Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10 NİSAN1993 CUMARTESİ 12 DİZİYAZI Milliyetçilik ve eski sosyalist ülkeler EMİN GÜRSES (Boğaziçi Üniversitesi) -7- Çek politikacılarekonomik, SIovaklarsiyasihesap \aptı 1 989'dan iîibaren başlayan kapitalizme dönüşilebirlikte Çekoslovakya'nın iki ayn cumhuriyet olarak yeniden örgütlenip örgütlenemeyeceği gündeme getirilmiştirpolitjkacılarca. 1992 Haziran seçimlerinden Demokratik Slovakya Hareketi'nin(HZDS) başanyla çıkması aynhğı hızlandırmışür. Slovak Milliyetçi ParusTde(SNS) HZDS ile yakın ilişki içinde. A. Dubçek'in partısi Slovak Sosyal Demokrat Partia(SDSS) ve Demokratik Sol Parti ile(SDL-Eski Komünist Parti. Ulusal Mecliste ikinci büyük parti ve solun en büyûk sesi.) sosyal konularda birlikte hareket ediyorlar. Sol partiler aynhğın şovenizm, ulusal düşmanlıklar yaratmariskitaşıdığını ve karşı ^okaktaki stradan insanlargenelHkle aynlmaya karşılar. Fakat 'Slovaklann komünist kafah olduklanm ve buyüzden Çeklertarafindan kendUerinin sömürüldüklerini' iddiaettiklerinisöylüyorlar. Prag'daki Charles Üniversitesi'nde konuştuğumuz öğrencüerşöyle ifade ediyorlargelişmeleri; Baskan olmak isteyen, kuvveti elinegeçirmek isteyen politikacılar aynhğı köriîkledüer. 1989'da Doğu Bloku'nu saran özgürteştne hareketi Çekoslovakya'da sessiz se&asu yaşandı. Daha sonra Çekler ve Slovaklar aynJdı. Şimdi ekonomik vesiyasi sonmlar gündemde. çıkılmaa gerektiğini ifade etmişler. Çek Vaclav Klaus'un Demokratik Partisi(ODS) ve Viladimir Meciar'ın Demokratik Slovakya Hareketi(HZDS) iki ayn devlet yaratma konusunda karara varmışlar. Çekoslovak Sosyal Demokrat Partisi(CSSD) meclis üyesi Milos Zeman 9 Ekim 1992'de bir meclıs konuşmasında Hitler'in 1937'de "Çekoslovakya denen kör şey mümkün olan en kısa zamanda yıkılmalıdır" dediğıni hatırlatmış ve bu tuzağa düşülmemesini ifade etmiş, fakat ciddiye alanlar aanlıkta. Bir sosval demokrat olarak bilinen eski Cumhurbaşkanı Vaclav Havel bilc artık aynbğın kaçınılmaz olduğunu vurguluyordu. Slovaklareski bir komünist olan ve ulusçuluğu kendi seçilme şansını artırmak için kullanan V. Medar'i seçtiler. Slovaklann ulus-devlet kurma arzulan körüklendi bu çıkış ile. Meciar'ın partisi pazar ekonomisine yavaş geçişi öngörürken Çek KJaus hızla serbest ekonomiye geçmekten yana. Asıl anlaşmazlıİc federal mal, servet ve askeri varhğın nasıl paylaşılacağı konusunda yoğunlaşıyor. KJaus, Slovaklara pek bir şey bırakmak yanhsı değil. önemli sanayi yaünmJan Çek Cumhuriyeti'nde(Bohemya'da) yoğunlaşmış. Slovakya'da ise daha çok silah ve tekstil fabrikalan var. Klaus'un amacı Slovakya'dan bir an önce kurtulup Batıya yönelmek; pazar ekonomisini hemen uygulamaya koymak ve kesin gözüyle baktığı AT üyeliğinj sağlama almak (Londra Üniversitesi'nden Prof. David Begg'ın yaptığı bir araşürmaya göre ilk yeni aday, nüfusulO milyon civannda olan Çek Cumhuriyeti olacak.) ve bu arada Slovakya'nın( 5 milyon civannda nûfusu var) kendi içindeki azınlıklar nedeniyle Balkanlaşabileceği düşüncesiyle olası çatışmalardan Bohemya'yı uzak tutmak. Klaus ve Metiar28Ekim 1992'de ATdönem başkanı Başbakan Major ile Londra'da görüşmüşler. Karariseiki cumhuriyeün tek bir ticaret bölgesi olarak görülmeye devam edileceğı şeklinde idi. Yani aynlma AT açısından ekonomik olarak