Katalog

8MAYIS1993 CUMARTESİ CUMHURtYET SAYFA KÜLTÜR 11 Haldun Taner yedi yü önce aramızdan ayrıldı, ama 'Taner Tiyatrosu'sürekli perdelerini açıyor Ürettiklerine keyifkatar, keyifalırdı AYŞEGÜLYÜKSEL Haldun Taner uzunca bir yaşamı. yazma uğraşının olanca tadına vara- rak sürdürmûş bir yazanmız. Üretme sûreci doğal ki tüm önemli yazarlar gibi Taneriçın de uzun saatieralan, yı- pratan. acı çektiren, sıkı. disiplinli bir çalışma eylemi gerektirmiştir. Ancak Taner'i bir dolu yazardan başka kılan; onun öykülerini, oyunlannı, yazılannı biçimlendirirken ürettiğine "'keyif katması. ürettiğinden "keyif" al- masıdır. Üretilenin tadını çıkarma olgusu Taner tiyatrosunu biçimlendiren tûm öğelerde görûlür. Bu olgu büyûk oranda Taner'in yazma uğraşında te- mel çıkış noktası olan tersinlemeden (ironi) kaynaklanır. Tersinleme, "ol- Taner, tıyatronun 'oyun 'niteüginin, bu seyirlik sanatın tüm tadını 'oyun'olma, 'yapay' olma özelliğinden aldığının bilincine varmış biryazardır. maa beklenen"le "gerçekte olan" arasındaki uyumsuzluğun ince alayla yoğrulmuş anlatınudır. Tersinleme yaklaşımı böylece "karşıtlann çeh'ş- kisi"ni gösterme hedefine yönelir. Yazma uğraşının tadını tersinleme yo- luyla çıkarma eylemi, özellikle Taner tiyatrosunun düşündürerek eğlendir- me yönündeki başan çizgisini de beb'r- ler. Taner, oyunlannı yazarken her şey- den önce dilimizin içer- dıği çelişkiierin tadını cıkarmışür. Yazdığı oyunun biçimine uy- gun dili seçme ve uygu- lama açısından benzer- siz bir ustadır. Sahne kişilerini yalnızca fizik- sel özellilderi, duygu ve düşünce yapılan, dav- ranış biçimleriyle değjl, aynı zamanda konuş- ma özellikleriyie de kavrayıp oluşturur. Sahnede Osmanhca "terkip"lerle "frenk" özentisi "terim"leri, "kibarîık" taslayan zorlamadeyişlerle"kül- hanbey" ağızlannı, dil- deki "inceiik"le "kaba- sabakğı" birbirine to- kuştururken aldığı tadı hem seyircisiyle pay- laşır hem de seyircisini, insanlann toplumsal tutumu ve dil kullanımı arasındaki ilişkiyi dü- şünmeye yöneltir. Taner'in sahne kişı- leri uzlaşmaz çelişkiie- rin beh'rlediği karşıtlı- klar icinde biçimlenir. "Keşanh Ali Destaro"- nın Ali'sinin oyun başı- ndaki "korkaklığı" oyun sonundaki "yiğit- h'ğine" tat katar. "Ayışığında Şamata'- 'nın ikinci bölümünün "yapay" kişile- ri, kendileri için ilk bölümde çizilen "gerçek" kişiliklerin tam karşıü olma- salar, yapılan toplumsal eleştirinin "keyfine" böylesi bir yoğunlukla van- labilir mi? "Gözlerimi Kapanm Vazi- femi Yapanm"m "uyanık" Efruz'uyla "dürûst" Vicdani'sinin tadını çıkar- Haldun Taner, ürettiklerinin tadmı çıkanrdı.