Katalog

CUMHURÎYET/14 DtZİRÖPORIAJ 16 MAYIS 1991 'Doğu'da yapılan baskı geri teptf KURTLER 2 Cumhuriyet, ANAP, SHP, DYP ve HEP temsilcileri ile Kürt sorununu ele alan açıkoturum düzenledi nin güneydoğusunda enerji depolarının oluşu, sorunun hep Açıkoturuma katılan DYP gündemde kalmasını sağlamışGenel Başkanveküi Köksal Toptır. tan, Kürt sorununa etnik bir soPetrol ve su kaynaklanna run olmaktan çok "Türkiye'de uzak olan yerlerde Kürtler de insan hakları sorunu" çerçeveyaşasa bu sorun gündeme gelsinde yaklaştığını belirtiyor. memiştir. özellikle altını çizmek Toptan, 12 Eylül sonrası yanlış isterim, bu bölgenin yapısından, politikaların sorunları çoğalttıpetrol bölgeleriyle yakınlığınğını, baskıların tepki yarattığıdan, sorun ithal edilmiştır. nı ve birtakım mihrakların bun Sayın Aksoy, size "Türkidan yararlandığmı belirtiyor. ye'de Kürt sorunu var mı" diye 1983'te çıkarılan anadilin kulsormayacağım. Çünkü size gölanılmasını engelleyen yasanın re böyle bir sorunun oldugunu savunulabilecek bir yanı olmabiliyorum. dığını da kaydeden Toptan, "O AKSOY Türkiye'de "Kürt yasayı birtakım insanlar o kadar sorunu 12 Eylül'den sonra kötü kullanmışlardır ki binlerbaşlamıştır" ya da "Osmanlı ce uygulamaya sahne olsa bile devletinde de vardı" demek babu kadar kötüsü yapılamazdı" na göre yanhş. Türkiye'de bu sodiyor. run vardır. Cumhuriyet hüküVe sözlerini şöyle sürdürüyor: metleri kendileri yarattılar bu TOPTAN Güneydoğu halAÇIKOTURUM: KÜRT SORUNU VE ÇÖZÜM YOLLARI sorunu. Elimde bir Bakanlar ALPAY KABACALI kı bu şekilde devletten koparılKurulu kararı var: Şark Islahat Katılanlar: Abdülkadir Ateş (SHP Genel Sekreter Yardımcısı, mış, soğutulmuş, çaresiz bir hale 18. yüzyılda Iran'da yaşayan Kürtler birçok kez ayaklandıPlanı... 24 Eylül 1925 tarihli. itilmiştir. Sonuç olarak sorun, Gaziantep Milletvekili), Köksal Toptan (DYP Grup lar. Şahlar uzun yıllar bunlarla uğraştılar. 1735'te Zendi aşiŞimdi bu plandan bazı madderetinin başa geçmesiyle kurulan Zendiye hükümeti, 1794'e ka Türkiye'nin çağa kendisini bir Başkanveküi, Zonguldak Milletvekili), lbrahim Aksoy (HEP ler okuyorum. Bu planla temeltürlü uyduramamasmdan kaydar varlığını sürdürdü. leri atılan Kürt politikası şöyle: Genel Sekreteri, Malatya Milletvekili), Gökhan Maraş (Adalet naklanmaktadır. 19. yüzyılda Osmanlı egemenliğine karşı ayaklanmalar pat• Türkiye beş genel müfettişGüneydoğu halkı bu şekilde Komisyonu Başkan Yardımcısı, ANAP Kırşehir Milletvekili) lak vermeye başladı. Bunlardan ilki, Baban Aşireti Reisi Ablik bölgesine ayrılmıştır. Beşindurrahman Paşa'nın 1812'deki ayaklanmasıydı. Bağdat Valisi devletten koparılmış, soğutulci genel müfettişlik bölgesi şu UYÖNETEN: CELAL BAŞLANGIÇ Siileyman Pasa ile Kufri dolaylarında çarpışan Abdurrahman muş, çaresiz bir hale itilmiştir. lerden oluşmaktadır: Hakkâri, Sonuç olarak