Katalog

18 ARALIK1993 CUMARTESİ SAYFA DUNYADAN Jirinovskifırtinası Rusya'yı sarsıyor Nasıl oldu da küçük bır parti- nin lideri olan Jirinovski, se- çimlerde bu kadar çok oy aJdı? İktidar yandaşı "denıokrat- lar", bu soruyu panik içinde ve halkı "koyun sürüsü" olarak niteleyerek yanıtlıyorlar. Oysa Jirinovski'yi ya- ratan onlardan başkası değil. Medya, Jirinovski'yi karalamak için defalarea onun babasının Ya- hudi olduğunun altını çizdi. Ama politikada liderin ulusal ve toplum- sal kökeninden çok, halkın güncel sorunlanna gösterdiği tepki önemli. Jirinovski'nin popülizmde Yehsiıı'i geride bıraktığı ortada. Her ikisini de dinleven bın. kımin gerçek ko- nuşmacı olduğunu, kıminse önün- dekı kâğıdı okuduğunu rahatça an- lar. Jirinovski'nin 89 seçimlennde Yellsin'e ve Rijkov'a rakip olabil- mesinin altında ne yaüyor? O, öteki eskı Sovyet cumhuriyetlerindeki Ruslann sorunlannı ılk ortaya atan polıtikacı oldu Bu sorunu çıkaran ise Gorbaçov'un ve Yeltsin'in SSCB'yi yıkma politikalan. Jirinovski'yi sık sık Rus şoveniz- miyle suçlayanlar. bunun Rusya'nın batılılaştınlmasına tepki olarak or- taya çıkuğını görmezlikten geliyor. Jınnovski fenomeni, basit değil- dir. Herkesın, en başta da sol güçle- rin ondan ders alması gerekiyor. Radikal demokratlann, komünist- lerin oyunu çalması için ona Jirinovski'yi karalama kampanyası açan Rus basını onun Yahudi kökenli oluşunu bile öne çıkarttı. Ama popülist tutumuyla kitleleri kendisine çekmeyi başaran Jirinovski, her şeye karşın büyük bir zafer kazandı. Parçalanan Rusya'nın ekonomik gerilemesiyle büyük kayıplara uğrayan sıradan insanlann gözünde Jirinovski milliyetçiliği can simidine benziyor. yardımcı oldukan kuşkusuz. Kabul etmek gerekir kı. Komünist Partisi, oylannın bir kısmını Jirinovski'ye kaptırmış durumda. RKP, enternasyonalizm yerine. ulusal-yurtsever görüşleri savun- mayı seçti; oysa bu işi Jirinovski çok daha iyi yapıyordu. Ve onun zafe- rinde. son iki yıl içinde azgınlaşan antikomünizmin büyük payı oldu. Komünistlerle faşistleri bir tutan, onlan "kızıl-kahverengi tehlike" olarak gösteren iktidar. sonunda sı- radan bir faşizm ve açık bir şove- nizm tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Ama Jirinovski fenomeninin or- taya çıkmasının başta gelen nedeni "şok terapi". Halkın yoksullaşması. işsizliğin ortaya çıkması, kitlelerin demokrat yöneticilerden yüz çevir- mesi bunun başlıca unsurlan. Beyaz Ev'in bombalanması, buna tuz bı- ber ekti. Halkın çoğunluğu, daha komünistlere güvenmemekteler; ama artık 1demokratlar"a da inanmıyorlar. Ülkedekı suç ışleme orarunın çığ gibi büyümesi ve etnik çatışmanm artması da Jirinovsk'nin ışıne yaradı. Ve nihayet. onun ne eskı komünist. ne de yenı "demok- rat" nomenkulaturayla ilişkili ol- ması da önemli bir rol oynadı. Aynca dev vergilerden ve adım başı rastlanan rüşvetlerden bıkmış olan yerli ve yabancı sermaye de, Ji- rinovsk'yi destekleyen güçler arası- nda yer aldı. Radikal demokratlar. onunla aralannda hiçbir ortak nokta ol- madığını iddia etmekteler. Ya Mos- kova'daki etnık