Katalog

CUMHURİYET 24 ŞUBAT 1992 PAZARTESİ EKONOMI [SANOTLARI licengiz oyunlanna duryokmu? ABDURRAHMAN YILDIRIM Borsanın. şırketlere bilançolarını açık- lamalan içın tanıdığı süre 18 şubatta dol- du. Ama 21 şubat itıbanyla bılançosunu açıklayan şirket sayısı 125. Denizli Cam, Emek Sigorta, Gübre Fabrikaları. Me- taş. Net Holding, Net Turizm , Petrol Ofisi, Pimaş, Tam Sigorta. Tezsan, TH Y. Uşak Seramik ve Gima henüz bilançola- nnı vermedi. Yükümlülüklerini yerine getirenle getirmeyenın ayırt edılmesi ve eşitliğın sağlanması ıçin Borsa Yönetım Kurulu'nun bu şırketler hakkında alaca- ğı karar merakla bekleniyor Şirket bilançolannın >oğun bir şekilde açıklandığı bır haftayı geride bıraktık. Bilanço ve gelır tablolan. yatınmcılar için en önemlı bılgi kaynağı. Borsa işi de en başta bilgiye dayanıyor. Ama verılen bu bilgilerın doğruluğuna güvenılebilir mi acaba? İşte buna birkaç örnek: Kânn budanması Şırketın fınansman müdürü. borsada oynayan arkadaşıyla konuşurken şöyle der: "Bizımbuvıl kârımrzçok iyı. Hisse- lerini sat". Arkadaşı bu duruma şaşınr, "Kânnızçokiviysehissenizsatılmaz, alı- nır. Neden satayım?" diye sorar. "Kânmızın yüksek olduğu dönemlerde biz iyi bilanço çıkarmavız. Holding ne yapar eder, kân budar!' Iki kişinin arasın- da geçen konuşmayı ispatlayamaya- cağımız içın, adını vermedığımız bu şır- ketın bılançosu açıklandığında gerçekten hayal kırıklığı varattı. Faalıyet. fınansman ve olağanüstü gı- der kalemlerınde büyük şışırmelerle 85 milyar lıralık salış kârından gerıye 4 mıl- yarliralıknetkârbırakılmış. Şirket. kendı ışine varamayan iki depo- yu holdingın dığer şırketinden 15 milyara almış ve birkaç gün sonra başka bir kar- deşkuruluşuna 1 mılyarlırayasatmış. Kâr da kırpıla kırpıla kuşa çevnlmiş. Alarko Sanayi Alarko Sanayı halkaaçılırken Os- manlı Bankası tarafından dağıtılan pros- pektüsünde. yıl sonu tahmini kârının 31 milvar lıraya yükseleceğı yazılır. 9 ayhk kârı 15milyarliraolanşirketınyılsonukân 19 milyar lirada kalır. Arada 11 mılyar liralık fark vardır. Bu kâr hedefi üzerinden 8750 liralık fiyatı ucuz bulanlar halka açılma sırasında banka şubelerine gider- lcr. ama hisse senedı alamadan gerı dö- nerler. Bir hafta sonra borsada işlem görmeye başlayan hisselerin fiyatı 13.250 lirava yükseldiğinde, bir günde 1 milyon adet hısse blok olarak satışa gelir. 8750 li- radan hisseleri kapaianlann kân 4 milyar liradır. Halka arzedilen hisselerin üçte bırı böylece borsada satışa gelir. 9 aylık kân 15milyarliraolanşırketınyılsonukârı 19 milyar lirada kalır. Arada. akla mantı- ğa sığmayan ve tahmin >anı!ması olarak açıklanamayacak 11 milyar liralık fark vardır. Bilanço beklencnden kötü çıktığı ıçin hisse fiyatlan 9100 liraya geriledi. Şirket yöneticıleri ıle aracı iki banka arasında geçen bu oyunu. kim. nasıl oy- nadı? Halka açılan bır şırketın hısselerını "bitti" diye halk alamazken, borsada fi- yat bir hafta içinde