Katalog

Cumhuriyel'O.YILSAYI 24789 S A N A T K U L T U R M A G A Z I N T E L E V İ Z Y O N 1TEMMUZ1B93PER|EMK Doğum kontrol yöntemlerinin, doğumdan korumanın yanı sıra bazı hastalıklari önleme işlevleri de var Doğumukontrolaltınaalmak, ama nasıl? itLEKGİRGtNCAN Nüfusumuzun hızla arttığını, do- ğım oranının yüksek olduğunu. bu atışta istem dışı doğumlann büyük pyı olduğunu bilmeyen yoktur her- rulde. İstenıldiği kadar çocuk sahibi omanın yolunun doğum kontrol pntemlerinden geçtiğı pek algılan- nıyor yine de. Ya da algılanıyor da ga^rliliği pek olmayan yöntemlere rığbet edilıyor. Türkiye'de en sık uygulanan doğum kontrol yöntem- kriyse takvım yöntemıyle geri çek- ne. Bunun sonucu olarak da sık sık kürtaj gündeme geliyor ve kürtaj traji-İcomik bir şekılde neredeyse bir korunma yöntemı olarak ortaya çı- hyor. Yüzde 20"lik bir kesim ise spi- n'l ve prezervaüf kullanmayı tercih eiiyor. Ancak uygulanan yöntemle- m yararlannın ve dezavantajlannın Um olarak bilindığini söylemek de pek mümkünmüş gibi görünmüyor. International Hospital Kadın- cinsel organ çevresinde sivilce oluşmasıyla ortaya çıkan hastahğa eskiden yılda 2-3 kez rastlanırken, bugün bu sayı haftada 2-3 keze yükseldi. Doğum Bölüm Başkanı Doç. Dr. Teksen Çamhbel, Türkıye'nin yüz- de 2.02'lik nüfus artış hızının gelış- miş ülkelere göre çok fazla olduğu- nu haürlatarak, doğum kontrolü konusunda ciddi önlemler ahnması gerektiğini belirtiyor. 10-15 yıldır çeşitli vakıf ve derneklerce yürütü- len bilgüendirme çahşmalannın ye- terli olmadığı, devletin ve resmi ku- ruluşlann konuya çok daha ciddi eğilrneleri gerektiği. yûzde 2.02"lik artışın yüzde 2"ye inmesi durumun- da bile birçok yararlar sağlanacağı. gelişme hızının yüzde 3-4 civannda olduğu göz önüne alımrsa bu yük- sek doğum oranıyla hiçbir yere van- lamayacağını söylüyor. Doğum kontrolünde amacın. ai- leyi kontrol altına almak değıl, ıste- diği kadar çocuk sahibi olmasıru sağlamak olduğunu da vurgulayan Çamhbel, etkili doğum kontrol yön- temlerinin yaygjn olarak kullanıl- mamasını Türk halkının huyuna bağlıyor. "Bu yöntemlen uygula- mak dısiplin ister, örneğın hap kul- lanılıyorsa her akşam bir tane ahn- ması lazım. Ancak bız disiplinli de- ğıliz" diyor. Bu disiplinin yerleştiri- lebilmesi ve doğum kontrolü yö- nünde bilinçlenme sağlanabilmesi için ilk önemlı koşul '"eğitim" ola- rak beliriyor Teksen Çamlıbere göre. İkinci koşul ise özellikte kültür düzeyi düşük kesimlere "'maddi tak- viye" yapılması. Kazara olan çocuklar Çamhbel, "kazara"' olan çocuk- lann sayısının çok fazla olduğunu, devlete, işletmelere. basına büyük görevler düştüğünü. az çocuk sahibi olmanın benimsetilmesi gerektiğini, konunun sürekli gündemde tutul- masının yararlı olacağını, kimi za- man sağlık yardımı gibi maddi tak- viyelerin yapılmasının doğumdan korunma olasılığını arttıraca*ğını, doktorlann işlevinin çok önemli ol- duğunu. doğum kontrol yöntemleri hakkında örneğjn "hap kansere ne- den olur" deyip bfıtün problemlerin ürkiye'deen sık kullanılan doğum kontrol yöntemleri takvim yöntemiyle, geri