Katalog

CUMHURÎYET/12 EKONOMİ 26 KASIM 1991 DÖVtZKURLARI HKASN1M1 DAvrai Cmsı 1 ABDOotan 1 Alman Mario 1 Avustralya Dolan 1 Avusturya Şinı 1 MçtaFrana 1 Da*iBrta Kronu 1 FmMaritaı 1 FransaFrangı 1 HotandaHonnı 1Ispanyot P*2Btası 1 Isveç Kronu 1 IsviçrB Frsngı 100 Ittlyın Liretı 1 JaponYgn 1 KjradaOotan 1 Norveç Kronu 1 Stertrn 1 S Aratetan Rfyat Oöve 4947.09 3122.17 3920.56 443.48 151.53 80369 1150 75 913 76 277133 48 80 852 87 3510.81 412 93 38 74 4343 36 792 80 891218 1319 33 Dftvız Satıs 4957 00 3128.43 3928.42 444.37 151.84 805.30 1153.06 915.59 2776.88 48.90 854.58 3517.85 413 76 38.82 4352.06 794.39 8830.04 1321.97 Etektrf 4942 14 3119.05 3861.75 443.04 150.02 795.65 1139.24 912.85 2768.56 47.82 844.34 3507.30 408 80 3816 4278.21 784.87 8903.27 1299.54 Efektrf Saoş 497187 3137 82 3940.21 445.70 152.29 807 72 1156 52 918.34 2785 21 49 06 85714 3528.40 415.00 38.93 4365.12 796.77 8956 83 1325.94 ÇAPIAZKM 11.5845 Alman Maria $ 1 2618 Avust Dolan $ 11 1551 Avus. ŞdM $ 3 2 6470Be< Frangı $ 6 1554 Dan. Kranu 14 2989 Rn Maıifea $ 5 4139 Fran Frangı 1 1 7850 Hol Fkjnnı » 101 37 tsp Pezetası $ 5 8005 Isveç Kranu $ 1 4090 Isv Frangı i 1198 03 te! Lirefi $ 127 70 Japon Yeni $ 1 1390 Kanada Ool $ 6 2400 Nofvoç Kr C 1 8015 A80 Dolan $ 3 5198 Suud Rıyafi SERBEST PİYASADA DÛN DÖVtZ-ALTIN ABDOoları AJman Maria Isviçre Frangı Hollanda Florini Ingılız Sterlinı Franşız Frangı 100 İ Lıreti Alç 4960 3135 3510 2760 8910 913 410 Satış 4975 3145 3525 2780 8990 920 415 S.Arabıstan Rıyalı Avusturya Şılını Cumhunyet Reşat 24 ayar kûlçe 22 ayar bılezık 900 ayar gûmûş Alış 1315 443 390 000 405.000 58.900 53 000 706 Satış 1325 450 395 000 425 000 59 100 58 000 733 İştm Hacmi: 294.003.491.550 l ^ n: 45.171.395 25 KASIM 1991 4119 10 4091 54 324813 3210 77 463018 480613 • U M 52 Fenş Akımnyum ıTar. Sönmez Ftamem ansöean 433* 13500 1573» 7500 750 1M* 17S* 1IMİ I7S tm 7500 itzs* 44M 47S» 1491 1719i 3399 315f 57M 2U0 t*M 5350 2SM 119* I1M 27SM 179*9 1SS* 700 175 915* 1729* »M 129 11250 319* 175*1 170* 17M 5O0 13*00 490 *M 13*0 179* 12M T79 119* 1350 1(00 1150 175 * M 1*5* 135* 15(0 •2** 7500 S2S 3990 93*0 3400 1050 1150 2400 2550 2050 2350 Bugunkii Islem kâpanıs rmuan 27M 445» 479* 149* 1723* 4*M I7M 3S*M 1*9* 339* 315* 57*0 539* 2M* 115* KS 1MM I1M Z79M 17SM 155* 790 175 5190 17299 439* 315*0 1M0 025 11250 319* 4*M 3*9* 17SM 17** 179* 99* 1MM 3*90 450 029 13M 1751 1490 •29 12*0 779 119* 1250 1W0 115» ttSO 439* 2*9* 2551 22M 1129i 379 * M 1(50 1350 15M cn 7500 21M 929 3M* 53M 3400 1*9* 1İ5* 24M 25*0 2050 2350 14M 1*32*3 71(9*0 931*32 100 17(342 21*9710 474*0* (319* 1(7349* •41217 M29* 32(3*3 4515* 2344(71 159** 17479* 5*nn 22*2M 327413 M219* 4973* 3M1M 54199 19(91 441I1M 523M 2*291 2(151 99M 132514* 7OM57 25CM7 4I1M4 1M2M J1*M 2133M M179* 39271* 27172* 1399* 17149* 371*44 (12M1 112M* 1125M 15** W1« 213M 19*24* 