(CENGİZ CIVA) mamızı sağlayan, aralannda yogun bir etkileşim oluşturan uzlaşmaz çeliş- kiler değil midir? Taner yazma uğraşına, oyunlannın olaylar dizisinı biçimlendirirken de başka bir keyif katar. Hiçbir oyunu beklenen sonuna ulaşmaz ya da üç beş ayn "son'"la bağlanabibr, Taner tiyat- rosunda "gerçek" her zaman görelidirçünkü. "Dûş" kimi zaman "gerçek "ten daha so- muttur. Kimi gerçekler ise "Lütfen Dokun- mayın"da olduğu gibi, kişiye göre değjşir. Ta- ner'in, seyircisinin olaylar ve ilişkiler bağ- lamındaki beklenüleri- ni önce oluşturup son- ra yıkarken aldığı ve yazdığma katüğı tat, seyircinin "yazann oyununa gelmekten" gocunmaksızm, kendi- sine yöneltilen "alay"a katılmasını sağlar. Taner özellikle gös- termeci biçimde oluş- turduğu oyunlannda "zaman" ve "uzam" kullanımında getirdiği yaklaşımlarla tiyatro- suna tarüşılmaz tatlar katauştır. "Sersem Ko- canın Kumaz Kansı", tadını aynı kişilerin aynı oyunu, üç ayn za- man dilimi icinde, bir- birine karşıt biçimde sergileyişlerinden alır. "Gözlerimi Kapanm Vazifemi Yapanm"da boş sahnede hızla yer değiştiren "zaman" ve "uzam"ın belirleyicisi sokak "tabelalan" kendi başlanna birer güldürü öğesi olup çıkarlar. "Ayışığında Şamata"- run her iki bölûmünde de sahne olaymın tadı çeşitli uzamlarda yer alan söyleşimlerin eşzamanlı bir düzlernde sunulması, böylece karşıtlann birbi- riyle çahştınlmasıyla verilir. "Sersem Kocanın Kurnaz Kansı" ve "Zilü Za- rife"de, oyuncuyla oyun kişisi, oyunu sahnede canlandırma süreciyle "oyu- nun öyküsünün gelişimi" aynı düz- lemde dile getirilir. "Zilli Zarife"de oyunun bir yandan yazılırken bir yan- oyunlanndan aldığımızçok özel tat, yazann tiyatronun "oyunsu" niteliğini değerlendirmekteki ustalığından kaynaklanır. dan da oynanıyor olmasıyla Taner, yazma uğraşının belki de en "keyifli" anlannı yaşamış, bu "keyfi" seyircisi- ne de aktarmıştır. Haldun Taner; tiyatronun "oyun" nitelığinin. bu seyirlik sanatın tüm tadını, "oyun" olma, "yapay" olma özelliğinden aldığmın bilincine varmış ender yazarlanmızdandır. Bu bilinç onun tiyatronun "oyun" olma özelliği- nin getirdiği tüm olanaklan kullan- masmı sağlamıştır. Taner tiyatrosun- da aldığımız çok özel tat, yazann tiyat- ronun "oyunsu" niteliğini değerlen- dirmekteki büyûk ustalığından kay- naklanmaktadır. Haldun Taner aramızdan aynlalı tam yedi yıl oldu. O günden bugüne oyunlan, tiyatro dönemleri boyunca büyük-küçük kentlerimizde sürekli olarak sahnelendi. Tiyatrocularunız "meşale"yi hiç söndürmemecesine el- den ele taşırken seyirci de "Taner ti- yatrosu" iilemenin keyfini yaşamayı sürdürüyor. Librairie de Pera'nın XII. Antika Kitap Müzayedesi yann Pera Palas'ta yapılacak Kitap kurüan için heyecanlı bir pazarKültür Servisi - Orient Express zinciri- nin bir halkası olarak yapılan Pera Pa- las'ın görkemlı salonlan yann saat 12. OO'de XII. Antika Kitap Müzayedesi'ne tanık olacak. Bu kez Pera Palas'ta Librairie de Pe- ra'nın dûzenlediği antika kitap müzaye- desinde Sahaflar Çarşısı'nın deneyimb mezat ustası tbrahim Manav'ın kendine özgü ûslUbuyla 150 değerli kitap, harita, gravür, fotoğraf