bir sorun yaratmayacaktı. Fakat komisyon başkanı J. Delors siyasi yönünün aynlıktan sonra elealınacağını belirtmiş. Slovaklar ile Macaristan arasındaki baraj sorununun bir sürtüşmeye yol açmasından korkuluyor. Aynca Güney Slovakya'da Macaristan sınınna yakın bölgede 600 bin Macar yaşıyor. Bu da birgergınlik unsuru oluşturuyor. çünkü Macaristan daha şimdiden bu topluluğun haklanrun anayasada belirtilmesini istiyor. Romani Demokratik Birliği'nin açıkiamasına göre ise Slovakya da yaşayan onbinlerce Romani'nin(Çingene) Çek Cumhuriyeü'nin ekonomik olanaklannı yitirmemek için bu cumhuriyete göç edeceklerdir. Bu da Prag'ı rahatsız ediyor. Aynca yeni Çek Cumhuriyeti'ni yeni bir sorun bekliyor; Ülkenin doğuaunda yaşayan Moravyalılann aynhkçı istekleri. Moravya Ulusal Partisi başkanı Ivan DnmaJ yeni kurulan Çek Cumhuriyetinde ikinci sıruf bir konumda olmak ıstemediklerini, Çeklerleeşitlik haklannın anayasaya konmasını istediklerini ifade ediyor. Moravyalılann yoğun olarak yaşadıklan şehir Brno. Moravya ve Silesiada Demokratik birToplum ıçın Otonomi Hareketi(HSD-SMS) Haziran 1992 seçımlerinde Moravya da % 12 oy almış. Bu harekeün lideri Jan Krycer Çek-Moravya Cumhuriyeti kurulması isteğjnde israr etmek gereksizdirgörûşûnde. Çek başbakanı Vaclav Klaus üniter devletten taviz verme taraftan değil. Yalnızca yöresel örgûtler kurulacak ve bunlar Prag'a bağlı olacak. Bu durum şikayetleri azaltacak görüşünde Klaus. Vaclav Havel ise Moravia ve Şilesya'nın Çek Cumhuriyeti içinde özel bir statüye sahip olmalan gerektiği düşüncesinde. U luscu hareket Slovakya'da başladı. Çeklerin aynmcılık yapüğını iddia ettiler. Şimdı iseçoğunluk yeni bir birliğin yaratılması taraftan, çünkü aynlıktan ekonomik olarak zararlı çıkacaklannın farkına vardılar. Slovak maliye bakanı J. Toth da bunu açıklamış bulunuyor. Fakat şimdi de Çeklerin çıkarlanna uygun düşmüyor birlik isteği. Sokaktaki sıradan insanlar genellikle aynlmaya karşılar. Fakat "Slovaklann komünist kafah olduklanm ve bu yüzden Çekler tarafindan kendilerinin sömürüldüklerini" iddia ettiklerini söylüyorlar. Prag'daki Charles Üniversitesi'nde konuştuğumuz öğrenciler şöyle ifade ediyorlar gelişmeleri; "Başkan olmak isteyen, kuvveti eline geçirmek isteyen politikacılar aynhğı körüklediler". Prag'da kendisine danıştığunız sosyolog Dr.Zdenek Knopasek, Çekoslovakya'da ulusal çoğunluk olmadığıru, bölgenin yüzyılfardır değişik dillerin ve kültürlerin etkisinde kalmış olduğunu, en uygun olanın bir Çekoslovak ulusundan söz etmek olduğunu belırtiyor. Çek ve Slovaklar konuştuklan dıllen rahatlıkla anlıyorlar. Knopasek'e göre milhyetçi kavgalann azalması için eğitim değil modernleşme önemlidir. "Eğitim düzeyı tek geçerli ölçü olsaydı iyi eğıtimlı Almanlar daha az egitimli Çeklerden daha az saldırgan olurlardı" diyor ve siyasi kültürün önemini vurguluyor. Günlük Yaşam Çekoslavakya'nın başkenti Prag'ı askeri olarak ele gecirdikten sonra tekrar kaybeden Almanlar bu defa ekonomik olarak ele geçirmek uzereler. Volksvvagen daha şimdiden Skoda'ya el atmış ve 1996'ya kadar 9 milyar mark yatınm yaparak bu kuruluşu modernleştireceğini açıklamış. 