Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27ARALIK1992PAZAR 8 PAZAR YAZILARI Yaşlılık, geçmiş vemüzik TELAVIV DİLEK KOÇ Hcp özlemini du>muşumdur. Yaşlı- lann bolca bulunacağı parklanmız. so- kaklanmız olabilecek mi diye. Onlann nurlu. sevgi dolu yüzlcrinin gözlere sıkça çarptığı bir kalabalığımız olamadı hıç nc- dense. Hızlı nüfus artışının çoğalltığı gençliğe yenildiklerinden. asıl acı olanı da. ecele erken yenıldikleriden. Gençliğin eneıjisi. neşesi iyi de. yaşlılanmızın bunca azlığı geleceğe dönük bir umutsuzluk ya- ratıyor. Oysa amut yalnızca gençliktedir derler. ne atlık. Ya yaşlanamadan yok olan gençler? Tel Aviv sokaklannda. adım başı rast- geldiğim yaşlılara bakarak düşünüyorum bunlan. Yaşlı nüfus neredeyseegemen bu kenttc. Ağır aksak yürüyen. yaşlanna karşın dimdik kalmış olabilen, derileri bürümcük bezıne dönmüş olan yaşlılar... Özellikle de kadın olanlan biraz daha faz- la gibi. Refakatçilcri dc. çoğunluk eşleri ya da çocukian değil. "annclen." Tam 'Altın Kızlar" sanki. Ama Altın Kızlar'ın o çılgın. dalgacı ncşesinde değiller ne yazık kı. Hafıften bir burukluk -hadi bu yaşlılığa özgü diyclım- biraz sert. kaiı bir burukluk yüzlerindeki. Tarihlenndcn taşıdıklan o vahşi travmayı. yüzlenne, gözbebeklenne çakmışiar belli kı. O trav- ma değil mi. Avrupalı Yahudi bilgelerin- den Stephan Zweig'in. Avrupa'da yük- selmiş olan "uygarlık tarihf nin geleceğine inancını yilirerek yaşamına son vermesi- nin ncdcni. Zweig gibi daha nıce Musevi aydın yok olup gıtuler tarihin o karanhk vahşetinde. Aydın olmak. sanatçi olmak çpk aşın bir ayncalık değil bu toplumda. Öylesine ortalıkta. gözler önünde ki sanat ve este- tik. sokaklarla. kaldınmlarla bütünleş- miş adcta. Yalnızca bellı sokaklarda te- kelleşmemiş. rasgele karşınıza cıkıp, sizi yolunuzdan alıkoyuveriyor. 4 kişilik mi- nik bir orkesıra. yaylı çalgılanyla "Macar Rapsodisi' çalmakla bir köşe başında. Ardından hareketli bir "çigan" gelecek Nasıl bırakıp koyulabilirsinız yola. Üstü başı perişan yaşlıca bir kadın. kcmanına yaslamış yanağını. gözlcrini yummuş. sanki yalnız kendısı için çalıyor 'Mavı Tunayı. Kentin Dizengoff meydanını yaşlılar mesken tutarlar çoğunluk ve ora- dan yayılanan 'Beatles' şarkılan dinlerler. Klasik Batı müzığinin ayn bir önemi vardır bu kentte. Yollarda çalınan enst- rûmanlar daha çok nefesli ve yaylı çalgı- lardır. Bazen çok cgzotik ezgiler gelebilir kulağınıza. Solo akardeondan yayılan tangolar, davul tcmposu cşliğinde çalı- nan Çerkez müzikleri. Abhazya'dan. Ba- kü'den gelmışlerdir bu sanatsever toplu- ma. Parklarda. caddelerde Selda'nın Türkçe şarkılan dinlenir. Dünya dön- dükçe boşluğa savrulan müzik damlala- nnın, el ele tutuşup kente inişleri gibıdir. RILS Kazaklan, Kaliııkalaı ve bol içki "Beyaz", yani karlı bir Noel. Almanya'- daki Hıristiyanlara yine nasip olmayacak bu yıl. Hava yağışlı. soğuk. kapalı, evet gerçekten berbal, ama geçen yıllarda oldu- ğu