sorun Türkiye'nin Paşa, yenik düşünce İran'a sığındı. Van, Muş, Bitlis, Siirt, Genç, çağa kendisini bir türlü uyduraBunu Revandızlı Mehmet Paşa'nın Erbil'i kuşatıp işgal edeElazığ, Dersim, Malatya, Ergamamasmdan kaynaklanmakta önemlisi insan hakları sorunla rin hüküm sürdüğü zamanlar sa bu konuyu sık sık gündeme lu Türkmenlerine de zorunlu is ni, Bayazit vilayeti ile Pülümür, rek başlattığı, giderek genişleyen ayaklanması izledi. Ozerine kân uygulaması yapmıştır. Bu Kiğı ve Hınıs kazaları prograrını da aşacaktır, giden Sıvas, Valisi Reşit Paşa ayaklanmayı bastırdı ve kendi dır. dan kalma uygulamalarla, insan getirmiştir. siyle bir anlaşma yaptı. Daha sonra Mehmet Paşa yakalanıp Sık sık Türkiye'nin askeri mühaklarının ihlallerinden dolayı, Sizce yani Türkiye'nin ken insanlara "Kürt" denildiği için mın uygulamasına kadar geçici idam edildi. dahaleye maruz kalmasından Batılı güçler bazı Batılı emperyalist güçlerin di yapılanmasından ve dinami özellikle üstlerine gidilmemiştir. olarak beşinci müfettişlik emrin Sayın Maraş, sizce Türki ya da Türkiye'de birtakım men ğinden kaynaklanan bir Kürt so Bütün vatandaşlara benzer bir de bulunacaktır. îmadiye'yi ele geçiren Badinanh Ismail Paşa, 1835'te kuşa kaynaklanmaktadır. Türkiye'nin açıdan bakılmıştır. .tıldı. Buradan kaçıp yeni kuvvetlerle Musul üzerine yürüdü. dışarıdan birtakım fırsatların ye'de Kürt sorunu var nudır? faatleri olan güçlerin gündeme runu yok. • Olağan mahkemelerde ve sıTürkiye'de insan hakları ihlal kıyönetim mahkemelerinde asValiye haber göndererek trriadiye'nin kendisine verilmesini is değerlendirilmesiyle bazı yanhş MARAŞ Türkiye'de siya getirmeye çalıştığı bir Kürt meMARAŞ Şunu söylemek tedi. Birkaç kez yenilgiye uğratıldı, birkaç kez de kenti ele ge yaklaşımlardan da kaynaklan sal anlamda Kürt sorununu gör selesi olmuştur. istiyorum: Osmanh, insanlarının lerinden, özellikle cumhuriyetin ker ve sivil "yerli" hâkim bulunçirdi. Sonunda Mustafa Reşit Paşa tarafından yakalandı ve maktadır sorun. Sanıyorum ki mek mümkün değildir. Sadece Osmanlı devletinde de Tür bazılarını zaman zaman zorun ilk yıllarında bu insanların üs mayacaktır. Türkiye'de yaşayan insanlar, Türkiye'de insan haklarının ih kiye'de de zaman zaman Kürt lu iskâna tabi tutmuştur. Buna tüne sert ve zorbaca gidilmesinBağdat'ta hapse atıldı. • tsyandan arta kalmış olup ~ Babanh Ahmet Paşa'nın ayaklanma girişimi de başansızlı kendi sorunîarmı kendilerinin lallerinden dolaylı Osmanlı dö meselesi gündeme getirilmeye iyi bakmak lazım. Osmanlı ken den, Doğu'nun coğrafi yapısının cezalandırılmayanlar da cezaçözmesine inandığı an, Kürt so neminden beri zaman zaman ih çalışılmıştır. özellikle Türkiye disine isyan eden Avşarlara, Ka değişik olmasından kaynaklan landırılacaktır. ga uğratıldı. rununu da başka sorunları da en tilallerde ya da totaliter rejimle 