173 bin nüfuslu Pilsen sanayi şehrinde kurulan Skoda'da 28 bin kişi cahşıyor. Özelleştirme sonucu çalışanlann yansı işini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. Pazar ekonomisine geciş en çok kadm çahşanlan eıkiiemiş. Eskiden hamile kadınlaröayizinhakkı kuilanırlardı. Bugün ise Prag'ı ele geçiren yabana şırketler erkek çalışürmayı tercih ediyorlar ve bu nedenle kadınlar arasında işşizlik artıyor. Eski rejimin göreve geürdiği fabnka yöneticileri ise işten cıkarma konusunda hıç de batıdaki yoneticilerden az acımasız değiller. Satışlanmız düşerse işçiler kendilerine yeni iş bulsunlardemekle işin içinden kolayca sıynhyorlar. Sankı saüştan işçiler sorumlu. Bu arada Prag'daki Çek ve Moravya komünist Partismı ziyaret ediyoruz. Parti sekreteri Viratislav Novak ile sosyalist ülkelerde yanlış gidenin ne olduğu üzerine tartışıyoruz. Novak, parti elitınin 1989 Kasım'ına kadar kapalı biryönetim uyguladığmı ifade ederek şöylediyor; "Partide monopol kurdular. İyi organize olmuşlardı. 1960 Anayasasına göre parti karar organıdır. 1968 ile birlikte toplumsal tartışmalar bitti. 21 yıl süren bu dönem içerisinde ekonomi düzeldi ve halk iyi yaşamaya başladı. Bu durum parti içindeki muhalefeti susturdu." "Siyasi çoğulculuğa saygı gösterilmelidir" diyor Novak. "Halkın desteği olmadan biryere vanlmaz. Birlikte karar verme mekanizması kurulmahdır. Leninist parti örgütlenmesi çökmüştür. Lenin ve Marks'ın rollerini tarihi olarak ele ataıak laam." Ve şöyle devam ediyor; "Programımız sosyalist bır toplum kurmakür. Fransız ve İspanyol Komünist partileriyle ortak programımız var. Yeni parti kongresindeprogram gözden geçirilecek. Üyelerin pasifliğini kırmahyız." SÜRECEK Sen çağnnızın Spartaküs'üydün O N B I N L E R J J J m m J J İÇİN YAZDI Demokrasimizin ve laikliğin yılmaz savunucusu degerli insana ebediyyen sevgi ve saygılanmla ArifKeskin. Sevgili Uğur Mumcu, Budünyadöndükçe demokratik, Atatürkçü düşünceye bağlı bizgençler olarak senin fikirlerin ilkelerini yaşatacağız. Biz Türk Gencleri Yücel Özebe Ağabey; Hiç üzülme her şey dilediğin gibi olacak. Sefa YapKi Günümüzün Spartaküsü, (özgürlük savaşcısı) hep kendinden veren, örnek insan sonsuza kadar yaşayacaksın. Kardeşimcandostum Uğur Mumcu sen benim için hiç ölmedin. Kalbimizdesın Kemal Tokgünaydın Çok üzgünüm. SaniveGâl -, Canım Uğur'a Sen ölmedin yaşıyorsun ve bızim senın gıbi insanlara ihtiyaamız vardemokrasi adına. İlk duyduğumda inanamadım. Keşkededım keşke yalnız yaralı olsa diye ışte devlenn aşkı. Sevgilerimle. Belgin Özkan Sevgili Mumcu Laiklik ve demokrasinın Çok Sevgili Uğur Amca Seninle o uğursuz 24 Ocak 1993 pazar günü öğle vakti, annemin çığlığı ile tamştım. Eyvah... Uğur Mumcu'yu vurmuşlar. Ve anneciğimin durmak bümeyen gözyaşlan... Ölümü, annemi, en az babamın ölümü kadar üzen, kimdi bu Uğur Mumcu? Sen kimdin? Annemden bana seni anlatmasını istedim. Günlerce dinledikçe, izledikçe. okudukça Atatürk'ümle özdeşleştin. Seni tanıdım, seni öğrendim, seni çok sevdim. Seni tanıtacağım, seni öğreteceğim, seni yaşatacağım. Dünya varolduk-ça, Ata emaneti laik Cumhuriyet'i, dede emaneti gazetemizi yaşatacağız. Söz veriyoruz. Rahat uyu... MEHMET ALİDİLSİZOĞLU tahakaga tlkokulu 5-B Sınıfı adına Beykoa- tstanbul savunuculuğu için büyük bir kitleyi uyandırdın. Ne vaakkı hala bu ülkededemokrasinin karşılığı kurşunlar. Dr. NükhetTüzüner Sevgili Uğur Mumcu Sana kara eller kıydı ama sen ölmedin. Milyonlarca mum olarak yeniden doğdun. HalilBozaip Sevgili Uğur Türk halkı kendisini onurlu ve saygın kılıcı çabalanna artık doğrulann üzenne giderek cevap vermelıdir. Geleceğıni avdınhk kılmalıdır. Yaşa.yaşa. Metin Sözban Sevgili Sayın Uğur Mumcu Sizi yüreğimize gömmek istedik dargeldi sizi atamızgibi millctin sinesineemanetettik orada hepimiz nöbet tutacağız bizden sonra da evlatlar doğurduk Özge. Özgür sonra da onlannevlatlan sizin fıkırlerinızi savunacak rahat uyuyunuz. 