yüzde 50 artınca bır giinde nasıl oldu da hisselerin üçte birı satışa geldi? Prospektüste yıl sonu lahmi- ni kâr rakamı verilerek yaiırımcıların yanıltılmasının sorumlusu yok mu? Ne taraftan bakılırsa bakılsın, Alarko Sana- yi'nin halka açılmasında ve kâr rakamı açıkiamalannda oyun içinde ovun var. Yatırımcıların milyarlarca lira zaranna yol açan bır oyun... Söksa rezaleti 3.5 milyarlıra kâredcccği açıklanan bir şirket vardı: Söksa. 1991 bılançosunu he- nüz açıkladı. 5.2 milyar lira zarar eimiş. Haftalık bir ekonomi dcrgısındc şirket yetkililerinin ağzından açıklanan 3.5 mil- yar lıra kânn. 1992 hedefi olduğu: hissese- netlerı yüzde 64 değer kazandıktan sonra anlaşılabildı. Hısse senetleri her gün ta- ban yapiı. Yanlış bilgılendirmeyle yatınmcılar milyarlarca lira zarara so- kuldu. 1992 yılı kâr hedefi nasıl olup da 1991 yılı kân olarak gösterildi. Bilgiyi ve- ren şirket yetkilisi. dergide vanlış yazıldı- ğını gördüğünde neden düzeltme gereği- ni duymadı da haftalar sonra borsanın sorusu üzerine durumu aydınlığı kavuş- turdu? Yatınmcılann zaranna yol açan bu açtklama konusunda acaba, piyasayı kamu adına denetlemekle görevli SPK nc yaptı 9 Çukurova'nın ayıbı Bedelsiz sermaye arttırımı açıklama- sıyla sabıkalı olan Çukurova Elektrik yö- neticilerinden biri. ocak ayı başında yine aynı ekonomi dergisınc. 1991 yılı kârının 160 milyar lira olacağını açıklar. Bir süre sonra yayımlanan bilançoda. net kânn 203.4 milyar lira olduğu görülür. Arada 43.4 milyar lira fark vardır. Yüzde 27'lik bir tahmin sapması nasıl açıklanabilir? Şirket yetkılısinın açıklamasına göre ha- reket ederek hisselerini salanların za- rarını kım. nasıl karşılayacak? Bunun da hesabı sorulmayacak mı? Yukarıdaki örnekler sermaye piyasası- na, borsaya güven duymayı önlüyor. Şir- ket kâr ediyor ve bu. ortaklarından gizle- nıyor. dağıtılmıyor: hatta diğer şirketlere kaçırılı>orsa. sermaye tabana nasıl yayı- lır? Sermaye piyasasında esen bu "anarşi ve teröre" rağmen küçük yatınmcı nasıl güven duyar ve gelir borsaya? Gelışemcyen. sadecc şirket yöneticile- rınin ve bankerlcrin insafına terk edilmiş. ısteyenin ıstediğini \apabildiği. küçük- büyük yatırımcıyı sömürebildiği bir bor- sa nasıl gelişir? Gelişemeven bir borsaya. faızlerı düşürme. dövizi kontrol altına alma ve cnflasyonu düşürme görevi nasıl verilir? Sonuç Borsayı aliccngiz oyunlan arenasına çevıren şırkcllerin. aracı kurumların sa- hiplerı var. Yatırımcıların. halkın koru- yucusu ıse maalesef yok. Denetleyici du- rumundakı kamu otoritesi nerede acaba? Koruyuculuk görcvini ycrıne gctırmck için ille dc kanun dcğışikliğinin gerçck- leşmesını beklcmck. sermaye piyasası için pahalı birdenc> olabilir. Daha fazla iş iştcn gcçmcdcn sermaye piyasasında yaşanan bu "eşkıyahk" önlenmclidir. Kişisel borçlannı ödeme konusunda alınan mahkeme karanna aykırı davranmıştı Nadir'e 'mahkemeye saygısızlık' davası EDİP EMİL ÖYMEN (Londra) - Asil Nadir, bu hafta yeniden mahke- mede... Gecikme faizleriyle birlikte 80 milyon sterline ulaştığı iddia edilen kişisel borcunu ödeme konusunda daha önce alınmış mah- keme kararlarına aykırı davrandığı ve "mahkemeye saygısızlık et- tiği" gerekçesiyle açılan davaya bu hafta devam ediliyor. Kişisel borçlannı ödemeden önce hiç- mada kabul edılmemışti. İngiliz ceza hu- bir mahnı satamayacağı mahkemece ka- rara bağlanmış olmasına rağmen Asıl Nadir, lmpexbank'takı hisselerini 27 milyon dolara satmak. alacaklılarına ödeme yapacağını vaat ederek aleyhine açılan iflas davasından vazgeçmelerini sağlamak. ancak hiçbir ödeme yapma- mak, sonra da aynı hisseleri gerı saıın almakla suçlanıyor. Asıl Nadir. bu işlem- lerle Yüksek Mahkeme'nin kararlarına saygısızlık etmediğini savunmuş, ancak bu savunma geçen ekım ayındaki duruş- kukunda ağır bir suç oluşturan "mah- kemeye saygısızhk"tan ötürü Asil Na- dır"e hapis cezası verilmes>i mümkün görülüyor. Polly Peck hisse değerinin hızla düştü- ğüeylül 1990'da Asıl Nadir adına piyasa- dan Polly Peck hisselerini satın alan bor- sa simsarlık firmalan, vadesi geldiği halde Asil Nadir'in ödeme yapmaması üzerine ekim 1990"da Yüksek Mahkeme İcra-İflas Dairesı'nde dava açmışlardı. Asil Nadir. hiçbir menkul ya da gayrı- menkulünü satmamayı. tüm borçlannı haziran 1991'e kadar ödcmcyi ılk duruşma günü olan 13 kasım 1990'da taahhüt etli. Ancak Asıl Nadır'ın bır ay içinde Impcxbank"takı hisselerini "alacaklılarına habcr vermcdcn" sattığı. hisselerin yüzde 53.66 oranlık bölümünü gerı alma opsiyonunu gızlediğı anlaşıldı. Alacaklılara. hısse satışından cldc ctıiği parayı aktaracağını söylcycn Asil Nadir'in. böylece o sırada sürmcktc olan iflas davasının düşmcsini sağladığı. sonra da parayı alacaklılara vermek yerine hisselerini geri almakta kullandığı belirtildi. Alacaklılara haziran 199l'c kadar ödeme yapılmadığı da anlaşıldı. Bu ayrıntılar. alacaklılann geçen ağustos ayında Asil Nadir'in "mahkemeye saygısızlık"tan yargılanmasını ısıemclerı üzerine Yüksek Mahkeme'deki duruş- mada açıklandı. Asil Nadir'in avukatları. geçen ekimde dcvam edilen duruşmada lmpexbank hissclcrinin satışında usulsüzlük olmadı- ğımsavundular. Asil Nadir. davanın düşürülmcsinı ta- lep cttı. Bu talep kabul cdilmedı. Nihai karar ıçin Asil Nadir sürckli mehil talep cttı ve duruşma bu haftaya kaldı. Mah- keme. Asil Nadir'in "saygısızlık cttiği" kanaatine varırsa. hapis cezası vcrmesi olası. Bu aşamada Asil Nadir aleyhine iki ay- rı dava daha var. Zimmetinc para geçir- mckle suçlandığı davanın 1993"ie başla- ması bekleniyor. Polly Peck kayyımları- nın tazminal istedikleri dava ısc halen basına \c halka kapalı sürü>or. Printemps'da yağmur-çamursuz ahşveriş ESER ATİLLA (istanbul) - Marketlerden sonra şimdi de buyurun ma- ğazalara. İlk durağımız Printemps. Gıda dışında hemen her mahn satıldığı Ataköy Galleria'daki Printemps'da