'nin haşmı olan Ingiltere ve Fran raman Türklerine, Dulkadıroğ mıştır sorunlar. Bir de Türkiye• Van şehri ile Midyat arasınBedirhan Bey daki hattın batısına ErmenilerBağımsız devlet kurmak amacıyla silah yapımma girişen ve den kalan araziye Türk göçmenbüyük bir kuvvet toplayan Bedirhan Bey (Paşa), egemen oller yerleştirileceklerdir. Bunun duğu Botan bölgesinde yaşayan Nasturilere büyük bir kayıp için sıkıyönetim bölgesindeki il • verdirdikten sonra Hafız Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetlerde bulunan Ermeni malları • , leriyle kanlı bir çarpışmaya girişti. Bu sıralarda Osmanlı Devsatümayacak ve hatta Kürtlere • , leti, Mısır Hıdivi lbrahim Paşa'nın saldırılarına karşı koymakiraya bile verilmeyecektir. * ya çalışıyordu. Bedirhan Bey 1842'de bağımsızlığını ilan etti. • Kürtler yerleştirildikleri ErKendi adına para bastırdı, ülkesinin sınırlarını genişletti. meni topraklarından çıkartıla. Osman Paşa yönetimindeki Osmanlı ordusuyla Urmiye yarak eski yerlerine gönderilecek kınında savaşırken, geride bıraktığı yeğeni Yezdan Şer'in, kenveya Batı'da iskân edileceklerdir. disine bağlı kuvvetlerle birlikte Osmanlılara katıldığı haberi • Kürt isyanını yönlendiren ve geldi. Tam o sıralarda Osmanlı ordusu, Bedirhan Bey'in başyönetenlerle bunlann yakınlan, kenti Cizre'yi işgal etti. Bunun üzerine askerlerinden bir böyandaşları ve aşiret reislerinden, lümünü Eruh'ta bırakıp Cizre"ye yürüdü ve kenti geri aldı. hükümetin Doğu'da kalmalarıUzun süren çarpışmalar sonunda yenilgiye uğratılıp oğluyla nı uygun görmediği kişi, aile ve gruplar Batı'da hükümetin göstereceği yerlere gönderilecekler, • Şarka mefkureli ve mukte^ ** Bey, egemen olduğu dir Türk görevliler gönderilecek, Botan bölgesinde yaşayan ikinci derecedeki memurluklara bile Kürt memur atanmayacak. Nasturilere büyük bir kayıp Bölgede görev yapacak tüm göverdirdikten sonra Osmanlı revlilere zamlı ücret ödenecektir. kuvvetleriyle kanlı bir • (...) vilayet ve kaza merkezçarpışmaya girişti. 1842'de lerinde hükümet ve belediye dairelerinde ve diğer kuruluşlarda, bağımsızhğını ilan eden Bedirhan okullarda, çarşı ve pazarlarda Bey, kendi adına para bastırdı, Türkçeden başka dil kullananülkesinin sınırlarını genişletti. lar hükümet ve belediyenin Uzun süren çarpışmalardan emirlerine aykırı davranmakla suçlanacak ve cezalandmlacaksonra 1848'de Osmanlı lardır. ordusunca yenilgiye uğratılıp ele • Bölgeye yabancı bir kişi ya geçirildi. da kuruluşun, hükümet izni olmaksızm girmesine izin verilmeyecektir. birlikte ele geçirildi (1848). Bu olaydan sonra Osmanlı DevleGörülüyor ki 1925'te hüküti, komutanlara dağıtılmak üzere 'Kürdistan Zafer Madalyası' met kendine bir Kürt sorunu yabastırdı. ratmış. Bu kararname de bugtt^ Tanzimat'tan sonra ne kadar yürürlüktedir. Çünkü Tanzimat'tan sonra eyalet düzenine geçilirken