27 Mayıs ilk aşkımızdı. Bahri\e-Ayhan Toraman Özge-Ozgûr Toraman Bu günlerde bir sızi düşünüyoruz o kadar, Bır sizı sevdik sevdiğimiz kadar. Öylesinedoluyuz öylesine sizinle anlatamam... Çok sevgili Mumcu; Seni küçük bir mum sanarak öldürmek suretiyle söndüreceklerini sananlar aldandılar. Çünkü sen bir kuçük mum değildin. kocaman birmeşaleidin. Şimdi alevin daha yükseklere çıkıyor ve yolumuzu daha çok aydınlatıyor. Sen hiçbirzaman sönmeyecek bir meşale olarak kalacaİcsın. Aziz hauran önünde tazimleeğıliyorum. Emekli Albay Ahmet Turan SÜRECEK «<& POLİTİKA VE ÖTESİ MEHMEDKEMAL Çözüme Doğru. Nevruz da Şeker Bayramı da sessiz, sakin geçti, önemli bir olay olmadı. Olduysa da kışkırtma gözüyle bakılıyor. Ateşkes için venlen süre de bitmeye yüz tuttu, inatlaşma mı olacak, çözüme doğru mu gidilecek. Tala- bani'nin çabalarmın içyüzu pek anlaştlmıyor. Benim Sürgün Alayı romanını okuyanlar anımsatıyor- lar, daha o zamanlarda bir Kürt gerçeği var. Roman 1970'lerde çıkmıştı. Mahkemeye verdiler, aklandı. Gü- nel Alttntaş birinci baskısını yaptı, Medeni Ferho ikinci baskısını... Yeniden basılsa iyi olur, diyen oluyor. Apo, günün adamı... Demeçleri, resimleri çıkıyor. Marksist olduğunu söylüyor, fırsat düştüğünde geveze- lik ediyor. Cengiz Çandar'la yaptığı konuşmalarda ıçten görünüyor, kendisiyle alay ediyor, şakalaşıyor. Belli ki konuştuklarını etkiliyor. Son günlerde söz verdi, şiddet ve terörü kesti. Kürt sorununun şiddet ve askeri yöntem- lerle çözülemeyeceği kanısında... Siyasal çözüm öneri- yor. Basın toplantısında gazetecilerin karşısına takım elbiseyle çıkıyor, kravatlı da... Onu yıllardır peşmerge kılığında görenler takım elbiseye şaşıyorlar. Haksız da değiller. Yıllardır, dağlarda peşmerge gibi dolan, sonra en modalısından takım elbıse ile ortalığa düş.'.. Talabani de böyle giyinmesini öğutlemiş. Şaşanlara, "Kıyafet devrimi yaptım" diyor. "Yahu, benim gibi beş parasız, çulsuz adamın biri, bu işi bu noktaya getirirse, düşünün artık!" Neyi düşüneceğiz, ötesini mi? Kendine biyografi düzenleme yolunda, Şeyh Bedret- tin (Simavneli) de Şeyh Sait de olmak istemiyor. Böyle söylemesinin anlamı ne? Ikisinin de asıldığını biliyoruz. öyleyse Apo asılmak istemiyor. Yaptığı işin sonunun darağactna dayandığını biliyor, yitirdiğinde boynu ipte- dir. Etkilediği yazarlardan biri Cengiz Candar'sa öteki de Yalçın Küçük... Yalçın, Apo'yu epopedeki Yunan kahra- manlanna benzetiyor. Ilkçağ Yunan kahramanları. Dav- ranışı, tutumu, yürümesi, konuşması onlar gibiymiş. Yunan kahramanları da savaşa karşılar, Apo da karşıy- mış. Eline hiç silah almamış, onun için de hiç adam öl- dürmemiş. "Bir kedim bile yok" diyen şarr gibi Apo da "Bir tek fışeğim yok" diyor. Apo Kürtçü ama Türkçe ko- nuşuyor, Kûrtçe anlatıyor. Beriki de şiir dili olarak Türk- çeyi seçmiş.. Dilindeki inceliği