çiçek tozlannm. ülkede otomobil sayısının artışıyla birlıkte alerji yaratma açısından azgınlaşttğını, son yıllarda hamak yenne yaylı şiltede uy umay a başlay an Yeni-Ginc'lı Papu yerlılennin eskiye oranla çok daha fazla astım hastalığına yakalandığını hatırlattı. Emziğin parmak emmeye kıyasla diş yapısında doğuracağı olumsuzluklar daha az Parmak emmenin modası geçti, şimdi emzikler gözde Haber Merkezi - Parmak emme- nin modası geçtı. Artık çağdaş be- bekler için. günümüz gençliğinın boynuna taktığı. kımi zaman da ağ- zına aldığı göz ahcı renklerden olu- şan emzıklere dönüş yapıldı. Emmek tüm memeliler için yaşamsal önemi olan bir içgüdü. Yeni doğan memelilerin tümü anneleri tarafından emzirilirken. içgüdüsel bir doyuma ulaşır. İnsanlar üzerinde yapılan araştı- rmalar, bebeğin henüz ana karnı- ndayken bile parmağını emdığini ortaya koydu. Emzikle ulaşılan doyum Ancak bırçok bcbck ıçın memc ya da emzık yoluyla ulaştıklan doyum yetersiz kalmaktadır. Zıra bebekler ıçın emmc. doyum ve gu\enceyle özdeş tutulan bir kavram. İşte bu nedenledir ki. birçok bebek ve çocuk. tedirginlik ve güvensizlik anında derhal parmağını emmeye koyulur. Y'etişkinlerin de sıgara içme. sakız ciğneme ve ısırma türünden ağız alışkanlıklannın kökeninde bastınlmış emme içgü- düsü yatmaktadır. Kendi hallerine bırakılmış bebek- lenn en az yansının. uykuda geçcn \e uyanık kalınan süreye bağlı ola- rak parmak emdikleri. gözlemlerle kanıtlanmış. Emme güdüsü 3.5 ya- şında yok olmaya yüz tutmakla bir- likte. güvensiz. huzursuz. aç ve bit- kin bebeklerde bu, bir alışkanlığa dönüşebilır. Okul öncesi yaşlardakı çocuk- lann büyük bır bölümünde bu alı- şkanlığın sürdüğü. 1-3 yaşlar arası- ndaki çocuklann %40"ının. 3-5 yaş- lar arasındakilerin üçte birinın, 5 yaşındaki her dört çocuktan ise biri- Rmmek tüm memeliler için yaşamsal önemi olan bir içgüdü. Birçok bebek tedirginlik ve güvensizlik anmda derhal parmaklannı emer. nin parmağını cmdiğı görüldü. Em- zikle büyüyen bebeklenn bir bölü- mü ileri yaşlarda parmak emmeye yönelse bile çoğunda böylesi bir eği- lim görülmüyor. Yuva ve ilkokula başlar başlanaz çocuklar. alay edilme ve dışlannıa korkusuyla. parmak emme ahşkan- lığından vazgeçiyor. ABD'de yapı- lan bir araştırma. parmak emen ço- cuklann çevresindekilerce akılsız ve mutsuz olarak nitelendirildiğini ve dışlandığını ortaya koydu. Beslenme dışı emme Ana babanın bu konuya cğilmesi küçük yaşlarda başlıyor. Ilk aylarda beslenme dışı emme doğal sayıl- makla birlikte, ağız ve dış yapısında bozukluklara yol açabileceğinden. giderek soruna dönüşüyor. Işte bu noktada soruna çö/üm getirecek emziklergündemegelıyor. Lasük ya da plastıkten yapılmış meme ucu bi- çimindeki aygıt. milyonlarca bebe- ğin yüzünü güldürüyor. Emzik 1 ya da 2 aylıkken venldiğinde bebek. parmağı yerine bunu emiyor. Par- mak emme alışkanlığının ortaya çı- kmasından kaygı duyan birçok ana baba bebeğe doğar doğmaz emzık veriyor. Emziğe bağımlılık Emziğin parmak emmeye kıyasla dış yapısında doğuracağı olumsuz- luklar daha az. Aynca. bebeklerin emziğe bağımlılıklan ana baba tara- fından denetlenebiliyor. Ancak yine de emzik, ortodantik bozuklukİann olmayacağı ya da parmak emme alışkanlığının doğ- mayacağı konusunda garantili bir çözüm sayılmıyor. Okul onceü çağdaki çocuklannı parmak emme ahşkanlığından vaz- geçirtmeyc çalışan ana babalar, bir güç mücadelesi içine girmekte ve so- nuçta genellikle yenik düşmekteler. Kentın ilk sakınlennın Hititler ol- duğu, bu dönemde 3. ve 4. katlara kadar inşa edildiği sanılmaktadır. Derinkuyu'nun büyük bir kent ola- rak ortaya çıkışı ise M.S. 1. ve 4. yüzyıllar arasına denk gelmektedir. Bu donemdc kent nüfusu 10-12 bin arasındadır Kentin sahip olduğu önem ısc Hmstıyanlığın gehşme dö- nemmdekı durumundan kaynak- lanmaktadır. Bu dın. M.S. ilk iki yüzyıl boyunca tüm Roma'ya yayı- İırken yönetımın ağır basİcı'anyla karşılaşır. Nıçın?.. Çünkü Hıristiyanhk. Roma İm- paratorluğu"nun doğu bölgelerinde kölelerin