Kürdistan adlı KASRI KANCO'NUN KÖY ODASI Kasrın en önemli bölümü köy odası... Gerek kasra gelen erkek misaiirler gerek Kanco köyünün erkekleri bu odada bunu kaldıran hiçbir kararname bir araya geliyor, konuşuyor, Odanın baş tarafı ağalar ve aşiretlerin ileri gelenlerine ayrılmış. Ahmei Türk, bu odada sorularımızı yanıtladı. (Fotoğraf: Barış BU) ya da yasa tedbiri alınmamıştır. bir eyalet oluşturuldu (1848). Geçmişten bir örnek bu. Başkaldırma olaylarına bu dönemde de rastlandı. BunlarSon yülardaki uygulamalara ilişdan ilki, daha sonra pek çok olayın çıkacağı Dersim'de patkin bir örneğiniz var mı? lak verdi. Erzincan Ordu Müşiri (General) Mehmet Derviş PaAKSOY Bu bağlamda elişa'nın komutasmda yülarca süren (186165) çarpışmalar, iki tamizde bir kitap var: Köyleriraf için de sözü edilmeye değer bir sonuç vermedi. miz... Içişleri Bakanhğı lller lda187778 OsmanlıRus savaşı sırasında Dersim'de başlayan resi Genel Müdürlüğu'nün çıayaklanma, Samih, Kurt (Kürt) Ismail, Ahmet Muhtar ve Ali karttığı bir kitap. "Yeni ve eski Şefik paşaları uzun süre uğraştıran harekâtlardan sonra basisimler" diyor. 23 bin civarında tırılabildi. Hava biraz serinliyor, hatta yerleşim yerinin adı değiştirilip men arkasındaki Kanco Köyü'n Şimdi yalnız Diyarbakır ya da rası Allah'a kalmış. Eğer yağmur Aynı dönemde Bedirhanhlar, Cizre'yi merkez alarak bir daha de yaşayanlar ve kasra gelen er öteki kentler değil dünya evimi yağmazsa bütün bu masraf boş. hafif bir rüzgâr çıkıyor. Köylü Kürtçeden Türkçeye çevrilmiş^ ayaklanıp bağımsızlıklarını ilan ettiler (1879). Bedirhan Beyin kek misafirler bu salonda otu zin içinde televizyon sayesinde. Herkesin Ziraat Bankası'na bor ler seviniyor. Galiba "ayagımız 1981'de bastırılan bu kitap cumoğullarmdan Osman Paşa başa geçirildi. II. Abdülhamid, Os ŞENAY KALKAN ruyor, sohbet ediyor. Biz salona Gençlerin çoğu kentlerde oku cu var. Hem de milyonlarca. uğurlu geldi." Ve bir süre sonra huriyet döneminde değiştirilen man Paşa ile çatışmaya girmenin güçlüklerini göz önüne alaUrfa'dan Kızıltepe'ye yörenin girince herkes ayağa kalkıyor ve yor. Hemen berkesin kentlerde Mesela eğer bugün çok değil 10 yağmur başlıyor. Yüzler gülü isimleri gösteriyor. Bu da bize rak uzlaşma yoluna gitti. Daha sonra tstanbul'a gelen Osman sayılı aşiretlerinden biri olan teker teker "hoşgeldiniz" diyor de evi, akrabası ya da ailesinden dakika yağmur yağmazsa bütün yor, gerilen sinirler gevşiyor. cumhuriyet hükümetlerinin başPaşa'nın buradan ayrılmasını önledi. Paşa'nın kardeşleıi, Kanco aşiretinin ya da soyadı birileri var." ürün toprakta kalır. Bu yıl ürün Eğer o gün yağmur yağmasa sa taıı beri kendisine bir Kürt so1899'da yeni bir ayaklanma girişiminde bulundularsa da ye kanunundan sonraki adıyla lar. runu yarattığını gösteriyor. Kınilgiye uğratıldılar. Gençlerden biri hemen sigara Yörede yaz