çekme. Yüzde yirmilik bir kesim spiral ve prezervatif kullanıyor. bunlara bağlanmaması gerektiğini belirtiyor. Çamlıbel'in belirttiği gibi doğum kontrol yöntemlerinin, doğumdan korumanın yanı sıra bazı hastalıkla- n önleme işlevleri de var. En eski doğum kontrolü yöntemlerinden biri olan, günümüzde teknolojinin de yardımıyla çok değişik çeşitleri üretilen prezervaüfin koruyuculuğu yüzde 97'lere kadar çıkıyor. Bu, en iyi yüzdelerden biri olarak kabul ediliyor. Aynca, prezervatifın cinsel hastahklara karşı koruma sağladığı da biliniyor. Son yıllarda bu tür has- talıklarda artış meydana gelmesı. özellikle de AIDS'in ortaya çıkması nedeniyle prezervatif, dünyada yav- gm olarak kuUarahyor. Ancak bu yaygm kullanımın Türkiye için ge- çerli olmadığını belirtiyor Çamhbel. "Bu çok üzücü tabii. Özellikle son dönemde akın akın Türkiye'ye ge- len bazı ülkelerin kadınlanyla ilişki kuranlann sayısı arttı. Bu nedenle cinsel hastahklar da yaygınlaştı. Ör- neğin, cinsel organ çevresinde sivilce oluşmasıyla ortaya çıkan hastahğa Kadınlar kuyumculuğa elattı İZMİR (AA) - Kuyumculuk da erkek mesleği olmaktan çıkıyor. Ülkemizdedahnda tek vüksekokul olan Dokuz Eylül Universitesi İzmir Meslek Yüksek Okulu'nun taş ve metal işletmeciliği bolümündeki toplam 35 öğrenciden 28'ini bayanlar oluşturuyor. Taş metal işletmeciliği bölüm koordinatörü ve öğretim görevlisı Murat Hatipoğlu. AA muhabirinin sorulannı yanıtlarken. okullanna bayan öğrencılerin her yıl biraz daha fazla ilgi gösterdiğim söyledi. Hatipoğlu şöyle dedi: "Okulumuz, mezunlannın devlete ihüyacı olmadan iş kurabildikleri ender öğretim kurumlanndan biri. Okulumuzdan mezun olanlar, özel girişımleri ile kolayca iş kurup hayata atılabiliyorlar. 10-15 milyon lira sermaye ile kendisine bir iş kurabilen öğrencilerimiz, kısa sürede bu harcamalannı amortiedebiliyorlar. Okulumuzdan mezun bir bayan. kendi evinde kurduğu bir tezgah ile mesleğini icra edebildiği gibi ev ekonomisine de önemli katkı sağlayabilir." Sekiz yaşındaki fahişeler RİODEJANEİRO(AA)- Yoksulluğun giderek arttığı Brezilya'da, çocuk yaştaki fahişelerin sayısının 500 bini gectiğj bildirildi. Kongre tarafından yapılan bir araştırmaya göre, bu rakamın Latin Amerika'daki diğer ülkelerde bulunan çocuk fahişe sayısının toplamından fazla olduğu, fuhuşun kıyı kentlerinde yaygınlaştığı belirtildi. Durumun en vahim olduğu Amazon nehrinin okyanusa döküldüğü Para eyaletinde, çocuk fahişelerin çoğunluğunun yaşının 8'e kadar indığı kaydedildi. Raporu hazırlayan parlamenterlerden Marilu Guimares. yoksuHuğun ve açhğın fuhuşun yaygınlaşmasına sebep olduğunu belirterek, en alt katmandaki insanlann yaşam düzeyinjn yükselülememesi halinde, yakın gelecekte fuhuşun batağına düşen çocuklann sayısının milyonlan bulacağını sövledi. Bu ıssız sahilkrde bir zamanlar Amerikan yerlileri yaşıyordu. Sahilkrin merkezlere uzaklığı, güneyde ve orta kesimlerde Kmlderili yaşamını değiştiren tspanyol misyonerlerin bu bölgeden uzak kalmasını sağlamıştı. Dağlar arasında yaşayan ilk Kuzeş Kalifornh alüar ayn bir kültür geliştirdi. Bugün kuzeyde Kızılderililere aynlan en geniş arazilerden biri bulu- nuyor.HoopaVadisi'ndehâlâl200kabüeüyesiyaşıyor.