gibi bu yıl da kar beklenmıyor. Kiliselerde 24 aralık gecesi gösteriye çıkan *'Don Kazaklan" korolan da Orta Avrupa'ya Moskova'nın. Leningrad'ın -pardon St. Petersburg'un- büyülü beyaz Noel atmosferini taşımaya yetmiyor. Bu yıl Berlin kiliselerinde Kazak korolan re- vaçta, biletler iki ay öncesinden kapışılıp bitti. Yıkılan Sovyetler Birliğinin ardından Ruslar, korolanyla beraber Berlin'e sökün etti. Kazaklar yeşil marklardan kazanabil- mek için o gürül gürül sesleriyle yalnız Ka- linkalar değil. Almanca Noel şarkılan da söylüyorlar artık. Dini bayramlann her yerde bir ritüeli var. Almanya'daki Noel ritüeli de her yıl hiç değişmeden tekrarlanıyor. fsa'nın do- ğumu sayılan 24 aralık akşamı aile toplanı- yor: annenin ya da evin başka bir büyüğü- nün pişirdiği yemek -genellikle yağlı bir kaz ya da hindi- yeniyor. O gün sabahtan çam ağacı süslenip hediyeler ağacın altına yer- leştiriliyor, melekler dallara asılıyor. Ye- mekten sonra televizyondaki Noel şarlcı- lan eşliğinde paketler açılıyor ve teşekkür faslı başlıyor (Tabii Noel'in aynı zamanda bir tüketim bayramı olduğunu halırlatma- ya gerek yok.) Ve Almanya"da Noel'de çok, ama çok içki tçiliyor. Köpüklü köpüksüz şaraplar, bira, votka, ne varsa üç günde tüketilip bi- tiriliyor. Noel'in birinci günü sayılan 25 aralıkta büyükanne ve bûyükbaba, yani daha yaşlı akrabalar ziyarete gidiliyor. Ve hep aynı ritüel tekrarlanıyor: Saat on ikide BERLİN DtLEK ZAPTÇIOĞLU öğle yemeği, üçte pasta ve kahve. yedide akşam yemeği. İnsanlar üç gün boyunca koltuk -masa- tuvalet üçgenı arasında böy- le gidıp gelerek Noel bayramını ardında bı- rakıyor. İnsanlar derken hepsi değil tabii. Noel tatilinı izinle birleşıirip uzak yerlere kanat açanlann sayısı azımsanmayacak kadar çok. Almanya'daki vatandaşlanmızın bir kısmı da tatil günlerini fırsat bilip memle- kete kaçamak yapıyor. Neonaziler ise No- el'e üç gün kala bile yabana avına çıkmak- tan vazgeçmeyip Düsseldorfta yine bir Yunan kadının alnına bıçakla gamalı haç kazıyarak tatil yapmayacaklannı gösterdi- ler. Noel, bu yıl Almanya'da biraz daha ırkçılığın gölgesinde geçiyor. Berlin'de ve Doğu Almanya'da Noel. ülkenin batı kesimlerinde olduğundan çok farklı, sade bir hava içinde kutlanıyor. Bu- nun bir nedeni, Berlin'in geleneksel olarak Protestan ve proleter bir kent oluşu. Nice zorlu yıllar geçirmiş, gözüpek Berlinhler, Noel'i ömeğin koyu Katolik Köln ve Ren yöresi ya da Bavyera gibi şaşaalı kutlamı- yor. Berlinlilerin en önemli özelliği, her tür- lü duygusalbğa kuşkuyla bakmalan. Balı Berlinlilerin soğuk savaştan kalma bir ade- ti var: Pencerelerine mutlaka birer ışık, bi- rer mum dikiyorlar. Yıllarca "Doğu Al- manya'da yaşamak zorunda olan kardeş- lerimize yol göstersin" denerek pencerelere konulan mumlar artık hayatın bir parçası olmuş. Berlin'den cıkıp Doğu Almanya'ya geçtiğinizde ise kendinizi yer yer gerçekten Sibirya'da hissedebilirsiniz. Gri gökyüzü- nün