Katalog

Cumhuriyet70.1.SAYI 24749 S A N A T K U L T U R M A G A 2 İ N T E L E V İ Z Y O N 11TEMMUZ1998PJUM 1. İstanbul Tarih ve Deniz Şenliği yann Altm Boynuz sahilindeki törenlerle başlıyor Istanbul'da tarihpupa yelkenDİLEKGİRGİNCAN "Her yandan yükselip bırbirine kanşan serviler, minareler. gemi se- renleri. ağaçlann yeşılliğı. beyaz kjnruzı evlerin renkleri. bunlann altım ma\ı örtüsünü seren denizle, yukanda başka bir mavi açan gök- yüzü İstanbul dünvanın en güzel yeridır diyenler hiç de mübalağa et- miyorlar." Fransız yazar ve siyaset- çi Chateaubriand (İ768- 1848 ) bu- günkü Istanbul'u görseydi herhalde bu kadargönül rahathğıyla konuşa- mazdı. İstanbul artık her köşesin- den kuşatılmış durumda, sorunlan her geçen gün büyiiyor. Ama yine de tüm çabalanmıza rağmen büyü- şünü sürdürmeye de devam ediyor. İstanbul'u İstanbul yapan en büyük özelliklerinden biri de. ona iki kıta arasına yayılan eşsiz konumunu da kazandıran deniz hiç şüphesiz. De- niz. İstanbul'un tarihinin her döne- minde önemli oldu. Ancak İstanbul. İstanbullular ve deniz, uzun siiredir birbirlerine sırt çevirmışlerdi. Ama T.arih Vakfı Genel Sekreteri Orhan Silier, başlangıçta amaçlanrun bir tarih şenliği düzenlemek oldugunu, ama bu düşüncenin yerini deniz şenliğine bıraktığını söylüyor. artık bu durum sona ermelı. denizle yeni bir buluşma sağlanmabydj. Vıllar boyu şenhklerle iç ıçe yaşamış şehirde, veniden böyle bir etkinlik düzenlenmesi kararlaştınldı. 12-18 temmuz tarihleri arasında gerçek- leştirilmesi planlanan şenliğe de "1. İstanbul Tarih ve Denız Şenliği" de- nildi. Türkiye Ekonomık ve Toplumsal Tarih Vakfı'nın eşgüdümünde. ilgili tüm meslek kuruluşlannın. kamu kurumlannın ve özel kuruluşlann katılımı ile gerçekleştirilen şenlik: sanat ve kültür etkinlikleri aracılı- ğıyla geniş kalabalıklann rlgısini kendi tarihleri ve toplum tarihlerine çekerek doğrudan ve sıcak bır ilişki ortamı oluşturabilmek. resmi kutla- ma töreni havasından uzak, kendi yaşam alanını ve geleneğini yarata- bilmek amacını taşıyor. 21. İstanbul Festivali kapsamında düzenlenen 1. İstanbul Tarih ve Deniz Şenhğı ya- nn saat 10.00'da Kasımpaşa Mey- danfnda dûzenlenecek törenle baş- Iayacak. 18 temmuz tarihinde ger- çekleştmlerek.fctanbul-Halıçarası- nda yüzlerce teknenin katılacağı Regetta-Tekneler Geçidi ıse şenliğin en önemli etkinliği. "İstanbul ve De- niz Sergisi". "İstanbul Tarih ve De- niz Sempozyumu". "İstanbul ve Çevre Paneli". Yeni Türkü konseri. bale göstensi, kürek yanşı. model gemi göstensi, Asya-Avrupa yüzme yanş! da şenük kapsamında gerçek- leştirilecek etkinlikkrden bazılan. Osmanh'da ve cumhuriyetin ilk dönemlerinde deniz en önemli ulaşım yollanndan biri. genel olarak toplumsal yaşamın en önemli par- çasıydı. Aynı zamanda da bır şenlik alanıydı. Osmanlı deniz şenlikJeri yüzyıllarca Venedik'le boy ölçüş- müştü. Denızden, bır eğience orta- mında toplumu yan yana getirmek için geniş ölçüde yararlanrruşlardı. Cumhurivetin