temizlık? Ya özerk cumhuriyetlerin egemenlik hak- lannın iptal edilmesi? Ya eski Sov- yet cumhuriyetlerine karşı yayı- lmacı tavır? Ya 3-4 ekim olaylan? Sol güçler, Jirinovski'nin partisi- nin sosyal-sınıfsal olarak yönetiri rejimle akraba olduğunu da, bazı somut sorunlarda hükümet karşıtı tutum aldıânı da görmek zorun- dadır. Şu da göz önüne alınmalıdır ki, yenı parlamento ıktidann ışine geldiğı sürece gündemde kalacakür Aksi halde o da eski parlamentonun yazgısını paylaşacaktır. Bu süre içinde başta komünistler olmak üze- re sol güçler, emekçı insanlann ge- reksinim duyduğu yasalann kabul edilmesi ıçın savaşım vermelidir. Kuşkusuz, komünist milletvekil- leri, var olan burjuva devletıyle ve rejimın demokraUığıyla ilgili düşlere kapılmamalıdır. Bir yandan da, Jiri- novski ve partisinin popülist ve mil- liyetçi sloganlannın zararlannı açı- klamalıdır. Boris Slavin Rus ordusunun milliyetçi Jirinovski'yi desteklediği yolundaki söylentiler ordu basın merkezince yalanlandığı gibi, askeri analistlerce ortalığı bulandırmak için yapılan siyasal amaçlı bir komplo olduğu belirtiliyor. Ordudesteğikuşkusuuyanıyor JhinovskVnin karanhk geçnrişi Rusya 'dapazar giinü yapılan seçtmlerde Vladimir Jirinorski'ninkazandığı beklenmedik başandan buyana, Ruspolitikacı oldukça iyi konuştuğu Türkçeyle, bu ülkeyine kadar çok sevdiğiniifade ettiği demeçleriyle Türk televizyonunda sık sık yer almakta. Türkgazetelerinden birine Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'le görüşmek isıedığinı söylemesine karşın, Güneye İnen Dalga isimlisiyasal kitabm yazarı kendisinipek az Türke yutturabilmiş durumda. Günlük gazetelerden Milliyet, onun hakkında "İkiyüzlü Jirinovski" başhğını kullandı . Jirinovski 'nin klasiklertnden biri olan "Eğer bütün Türkler yeryüzünden sılinseydi. dünya hiçbirşey kaybetmezdi.... Türk kültürü diye bir şey yoktur. Bir çuvaldan kültür çiktığmı hiç gördünüz mü?' 'şeklindeki sözlerini yayımladı. İnançlarının yarattığı huzursuzluğun yanı sıra 1960 'larda çevirmen olarak Türkiye 'de bulunan ve bır şekilde ülke dışına çıkarıldığı anlaşılan Jirinovski'nin geçmişindeki karanlık noktalar da kafaları kurcaiıyor. Türk Dışişleh Bakanlığı yalnızca Jirinovski 'nin gerçektenbirdönem Türkiye'de bulunduğunuaçıkladı. Türk basmı.odönemdegeçmişolması muhtemel olaylara üişkin renkli öyküler yayımladı. Bunlardan birinde Jirinovski'nin Türkiye nin güneyindeki Aliağa petrol rafmerisınin mşasısırasında çevirmen olarak görev aldığı belirtüiyor. Birgûhbir Türk'e Lenın rozeti verirkenyakalanıp, "komûnizm propagandası" yaptığı için tutuklanmış. Bir başkasmda. bir Marx rozeti taşıdığı için Türkpolisi tarafından tutnklandığı ve Sovyet Büyükelçiliği tarafından Rusya 'ya gönderildiğı belirtiliyor. Milliyet 'in yaym koordinatörü veköşe yazarı Yalçın Doğan, "O zamandan beri Jirinovski 'nin bir KGB ajanı olduğuna ılişkin söylentiler sürdü. Zaten Türkiye 'ye düşmanlığı da o tarihte başladı "diyor. Hugh Pope The Herald Tribune Rus ordusunun Kızıl Meydanı adımlanyla inlettiği günler geride mi kaldı? Milliyetçi