altmda soluk. lek katlı evlerle dolu küçük köylerde Noel'den tek işaret, tek tük dükkanlann vitnnlerine sıkılmış kar sprey- leri ve kimi bahçelere asılmış renkli ampul- ler. Kısacası: Noel bayramı ne olursa olsun Almanya'da genci yaşlısı hemen herkes ta- rafından kutlanmakta. Hatla Noel gecesi gidecek yeri olmayan gençler bile meyha- nelerde rock müziğin yani sıra Noel şarkı- lan dinleyip birbirine "tyi Noeller" dile- mekten geri durmuyorlar. Cumhurbaş- kanından başbakana kadar Noel tebrikleri de cabası. Avustralya'nın Sydne> ve Yeni Zelanda'nın Hobart kentleri arasında her yıl dOzenlenen j g geleneksel yelken yarışı dün başladı. Günlerdir sürdüriilen hazırlık çalışmalan ardından yarışa katılacak 111 tekne dün Sydney LJmanTnda toplandı ve giinün ilk ışıklanyla birlikte start aldı. Güney Denizi'ni bir süredir etkLsine alan fırtına nedeni>le velkencileri zor bir yarış bekliyor. Yarışta Yeni Zelandalılarla Avustralyalılar fa\ori gösteriliyor. Ğüney Denizi boyunca 3 bin 200 kilomerre- lik bir mesafeyi kat edipfinale tarmayı ba^arabilen yelkencüer, yeni jıla denizdegirecekler.(Fotoğraf: RELTER) Ekonomik krize rağmenNoel • İsveç'te aralık ayında, meydanlarda Noel pazan kurulur. Çeşitli şekerlemelerden tutun, sosislere ve yiysileredek her şey Noel Baba maskesi takmış kişi- îer tarafından satılır. Bütün butikler için olduğu yibi gezgin satıcılar için de bu ay fırsat ayıdır. Gecen günlerde İsveç'in en büyük gazetesı Expressen"de bir fotoğraf yayımlandı. Araç- lara kapalı olan bir alışveriş merkezindeki kalabalığı göste- riyordu. Fotoğrafın üzerinde şu soru yazılıydı: - Bu mu ekonomik bunalım içinde olan İsveç? İşsizlik oranı % 7'yi aşmış, 10'a doğru tırmanıyor; ücretli- nin cebine kalacak gerçek gelir % 10 azalıyor. Ama olsun: Noel geüyor ve kutlanacak! Herkes, her yakınına armağan alacak ve hâlâ iş sahibi olan mutlu ücretliler, mesai arka- daşlanyla Noel yemeğini yiye- cekler. Bu amaçla üretilcn çam ağaç- lan, Noel ağaa olarak satılıyor, aralığın ikinci haftasından beri. Bunun iyi yani, ağacın reçine kokması ve evin içine, özel bir hava katması. Kötû tarafı, ça- buk ölmesi ve dikenlerinin. evin her yanına yayılması. Dileyene, Hong Kong malı plastik çam ağacı da var. Her yıl kur kur kullar» Sonra tık kutusuna. kalsın gelecek yıla... Noel Babanın İsveç'te ya- şadığını sanan dünya çocuk- lanndan haftada 2 bin mektup geliyor İsveç posta idaresine. (Oysa Noel Baba Antalyalı, ama bilmiyorlar!) Binbir çeşıt Noel armağanı isteyen çocuk- lara bir posta görevlisi yanıt vermeye çahşıyor. İsveç'te aralık ayında. mey- danlara Noel pazan kunılur. Çeşitli şekerlemelerden tutun, sosislere ve eivsilere dek her sev. STOCKHOLM Noel demekhediye deıııek • Noel Baba hediyelerini hiç kimseye görünmeden de dağıtsa. çocuklar onun nasıl göründüğünü biliyorlar. Ço- cuklann gördüğü Noel Baba, Danimarka'nın Randers kentindeki Kültür Tarihi Müzesi'nde sergileniyor. Kim aksini iddia