ilk onyıllannda Şir- ket-ı Haynye ve Kabotaj bayramla- n. daha sonra ise Mehtap Şenlikleri büyük yansımalan olan toplumsal olaylar olmuştu. Ancak ne yazık ki uzunca bir süredir İstanbul. deniz- den kopuk \aşı\or Şehır halkı. İs- stanbul-Haliç arasında yüzlerce teknenin katılacağı, 18 temmuz tarihinde gerçekleştirilecek olan Regetta-Tekneler Geçidi ise şenliğin en önemli etkinliği. tanbul'un denizle daha iç içe olduğu yıllan özlüyor. Denizle ilgili meslek mensuplan. denizciliğe verilen öne- min azalmasından şikayetçi. Şehir planlamacılan. İstanbul'un sorun- lannm çöziimünün büyük ölçüde denizin daha rasyonel oîarak kulla- nımına bağjı olduğu görüşünde bir- leşiyorlar. İşte tüm bunlar, şenliği oluşturan etmenler arasında yer alı- yor. Tarih Vakfı Genel Sekreteri Or- han Silier. başlangıçta amaçlannın bır tarih şenliği düzenlemek oldugu- nu, ama bu düşüncenin yerini deniz şenliğine bıraktığını söylüyor. "Tür- kiye'de tarih bilincinin yaygınlaştı- nlmasının. sadece bazı konferans. toplantı ve sergiler düzenlemenin yaru sıra bircoşku, eğience, anımsa- ma ortamında gerçekleştirilmesinin daha iyi olacağını düşündük. Ve bunlan kapsayan bir şenliği nasıl düzenleyebiliriz dedik. İkı öneri oluştu. Birinci öneri, Bizanstan Os- manlı'nın son dönemine kadar Sul- tanahmet-Beyazıt arasındaki Di- vanyolu'nda bir geçit töreninin dü- 4. Murac görkemli saltanat kayığı ile Dolıhababçe SarayTna giderken (Burçak Evren koleksiyonundan). istanbul Tarihve Deniz Şenliği'ninprogramıAÇILIŞ Tören: Tören ve hafta etkinlikleri üzerine konuşmalar. Belediye Ban- dosu'ndan müzik. (12 Temmuz Pa- zartesi, 10.00. Kasımpaşa Meydanı, Cezayirli Hasan Paşa anıü) SERGt VE PAZARLAR Pazar: Şenlığe özgü her türlü anı eşyasının satışı. Her gün etkinlikler, konserler, animasyon. (8-18 Tem- muz. Kalamış Marina) İstanbu) ve Deniz: Deniz üzerine resimler. fotoğraflar. kartpostallar, pullar, deniz antikalan, gemi model- leri, denizle ilgili dergi ve haritalar. (8-18 Temmuz. TÜYAP-Tepebaşı) KONSERLER Kent Orkestrası: Gençler için ye- mekli, araba vapurunda. (1,2 Tem- muz. 20.30. Kabataş Vapur İskelesi) Yeni Türkü: Yüzen platform üze- rinde. (14 Temmuz, 21.00. Kuruçeş- me Parkı) İstanbul Oda Korosu ve Türk Musikisi Topluluğu: Roma. Bizans, Osmanlı döneminden müzikler. (15 Temmuz. 20.30. Aya İrini) Türkiye Denizcilik Işletmeleri Korosu: Yüzen platform üzennde. (15 Temmuz, 21.00, Beylerbeyi İskele Mevdanı) Üsküdar Musiki Cemiyeti: (16 Temmuz. 21.00. AKM Küçük Sa- lon) Erol Uras ve Orkestrası: Napoli- ten, hafif müzik, opera. (17 Tem- muz. 21.00. Ortaköy Meydanı) YARIŞLAR İkiyıldız kürek: 16-18 yaş grubu. (13 Temmuz, 11.00. Galata-Unka- panı Köprüsü arası) Açık deniz yat: (18 Temmuz, 15.00. Dolmabahçe) Asya-Avrupa yüzme: (18 Tem- muz. 10.00. Kanlıca-Kuruçeşme) Oxford-Cambridge. Boğaziçi üni- versiteleri kürek: (18 Temmuz, 12.00, Beykoz-Rumelihisan) Center Board: (18 Temmuz. 