Jirinovski canavannı Baü yarattı B atıh hükûmetlerin, Rusya'- nin iyüiği için gösterdikleri çabalan gözden gecirmeleri- nin zamanı geldi. Çoğunluğunu mil- liyetçilenn oluşturduğu bir parla- mentonun secilrnesi de bu çabalann bir ürünüydü. Belki Rusya'nın kom- şulannı, Rusya'nın kendi, karga- şanın hüküm sürdüğü polıtikasım. harabeye dönmüş ekonomisıni teh- dit ettiği kadar tehdit etmiyor ama sonuç yine de uluslararası arena için bir tehdit niteliğı taşıyor. Madimir Jirinovski'nin milbyetçı hareketinın başanya ulaşmasının altında, Batı'nın Rusya'da yapükla- nndan çok daha karmaşık nedenler yatıyor. Yine de, ekonomik reform- lann ters gitmesinde Batı'nın yersiz öğütlerinin, çok büyük bir payı vardı ve bu öğütler, Jirinovski'nin seçim- lerden zaferle çıkmasmı sağlayan Batı karşıtlığını körükledi. Bu yenılgi için yapılabılebilecek tek olumlu yorum. Jirinovski ve ta- raftarlannın o kadar ciddi olmadığı. Ruslann karşısında, Binnci Dünya Savaşı sonrası İtalya'sında ya da 1920-30'lann Nazizmınde olduğu gibi, bütüncül bir öğretisi, programı olan bır parti yok. Rus olmayan her- kesın Rus topraklanndan çıkan- lacağı sözlerini veren Jirinovski, ucuz votkanın yanı sıra, altı ayda ıki katı- na çıkan yaşam standartlan ve sınırlan çok daha geniş bır Rusya va- adeden fırsatçı bir demogog. Bütün bunlar safsata Rus seç- menler de altı ay içensinde bu sözle- rin safsatadan ıbaret olduğunu kav- rayacak. Jirinovski'nin başansının önemi, sıradan bır Rus'un yıl- gınhğını, korkulannı açığa vunna- sından ilen geliyor. Bunda Batı'nın da büyük bir payı var. Batı'nın IMF gıbı uluslararası kurumlan. hükümetleri. akademis- yenlen, ekonomistlen özelleştırme maskesı altında ülkenın endüstrileş- mesini baltalayarak, zaten ufacık olan pazan "serbestteştirerek", Rus- ya'da hükümetın dağılmasını öngö- ren bir programın yurütülmesinde ısrara bır tutum takındılar. Sonuçta ortaya yoksul ve güçsüz olanlann suça itildiği, asalakbktan eldc edilen kann övüldüğü, anzalı bir ekonomi çıktı. Batı'nın önerileri, bir Batı ülkesin- de uygulanabilecek olanlardan çok daha köktenciydı. Rusya, Batı'nın sayesinde, kışisel bır zarar görmeye- cek insanlann hazııiadığı sorumsuz bir deneve tabı tutuldu. Sonuçta Rus halkının büyük bir kesımi yoksulluğa itildi. Endüstnyel üretim, üç yıl öncesiyle karşılaştınl- dığında yüzde 60 oranında düştü. İngilizakedemisyen Alex Nove, "Rus- lar artık Brejnev dönemini bile ıttumla anyor" diyor A>lık enflasyon oranı yüzde 20. Doğum oranı düştü ve top- lumsal hızmetlenn. tıp hızmetlennin çökmesiyle bağlantılı olarak ölümler artıyor. Düşülen en büyük yanılgı. sivil toplumun kurumlanndan yoksun bir ülkede, yalnızca devletin sistem içensindekı rolüne son vererek. dev- letçı bır ekonominın pazar demok- rasisıne dönüştürülebileceği beklen- tisı>di. Rusya önderliğinin benimsediği öneriler, deneysel değil ideolojık sav- lara dayanıyordu. Devlet müdahale- sıne son venlmesının, kendiliğınden bir pazar kapıtalizmı yaratacağı ilen sürülüyordu. Bu tam da Fransız eleş- tirmen Raj-mond Aron'un "Delire lo- gique". akıllı çılgınlık dıye ad- landırdığı durumdu. Ilgisız bir ku- ram, yorumlanmamış bır gerçeklığe monte edılıvordu. Batı'nın bır hatası da, Rusya'daki pplitik savaşımı kışıleştırmesı oldu. Öncc Mflıaü Gorbaçov. ardından Bo- ris VeJtsin'den Batı pohtikalannın »aşıyıcılan olmalan beklendi, böyle- ce polıtıkalann ışlemesı, kişilerin ba- şanlanna tutsak edildi Rusya'da olup bitenler ve olacak olan her şey, son tahlılde Ruslann so- rumluluğunda. 