Katalog

12 KASIM 1992 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA YURT HABERLERI 13 YENIILLER 'balayı'yaşıyor: av olmus. "Artık Kars'a eitmekten kurtulduk" divor sokaktaki adam. yyşyIğdır daha üolak birkaç ayolm^/V\ıtıkK^ı^ sokaktaki adam. Kent il olduktan sonra dört beş saatlik yolculukla Kars'a git, aynı yolu tekrar gel eziyetinden kurtulmuş Iğdırh. Pasaport, ehliyet almak kolaylaşmış. KİMLİK KARTI • İl nüfusu: 36 bin • Toplam nüfus: 150 bin • Etnik yapısı: Azeri. Kün. Türk ve Balkan • üçeleri: Aralık, Tuzluca, Karakoyunlu • Köy sayısu 159 • Yüzölçümü: 4 bin km2 • Raknn:£50 • Okııma yazma oranı: Yüzde 90 • Ekonomi: Sanayitesisiyok. Hayvancdık üzerine çalışma yapan bir deviet üretme çiftliği var. Yörenin en büyük ıs alanı olan Aras Tekstil üretimine son verdiğinden kurulubir tek tesisibile yok.Iğdır Ovası'nda şekerpancan,pamuk.pirinç, turunçgiller dtşında her şey vetistirıliyor. • Belediye: Iğdır Belediyesi 1924 'te kurulmuş. Kentin ilk imarplam 1954 'te İller Bunkıiiûıca vapılmış. 1%3'te venilervnif. lOAğustos 1992de de kent ilolmuş. MEHMETSARAÇD eni ıller, yeni sorun- lar' yazı dLzimiz içın yola, bu uğurda "şe- hitler bile vermiş" Iğdır'dan başlıyo- ruz Erzurum'dan Iğdır dört beş saatlik bir yolculuk demek. Bolgede son bir yılda gıderek tırmanan terör yûzünden bu yolculuğu, saat lutup karşıdan gelen ya da yaru- nızdan geçip giden araçlan sayarak geçi- riyorsunuz. Kimi zaman da güvenlik güçlerince yapılan kimlik kontrolü sizi tekdüzelikten kurtanyor. Yollar bom- boş. Yolboyu ArasNehn'niizleyeizleye Horasan'ı, Karakurt'u geçip Kağızman'- ın insanı şaşkına çeviren yeşilhğini görüp cevizinin tadıyla tatlandıİctan sonra yeni- den dağlarla baş başa kalıyorsunuz. Bir süre sonra dağlara taşlara alışıp tam da "Herhalde Iğdır da yol boyu gördüğü- müz dığer yerleşım binmleri gibidir" der- ken. ilk önce Ağn Dağı'nın "haşmetfyle kcndinızden geçiyorsunuz. Daha siz Ağn'nın seyrinden kurtulamamışken bir- den dağdan, taştan, topraktan kurtulup bir yeşillik denizinin ortasında buluveri- yorsur-ız kendinızi. Güneydoğu'dan sonra son bir yıldır bölgede de terör olaylan artmış. Hatta Doğu Anadolu'da"pilotil" denilen Iğdır'daPKK terörü en büyük korku. Vali Erdoğan Izgi,"Asayiş bizim için öncelikli sorun" diyor. İşte gerekli çaba gösterilirse Çuku- rova'dan sonra en verimli ova olacağı iddia edilen Iğdır Ovası başladı. Yüzölçü- mü 650 km r ye yaklaşan ova bir çöküntü alanı. Aras'ın ve küçük akarsulann taşı- dığı alüvyonlarla dolmuş. Ağn DağY- ndan inen volkanık maddelerin de ova- nın oluşmasında önemli rolü var. Şekerpancan tarlalan, kavak. pamuk, pırinç. meyve ağaçlan, aklınızın köşesin- den bile geçiremeyeceğinız bollukta kayı- sı. Narenciyeden başka her şey var top- rakla. Her şey var. var ama şu birkaç kilometrede bır gördüğümüz şekerpan- can dağlan bır türlü bitmek bilmiyor. Sonradan öğrendığımize göre şeker fabri- kalan "yerli yersiz" dağıtıhnca Iğdırh 350 bin lon şekerpancan ıstihsali ile kala kal- mış. Şekerpancannın bir kısmı tarladan getirilirken bir kısmı da buralardan baş- ka illerdeki şeker fabrikalanna taşınırken heba olup gitmekteymış. Iğdır'ın il olmasından sonra kentte gayrimenkul fıyatlan ve kiralar "anormal" ölçüde artmış. Eskiden 200 bin liradan başlayan ev kiralan bir iki milyon liradan başlıyor. Kente adımımızı atar