14.00, Heybeliada) SEMPOZYUM, KONFE- RANS, PANEL Tarih ve Deniz Sempozyumu: Metin And. İlber Ortaylı, İlhan Te- keli, Minna Rozen, Günsel Renda, Mahmut Şakiroğlu, Nergjş Günse- nin, İdris Bostan, Hasan Cnal. Öz- demir Nutku. Ergun Hiçyılmaz. Nezih Neyzi, Alakan Gül, Teoman Özalp katılıyor. (12-14 Temmuz, Sepetçıler Kasn) Osmanh'da Deniz Şenlikleri kon- feransı: Metin And. Uluslararası Matematik Olimpiyatlan için gelen öğretim üyeleri ve öğrenciler ile basın mensuplanna İneilizce suna- cak. (15 Temmuz. 10.00. Sepetçıler Kasn) Istanbul'da Deniz Kirliliği paneli: (16 Temmuz, 14.00. Sepetçıler Kasn) Milli Ekonomi Açısından Deniz- cilik Sektöriinün Yapısal ve Fonksi- yonel Olarak İrdelenmesi: (16 Tem- muz, 14.30, AKM Küçük Salon) GOSTERİLER 500. Yıl: Musevilerin İspanya'dan İstanbul'a gelişlerinın temsil edilme- si. (17 Temmuz. 10.00, Ataköy Ma- rina, 17 Temmuz, 17.00 Burgaz Adası, 18 Temmuz, 10.00. Bebek) Aral Denizi: Şaman kültürünün dramatize edilmesi. (17 Temmuz. 19.30. Ortaköy Meydanı) Bale: Yüzen platform üzerinde. (13 Temmuz. 21.00, Galata-Unka- panı köprüleri arası) Model gemi: Uzaktan kumandah eemilerin yüzdürülmesi. (16 Tem- muz. 16.30, TÜYAP Havuzu. 17 Temmuz, 18.00, Yıldız Parkı) Regetta: Haftamn ana etkinliği. Tekneler Boğaaçi'nden gececek. (18 Temmuz, 13.00. Boğaziçi) Havai fışck ve özel efekt: Yüzen platform üzerinde. (18 Temmuz, 20.30. Kızkulesi, Sarayburnu. Gala- ta Köprüsü) GEZİLER Aşağıda belirtilen mekanlann halkın gezisine açılması: Deniz Harp Okulu, Kuleli Askeri Lisesi. İTÜ Denizcilik Fakültesı. Se- limiye Kışlası, Taşkızak Tersanesi, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı. ( 12 Temmuz, 10.00-18 Temmuz, 10.00) DİGER ETKİNLİKLER Deniz Şehitleri Anıtı: Mezan de- niz olan denizciler için yapılan anıt. Deniz Ticaret Odası ve denizcilik meslek kuruluşlan önderliğinde ger- çekleştirildi. (13 Temmuz, 10.00, Ahırkapı) ÖzeJ gün zarfı; Koleksiyonerlerin ilgişine. (12 Temmuz. 9.00, PTT) Ödülıöreni: Tüm yanşçılara şenlik özel ödül- leri. (18"Temmuz, 10.30, Sepetçiler Kasn) zenlenmesivdi. Bu alan. yıllarca es- naf loncalannın. sünnet alaylannın, seferden dönenlerin geçit alanı ol- muştu. Cumhuriyetin ilk yıllannda da buna benzerdaha küçük geçıtler yapıldı. Bızım tercih ettiğimiz ıkinci alternatif ıse, denizle veniden buluş- ma)] sağlav^acak bır şenlik oldu. İstanbul vüzünü veniden denize dönmeliydi. Sadece tarihle ilişki de- ğil. güncel sorunlarla ilişki açısından da deniz, iyı bir alan olarak görülü- yordu. Bu vüzden 1993 yılı başın- dan itibaren çahşmalara başladık. Mart ayında şenliğin. İstanbul Fes- tivali kapsamında yapılması kesin- leşti, çalışmalanmız yoğunlaşü, 'Hazırlık Komitesi'ni oluşturduk. Böylece. bir zamanlann gelenekleri- ne, denize, tarihe dikkati çekme dü- şüncesınden somut bir uygulamaya geçmiş olduk." 1993 yılı. Denizcilik İşletmeleri'- nin 150., Gemi Mühendisleri Odası'nın ise 220. kuruluş >ılı. Bu iki yıldönümü de şeniık kapsamında kutlanacak. 