1917 Devrimı'nı ve sonrasını, glasnostu ve karşı devrimi onlar gerçekleştırdı. Rus önderliğı Batı'nın önerilerini reddedebılirdi. Şimdi tehlike Vladimir Jirinovski değil, ciddı bir mılliyetçilik. Batı karşıthğı için açtığı yol. Yeltsin'in de söyledıği gibi Jirinovski yalnızca bir palyaço. Ancak palyaçolar, aslanla- nn. kaplanlann ve fillerin ve garabet- lenn ve canavarlann da ortaya çıka- cağı bir gösterinin yalnızca giriş bö- lümüdür ' vVilliamPfafr The Herald Tribune G eçen pazar günü Rus seç- menlerinin yaklaşık dörtte bınnın oyunu alan Vladi- mir Jirinovski'nin çevresinde yoğun- laşan ılgi çemberi içinde askerlerin oylannı nasıl kullandığına ilişkin ar- tan bir merak söz konusu. Askerlerin hoşnutsuzluğu ve so- nuncusu ekim ayında gerçek leşen iki darbe girişımindeki önemli rolü göz önüne alındığında, Jinnovski'- nin katı dısıplın yanlısı tutumunun yam sıra, Rus İmparatorluğu'nun canlandırma emellennin ona asker- ler arasında geniş bır destek ka- zandıracağı yönündeki tahminlen guçlendiny or. Ancak, Segodnya gazetesinin as- ken anabstı Pavel Felgengauer çar- şamba günü. "Aslında seçim sonuç- lan henüz tam olarak alınmadı. Ge- nellemeler yapmak için vakit henüz çok erken'" dedi. I Karadeniz filosunun oyu kime? Moskova'da seçkin Tamanskaya Tümeni mensuplannın bir bütün olarak Jirinovski'ye oy verdikleri haberi Moskova asken basın mer- kezince yalanlandı. Bir haber ajansının verdiği bilgiye göre, seçim merkezinde oy kullanan birlıklerin oylannın sivillerinkiyle kanşık ol- duğu anlaşılıyor. Felgengauer, Jirinovski'nin parti- sine oy veren Rus askerlerinin ora- nının Tacikistan'da yüzde 43 iken, Karadeniz Filosu'nda yüzde 18'e düştüğünü söyledi. Tacikistan Afganistan'ın destek- lediği bir ayaklanmaya karşı savaşı- yor, ama Rusya ve Ukrayna arası- ndaki sert çekışmenın ortasındaki Karadeniz Filosu'nun Jmnovski'ye daha fazla oy vermesi daha çok bek- lenebilecek bir tutumdu. Savunma Bakanı askerlerin yüz- de 74'ünün anayasaya olumlu oy verdiğjni bildırdi. Felgengauer bu bilgınin doğruluğuna güvenilebile- ceğiru, ve bakanhğın parlamento se- çimlerinde askerlerin kıme oy verdi- ğıni açığa vurmamak istedıği düşün- cesini akla getirdiğmı belırtti. Felgengauer. "Genel kurmay si- yasal tartışmaların dışında kalmak niyetinde. Bu da zaten yeni anaya- sanın kurallarmdan biri" dedı. Ne ki, bir Savunma Bakanlığı sözcüsü perşembe günü, askerlerin çoğunun Jinnovski'ye oy verdikleri- ne ilişkin haberleri tümüyle "asılsız'' olarak nitelendırdı. Savunma Ba- kanlığı danışmanlanndan Yefena Agopa. askerlenn çoğunun sıvil se- çim merkezlerinde oy