dolaşıyoruz. Ataköy'egırmedenönceışıklı panoları da da büyük mağazalar var. Ancak bu kadar zengin çeşidi bulamazsınız. Bizim- kiler buradan ders alsınlar" diyor. Adını açıklamak istemeyen bir bayan psikolog da Prınlemp'ı seçmcsının nedeninı. "Bu- rada her şey var. Kadıköy tarafından ge- liyoruz. Ancak denız olobüsünün olması ulaşımı kolaylaşlırıyor. İstcdiğimız her vegörkemli binasıyla hemen gözeçarpan Printemps'a büyük ahşveriş ve eğlence merkezı olan Galleria'nın ıçinden girilı- >or. Mağazaya gırer girmez dıkkatı çe- ken ılk unsur müzik. Çünkü Printemps'- da ahşveriş disko müzik eşliğinde yapılı- yor Her markayı ayrı bölmelerde bulabılı- m a lı burada bulabıliyoruz. Albenısi faz- yorsunuz mağazada. Ortalama bir ınsan la . Çocuğumuzu da Famc-Cıty'yc bıra- boyuyüksekiliğindekıaskılar rahat hare- kıp rahaÜça dolaşabiliyoruz. Halta ye- kete ımkân vericı uzaklıklıkta etrafa ser- m c k sorunuz da yok. Gün boyunca piştirilmiş. Mağazada her malı tek tek inceleyip. fıyatma bakıp kalitesini kont- rol edibiliyorsunuz rahatlıkla. Pnntems'- da diğer küçük mağazalardaki gibi "Şu- nu görmek, denemek istıyorum" bürok- burada hcm ahş\criş yapıp hcm de yc- mck yıyıp gcri dönüyoruz"' diye açıklı- yor. Eski sanalçı Mıne Ertürk vc işlctmeci „ •. . arkadaşı Ayşe Arslanoğluda Prınlemps'ı rasisi yok. Ilginizi çeken malı kendiniz "Olopark sorunu olmamasından. krcdi alıp incelebıliyor. hatta çeşitli yerlere da- karlınının rahatlıkla kullanılabilmcsin- ğıtılmış kabınlerde deneme yapabiliyor- den" ötürü scçenlcrden. Stilisl Talin sunuz, tabii tezgâhtarın rahatsızlık ver- Manişak ise "Yolumun üstü. zevkime Printemps'da yürüyen merdiven insanı -yoru>or.( FOTOĞRAF: Erdoğan Köseoğlu) meyen sessiz kontrolü altında. Prıntemps'da dikkat çekici unsurlar- dan biri de dekorasyon. Özcllıkle de 3. kattaki çocuk giyım. kırlasıye ve hediye- lik eşya bölümünde ürünler oldukça al- benili, cafcafiı bir şekilde sergilenıyor. Printemps'da katlar arası dolaşım yü- rüyen merdıvcnlerle sağlanmış. Ancak mağaza içinde hangı yürüyen merdivenin hangi kata çıkıp indiğini bulmak içın bi- raz zorlanıyorsunuz. Örneğin yukarı çık- mak isterken aşağıjnen mcrdı\cnlc karşı- laşabilıyorsunuz. İlla kı yukarı çıkacak- samz. katın diğer tarafındaki mcrdivenc ulaşmanız gerekıyor. Tabii bunun için dolaştığınız yerleri bır kez daha dolaşma- nız lazım. Doğru merdiveni ararkcn kişı mağazada bilinçli olarak böyle bir siste- min oturtulduğu hissine kapılıvcriyor Çünkü bu ararna işlcmi sonrasında başa- nya ulaşmanıza belkı de ramak kala gö- zünüze başka bir şey çarpıp onu da satın almamanız için bir neden yok. Mağazada dolaşırkcn müşterilcrle dc konuştuk. Hem iş hcm de gezı amacıyla İstanbul'a gclen bır turizm şirkcli müdü- rü Bulgar Pravda Strclkovska. ılk kc^ geldiği Printemps'ı çok beğcndığini bclır- tıyor. "Her şey lemiz. düzenli. pcrsoncl çok saygıli" dıytıi Strelkovska, "Avrupa tipinde bir mağaza