2000 Olimpiyatlan'nın Istanbul'da \apılması için gjrişim- lerde bufunan Milli Olimpiyat Ko- mitesi de şenhğe katblarda bulun- muş. Komitenin düzenlediği Asya- Avrupa yüzme yanşı da şenlik kap- samında gerçekleştirilecek. Şenlik bütçesinin üçte biriik bölümüyse Başbakanlık tanıtma fonlanndan karşıtenmış. KüJtür, Çevre. Turizm bakanlıklanyla İstanbul Valiliği ta- rafından da desteklenmiş şenlik. Or- han Silier. bu çapta şenliklerin bir- çok ülkede yüzyıllardır düzenlen- diğıni hatırlatarak. "Boston, Vene- dik, Hamburg şenlikleri nüfuslan- nın 8-10 katı misafirle bırlikte nere- deyse vılın en önemli olayı olarak kutlanır, Hazırlıklar şehrin bır par- çası haline gelir. Şenliğin biri bitme- den diğerinin hazırlıklan başlar. Va- rolan komiteler son derece profes- yoneldir. Biz bu yılki ilk şenliğimizi düzenlerken görece geç bir tarihte çahşmalara başladık. Bu nedenle muhtemelen bazı aksakhklar ola- caktır. Ama >ine de çok fazla bir sıkıntı içinde değılız. Bunun bir baş- langıç. 60 yıllık aradan sonra birge- leneğın yeniden yaşatılmaya başlan- ması oldugunu biliyoruz " diyor. Şenliğin iki nedeni Orhan Silier. deniz şenliklerinin uzun yıllar yapılmamasının biri eko- nomiİc, diğeri sosyal iki nedeni oldu- gunu da belirtiyor. "İkinci Dünya Savaşı sonrası, Türkiye'de karayol- lannın, otomobil kullanımının. küçük Amerika özleminin ortaya çıktığı bir dönem. Avrupa'nın en büyük kamyon fılosuna biz sahibiz. Karavollan da büyük bir yatınm alanı olarak görülüyor. Bu nedenle de demiryolu gıbi deniz ulaşımı da arka plana itiliyor. Karayoluna da- yanan şehir içi ve şehirlerarası ulaşı- mın yanında denizciliğin ve deniz ulaşımınm özel olarak vurgulanma- sını beklemek, o dönemin politikası dışında bir şey beklemek olurdu. 195O-6O"lardan ıtibaren İstanbul nüfusu bir dizı göçle farklılaşü. İs- tanbul'un denize alışık. denizle iç içe yaşayan eski nüfusunun çok ötesin- de bir topluluk geldi. Bırçok durumda denizi önünde geçit için bır engel. bir ölçüde de çöplerin atılacağı. kanalizasyonun boşaltılacağı bir alan olarak gören bir sosyal grup... İstanbul'un eski halkı da bu grubu denize alışürmak için üzerine düşeni yapar olmadı. Bu kopuşun bir unsuru da İstan- bul'un 1920'lerden itibaren sahip ol- duğu bir bölge merkezı olma fonksi- yonunu. Ortadoğu, Balkanlar ve Karadeniz ülkelerindeki politik de- ğişmelerle yitirmiş olması. 1990'lar- da yeniden bölge coğrafyası ve eko- nomik yönden öne çıkması. bu tür bir geçmişe dönerek kendi fonksiyo- nuna sahip çıkmanm bir kültürel öğesi a>™ zamanda. Aynca son yı- llarda çeşitli aydın grupian, ki Tarih Vakfı da bunlardan biridir, bir alter- natif yaşam. ilişkiler sistemi, şehrin korunması. yaşanabilir kıhnması ıçın sahneye çıkabildiler. Daha makro sorunlann kimi rrükro yansı- malan içinde seslerini yükseltme du- rumuna geldiler.'" istanbulRegetta'sı-TeknelerGeçidi >smanlı İmparatorluğu denize yalnızca savaşmak için dcğil a\nı zaman- la şenlikler yapmak için de