(FÖtoğraf:MALİSSAFAkLOW) Kaynakların düşüncesizce tüketilmesi Kuzey ve Güney Kaliforniya'nın birbirine düşmesine neden oluyor Çevreyitüketenlerle koruyanlann savaşı NATIONAİ GEOGRAPHIC DAVtD YEADON Doğal kaynaklan kendi eliyle, aamasızca yok eden insanoğlu, her şey olup bittikten sonra dedektifliğe soyunup suçluyu aramaya başlıyor. Kaynaklann düşüncesizce tüketil- mesi şimdi de Kuzey ve Güney Kali- fomiya'nın birbirine düşmesine ne- den oluyor. Kuzey Kaliforniya. sunduğu eşsiz manzaralarla. halkına miras kalan bir öncülük geleneğivle, ayn bir dünya gjbidir. Inatçı bir bağımsızlık ateşiyle topluluk ruhunu bir arada taşıyan Kuzey Kalifornıyahlar. top- rakİanna derin bir sevgiyle bağlıdır. Ormanlann kucakladığı Sacra- mento vadisinde büyük kentler de- ğil. küçük yerleşim birimlen hüküm sürer. Balıkçılar, madenciler, oduncular, sığır yetiştiricileri, Kızıl- derili gruplan, alternatif bir yaşam larzının sembolleridir. Kaliforniyalılann çoğu, Güney Kaliforniya'nın kaynaklara duydu- ğu gereksinimin, kuzeyin çıkarlannı baltaladığına inanıyor. Gerçekten de, dağlan kaplayan geniş ormanlık alanlann yerleşim alanlanna çevrilmesi, bölgeye özgü türlerin soyunu, özellikle de nehir yaşamını tehlikeye aüyor. Tom Knudson, Pulitzer Ödülü kazanan "The Sierra in Peril- Sierra Tehlikede" başlıklı dizi yaasında Kuzey Kaliforniya'nın doğusunda çevre için alarm çanlannın çalmaya başladığmı vurguluyor. Bir zaman- lar som balıklannın oynaştığı Smith Irmağı, kontrolsüz balıkçılık yüzün- den, ırmak kenanna yakın ağaçlann düşüncesizce kesilmesi yüzünden şımdi özel olarak korunmaya ihti- yaç duyuyor. ÇevTecilerin, yasal ön- lemlerle İcorunan ırmak yaşamının daha kötüye gitmeyeceğjne dair tek güvencesi, bölge halkının toprak sevgjsine duyduğu ınanç. K Ka- hforniyalılann kendi elleriyle kur- duklan. doğayla iç ice olan yaşama bağlılıklan su götürmez. Aynlma is- tekleri de, bozulan doğal dengeyi ye- niden kurmaya yönelik bir çaba yalruzca. İşler ne denli kötüye gider- se gitsin. kimse bu topraklan terket- mek niyetinde değil. Kuzey Kaliforniya'nın ilk evsa- hipleri, dağlann doğal sınırlar çizdi- ği bu bölgede ayn bir kültür ya- ratmışlar, yeni bir yaşam kurmuş- lardı. Kuzey Kaliforniyahlar şimdi yaşamlannı sürdürmenin yeni yol- İannı anyorlar. Geliştirdikleri fıkir- lerin tek ortak özelliği şu: Hepsi top- rakla uyum içinde. Paris'tebukeznostalji rüz^rlanesiyorHaber Merkezi - Gecmişini bil- meyen bir halk, ölü bir ağaçtan farksızdır. Paris Belediye Başkanı. Parislilerden iki büyoik savaş arasm- daki Paris'in yeniden diriltihnesi için kendisine yardımcı olmalannı istiyor. Peki bu yeniden diriltme projesi nasıl hayata geçirilecek? Pa- ris Belediyesi işe önce, başkentin 1919-1939 yıllan arasında gecirdiği değişimi yansıtan fotoğraf ve eşya- lan sergilemekle başlıyor. tki savaş arasındaki Paris Hotel de Ville de Paris salonlann- da 9 arahk tarihinde Jacques Chirac tarafından açılacak sergiyi müteaki- ben. başkentin