erken başlamış. iyi ama bütün iş yağmurda. dece Ahmet Türk'ün zararı 700 saca "Kürt sorunu 12 Eylül'de Türk aşiretinin kasrına gidiyomilyon lira olacak. tutuyor bizden başlayarak. Her Mayısın ilk günleri olmasına Ekinler susuzluktan vakitsiz saOsmanlıRus savaşının sona ermesinin ardından, çevresin ruz. yararmaya başladı. Hep beraber Ahmet Türk, "Benim topra yaratıldı, 2932 sayılı yasayla sodeki aşiretleri büyük ölçüde etkilemiş olan Şeyh Ubeydullahratıldı. Bu yasayı kaldırdık, "Viranşehir'i 30 kilometre ka kes biraz tedirgin. Kendi arala karşın temmuz sıcağı var. Köy yağmur bekliyoruz." ğım burada gördüklerin içinde run bittJ" demek yanılgıdır. Kurt ın önderliğinde Şemdinan'da (Şemdinli) yeni bir ayaklanma dar geçtikten sonra sağınıza ba rında Kürtçe konuşuyorlar alçak odasının taş duvarları güneşi enYörede bostanlar (domates, en az olanı. Düşünün artık zapatlak verdi (1880). Kürt kabilelerinin dinsel inanışlarını da kın göreceksiniz" diye tarif edi sesle. Kasrı Kanco'da bir Kürt gelliyor, ama yine de nefes alrarlarını. Neyse bu yağmur bize sorunu duruyor ve çözülmelidir. körükleyen şeyh, çevresindeki köyleri ele geçirip aşiretleri Iran yorlar. Zor olmuyor bulmak Sayın Ateş, 'Kürt sorunuyeter" diyor. sınırındaki Şiiler üzerine yöneltti. Bu bölgedeki Iranlılar öl Kasrı Kanco'yu.. nun kabulü yeni bir olay' de'didürüldü, Tebriz'e doğru yürüyüş başladı. Kanco Köyü'nün önünde san. niz. Bu kabulün gecikmesindeki • tran ve Rusya, şeyhi buraya Osmanhların yönelttiğini savu ki köyü korurcasına duran bu Yağmur sevinci aşiretinin 'fiili' reisi ve HEP Mardin Milletvekili nedenleri, yaptığı tabribatı annuyorlardı. Iran'ın zayıflığından yararlanarak gücünü ortaya heybetli taş binaya arka kapısınlatır mısınız? Ahmet Türk şöyle konuşuyor: "Şehirdeki bir küçük koyan şeyh, bu kez Batı'ya doğru ilerledi. Tam bu sırada Os dan giriyoruz. Araba kasrın avKöylüler gönül rahatlığıyla ATEŞ Eğer bir ülkenin bir manlı birlikleri lran'la bağlantısını kesip çevresini kuşattılar. •Iusuna girince hemen bir genç esnafın bile ekonomik durumu birçoğumuzdan iyidir. ikili üçlü sohbetlere, şakalaşma yöresinde 5.5 milyona yakın inKimi kaynaklar, Ubeydullah'ı İran'a Abdülhamid'in gönder koşup kapıyı açıyor: "HoşgeldiÇünkü buralarda çiftçilik demek bir tür Allah'la iş lara başhyorlar. Biz de Kasrı san yaşıyorsa ve o yörede 12 yıldiğini ve Rusya baskı yapınca üzerine btrlik yollamak zorun niz ben Ahmet Türk'ün yeğeni yapmak demek. Milyonlarca liralık tohum, gübre, ilaç Kanco'nun tarihini soruyoruz. dır sıkıyönetim varsa, demek ki da kaldığını öne sürüyor. Mustafa." harcıyorsun, sonrası Allah'a kalmış. Eğer yağmur yağmazsa Ahmet Türk'e: o bölgedeki sorunlar, Türkiye Şeyh yenileceğini anlayınca teslim oldu ve Istanbul'a gön"Tarihi kesin olarak bilinmi genelindeki sorunlardan biraz bütün bu masraflar boş.Herkesin