önem »erirdi. (Burçak Evren koleksiyonundan) Haber Merkezi -1. İstanbul Tarih ve Deniz Şenliği düzenlenirken, İs- tanbul halkının hem se>irci, hem aktörolarak katıldığı. şehrin ana ta- nhsel mekanlannın ya da sembolle- rinin kullanıldığı. bu mekan ve öğe- lere bir zamanlar sahip olduklan bir veya birden fazla işlevin kalıcı bir bi- çımde yeniden kazandınldığı. bu iş- levlerin güncel içeriklerle yeniden ureterek bir gardrop göstensi ol- rıaktan uzak. yaşayan kültürel bir .ıraç haline getınlebildıği bir de ana etkinlik gerçekleştirilmesı düşünül- müş. Böylece şenliğin ana etkinliği olarak "İstanbul Regettası-Tarihi Tekneler Geçidi" belirlenmiş. Geçit, 18 Temmuz günü Ulaştı- rma Bakanlığı Bölge Müdürlüğü tarafından 6-8 saat boyunca deniz trafiğine kapatılacak olan Boğaz'ın kuzey kesıminden (İstinye ve Bü- yükdere'de) kaülacak olan teknele- rin toplanmasıyla başlayacak. Tek- neler, Olimpiyat Komitesi'nce dü- zenlenen ve şenlik programı içinde yer alan Asya-Avrupa yüzme yanşının bitişini dikkate alarak. sa- at 13.00 civannda toplanma verle- rinden Marmara'va doğru hareket edecekler. Konvoyun en başında su püskür- ten deniz itfaiyesi gemileri yer ala- cak. Hemen arkasından 50 yaşm üzennde bulunan tarihi tekneler ge- lecek. Yerli teknelerin arkasında ise yabancı ülkelerden gelen tarihi tekneler yerlerini alacak. İspan>a ve İsveç'ten teknelerin geieceği kesin- leşmiş durumda. Norveç, Yunanis- tan, Finlandiya_, Portekız, Dani- marka, Fransa. İngiltere, Almanya, İzlanda gibi ülkelerin de şenliğe katılması bekleniyor. Yerli ve ya- bancı tarihi teknelerden sonra. baş- ka ülkelerdeki regattalarda da oldu- ğu gibi, geçici eklerle tarihi tcknclcre benzetilmiş replikalar da konvoyda yer alacak. Bu replikalann ilk beşin- de, 13-24 temmuz tarihleri arasında dûzenlenecek Uluslararası Mate- matik Olimpiyatı için 73 ülkeden İstanbul'a gelecek olan öğretim üye- len ve öğrencilerin bulunmalan ön- görülüyor. Konvoyda daha sonra Denizcilik Işletmeleri"nin ve özel kişılerin elin- deki tarihi orta tonajlı gemi. kurtar- ma gemisi ve romorkörler. daha arka sırada çeşitli boylarda ve tipler- de balıkcı gemileri ve yatlar. en ar- kada da şenliğe katılmak isteyen di- ğer tckneler yer alacak. Teknelcr Geçidi dcvam edcrkcn, çeşitli iskclelerde ve sahildcki yeşıl alanlarda bandolar ve orkestralar konserler verecek. Şehir Hatlan İş- letmesi vc Deniz Otobüsleri Genel Müdürlüğü gerek boş bulunan tek- neleri sakatlar, yaşlılar, çocuklar öncclıkte olmak üzere şenliğe seyre- deceklere açarak. gerekse ihtiyaç duyulan noktalarda deniz trafığiru programa göre düzenleyecek yar- dımcı olacaklar. Şenliğin güvenüği Sahil Güvenlik. Sahil Sağlık. güm- rük ve polis botlanyla, ihtiyaç duyu- lursa Deniz Kuvvetleri desteğiyle sağlanacak. Tüm konvoy limana geldiğinde, açık deniz yatlan konvoydan aynla- cak ve Yelken Federasyonu'nun ve- receği başlama işaretiyle Üsküdar- Hayırsızada-Sarayburnu parkunın- da yanşacaklar.