değişik mahallelerin- de çeşitli animasyon gösterileri, iki savaş arasındaki Paris'i anlatan fılmlerin gösterimi. radyo yayınlan ile o dönemin Paris'ini anlatan yanlı nıeünler halka sunulacak. Topla- nan yazılı metinler Paris Tarih Kü- tüphanesi'nde muhafaza edilecek. Paris'te günlük yaşam Elde edilen veriler, o dönem Pa- ris'indeki günlük yaşamı tüm çanlı- Ugıyla gözler önüne seriyor: Örne- ğin, evlerde banyonun olmayışı, bu- laşık makinesinin henüz yeni oluşu gibi konulann yanı sıra, yine o yı- llardaki ücret miktarlan ile tüketim maddelerinin fıyatlannı aynntısıyla anlatıyor. O yıllarda günlük yaşam, şimdi bize ilginç gelen; açıkhava şarkıcı ve müzisyenleri, ayı oynatıcılan, Saint- Denis trafığani düzenleyen trafik po- lisleri, Mouffetard ya da Saint- Medard sokaklanndaki bit pazarla- nndan alışveriş yapan müşteriler, Parislilerin serinlemesi için çığırt- kanhk yapan buz satıcılan, kapı eşiklerinde oturan hizmetçiler ile ge- celeri Paris'e getirdikleri sebzeleri satan kabamallar ile sürüp gidiyor- du. İki savaş arasındaki günlük ya- şamdan söz etmek için günlük yaşa- mın bir parçası haline gelen poîiti- kadan ve politik çatışmalardan da bahsetmek gerekir. 1934 Şubatı'nın gecelerini ve 1936'nın gündüzlerini anımsamak lazım. Yine o dönemde kişi başına 210 frank ödenen ilk üc- retli izin hakkını da hemen eklemek gerekli. Sömürge Sergisi Bunlara ek olarak, tüm bölümleri tamamlanmış olmamasına rağmen 1937 yılında ilk açılışı yapılan "Sö- mürge Sergisi"ne tam 32 milyon zir_ yaretçinin akın etmesi de unutulmaz olaylardan biri. Yine, sosyal hiye- rarşi ıçınde bir sınır teşkil eden şap- ka ve kaskctler o dönemin bir başka özelliğiydi. Bir zamanlann Paris'inde bile\ci kadınlar da vardı. eskiden yılda 2-3 kez rastlardık. şim- di bu sayı haftada 2-3 keze çıktı. Oysa prezervatif etkin bir yöntem- dir. ucuz \e pratiktir. Ancak ilişki öncesinde takılma zorunluluğu ve her zaman yanında bulunmama du- rumu gibi dezavantajlan vardır" di- yor. Erkekler için bir başka korunma yolu ise kanallann bağlanması. Y'anm saatte gerçekleştırilen ve et- kinlıği yüzde yüz olan bu basit yön- tem. çocuk sahibi olan \e başka ço- cuk da istemeyenler ıçın ideal bır yöntem olarak tanımlanıyor. Daha sonra. herhangi bir fıkir değişikliği durumunda kanallar açılabıliyor. ancak bunun başan oranı yüzde 50'lerde. Türkiye'de erkeklerin en çok kul- landığı şöntem ise geri çekme. Tek- sen Çamhbel, bu yöntemi "en az işe yarayan yöntem" olarak niteliyor ve uygulanmaması gerektiğini belir- tiyor. Kadınlann en rağbet ettiği yön- tem ise "takvim yöntemi". Düzenli adeti olan kadınlarda geçerlıliği olan buyöntem için Çamhbel. "Aslı- nda hangi gün yumurtlama olayının gerçekleşeceğini bir Allah bilir. Hele düzensiz adeti olan kadınlarda bu yönıem hiçbir işe yaramaz. Kaç günde bir adet olunduğuna bakıla- rak tehlikesiz günler belirlenir bu yöntemde. Ortadakı gün. yumurtla- ma günüdür. Önceki ve sonrakı 4 gün ise tehlikelidir" diyor. Doğum kontrol hapları Doğum kontrol haplanysa dünyada aspırinden de çok saülan ilaçlar. İlk kez 