Ziraat Bankası'na borcu var." derildi. Oradan kaçarak (bu 'kaçma' olayı, Abdülhamid'in ada Köy odası yor ama en az 100 yıllık. Anne daha farklı. Neden sadece o bölmı olduğu görüşunu haklı kılıyor) Medine'ye gitti, ölünceye Mustafa, Ahmet Türk'un bimin babası Hüseyini Kanco ya gede 12 yıldır insanlan farklı bir kadar burada yaşamak zorunda bırakıldı. zi "köy odası"nda beklediğini ni Kanco'nun oğlu Hüseyin yap yönetim biçimiyle yaşamlannı Abdülhamid'in aşiret alaylan söylüyor. Köy odası kasnn kötırmış. O dönemde devlerin bir sürdürmeye mahkum ediyoruz. . Bütün bu gelişmelerden sonra II. Abdülhamid, kendi açı ye dönük yüzünde ve buğday aşiretinin günlük yaşamını göz mak bile güç. Havanın sıcaklı biber, patlıcan gibi sebze ve etkinliği yok. Aşiret düzeni var. Türkiye'nin çağdaş ülkelerle sından başarı kazanan yeni bir Kürt politikası izlemeye koyul ambarlarının uzerinde geniş bir lemek için bulunduğumuzu, ğmı dile getirmemiz yaralarına meyvelerin ekildiği tarlalar) dı Sanıyorum dedem Suriye'deki karşılaştırıldığında böyle bir soşında asıl olarak mercimek ve Arap aşiretlerine karşı koruma runu var. O nedenle gecikmişsalon. kasrın yapısının ilgi çekici oldu parmak basıyor. du: Aşiret alayları' oluşturdu. Köylüler yağmur bekliyor. buğday ekiliyor. Peki sulama amacıyla böyle bir bina yaptır tir, diyorum. Aşmamız gereken Girişinde içinde telefon ve te ğunu, yapıhş öyküsünü, aşiret Müşir (Mareşal) Şakir Paşa'ya kurdurulan bu alaylardan her levizyonun da. bulünduğu bir düzenini, kan davalannı, Kürt Çünkü tarlaları başka türlü su için bir çare yok mu? örneğin mış. Bütün aile bir arada otu bir nokta da geçmişte olanları biri 1200 athdan oluşuyordu. Alaylan kaymakam (yarbay) rütbüfe, lavabo ve çay, kahve yap lerin kültürlerini araştırmak is lama olanakları yok. Toprak kuyu açılamaz mı? Köylüler an rurmuş. Tabii o zaman civarda bir tarafa bırakmak. Onun için besi verilen eski aşiret ağaları yönetiyordu. Başlangıçta 36 olan çok bereketli, ama su yok. Ah latıyor: şimdiki gibi köyler, kasabalar Cumhuriyet döneminde şu kaaşiret alayı sayısı giderek 56'ya ulaştı. Bunlar padişahtan ba mak için ocak bulunan küçük tediğimizi anlatıyoruz. bir sahanlık var. Salonun öteki Bizi dikkatle dinleyenler bu met Türk, köylülerin bu nedenğışlar, "iltif af'lar aldılar ve kendi bölgelerinde hiçbir otorite"Açılır ama nasıl ve nereye? yok. Yüksek duvarlı ve taş bina rarname çıkmıştır, bu nedenle bölümünün yerleri halılarla ve kez Ahmet Türk'e yöneltiyor le giderek tanmdan uzaklaştığıye bağh olmayan birer guç olarak varlıklarını sürdürdüler. Ne bir araştırma var ne bir ra olduğu için çok iyi savunulabi olmuştur gibi bunları devamh dikkatini. Ahmet Türk "gele nı söylüyor: Soygunlar ve Ermenilere baskılar yaptılar, zaman zaman da minderlerle döşenmiş. por. Suriye'de devlet sondaj ya lir. Ama Abdülhamit'in