burası. Paris'tcde bir- çok mağazalara gıttim. Ama bu kadar yeni ve temizdeğildi. Bizim Bulgaristan'- göre dcğişık fiyatlarda malı bir çatı altın- da bulabıltyorum. Kapalı. sıcak. yağmur çamur yok. Osmanbcy'de koşuşturup kaybolacağıma burada rahat ahşveriş vapabiliyorum" diyor. Konuştuğumuz birçok kişi Prin- lemps'ın "aşırı sıcak" olmasından yakı- nıyor. Kış ortasında mağazayı dolaşır- kcn kan ıcr ıçındc kalıyorsunuz. Giriştc vestıycnn dc olmaması. kişilcrin ellerin- dc manio vc paltolarıyla hiç dc rahat olmayan şartlarda ahşveriş yapmasına ncdcn oluyor. Bir dc yazar kasa sıslcmi- nin yerine kasalarda fatura sisteminın olması vc 500 liralık ahşveriş yapsanız bi- lc isimlc faluranın kcsilmcsi. halta 500 binın üzcrindckı ahşveriş ıçin bir dc adrcs alınması kasalarda kuyruğa ncdcn olu- yor. Printemps. müşlcrilcrine vılda birkaç kcz özcl günlcr düzcnlıyor. "10 gün 10 gccc" adını taşıyan bu promosyonlarda yüzde 10-15 indirım uygulanarak yeni sc- zon mallann tanılımı yapıhyor. Önü- müzdekı "10 gün 10 gccc"nın 20 martla başlaması bekleniyor. Kış aylarında cu- marlesi-pazar günlcri dc dahıl sabah 10.00 akşam 22.00 arasında açık kalan mağaza. yaz aylanna sabah 11.00 akşam 23.00 saatlcri arasında hızmct \crıyor. Zaman zaman dcfilelcr de düzcnlcncn mağazada aklıvilclcr özcl müştcrilcrc posla yoluvla duyurulu\or. REKLAM DÜNYASI Bu haftaki konumuz Norveç'te yayımlanan bilboardlar. İşte seçtiklerimiv COLGATE-PALMOLIVE - Respons şampuanlan için hazırianan reklamın sloganı 'Saçlannıza iyi davranın. Onlar kişiliğioizin bir parçasıdır.' Hazıria- yan 'Yand R' Kopenhag bürosundan Rolf Elsner. GLACE-BOLAGE1 - La Glace dondurmaları için hazırianan reklamın slo- ganı 'Ve son olarak möniide dondurma var.' Hazırtayan Frank Bergendal. Bcrgendal reklamında ıssız bir adada yenilebilecek eksiksiz yemegin ancak dondurma ile tam olabilecegini vurguluyor. ThKNOLOJİ ViTRİNİ Chip üretiminde yenilikler Bılımddamlarının vıllardır lizcrınde çahştıklan konulardan bırı dc bılgisa- yarların kalbı savılan chıplcrı daha cl- kin bır duruma gctırmek. Bugune ka- dar chıp üretiminde >aygın olarak kul- lanılan maddc ıse siilkon. Ancak vapı- lan çalışmalar chıp ürelımınık sıİıkon yerine galyunı arsenık kullanmanın çok daha ıyı sonuçlar verdığını göstcn- yor Bu ö/elliklerınden dolavı da uzay teknolojısının süper bılgısayarlarında kullanılan chıp devrelenndc galyum arsenıktcn vararlanıhvor. Nc var kı. gal>um arsenık kullanılan chip dcvre- lcrinde elektronlar çok daha hızlı hare- kct cdcbılmc yeteneğınc sahıp olsalar da bu tür chıplerın vapımının zor ve pa- halı oluşu yaygın kullanımını cngelliyor. \'ıtes>c Scmiconduclor adlı bır şirket geçen ay galyum arsenik chipleri üre- tebilecek kapasitede olduğunu açıkla- dı. Bu da bilgisayar üreticilerinin bun- dan böyle silikon chip dizaynlannı gal- yum arseniğe çevirebileceklerinin bir gostergesı olarak kabul cdılıyor. Bılıma- damları