her şair kolay kolay gös- teremez... Türkçe konuşan, Türkçe şiirler yazan Kürt liderleriyle Kürt gerçeğinı çözümlemek zorunda olduğumuzu her- kes biliyor, biz de biliyoruz. Yıllardır bir arada yaşamı- şız, yıllardır bir arada olmuşuz. Işler gelmiş bu noktaya erişmiş. Ateşkes de başka bir gerçeği ortaya çıkarmış.. Oturulup konuşuldugunda ateş kesilecektir. Biri kışkırt- mayacak, öteki ateş etmeyecek... Görüşmeler olacaktır. Bu görüşmeler devlet düzeyin- de olur, hükümet düzeyinde olur, bir bakan düzeyinde olur, bir yetkili düzeyinde olur. inatlaşmayla olmayacağı besbellidir. Uzlaşma her işin başıdır. Prof. Dr. Ercüment Kuran'ın, "Türkiye'de Kürt Mesele- si" adlı makalesinden şu cümleyi alıyorum; Ooğubaya- zıtiı yazar S. Ahmef Arvasi diyor ki "MüslümarvTürk milleti ve onun devleti güçlüyse Islam dûnyası da güçlü- dür... Türk devletini yıkmak veTürk milletini parçalamak isteyen bölücüler yalnız Türklüğe değil, Islama da iha- net etmektedirler.'' Türkiye'de, Türkiye'nin dışında, dünyada Kürt sorunu günceldir. Ama bu silahla, kavgayla, gürültüyle olma- malı barış içinde olmalıdır. Sanırım barışa yaklaşılıyor; umut veren de budur. BULMACA SOLDAN SAĞA: 1/ Adnan Saygun'un üç * perdelik operası... Ver- me, ödeme. 2/ Siyasal 2 gücün birkaç kışiük bır 3 kümenin elinde bulundu- ğu yönetim. 3/ Bir çeşit et 4 ya da ciğer yemeğı... Ru- g bidyum elementinin sim- gesi.4/"Semaya---çekti 6 ah ü figanım" (Karaca- j oğlan)... Marangozlann dört köşe delık acmakta 8 kullandıklan araç. 5/ g Mevki. makam... Nâzm Hikmet'ın bir tiyatro yapıü. 6/ Kaynağı mitplojik çağlara daya- nan kirişli bir çalgı... Bir tarafa yatırma. eğme. 7/ Aralannda top- lumca hoş karşılanmayan ilişki bulunan kadın ya da erkekten her biri... Mekân. 8/ Bir nota... Os- manh devieünde Acemi Ocağı'na bağh olanlara verilen ad. 9/ Tadı acımUrak ve ekşimsi olan... Bir renk. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1/ Gian-Carlo Meootti'nin üç perdelik operası. 2/ Bir organı- mız... İçinde kau bır madde enmiş bulunan sıvi. 3/ Tüketim kooperatiflerinde, yıl sonunda ortaklara yapılan ödeme. 4/ Ki- şinin öz benliği... "iki şey: - - - ve şiir; Bunlar kuşkuyla çiftleşir" (Cemal Süreya). 5/ Yapraklan çay gibi haşlanarâk içilen bir Güney Amerika bitkisi... Yazı ile bildirme. 6/ Taşa tutarak öl- dürme cezası... Adın durum eklerinden biri. 7/ Uğraş... Fazla bön. avanak. 8/ Üç ya da daha çok sayıda halat telinden eUe örülerek yapılmış kısa ip. 9/ Nükleer etkinhğin ölçümünde kul- lanılan birim. Mülkiyeliler Topluluğu'nun seçkin mensuplanndan FAZILKAFADAR'ı kaybettik. Uzüntümüz sonsuzdur. Ailesine ve topluluğumuz mensuplanna başsağlığı dileriz. Cenazesi 10 Nisan 1993 Cumartesi günü Maltepe Camu'nden öğle namazını müteakip kaldınlacakür. ^ . M t ^ E R ÎRLİĞİ MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ VAKFI TEŞEKKÜR Aile büyüğümüz babam EMİR TIĞLFııın hastahgı nedeniyle tedavisinde ve ameUyaünda üstün gayretlerini esırgemeyen Ankara tbn-i Sina Hastanesi Genei Cerrahi Bölümünden Prof.DrAkinÖnbayrak,AsıstanlanDr.Kaan Karayalcın, Seral Çağman, hemşireJerŞenay Şahinve Emine Kulaksa'a sonsuz şûkranlaranızı sunanz. Ailesi Adına NİHATTTĞLI •U6İHIÂYUİI tzmir'de bir çınar ağaa tabdası çakılmış. Sevgjyi anlatmanın o kadar çok yolu var ki... sayı bayilerde