ve yazmalann saüşıyla renklenerek gecmişe duyulan özlemi yaşayacak. Antika Kitap Müzayedesı'- nde ilk olarak Abraham Galante'in 'Sep- tieme Reeueil de Documents concernant les Juifs de Turquie et Ehvers sujets Juif A ntika Kitap müzayesinde değerli, nadir kitaplann yanı sıra çok sayıda kartpostal, gravür ve fotoğraf da yeralıyor. ile Abraham EbnaleJı'in "Les Grandes Figures du Judaismes le Professeur Ab- raham Galante sa Vie et ses" adlı ya- pıtlan 200 bin bra muhammen bedelle satışaçıkacak. Istanbul tarihçisi olarak bilinen Reşat Ekrem Koçtı'nun (1905-1975) daha önce bır gazetede yayımlanmış "Topkapı Sa- rayı'nda Yûz Gün' eserinden yola çıka- rak genişletip kitap haline getirdiği Top- kapı Sarayı yapıtı 90 bin liradan satışa sunulacak. Müzayedenm en gözde ve tabii en pa- hah parçalan ise iki adet yazma Kuran: Eğrikapıh Rasim'in tilmizlerinden Hafız Mehmed tarafmdan 1743 yıbnda ısünsah edilmiş aharlı ince kağıt üzerine hareketli nesih hat ile yazılmış mukavva ûzerine koyu vişne renkte deri kapb cildiyle satı- şa sunulacak bu değerli eserin muham- men bedelli 32 milyon lıra. 1543 tanhlı Sancak Kuran'ı ise 900 ayar el işi gümûş kutusu ile birliktc 21.5 milyon lira açılış bedeli ile alıalara sunulacak. Çiniler başta olmak üzere, 15. yüzyıl John F.Lewis'in tstanbul gravürü ve AIewis Piron'un manzum öykfilerinden Becat'mn resmi Türk mimarisinde kullanılan dekoratif Nazmı Hîkmet'in sekiz ciltlik 'Bütûn unsurlann renkb' taşbaskısı levhalarla Eserleri' 950 bin, Istanbul Üniversitesi süslendiğı Leon Parvülee'in "Architectu- eski rektörlerinden ve Hukuk Fakültesi re et Decoraü'on Turques au XV e. siecle profesörlerinden Cetnil Bilsel'in "İstan- Avec une preface de E. Viollet-Le-Duc adb çok nadir bulunan yapıtı 18.5 milyon bra muham- men bedelle yeni abcısını beklerken, ftalyan eko- lünden oryantalist res- sam Jean (Gioraari) . . En ılgınç parçalanndan bin de Ahmet Hafît Kitabevi'nin hatıra defterleri. JL VJL üzayedenin en gözde ve pahalıpârçaları iki adet yazma Kuran. Brindesf nın 'Elbicei Ati- ka Musee des Anciens Costumes de Constanti- nople* adlı 22 renkb' taş- baskıdan oluşan eseri 18 milyon liraya satışa cı- kacak. Bu albüm, taşbaskısı lekniği ile nadir yapıtlar arasmda yer abyor. Ekber Babayef tarafından hazırlanan ve basımı Sofya'da gerçekleştirilen bul Üniversitesi Tanhi1 150 bin. Mehmed Said'in "Gülşen-i Maarir'i 1.250 bin, okçuluk ve okçular hakkında vazılmış nadir kitaplar arasında bulunan Musta- fa Kani'nin "TeDıis-i resail ür-Rümad"ı 750 bin lira muhammen bedelle satışa sunulacak diğer kitaplar arasında yer ab- yor. Müzayedenin en ilginç parçalan- ndan bin de 3.5 milyon lira ile satışa çıkacak Ah- met Habt Kitabevi'nin hatıra defterleri. Ünlü kitapçı Ahmet Halit Ya- şan^lu'nun oğlu Yıkhz Yaşaroğhı'na ithaf edile- rek 1946'dan 19801i