devril tekrarlayacak olursak, TürkiAyakkabılar küçuk sahanlık nekler pek yaşatılmıyor" diyor: birbiriyle çatıştılar. Abdülhamid'in bu alaylan kurdurmaktapıyor vc parasını yüzde 6 fai/le mesinden sonra dedem 7 yıl ye'de toplumsal barışı yarataKuyu yok mu? "Ekonomik yapı, iletişim ta çıkanldıktan sonra bizi aşireki amaçlarından biri de Ermenileri baskı altında tutmaktı. taksit taksit köylülerden alıyor. Trabzon'a sürgün edilmiş. Ora mayız. Onun için siyasetçiler da kaldığı muddetçe de bakan olarak bugünkü duruma bak"Şehirdeki bir küçük esnafın tin ağası ve köyün ileri gelenle araçlannın köylere kadar girmeAlaylarda görevli olanların çocuklarına tstanbul ve Bağdat'ta rine ayrılan baş köşeye buyur si, özellikle televizyonun, ulaşı bile ekonomik durumu birçoğu Biz yüzde 10 faize de razıyız ya olmadığı için harap olmuş. Son malıyız. Bugün ne yapılabilir? kurulan "aşiret mektepleri"nde oğretim verildi. Abdülhamid'in tahttan indirilmesinden sonra "Hamidiye alaylan" yerine "aşi ediyorlar. Bu bölümün sırt yas mın kolaylaşması ve şehirleşme muzdan iyidir. Çünkü buralar da en azından nerede sondaj ya ra benim babam onarmış. Şim Geçmişin hatalarını kabul ediyoruz elbette. ret alaylan" diye adlandırılan bu birlikler Birinci Dünya Sa tıkları daha fazla ve kol koymak eski geleneksel yapının değişme da çiftçilik demek bir tür Allah parsak su bulabileceğimizi araş di yeğenlerim yaşıyor." sine yol açtı. Eskiden, bizim la iş yapmak demek. Milyonlar tırsınlar, söylesinler. Içnıe suyuiçin de yastık var. vaşı'na kadar varlıklarını sürdürdüler. Köy odası bir tür köylerdeki gençliğimizde Diyarbakır'a git ca liralık tohum ekiyorsun, mil muz taa Derik'len bir kaynak Yarın: Eski bir Yarın: Kürt kahvehane işlevi görüyor. Gerek mek bile bir meseleydi. Biri Di yonlarca liralık gübre koyuyor, tan geliyor. Temiz mi değil mi Yarın: II. Meşrutiyet dönemi kasırda kalanlar gerek kasnn he yarbakır'ı'görmuşse olay olurdu. ilaçlama yapıyorsun ondan son bilinmez. Kullanıyoruz yine de.." kan davası kompleksi Osmanlı döneminde ayaklanmalar tbrahim Aksoy Gökhan Maraş (HEP): "Türkiye'de (ANAl^ Türkiye'de Kürt sorunu 12 insan hakları Eylül'den sonra ihlallerinden, özellikle başlamıştır" ya da cumhuriyetin ilk "Osmanlı devletinde yıllarında bu vardı" demek bana insanların üstüne sert göre yanhş. Türkiye'de ve zorbaca bu sorun vardır. gidilmesinden, Cumhuriyet Doğu'nun coğrafi hükümetleri kendileri yapısının değişik yarattılar olmasmdan bu sorunu. kaynaklanmıştır. Sorunlar, bir de Türkiye'nin güneydoğusunda 24 Eylül 1925 tarihli Şark Islahat Planı'nda yer alan Kürtlere karşı birçok enerji depolarının oluşu, sorunun hep hüküm bugüne kadar yürürlükte kalmıştır. gündemde kalmasını sağlamıştır. B UrfaMardin arasında Viranşehir'i geçince Kanco aşiretinin ünlü kalesi karşınıza çıkar Kasrı KiiııeoVla gece misafîri K