k'ullanmalan nedeniyle bu tür değerlendırmelerin sağlıklı olmayacağını belirtti. I ELskiden o da subaydı Ordu yaym organı Krasnaya Zvezda'da perşembe günü çıkan bir makale de bu noktaya değıniyordu. Vladimir Gavrilenko. u SUahlı kuv- vetkrin kime oy verdiği, hala yanıtsız kalan bir sonı. Askeri oylar için özel bir kayit sistemi yok" dıyor Moskova'da >a>gınlaşan "beürli bir askeri akademinin bu partiye oy verdiği ve bir başkasının da şu Moka oy verdiği şeklindeki söylentilerin" tümüyle asılsız olduğuna dıkkatı çe- ken Gavrilenko. "Çünkü öğrenciler- le öğretmenler Mosko\ a'nin değişik semtlerinde oturuyoriar \e oylannı da oralarda kullanıvorlar'" diyor. Gavrilenko "'siİahlı kuvvetlerin hpkı bir parçası olduğu toplum gibi oy verdiği halde bu tür söylentilerin çıkarılmasının nedeninin siyasal ol- duğunu" söyledi. Jirinovski bir zamanlar bir subay olarak hizmet verdığini ve orduya duyduğu sevgıyi dile getırmişti. Bundan başka askeri hizmetin yalnızca bir yılla sımrlandınlacağı- na, meslek okulu öğrencilerinin zo- runlu hizmetten muaf tutulacağına ve hiçbir Rus askennin Rusya dışına gönderilmeyeceğıne de söz vermişti. Felgengauer, bütün bu va- atlenn Genel Kurmay'la ters düştü- ğünü belirtıyor. "Jirinovski'nin söylediklerinin bazdanndan hoşlanıyorlar, bazı- lanmn da son derece tehlikeli olduğu- nu düşünüyoriar" dedı Kamuoyu araşürması yapıldı Rusya'da kaygıhbekkyiş R usya'da beklenmedik bir şekilde "olaylann adamı" haline gelen Jinnovski hakkında, sokaktakı adamın dü- şüncelerinı öğrenmek için küçük çaplı bır kamuoyu araşürması ya- pıldı. 47 yaşındakı aşın sağcı Jiri- novski'nin başansı tüm dünyada olduğu gibi Rusya'da da kaygıh bir bekleyışe yol acıyor. Rusva'nın Secimi Partisi lideri İgor Gaydar'- ın, Jirinovski ıle karşılaştınîdığı- nda oldukça başansız bir seçim kampanyası yürüttüğü öne sürü- lüyor. Moskovıç otomobıl fabrikası- nda çalışan biri genç bıri yaşlı iki işçı geçen pazar günü yapılan seçimlerde Jirinovski ye oy ver- diklerini beürtiyor. İnsanın ke- miklerini donduran soğuk ha vada açıkta çalışan Aleksandu* İlyukin Jirinovski'ye niçin oy verdiğinı şöyle açıkbyor:"Jirinovski'ye oy vermem son derece doğal. Bize daha iyi ve daha rahat bir yaşam vaat etti. Şuraya bakm. Şu koca beton yığınını kaldırıp, kamyona yüklemem gerekiyor. Bizler yal- nızca basit bir işçiyiz. Nasıl ya- şadığımızı görüyorsunuz. Eskiden Finlandiya suıınnda çaltşıyordum. Her şey çok iyiydi. Şimdi ise her şey dağılıyor, çöküyor." 64 yaşındaki İlyukin ayda 34 bin nıble (400 bin TL) emekli ma- aşı aldığını belirterek, "Bu parayla geçinmek mümkün değil. Bu yaşı- mda hala kazma sallıyorum." diye yakınıyor. "Jirinovski çok iyi bir adam. Kûnse bu ülkede verdiği sözü tutmuyor. Rutskoy ve Yettsin de bunlara dahil"' dıye konuşan İl- yukin ülkede işlenn giderek daha kötüleştiğim ılen sürüyor. İlyukin yanıbaşında çalışan arkadaşım göstererek. "Şu zavallıya bakm. IJsteUk bir de askere çagınlıyor" diyor. 