yı- Uara kadar Ahmet Halıd Kitabevi'ne gelen ünlü- lerin elyaalannı ve küçük notiannı içeren defterde Yaşar NaK Nayır, Turan \nz Beler, Reşat N'uri Gûnfekin, Borhaneddin Tepsi, Nurallah Ataç, Behcet Kemal Çağlar, Neyzen Tevfik, Halil Lütfı Dördtmcö başta olmak üzere bırçok ünlü kişiye rastlanıyor. Müzayedede üç kitaplık Nasreddin Hoca hikayeleri, 4 adet Os- manb altleri, MHhat Paşa'nın özel kü- tüphanesinden imzalı 6, Mithat Paşa ile ilgüi iki ferman, 5 kitaptan oluşan oriji- nal suluboya tablolarla resimlenmiş Nilsson yayını Fransız klasikleri satışa sunulacak. Türkiye'nin ilk ve ünlü fotoğraf atöl- yelennden Sebab re Joaillier'in aralan- nda Dikilıtaş ve Sultanahmet Meydanı, Üsküdar, Habç ve Galata'nın pano- romasını da içeren orijinal cildi icinde on adetlik koleksiyonu ile Ingjliz gravürcü- sü ve fotoğrafçısı James Robertson'un üç adet fotoğrafı bulunuyor. Aynca C^tol- pe'nin çoğu İstanbul'a ait olmak üzere çeşitli dönemlerde yapıbnış 13 değerli harita da satışa sunulacak. LTvi Kaznn'- ınrenkli taşbasb 'Meşhur Tıp Üstadla- nmız' adb karikatürii ilginç yapıtlar arasında yer ahyor. Desenlerini Abidin Dino'nun çizdiği 'Dayanışma Anıtı' dün Maçka'da törenle açıldı YalnızlaşaninsanlığınkurtuluşuKültür Servisi - Desenlerini Abidin Dino'- nun çizdiği ve Şişli Belediyesi'nin katkı- lanyla gerçekleştirilen, "Dayanışma Anı- tı". Büyükşehir Belediye Başkanı Nurettin Sözen, Şişlı Belediye Başkanı Fatma Girik ve Abidin Dino tarafından törenle açıldı. Mimar Metin Deniz tarafından projelendırdiği, heykeltraş Yunus Tonkuş'- un bronz dökümünü yaptığı ve Yaşar Kemal'in girişimleriyle Maçka Teknik Üniversitesi nin önüne dikilen anıtın açıhş törenine, aralannda çok sayıda sanatçı ve öğrencinin bulunduğu kalabalık bir izleyici kitlesi katıldı. Nişantaşı Kız Lisesi korosunun sö>- lediğı ve Şişli Belediye Başkanı Fatma Girik'in eşlik ettiği şarkılarla ncşelı bir biçimde başlayan törene, Fatma Gink ve Abidin Dino'nun konuşmalanyla devam edildi. Girik, dayanışmanın cn güzcl örneğinın bu anıt olduğunu bclırterek. anlamlı eserin Şişli'de yer almasına Yaşiir Kemal'ın önayak olduğunu NÖylcdi. Abidin Dıno da, bu escrlc kendi çocuğunu gördügünü beürterck. anıtın Ktanbul'da Abidin Dino başlayan 10 heykellik dizinin ilki olduğunu söylcdı. Isunbula kalıcı btr sanat cscn ka/ündı- rmanır. büvük bır rııutluluk rlduğuna değınen Prof.Nurettin Sözen, bu tür eserlerin üç medeniyetin kesiştiği yer olan kente çok yakıştığım ifade etti. Istanbul'da çeşitli zaferlerin anısına dikilmiş "anıt direkler" bulunduğunu söyleyen Sözen, "Bu sütunlar. üzerlerindeki gizemu' yazı ve semboller ile gecmişin seslenişi gıbidirler"- dedi. Sözen. Abidin Dino gibi, Türk kültürünün Batı'daki en başanlı temsilcile- rinden birinin. kendi ülkesine yüzyıllar sonraya kalacak böyle bir sütun hediye etmesinin de çok anlamlı