ederse et- sin Noel Baba Grönland'da yaşıyor. Postacı da her yıl bin- İerce çocuğun mektubunu Grönland'a gönderiyor. Noel Baba. her yıl 24 aralıkta beyaz kürk işlemeli kırmızı paltosunu giyip rengeyıklerinin çektiği he- diye dolu kızağına athyor ve kimseye görünmeden özellikle çocukîara hediyelerini dağıtı- yor. Çünkü Noel Baba demek. hediye demek. Hediyelerini hiç kimseye görünmeden de dağıı- sa. çocuklar onun nasıl görün- düğünü biliyorlar. Çocuklann gördüğü Noel Baba. Danimar- ka'nın Randers kentindeki Küllür Tarihi Müzesi'nde ser- gileniyor. Sergiyı düzenleyen müze. Randers'teki okullara devam eden çocuklardan. Noel Baba'yı nasıl gördüklerini çız- melerini ıstemiş. Çocukîara, Randers'teki göçmen kadınlar da kartılmışlar \e Noel Baba motifli bir halı dokuyup sergiye göndermişler. Randers'teki sergi. sadece ço- cuklann Noel Baba'lanndan oluşmuyor. aynı zamanda Noel Baba'nın yaklaşık bin 7O0yıllık tarihini de içeriyor. Her ne ka- dar Noel Baba Grönland'da oturursa otursun, bız onun aslın- da o zamanlar Myra denilen Demre'de yaşadığını ve Myra'- daki KatoKk Kilısesi'nin Pis- koposu Aziz Nikola olduğunu biliyoruz. Yardımseverliği ve dağıttığı hediyelerle tanınan Piskopos Nikola'nın popülerli- |i yüzünden öldükten sonra Kalolik Kılisesı tarafından aziz ılan edildiğının. Anadolu'nun Türklerin eline gcçmesinden K>nra İtalvanlann gemici kılığına girip Demre'deki me- zannı soyduklannın. sonra da İtalya'nın Barı kentinde onun jdına yaptıklan kil'.seye göm- düklerinın de farkınday ız. Pro- lestanlann babası Luther'in, Hıristiyanlara kişilerin kutsal- KOPENHAG FERRUH Y1LMAZ laştınlmasını yasaklanmasın- dan sonra Kuzey Avrupalı- lann Noel'de hediye geleneğini Azir Nikola adma yürüteme- diklerinı. ama bu gelenekten vazgeçmediklerini. bunun za- manla halk geleneğine dö- nüştüğünü hafızamızda tutu- yoruz. Zaten o yüzden Kuzey Av- rupalılar hediyelerini ayın 24'- ünde ya da 25"inde verirken gü- neylüer. yani Katolikler hediye günü olarak Aziz Nikola'nın doğum yıldönümü olan 5 aralık akşamı ya da 6 aralık gününü korumuşlardır. Çünkü Noel Baba demek. kim olursa olsun ve nerede yaşarsa yaşasın hedi- ye demek. Noel Baba'nın Danimarkah- lar için Grönland'a taşınması Amerikalılann sayesinde ol- muşlur. Noel Baba bugünkü modem görünümünü matba- anın bulunmaşına borçlu. Noel Baba hikâyeleri ve resimleri mat- baanın bulunmasıyla birlikte. Amerika'da birden yaygınlaşır- ken Hıristiyan geleneklerle, halk masallan ve efsaneleri bir- birine kanşmıştır. Grönlandlı Noel Baba'yı. Danimarka'ya tanıştıran da kitabı 1898 yılında Danimarkacaya çevrilen Ame- rikalı yazar Louis Moe olmuş- tur. Noel Baba o günden beri Grönlandlıdır ve hediye de- meklir. Noel Baba hediye demek ol- duğu için de Noel hedıyesiz kutlanmaz. Danimarka'da hayır kurumlan her yıl. çocuk- lanna hediye alacak parası ol- mayan ailelere hediye ve para dağıtırlar. Bu yılki başvurular, Danimarka'da fukaraJığın