42*921 144701 1117M3 1(41979 19** 2I7M 57191* 27439 1M9N 747*** 79429* 131*2 722*1 (9192 (242 91(3*3 7*19* 9(7 3411761 19*72* 412M 2*9*0 3200 2500 11M32 2337M «33*50 2M912 141*0 92** 6125 7(147 223311 46*75 Ençoksta 1*29* 27M 479* Ajrtdı 9214(4 11441 1(220 2M7 43*1 47*3 1*M (74* 1451' 1435 1725* 1714* 1(90 3390 319* 97M 939* 2CM 119* 3*9* (29 1MM ( * • 279** 17SM 199* TM 979 9191 1729* 92** 279* 3150* 1(0* 1(5* 2*25* 32M •29 11290 315* 17*0 17M 13M 179* 14** 14** 1(3** 1*M 12M 779 119* 2391 27*0 9*M 13*0 1(M 11M 1M* 249* 22M 1129* 379 M* t(9* 13*1 19M «2M 7500 tiM 1ISM 2*M 1900 1MM 3*00 1*51 1*5* 24*0 25*0 2*5* 34*1* 311* 55*1 5342 29*2 112* • 1 * 1*934 •1M 2733* 174M (2449 1949 (M (79 513* 17129 51(4 2741 4332 1(43 7(71 31320 1900 1*M 2*250 32**0 (21 3134 3M1 3733 4M7 5394 17339 43(7 1M* 17M 3611 tm 4992 12M2 447 •13 12M 1791 14*3 137S 1*241 (29 3147 (M 11M 77S 1131 239* 2(37 57M 12*4 19*9 1M7 19** 11*31 1111 273* 4271 1172 973* 249* 21«2 111*1 370 m 1(40 1317 15*0 »172 7500, 27M 19*9 4171 924 3400 1*37 1(29 23(3 24*9 2*31 2315 13M YKTIfflM FONLARI 25KASM1991 11*1*1 Herfnri GnnıVMnm-1 GjM»«nm-2 GmnHöum-3 EsbankFon 1 EstartFbnî EsfertFonS YKBIStranf «BSıtfrF VKBKsseF YKBKanıF YKSLMF YKBtaraF YKBMHHF YKBKaoUF VKBAtMF UMFvi-1 VMof Fon-2 MkıtHsse 4929C 2S8S0 21558 14594 71690 61394 »145 21327 1Û372 63622 52M2 24 781 2&03S 16502 mO32 2US5 18*0 12 456 10.476 71525 26294 14161 - 68.396 54519 72466 51195 47645 52» 21454 17744 •»277 54767 13&641 25.484 1&207 99111 51164 25350 2>746 wm 71864 52060 32150 29334 11464 63*91 52262 24386 a* 17584 7BJ52 29375 »898 OiO 10HT 78847 26407 «2T 6U62 S483S 77739 53421 47J4Î 53052 22İ67 17430 16365 nan 09.161 2S561 «648 (142 3£0 039 041 0.40 024 011 1102 002 448 042 042 042 042 656 041 040 047 046 1.25 041 043 042 039 040 7.25 042 042 037 050 048 054 038 038 03B 210 VMat Dünya V M t F ^ Oışta»U*ıFoıı DübttBcys DıstMıPntt TMnFo-1 TMûnRn-2 M*»Fav1 «suFav2 fnBFon-2 RDKFOI-3 F M B F O M FtaKFon-5 ZmFaı-1 ZMFm-2 5 ZiMFtM EnMFon-1 Eır«ıFav2 InpBfaıi m f t 2m TOMıFn SmtfFon OenüFoı EDtfaı KatanaFaı DmrFon Ort*Fon IMtrtfaı NetFm FJFon 22JB4 K375 47405 6S977 tatn 54771 15.296 198957 23577 30208 25583 17482 169K 21761 21414 22646 20837 2(350 21561 29605 13581 25OS3 19J82 21019 «220 19991 21451 21872 m« 20046 19J45 20129 16.716 16473 «753 16241 16.429 47585 67319 19.220 55001 15J61 199583 2Î653 30341 2501 17180 16J69 29JB3 21540 22722 20911 2B£6 21731 29912 19İ36 25.204 19574 23.130 S313 2OO70 21581 23970 19226 20127 »421 20240 1678- «570 «825 «341 422 033 031 051 057 042 041 036 032 044 042 113 (142 1İ» 059 034 036 095 079 104 130 048 099 048 057 040 061 041 035 040 039 055 039 059 043 062 TAUUİI Mem Hacmi (Bia TL): 23.115.193 IAİ1VIL sfiztepne saym: 8 25 KASIM 1991 2511921CT 2S1291» 57'45 57210 «152 "•5.01 S20S 7S« 8324 6442 7» 50 k-M. (*TU 12KH0K : 6SS4S5C 17M0O0 j 