18 yaşındaki Sergey Starkov küreği bir kenara bırakarak İlyu- kin ile aynı fıkirde olduğunu şöyle bebrtiyor:"Evet, ordu beni fetiyor. Ne yapacağım ben askerde? Doğal olarak ben de Jirino\ski'ye oy ver- dim. Politika konusunda söyîedik- lerine katılıyorum. Düşündüğünü söylüyor. Kendisine Komünistler- den daha fazla inanıyonım." Jinnovski'nin eski Rus "impara- torluğu"nu yenıden kurma arzusu- na ilişkin soruya Starkov şu yanıtı veriyor: "Bu konu kimseyi ilgilen- dirmiyor. Yurtdcşuıda yaşayan Ruslar belki bu konuya bizden daha çok önem veriyor." Aynı fabrikada çalışan bir te- mizlik işçisi, seçimlerde oyunu kullanıp kullanmadığı soruldu- ğunda. "Tabi ki oyumu kullandım. Yalnızca Rusya'nın Secimi Parti- si'nin ikinci parti durumunda ol- masına üzüldüm. Bence sonuncu olmalıydı" dıye yanıt venyor. 67 yaşındaki başka bir emekli, Jirinovski'nin başansının doğal karşılanması gerektığini belirte- rek, "İnsanlann cebinde para ve yi- yecek yemekleri yoksa çaresi/lik- ten her umuda sarüır. Rusya'da an- cak zenginlerin vaşamaya hakkı var. Şu halime bakın. 67 yaşı- ndavım \e çaltşmak zorundayun. Rus imparatorİuğu gibi konular bence safsata. Önemli olan insanca yaşamak ve şiddet olaylannın azal- ması." diyor. 23 yaşındaki Vladimir Grigore- viç oy kullanmadığını ve kullan- ması durumunda Rusya'nm Seçı- mi Partısi'nı sececeğini kaydedı- yor. Grigoreviç. "Jiriıxnski'den nefret ediyorum. Yerine geriremi- yeceği kadar çok >aatlerde bulunu- yor. Istediğini elde edinceye kadar bu adam her şeyi yapabiÛr." diye konuşuyor Sıradan Rus'un gözünde Jirinovski adeta bir kurtancı. Gorbaçov'Ia Yeltsin'in Rusya'yı parçalayan politikalanndan sonra onun milliyetçiliği halkı kendine bağladı. Oyunu Komünist Partısi'ne ve- ren 58 yaşındaki Vladünir K. İva- nov Rusya'nın Seçımı'nin televiz- yona el koyduğunu. oysa Komü- nistlenn seçim propagandasını daha gerçekçi bulduğunu ifade ediyor. İvanov, "Komünistler hiç bir zaman yerine getirenüyecekleri >aatlerde bulunmaz. Oysa, Jiri- novski boş umutlar dağıhyor. Gali- ba insanlar bunlara inanmak isti- yor. Diğer taraftan Jirinovski'nin her konuşmasında Ruslara değin- mesi çok büyük bir hata. Bu ülkede Ruslardan başka insanlar da var. Şimdiki Komünistler eskisinden farkh. Eski Komünistler şjmdi baş- ka bir renk altında Rusya'nın Seci- mi Partisi'nin çatısı altında birleş- ti". diyor. İvanov 3 oğlu olduğunu, ikisı- nin çalışmadığını, torunlannın da elınc baktığını anlauıktan sonra ayda ebne 80 dolar gcçtığını söy- lüyor. Acı bir şekilde gülerek bu parayla geçinmelerimn mümkün olmadığını belirtiyor. Küçük bır dükkan işleten Leo- nid G. Rabinoviç'in işlerinin son günlerde çok kötü gittiğini bildiri- yor. Rusya'nın Seçimı Partısi'ne oy verdiğini açıkladıktan sonra, Jinnovski'nin kazandığı zafer karşısında dehşete düştüğünü dile getiriyor. Rabinoviç. "Bu ülkede iç dengeler alt üst oldu. tnsanlar bık- kın, insanlar karamsar. Kim.se gele- cekten umutlu değil. Yeltsin, yeni anayasanın sınırlan içinde ülkede istikran kurmak zorunda. Muhale- fetin sesine de kulak vererek özel- leştirmeyi geciktirmeden gerçekleş- tirmeli. Bunu başaramaz ise sonu- muz geBr" diyor. Steven Erianger