arttığını gösterdi. Bütün hayır kurumlan. bu yıl yardım için başvuranlann sayısında büyük bir artış olduğunu bildirdiler. Hayır kurumlan sadece hedi- ye ve para dağıtmakla yetinme- yip kimsesizler için Noel ak- şamlan da düzenliyorlar. Çün- kü hemen herkesin ailesiyle bir- likte olduğu Noel akşamı Dani- marka. kuş uçmaz kervan geç- mez bir ülkeye döner. belli saat- lerde belediye otobüsleri bile iş- lemez. yalnızlık daha bir ağırla- şır, yüreklere işler. Kimsesizler için düzenlenen Noel akşamlanndan başka. Noel'in en altematifı. alternatif kent Christinia'da kutlanır. 1969'da bir grup hippinin işgal ettıği terk edilmiş bir askeri gar- nizon olarak Christinia'nın es- kiden hangar olarak kullanılan dev binasında. binlerce kişiye bedava yemek dağıtıbr, çeşitli konserler ve gösteriler sunulur. Noel akşamının geliri de Noel'e kadar aynı binada kurulan Noel pazanndan elde edilir. Christinia'daki Noel akşamına sadece kimsesizler değil. ailesiy- le birlikle Noe! kutlamayı red- dedcn marjinaller ve Noel kutlayacak ailesi olmayan ya- bancılarda rağbet eder. Ama Noel demek hediye de- mek. Bu yüzden Danimarka'da Noel aynı zamanda birçok özel kuruluşun çahşanlanna hediye dağıtması anlamına da gelir. Şirketler dağıttıklan hediyeyi vergiden düşerken vergi dairesi. 300 krondan fazla tutan he- diyelerden vergi alır. Hele Noel hediyesi paradan ibaretse ilk krondan itibaren vergilendiri- lir. Onun için şirketlerin çah- şanlanna dağıttıklan hediyeler. vergiye göre belirlenir. Noel'in hediye demek oldu- ğunu en iyi bilen çocuklar. On- lar, altına hediyelerin dızileceği çam ağacının etrafında dans edecekleri 24'ünün akşamını iple çekerler. Turkiye'de dergiciliğin sınırları değişiyor Hazine borç ödeyince Kiirdistan petpolünün istanbıd macerası Kürt petrolleri satışa çıkh, Türkiye bütün pazarlıkların içinde. Uluslararası devlerden tekiif: "Petrolü bize verin, dünya Kürdistan'ı tanısın..." Seyyar satıcı Mehmet Aras'ı durup dururken öidüren polis memuru serbest bırakıldı. ff'rinkanuoyuaraştırması Bütçe görüşmelerinde en yüksek not Mesut Yılmaz'ın. Konak Meydan'nda Çakmur kazması Izmir'de kendiliğinden oluşan "yurttaşlar hareketi": "Konak Meydanı'nı Çakmur'a kurban efmeyeceğiz." Meysusatışagebf Meysu'nun satış hikayesi karıştı... KOİ, yabana sermaye, Yaşar Holding ve Kayserili girişimciler... EPFilipinler'ıteydi Sedal Aral, Filipinler'deki "çöp kenf'i ve Tavao alhn madeninin kölelerini EP için fotoğrafladı. • Türk - Iş'te şahinler mi kazandı saksaöanlar mı? • Genel müdür kızmasın, TURBAN zarar ediyor • b- mitli Nilay Modaevi'nin Avrupa şubeleri • Gömleğinize bakalım, kim olduğunuzu söyleyelim • Mehmet A- li Birand'ın gözüyle "meslek ahlakı" • Zzzt, bir ödül daha: Tokai reklamı • Clint Eastv/ood'dan "vahşi Ba- t" efsanesine iki ters bir düz • Can Kozanofllu nun Yetmiş Sekiz'inde: Fırlamalık bile parayla • Ragıp Du- ran'ın Mavi Daktilo'sunda: Ben acaıp bir gazeteciyim • Hasan