ve ezılen kitlelerin dıni ola- rak ortaya çıkar. Aynca imparator- luk topraklannda geleneksel dinle- rin siyası nitelıklen vardır. Özellikje 1. yuzyılda bır Romalı ıçın din, her şeyden önce siyasi bir kurumdur ve tannlara verilen kurbanlar. aynı za- manda devlete olan bağlılığın da bir simgesidir. Başkaldırı yöntemi Oysa Hıristiyanhk, siyasi niteliği olan çoktannlı dınleri yadsıdığı gibi, ezilen kıtlelenn başkaldın yöntemi olarak ortaya çıkıyordu. Bunun ise Roma yönetimı tarafından, Roma toplumunun bölünmesıne ortam hazırladığı düşünülüyordu: Anük köleci toplumu simgeleyen Roma, feodal ilk yapılann başkaldınsıyla karşılaşıyordu. Bu nedenle impara- torluk yönetimı. birliği koruyabil- mek ve ulusal duygulan besleyebıl- mek için Hıristiyanlığa baskı uygu- ladılar. Ve baskının şiddeti arttıkça De- rinkuyu büyür. Sığınacak yer ara- yan her insan topluluğu Derin- kuyu'da yeni bır e\. sokak oluştu- rur. Bu büyume, M.S. 313"te İmpa- rator I. Constantinus tarafından Hı- ristiyanhk serbest bırakılıncaya ka- dar sürer. Bu tarihten itibaren kent küçülmeye başlar. Fakat 7. yy'da Bızans-Arap sa%aşlannda İcent sığınak olarak kullanılarak tekrar önem kazanır \e büyür. Sonraki dö- nemlerde kent önemini ağır ağır yiti- rir ve yalnızca Hınstiyanlığı yaymak ısteyen mısyonerlenn bannağı olur. Misyonerler de çekiiince. kent top- rak altında tamamen unutulur. Günümüzde Derinkuyu 1963 yıhnda bır rastlantı sonucu olarak bulunan Derinkuyu yeraltı kentının halen kaç kat üzerinde ku- rulduğu bilinmemektedir. Bugün, toplam 55 m. derinliğe sahip 2.500 mr lik alana yayılmış 8 kat ortaya çı- kanlmıştır. İCentin bütününün tam olarak Bızans dönemınde inşa edil- diği sanılmaktadır. Hırisüyanlığın baskı gördüğü dönemlerde 1. ve 2. katlar yerleşim alanı. diğer katlarise sığınak olarak kullanılıyormuş. İlk ıkı katta mutfak. doğal depo. yatak ve oturma odalan ile ahırlar bulun- maktadır. 3. ve 4. katlar, sığınaklar. ıbadeı yerlen. silah depolan. okul ve tünellerden oluşmaktadır. Bu tünel- lerin -gürümüz söylemiyle metrola- nn- çevredekı diğer yeraltı kentleri- nc kadar uzandığı sanılmaktadır. Kente yapılan dış saldınlann önle- nememesi durumunda halk. bu tü- neller kanalıyla diğer kentlere tahli- ye ediliyormuş. Üç-dört kişinin ra- hatça yürüyebileceği genişlikte olan bu tünellerden biri. 9 km. uzakhkta- ki Kaymaklı yeraltı kentine kadar ulaşıyormuş. Günümüzde bu tünel- ler. çöküntüler nedeniyle kapalıdır. 3. ve 4. katlardan sonra, 214 basa- maklı bir geçit merdivenle alt katla- ra iniliyor. Bu katlara doğru iner- ken. hemen hemen her katta. gele- cek saldınlan önlemek amaayla yapılmış yuvarlak taş kapılar, geçit- leri kapamaktadır. Alt katlarda ku- yular, tüneller. kilise. şarap imalat- hanesi, hapıshane. sarnıçlaı'. ve me- zarlık bulunmaktadır. 52 havalandmna kanalı Kentte toplam 52 havalandırma kanalı bulunmakta ve bunlann de- rinlikleri 75 ile 80 m. arasında değiş- mektedir. Kilise ise en alt katta çarmıh şekhnde olup. 10 m. eni, 25 m. uzunluğu ve 3.5 m. yükseklikte- dır. Aynı katta günah çıkarma yeri vardır. Kentin koridorlan; yani so- kaklan. bugün y ıkıntı ve çöküntüler nedeniyle sokağa benzemese de, o zamanİar bırkaç insanın rahatça yü- rüyebıleceğı genişhğe sahipmiş. Derinkuyu çevresınde yeraltı ken- tinden başka ikı önemli yapı var. Bunlardan binncisi, en eski hasta- hanelerden birisi olarak kabul edi- len ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ku- nıluşuna kadar faalıyette olan ma- nastırdır. Dığeri ise, yakın geçmişte inşa edılen ve modern mimari y apısıy la oldukça ılgı çeken camidir. Âynca çevrede Ayan, Gable. Suver- mez, Kaşkale. Doğala, Çakılı. Zile, Tilköyü... gibi birçok yeraltı kenti bulunmaktadır. Bunlar henüz halka açık değildır. 8.500 nüfuslu Derinkuyu iloesinin yerlı halkı tam anJamıyla tunzmleiç ıçc değil. Halkın çoğunluğu daha çok günlük uğraşlanyla ilgilenirken, bir kısmı ise oyuncak bez bebek, hab ve kılim gibi el yapımı ürünleri sat- maktadırlar.