atmaz ilk karşı- laştığımız şey, toz toprak, bir de Nahcı- van'dan "ticaret" için gelmiş Azeri kar- deşlerimiz oluyor. Her yer onlarla dolu, her şey onlar için. Müzik kaseü satan dükkanlar Azeri çalıp Azen söylüyor. Dolu dolu olobüsler Azeri getinp Azeri gölürüyor. Nahcıvan vatandaşı sabah iki saatlik yolculuktan sonra Iğdır'a vanp meyvesini, kuruyemışini (biz gıttiğımizde ceviz modaydı ve her taraf ceviz doluydu) scbzcsıni hatta ülkesinde kesip gcürdiğı eti satıyor. Dönüşünde de y ükte hafif pa- hada ağır ne alabılırse alıp gidıyor. Iğdır'- . da herkes memnun bu alışverişten. Iğdır Ermenistan. Nahcıvan ve İran'a komşu. Azerbaycan da bir adımlık yolda sayılır. Kentin il olmasında en büyük etkenler- dcn bıri dc bu "stratejik konum"u. Bütün umutlar komşuluk ilişkilennin canlan- masına, sınır tıcaretinin gcliştirilmcsinc bağlanmış. "Tazc gclin" dıyor Iğdırh kenline. Şu- nun şurasında il olalı birkaç ay olmuş. Iğdırh daha "balayf "nda. "Arük Kars'a gitmekten kurtulduk" diyor. Ali Türkyıl- maz. Dört beş saaıük bir yolculukla Kars'a giı aynı yolu tekrar gel eziyetin- den kuriulunmuş. Pasaporl, ehliyet al- mak kolaylasmıs. Türkyılmaz'ın anlat- tıklanna bakılırsa il olmanın en büyük "nimetı" bürokrasiden kunulmak. Zivaretimizi önce. ilk Iğdır Valisi Erdo- ğan Izgi'ye yapıyoruz. Yeni vilayet kona- ğı inşaatı devam ettiğinden bizı adlıye ve vılayet konağı olarak kullanılan "vila- yet"te kabul ediyor. Vali İzgi, "Asayiş sorunu öncelikli sorun oldu bizim ıçın. Asayişe takviye istiyorum. Iğdır Jandar- ma Komando Taburu'nun konuşlandı- nlmasını ıstedim. Şu anda bu isteğimiz etüı ediliyor" diyerek söze başhyor. Çün- kü biraz önce il asayiş toplantısından çık- nruş. Güneydoğu'dan sonra bu bölge de son bır yılda terörün odak noktası olmuş. Hatta "pilot il" denilen Iğdır'da artan PKK terörü en büyük korku. Vali İzgTnin hayali Iğdır il olalı ağustostan bu yana üç ay geçmiş. ama daha kentte her şey eskisi gi- bı. Vali İzgi, altyapının oluşturulması için bakanlıklararası kuruluşlann eksikliğin- den sözederek. atama ile ilin ihtiyaçlannı karşılamaya çalıştıklanru anlatıyor. He- nüz daire müdürlen vekaleten atanmış, asil olarak atamalar bekleniyor. Hemen hemen bütün ıl müdürlüklerinın hizmet bınalan yok. lojman yok. Köy İşleri İl Müdürlüğü maİcine parkı ile kurulmayı bekliyor. Bu yüzden de köy yollan, gölet çahşmalan yürütülemiyor. Daha önce bütün bu işleri Kars yürütürken şimdi kendi başlanna kalmışlar. Iğdır Valisi İzgi her şeye karşın gelecek- ten umutlu. Kentin idan yapısjndaH çok ekonomik yapısıyla ilgileniyor. "Iğdır göç veren bir belde durumundan çıkıp, yurtlanna dönenler kenti durumuna gel- miştir" dıyor. İzginin "en büyük hayali" de Azerbaycan ile Ermenistan'ın arala- nndaki savaşa son verip bır anlaşmaya varmalan. Bunun nedeninı de şöyle acık- hyor: "Çünkü şu anda Nahcıvan tarafında gayri resmi bir sınır ticareti var. Günde 100'e yakın araç trafıği oluyor Nahcı- van'dan. Kente gelenler meyve sebze geti- riyorlar. Dönerken de undur. yağdır ya da üst başür alıp gıdiyorlar. Yani para burada kalıyor. Onun ıçın diyoruz ki sınır ticaretini yönlendirecek bir temsilcilik açılmas» lazım." • _ ^ ———— Boşodayok Iğdır Ovası'nı, beklentiler ve projeler gerçekleşirse Türkiye'nin ikinci Çuku- rova'sı olmaya aday gösteren Iğdır Valisi Erdoğan İzgi'yi "çok