olduğunu vurguladı. Sözen. "Dino gibi çağın geli- şimlenne karşı duyarlı bir sanatcının, bu temaya dikkat çekmesi herhalde nedensiz değil. Dayanışma, çağımızda giderek yalnızlaşan, yabancılaşan insanlığın kurtuluşu olabilecek bir kavramdır"dedi. Konuşmalardan sonra üç yolun kesiştiği üçgcn şcklindeki bir alanda bulunan "Duyanışma Anıtı", ilginç bir yöntemle açıldı. Anıtın kurdelelerini Sözen ile Dino kcscrken, luenndc bulunan örtüyü de bir vincin kcpçcsinc binerek, yukan çıkan Fatma Gırık açıı. 'Da) anışma Anıtı', Maçka İTÜ binasının önÖMİe yer alıyor. Taner'i Anma Toplantısı •Kültür Senisi-Tiyatro ve oyun yazan Haldun Taner'i anma toplantısı bugün saat 15.00'te Kadıköy Kültür ve Sanat Merkea'nde yapılacak. Ayşin Candan, Seiçuk Erez, DoğanHıztan'ın konuşmacı olarak kaulacağı toplanüda Mimar Sınan Üniversitesi Devlet Konservatuvan öğrencileri Taner'in oyunlanndan derienmiş bir okuma tiyatrosu sunacaklar. 'Gençlik Günleri' • Kültür Servisi- Istanbul Belediyesı Şehir Tiyatrolan Kültür Etkinlikleri Birimı'nin dûzenlediği "9. Gençbk Günlen" bugün başhyor. Şehir tiyatrolan Harbiye Muhsin Ertuğnıl ve Kadıköy Haldun Taner sahnelennde yer alacak etkinlikler vıdeo-sinema, söv'eşi, panel, konser, bale-dans, sergi ve tiyatro başhkla ünda toplandı. Etkinlikler hergün saat 12.00'de C^p Tiyatrosu'nda film gösterisi ile başlayacak. Saat 15.00 ve 18.00'de fuaye etkinlikleri icinde söyleşi panel ve konserler yer alacak. Saat 17.00'deCepTryatrosu'nda, 18.00'de Kadıköy Haldun Taner Sahnesi'nde, 19.00'da ise Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi'nde üniversitelerin ve amatör tiyatro gruplannın oyun ve gösterileri sahnelenecek. Bu yılki film gösterilerinde " 1992 yılında yitirdiğimiz Dünya Sineması sanatçılan", "sinemaya uyarlanan Tiyatro Eserleri" ve " 1992-1993 yıb Türk sinemasından Örnekler" başbklan altında toplanıyor. Söyleşi-panel bölümü günceli yakalayan konuşmacıîan gençlerle bır araya getırip soru-\anıtlı; tartışmah ve katıbmcı birortamı hedefliyor. Panellerden baa konu başlıklan şöyle sıralanabilir:'yabancılaşma ve sanat", "İstanbul'da metrekaraye İcaç kişi", "Erotizm-porno-kırmızı nokta", "Genel Anlamıyla Terör'. "2000'li yılrda laiklik". Gençlik günlerinde bugün cep tiyatrosu'nda "yaşlı Bir genç kız" adb oyun sahnelenecek. Muhsin Ertuğrul sahnesi'nde Ruhi Su Dostlar korosu konser verecek. Kadıköy Haldun Taner Sahnesi'nde ise Adalet Ağaoğlunun "Evcilik Oyunu" adlı oyunu sahnelenecek. Sabahattin Ali Günleri . • Kültür Servisi - "111. Sabahattin Ali Kültür Günleri" 19-20 haziran tanhleri arasında Kırklareli'nde gerçekJeştirilecek. Sabahattin Ab Kültür Günlen Komıtesi tarafından "Sabahattin Ali dostlan"na >apılan bir çağnda. bu yıldan başlayarak, Sabahattin Ali'nin edebiyatcı yönünün araştınlacağı ve ortak, kapsamlı bir çalışma sonucunda bır kitap oluşturulacağı belirtildi. Sözü geçen ortak kıtabın oluşumu için tüm şair, yazar ve sanatçılann, Sabahattin Ali ile ilgjlı görüş. deneme, eleştiri, inceleme vedüsüncelerini. 