1950 yılında çıkan doğum kontrol haplanndakı hor- monlann dozu zamanla düşürüldü. Bugünkü haplar. ilk gkan haplann beşte biri oranında hormona sahip. Koruma oranı yüzde yüze yakın olan haplann en büyük dezavantajı. her gün bır hap ıçme zorunluluğu oluşu, bunun da sık sık unutulması. Haplar. yalnızca hamile kalma ris- kıni ortadan kaldırmıyor. aynı za- manda adetlen düzenliyor, kanama miktannı azaltıyor. böylece kadının sosyal açıdan rahatlamasıru sağlı- yor. Aynca rahim ve yumurtalıklarda oluşabilecek hastahklan azaltıyor, kadınlarda kısırlığa yol açan kistler- le göğüsteki kisllerin gelişmesini ön- lüyor. Adet öncesı ağnlarda ve ger- ginliklerde de ıyi bir tedavi aracı ola- rak değerlendinlıyor. Aynca yüzde- ki sıvilcelerde ve tüylenmelerde de doğum kontrol hapıyla tedavi yapı- labiliyor. Bazı yan etkılen de olabili- yor doğum kontrol haplannın. Migreni olanlann ağnlannı arttıra- bıliyor. İlk kullanım günlerinde bu- lantı ve ara kanama yapabiliyor. Bazı kişilerde adet öncesi. iştahı kır- baçlavabiliyor. Çamhbel. haplann kısırlık da yapmadığını. bilakis yu- murtalığı dinlendirdiği için olumlu etkısi bulunduğunu belirtiyor. "An- cak fıap çok ılen damar rahatsızlık- lan olanlara verilmez. Aynca 40 yaşından sonra özellikle sıgara içen- İerde damar sertliğini arttırabilir. Si- gara içmeyenlere ise menopoza ka- dar veriyoruz. " diyor. Spiral 5 yıl korayor Spiral. bakırlı plasüklı "T" şeklin- de bir cisim. Rahırıe yerleştirilen spi- ral. 5 yıllık bir koruma sağlıyor. Hamıleliği önleme oranı yüzde 98. 5'lara kadar çıkıyor. Ancak spiral adet süresini uzatıyor, kanamayı arttınyor. kronik ancak zararlı ol- mayan bir akıntıya yol açıyor. Spi- ral rahmin içindeyken. ipi vajinada kalıyor. Bu ipten bazı mikroplar, kanallara kadar gidebiliyor. İltihap da olursa kısırhğa yol açabiliyor. Kanallann iç > üzeyıni tahrip edebi- liyor. Bu nedenlerle de henüz çocuk sahibi olmayanlara takılmıyor. Kadınlar ıçın bir başka yöntemse "diyafram" kullanımı. Bunlar ilişki öncesı takılıyor ve 3-4 saatlik bir ko- ruma sağlıyor. Ancak kullanımı zor olduğu için pek tercih edilmiyor. Tüplerin bağlanması yöntemi Amerika'da çok yaygın. Ancak biz- de pek rağbet gören bir yöntem de- ğil. Yumurtayı itmekten başka fonksiyonu olmayan tüplerin bağ- lanması yanm saatlik bir operas- yonla gerçekleştirilıyor. Deri altına çubuk Türkiye'de yeni uygulanmaya başlayan bir yöntemse kolun iç ta- rafına. deri altına bir çubuk takıl- ması ve 5 yıllık bir koruma sağlan- ması. Takıhrken ve çıkanlırken küçük de olsa cerrahi bir operasyon gerektıriyor. Yüz kadından otuzun- da düzensiz adete neden olabıliyor. Ancak var olan seçeneklere rağ- men. çoğu zaman son derece ilkel metotlar uygulandığından kürtajın sık sık gündeme gelmesi kaçınılmaz olabiliyor. TeksenÇamlıbel.Türkiye" yı"kür- taj cenneti" olarak tanımlıyor, "30 kez kürtaj olmuş hastalan biü- yorum. Riskleri vardır, tavsiye edil- memesi gereken bir yöntemdir. İler- ki yıllarda şiddetli İcanamalara ne- den olabilir. Rahmin içının yapış- ması. iltihap kapılması da sorunlar yaratır" diyor.