üzen" bir şey var. O da 1980'li yıllarda Sümerbank ve özel sektör tarafından bugünün parasıyla mil- yarlarca liraya kurulan Aras Tekstil. İş- sizliğin en büyük sorun olduğu Iğdır'da bır zamanlar 600 kışi çalışıyormuş bura- da. Şimdi ise bilgisayar donanımh tekstil makinelenyle Aras Tekstil ancak bir bek- çiyi istihdam edebilıyor. Iğdır'a hava yoluyla ancak Erzunım ya da haftada iki gün Kars üzerindcn ulaş- mak mümkün. Valılik. Küllük köyünde Hazine'ye ait 10 bin dekarhk bir alanı projelendirmiş. sahasını tespit etmiş, etü- dünü devam ettiriyor. Bu düşünce kentte taraftar da bulmuş. İl Özel İdaresi. Vila- yet. hatta özel teşebbüs bile bu konuda çok niyetli. Iğdır ıçın güzel şeylerden çokça söz edi- liyor, projeler geliştıriliyor, konserve, şe- ker, un fabrikalan isteniyor, ama kent daha "il olmanın nimetleri"ni görmemiş. İlk şaşkınlık birdenbire artan gayrimen- kul kiralannda olmuş. Eskiden 200 bin liradan başlayan ev kiralan şimdi bir iki milyonla kapı açıyor. Kentte durumun- dan memnun olanlardan biri de iki yıldız- h, Yıldız Olel sahipleri. "İl olmaktan gayet memnunuz. Eskiden günde on oda- mız boş kalırdı, şimdi boş oda bulamıyo- ruz" diyorlar. Iğdırlı her şeyi istiyor Otel sahipleri durumlanndan memnun ama vakit öğlen oldu, yol yorgunuyur, karnımızda acıktı. Otelde restoran ancak akşamlan açık olduğundan yemek yiye- cek bir yer bulmamız gerekiyor. Foto muhabiri arkadaşımız Erdoğan Köse- oğlu'yia ne vilayete, belediyeye giderken nc otele gelirken yolumuzun üzerinde bir lokanta görmedığimızden, üsıelik lopu topu büıün Iğdır caddcsi de o kadar oldu- ğundan en iyısı bir bilcne sormah. Tarif üzenne giltığimız sokak arasında bır de nc görclım. büıün lokantalar aynı sokağa toplanmış. Hcpsınin dc mönüsü aynı. Döner. diöer bildıkler, bir de hemen her- İŞTE IĞDIR - Güzel şeylerden çokça söz ediliyor Iğdır'da. Projeler gdiştirilijor; konserve. un, şeker fabrikalan isteniyor. Ama kent daha il olmanın nimetlerini görmüş değil. Iğdır'ın hemen yanıbaşında yükselen Ağn Dağı'nın zinesi ise her zaman karh, her zaman puslu. "Ağn,şanslı olana yüzünü gösterir" diyor Iğdırlılar. (Fotoğraf: ERDOĞAN KOSEOGLU) Erdoğan Izgi Vali / ğdır için büyük kazanç, Ermenistan ile Azerbaycan'ın aralanndaki savaşa son verip bir an önce. anlaşmalandır. Ali Ağn Belediye Başkam kesin istediği "bozbaş." Bozbaşı dene- mek gerek. Yemck rehavetinden kurtulur kurtul- maz ilk işımiz belediyeye uğramak olu- yor. Tapu dairesı. vergı daıresı. belediye üçü bır arada Alt katlardakı dükkanlar ise avukatların. "Adlı işler aynı düzeyde yürüyor" diyor Av. MuzatVcr Ö/tekın. Hakim ve savcı kadrosu tamam olan ılin adli sorunlannı Öztekin şoyle dıle getırı- yor: "Adlıye bınası yok. tuluklu odası yok. Herkes ortada. Nitckim daha geçenlerde kadın meselesi yüzünden bır lutukluyu vurdular adliyenın ortasında. Çünkü tu- tukluyu, hasımlanndan koruyacak bir oda bile yoktu. Yalnız tutuklu odası mı yok adliyede? Baro odası yok, iki hakim, üç savcı bir odada oturuyorlar. Savcı ifa- de almak istedi mi hakim dışanya çıkmak zorunda kalıyor." "1%0'lardan ben il olma hayalleri gö- rcn Iğdırlılar bu konuda ne bır hazırlık yaptılar ne de hayailerini geliştırdiler. Sa- dece varsa yoksa il olmak hayali kurulup duruldu. Yollannı bile ancak ıl olduklan sonra yaptılar. Daha iki ay önce asfalı- landı yollar, parkeler