Tuflrul'un Medya Yılanı'nda: En büyökZa- fer • Refik Şentürk'ün Eksen'inde: Finans sısteminde örtulü devletçilik THE ECONOMIST TÜRKÇE : THE ECONOMIST'IN TELİF HAKLARI YALNIZ EP'DE ÖZEL EK: TASARRUF SAHİBlNl İLGİLENDİREN HERŞEY EP YATIRIM'DA BU PAZAR VE HER PAZAR BAYİNİZDE GÜRHAN UÇKAN ••• Noel Baba maskesi takmış kışi- ler tarafından satılır. Bütün bu- tıkler için olduğu gibi gezgin satıalar için de bu ay. büyük bir fırsat ayıdır. Sınemalara, yeni fılmler gelir. Gala gecelen birbirini izler. Bunlara katılan ünlülerin re- amlerini, hanım dergilerinde ve akşam gazelelerinde görürüz. Butikler. hınca hınç insan doludur. Tüketiciler. Noel'le yılbaşı arasındaki günlerin. bü- yük damping zamanı olduğunu bilirler, ama yine de hediye alma telaşı baskın gelir. Ama buradaki adıyla "'ara günler- de". yine butikleri doldururlar. Bunlann önemli bir bölümünü, verilen armağanı değiştirmek isteyenler oluşturur. Noel tatili, rejim denilen aa gereksinmenin unutulduğu bir zaman dilimidir. önce haş- landıktan sonra fınnda, üzerine hardal ve galeta unu konularak yapılan jambon ya da domuz eu sofranın jbaş taodır. Bunun yanına ançı^vezii patates. pan- carh salata ve hepsi şekerli ol- duğu için bizlerin dönüp bak- mayacağı salamura ringa balığı çeşitleri eklenir. İsveçliler'in, dünyada yalnızca kendilerinin yaptığını sandıklan köfte "'Swe- dish meatballs" ve küçük sosis- ler, garip yiyeceklere fazla ilgi göstermeyenler için yeterli bir seçenek oluşturur. Kiliselerde, Noel nedeniyle güzel org konserleri yapıbr. Bir- çok gönüllü. bu bayramı birlik- te kutlayacağı kimsesi olma- yanlar için özel programlar dü- zenler. Çeşitli hayır dernekleri, para toplamak için finişe geçer- îer. Tıkabasa yiyip icen tsveçli'- nin yüreğindeki suçluluk duy- gusunu biraz olsun hafıfleünek için epey işe yararlar. Bu arada toplam dört gün süren tatilde "kuru kalmamak" isteyen halk saatlerini Tekel'in butiklerinde kuyrukta bekleye- rek gecirir. Yanm şışe votka alacak vatandaşla her şeyi çok fazla miktarda alacak olan içki merakhsı, gayet adil bir şekilde saatlerini burada harcar. İçki kuyruğu bu ülkede. demokrasi gibi son derece yerleşmiş bir fe- nomendir. Noel gecesi. sabahtan itiba- ren başlar kutlama. Ama her- kesin beklediği, her yıl saat 15. OO'te başlayan. 1 saatlik çizgi fılmdir. Miki, Donald, Gufı ve arkadaşlan sıralannı savıp ro- mantik boğa Ferdinant mantar ağacına dönünce bütün küçük afacanlar, Noel ağacının al- ünda bekleyen armağanlanna saldınrlar. Onlan, yetişkin afa- canlar izler. Armağanlann hep- si önceden ısmarlanmıştır. ama açılan her pakete gayet şaşınhr. Kimsenin Noeli'ne bir diye- ceğimiz yok, ama bir de memle- ketten gelen posta aksamasa!.. OZEL BORA SURÜCU KURSU 96. DÖNEM KAYITLARI DEVAM EDÎYOR Kurslarımız hafta sonu hafta içi v« akşam Dersane: ÛSKÜDAR : 343 67 82 310 92 86 KOZYATAĞI:362 47 33 3015 No'lu öğrenci kimlik kartımı ve nüfus cüzdammı kaybetüm. GÜLSEN PINAR