15 haziranadek "P.K.3 Kırklareb" adresine ulaşurmalan isteniyor. 'Dünyan^n en iyi opera şarkıası' • LONDRA(AA)-Galler'in başkenti Cardıffte 13-18 haziran tanhleri arasında yapılacak 'dünyanm en iyi opera şarkıcısı' yanşmasında Türkiye'yı soprano Yelda Kodallı temsil edecek. Malı desteğmı Ingıliz Petrollen'nın (BP) üstlendiği ve dünya genehnde en saygın olarak kabul edilen yanşmaya. 25 ülke kaülacak ve 5 ay n günde yapılacak ön elemelerde yanşmacılar kendi seçtikleri repertuarlannı icra edecekler. Yanşmaalara. İngiliz yayın kurumu BBC'nin Galler Senfoni Orkestrası ile Galler Ulusal Opera Orkestrası'nın eşlik edeceğı açıklamrken. ön elemelerin ve finalin BBC Televizyonu'nca da naklen yayımlanacağı belirtildi. Rüşdi'ye edebiyat ödülü •CENEV'RE(A.4)- "Şeytan Ayetlen" kitabından ötürü hakkında İran tarafından ölüm felvası çıkanlan Hint asıllı Ingüiz yazar Sahnan Rüşdi'ye İsviçre'de Colette Eebiyat ödülü verildi. Colette ödulüne hak kazanan Rüşdi. 35 bin İsviçre frangı değenndekı ödülün verilmesi amaayla düzenlenen törene katılmadı. 1954 yibnda ölen Fransız yazar Colette"nin adına dağıtılan ödülün Rüşdi'ye verilmesinin hoşgörüsüzlüğe kanşı bir uyan niteliğinde olduğu kaydedildi. Jüride yer alan Fransız filozof ve yazan BernardHenn Levy,ödülünRüşdiyeulaşünlacağını söyledi. Kristof Kolomb Baskı Sergisi • Kfiltür Servisi - "Kriştof Kolomb 1492-1992 Ulüsla.-arası Ex Libris Özgün Baskı" sergisi Basm Müzesi'nde açıldı. Sergi, Ex Libris Akademısı, Kristof Kolomb Vakfı, Ligura Bölgesi A Compagna Derneğı ve Genova belediyeşince düzenlenen Uluslararası Ex Libris Kristof Kolomb Özgün Baskı yanşmasında sergilenmeye değer bulunan eserlerden oluşuyor. Avrupa, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika ile Asya'dan tam 23 ülke sanatcısının katıldığı yanşmada Türkiye'den katılan Berran Kancal ve Y. Faruk Ünver, Ex Libris Sertifası alarak kataloğa girmeye hak kazandılar. Istanbul'dan sonra sırası ile Barcelona. New-York, Avusturya, Belçika, Danimarka, Polonya, Almanya ve ltalya'da açılacak olan sergi 15 mayıs tarihine kadar gezilebilir. CRR'de ŞanResitali • Kültür Serrisi- Ünlü Bulgar soprano Alexandrina Pendatchanska bugün saat 19.00'da Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nda Antonıa Boneva'nın piyanosu eşliğınde bir şan resitali verecek. Sanatçı Mozart, Rahmanınof ve Ravel'dcn yapıtlar selendirecek. Müzisyen birailenin çocuğu olan Pendatchanska !970yılında sofya'da doğdu. • Genç yaşta bırçok ünlü operadan teklıt alan sanatçı. BorisChristophe, Atexandrina Miltsche\a. Gena Dimıtrov; 1 ve Tomava Sinto»'dan sonra bulgar ckolünün dünya ;>anatına ka/.!iı<jnd;ğı en ünlü sanatçılardun bıridır