yeni döşeniyor" ara yok. 1923'ten beri belediyeyiz, ama hiçbir şeyçözülmemiş. Memura zor para ödüyoruz. diyor adını vermek istemeyen bir deviet memuru. Biz de bu konuda en yetkilı isım olan belediye başkanına ulaşmaya çalışıyoruz. "Kenlteki yoğun işleri" nedenıyle bizi an- cak akşama doğru kabul ediyor belediye başkam. ANAP'lı Baskan Ali Ağn'ya kentin ıl olmadan öncekı ve sonrakı du- rumunu, beledıyenin karşısında patla- mış. açıktan akan kanalizasyonu sorarak başlatıyoruz konuşmamızı. Başkan Ağn, "Gazeteci bey" diyerek söze giriyor: "1923'ıcn ben belediye, ama hiçbir şey çözülmemiş. Para yok. Öz kaynaklardan Yöresel ğiyemegı: Bozbaş Bozbaşın ana malzemesi koyun eti. Ancak bacak kısmından olursa tadına doyum olmaz. Etler parça parça küçük küçük doğranır, içine nohut, sankök, kuyrukyağı, bir kaşık salça ve bir mıktar da su ilave edilir. Maşaba denilen çinko kaplara konularak ağzı kapatılır. Kısık bir ateşin üzerinde iki üç saat kadar pişınlır. Aynı kapta servis yapıhr. 'Bozbaş'ı usulüyle yemek istiyorsanız yemeğin suyunu ayn bir kaba alıp lavaş doğrayıp önce onu yiyeceksiniz. Daha sonra kapta bulunan et ve nohut aynı tabağa dökülerek ekmekle ıyice ezüir. Sonra da afıyetle yenır. Tarihsel kimliği ı. ğdır adını Oğuz Hanın torunlanndan bırindenalmış. Yöredeki Urartu yerleşimi, III. Sardur döneminde (MÖ 646-625). KimmerveŞakalar'm saldınlanyla son buldu. MÖ VI. y y "da bir süre Medler'in egemenlığinde kalan Iğdır. Pers Kralı II. Kiros döneminde Perslerin eline geçti. Daha sonra yörede sırasıyla Makedonya, Selökid. Araks Krallığı. Roma Arsaklı ve Sasanlı egemenlikleri sürdü. 624 Nihavend Savaşı'nda Sasanlan yenen Halife Ötner, Iğdır'ı Arapyönetimine bağladı. Bir ara Araplarla Bizanshlar arasında sürekli bir çatışma konusu oldu ve birçok kez el değiştırdi. 1064'teSelçuklularyönetimine girdi. Bu tarihten sonra da Oğuzlann Kayı boyu yörede yerleştı. Uzunca bir süreçeşith savaşlara konu olan Iğdır. 1746da Osmanlı yönetimıne geçti. Bir süre Ruslann egemenlığı altına giren, Ermenılerce ışgal edilen kent 1920de geri alındı. sağlanan 100 milyon liralık bir gelir var. Onunla da ancak memurun, işçinin ala- caklan ödeniyor, devletin alacağı ise erte- leniyor. Geçmiş dönemde başlatılan kanalizasyon çahşmalan sırasında müte- ahhit iflas etmiş ve işi yanm bırakrruş. Yüz şikayetten yansı kanalizasyon için geliyor. Bir de küçük sanayi sitesi inşaaü- nı bitiremiyoruz. Yüzde 80 deviet katıhm payıyla yapılıyordu, yüzde 95'e kadar çıktı geneesnafödeyemiyor." Bayburtlu şehitvermiş Belediye Başkam Ağn. Karayollan'nın kendilerine yardım etmediğinden dert ya- nıyor. Şehiriçi yollan Karayollan ağın- dan çıkanlmış. ama geüp geçenler çevre yollanndan gitmedikleri için bütün yükü kentin yollan çekıyormuş. Ağn ile sohbe- timiz Iğdır'ın il olma hikayesi ve bu uğur- da verilen "şehit'lerin dramını dinleyerek son buluyor. İşte Ağn'run ağzından Iğ- dır'ın hikayesi: "İl olmak için il olmadık, bunu hak et- mıştik. Rahmetli DP'li Namık Gedik, Iğdırlılara beledıyenin önünde "gözünüz aydın Iğdırlılar, il oldunuz' demiş, birkaç ay sonra Gedik'in intihar haberi gelmiş. Iğdırlılar il olmak için şehit bile verdikr. İl isteklerimizi Ankara'ya iletmek için yo- la çıkan Karakoyun Belediye Başkam ve beş arkadaşı 1991de geçirdiklen trafık kazasında şehit oldular." YARIN: ARDAHAN