yeni chiplerin cskilenne oranla 2 ile 4 kat arasında daha yüksck pcrfor- mansa sahıp olduğunu belıriıyorlar. Bu >cnı süper chiplerin şu ana kadar kayde- dılcncn büyük müşterısııse geçen yıl C-3 mını süpcr bılgt.suyarları pıyasaya sunan Convex Compulcr. İletişimçağında bu alandaki \enilikler sınır tanımı>or. V1AGN Aphone adı veriten bu son dereee gelişmiş araç dûny anın ncresinde olursanız olun her türlü haberleşme ola- nağını ayağınıza kadar getirivor. Bir çeşit haberleşme terminsüi olarak düsnnülen bu sistem telefon, faks, teleks ve bir uydu antenini banndınyor. MEAGN Aphone bütün bu birimleri içinde toplarken \erden en fazla tasarruf edilecek şekilde tasar- lanmış. Teknolojinin en gelişmiş olanaklarını elinizin altında tutan bu sistetne ister- seniz \azıcı \e diğer üniteleri de ekletebili>orsunuz. Olay yaratan golfsopası Amenka'da golf sopalan ürcten MacGrcgor Golf adlı bir şirkel kendı alanında olay sayılabilecck venı bır golf sopasını lanıttı. T-920 adı verilen bu golf sopası tıtanyumdan vapılıvor vc dizaynı dünvadakı cn güçlü bılgısa- yarları üreten Crav'in Y-MP süper bılgisayarlarınca gcrçeklcştirilmiş. Bu konu üzerındc yapılan analizler klasik golf sopalarından farklı özellıklcr ıçe- rcn vcni bir tasarımı ortava kovdu. Bu vcnı golf sopasının sertlığini arttırmak içın baş larafı daha geniş. gövdcsi daha uzun, uç tarafının vüzcyi ıscoluklu tutul- muş. Şirket yetkililerinin ifade etlığinc göre. bu gelıştırilmiş golf sopasıyla vurulan loplar klasik formdaki sopaların vurdu- ğu toplardan vedı kat daha uzağa gidebi- liyor. Aynı leknolojinin gelecekle ıcnis rakellerinde vc hokey sopalannda dakul- lanılabilcceği belirtilıyor. MERKEZ BANKASI KURLARI CINSI 1 ABD Doları 1 Alman Markı 1 Avustralya Doları 1 Avusturya Şılını 1 Belçıka Frangı 1 f ransc Frangı 1 Hollanda Florinı 1 Isveç Kronu 1 Isvıçre Frangı 100 Italyan LıreO 1 Japon Yeni 1 Kanada Dolan 1 Norveç Kronu 1 Stertın 1 S.Arabıstan Rıyal DÖVIZ ALIS 5810 36 3522 49 4372 30 499 73 171 34 1035 71 3129.74 97153 3891.21 469 52 45 17 4915 28 900 14 10152 43 1549 39 SATIŞ 5822 00 3529 55 438106 500 73 171.68 1037 79 3136 01 973 48 3899.01 470 46 45 27 4925 13 901 94 10172 78 1552 49 EFEKTIF ALIŞ 5804 55 3518.97 4306.72 499 23 169 62 1034.67 3126.61 961 81 3887 32 464 82 44 50 4841 55 891 14 10142 28 1526 15 SATIŞ 5839 47 354014 4394.20 502 23 172.20 1040.90 3145 42 976 40 3910.71 471 88 45 40 4939.91 904.18 10203 30 1557 15 22 ŞUBAT 1992 ÇAPftAZ KUHLAA 1 A80D0LAM 1.0900 *ufıvn imnıı 13212 Avustratya Ooton 11.6400 Avuatury* ŞHtnt 34.0100 BalçtaFrangı &4075 DMiiımrtaı Kronu 45230 Rn MariduMi 5.6230 FnMtwz Frangı 1B610 HoNanda Ftorini 103.42 topMiyOİ . 5^965 ISWJÇ KfOfHJ 1.4962 bvtcV* Frangı 1240.75 halyMi LlraU 12838 Jaoon VMIİ 1.1830 Kanada Ooton 64750 NOTMÇ Kronu 37501 S.Aıaototan MyaH SlMttn: 1.7450 ABD Ootan 1 ECU: 1.2380 ABO Ootan SOR: 13767 ABO Dotan SOR: 800337 Türft UnM