1625CK Cem Boynery enflasyonun kimine göre tehlike, kimine göre atılım olduğunu söyledi 'Enflasyon o kadar kötü değîl 9 SPK tarafından düzenlenen yerli ve yabancı fon yöneticilerinin katıldığı seminerde konuşan eski TÜSİAD Başkanı Cem Boyner, yatırım yönünden enflasyonun o kadar kötü bir şey olmadığını savunarak, "Enflasyon düşünce daha çok şirket piyasaya girer, rekabet başlar ve kâr marjı düşer" dedi. Ekonomi Servisi — Sermaye piyasasının gelişmesine ve ya- bancı sermayenin ülkemize gel- mesine en büyük engel olarak gösterilen enflasyona TÜSİ- AD'ın eski başkanı Cem Boyner yeni bir yorum getirdi. "Seni öl- dürmeyen bir şey daha gÜ4^ü kı- lar. Enflasyon bir istikrarsıziık demekdr, istikrarsıziık kimisine göre bir tehlike, kimisine göre bir atıhnı, meydan okumadır." Scnnaye Piyasaa Kunılu'nun tstanbul'da duzenlediği "Ser- maye Piyasalannm Ulnslarara- stlaşması ve Tiirkiye Ekonomi- sine Etkileri" konulu seminer- de konuşan Cem Boyner, söz- lerine bir zamanlar ABD'den gelen bir işadamma Türkiye'de "joint venture" (ortak yatınm) önerdiğini, karşılığında ise "Si- zinle bu ortamda yapüacak olan joint venture oimaz, adventure (ortak macera olur)" dediğini hatırlattı. Yerli ve yabancı port- föy yatınmalan ve bankacüar- la konuşan Cem Boyner, şunlan söyledi: "Enflasyon bir sorun. Yatı- nm yapanlann önnndeki dert. Ama seni öldünneyen bir şey se- ni daha guçlu kılar. Enflasyon bir yerde istikrarsizük demektir. tstikrarsızlık kimine göre de bir tehlike, Jtimine göre ise bir atı- lım, meydan okumadır. Enflas- yon risk, ama daha fazla kâr saglama fırsatı veriyor. Enflas- yon diıştıi mii daha çok şirket piyasaya girecek, rekabet başla- yacak ve k(ür marjı diişecek. Bn nedenle işa<lamı bu yüksek enf- lasyona rağmen yine de yatınm yapü. Biz bn şartlarda ayakta kalmasmı bilivoniz. AhşÜk. Ya- ünm yönünden enflasyon o ka- dar da kötü bir şey degil." Cem Boyner bu sözlerinin ar- dından Türkiye'de sermaye kay- naklanrun kıüığına işaret ederek yabana sermayenin mutlaka çe- kilmesi gerektiğini söyledi. Sa- hibi olduğu Alünyüdız şirketi- ni halka açma hazırlıklan bulu- nan Cem Boyner, konuşmasın- da artık tek kişilik şirket devri- nin kapandığını, ama bunun s o rumluluk da >1lklendiğini söyle- di. Boyner, "Eger halka açık bir şirketsen hier balamdan açıkstn. Bilançoları şeffaflaştırmalı. Yoldan insanlar çevirir, sorar, deneüenirsiniz" dedi. Uluslararası seminerin ilk otunımunda ise Turkiye ve ge- lişmekte olan diğer piyasalarda yatınm yapmakta karşılaşılan sorunlar ele alındı. SPK Başka- nı Mehmet Şökrii Tekbaş'ın açış konuşmasında y^ni hukümetin kurulmasının politik istikrarsız- bğı sona erdirdiğini, fınaus pa- zarlanndaki belirsizliğin de çok yakın bir zamanda sona erece- ğini söyledi. Tekbaş, Türk ser- maye piyasasını etkin, iyi işleyen ve kurumlaşmış bir piyasa yap- mak için gerekli önlemleri aİma- ya başladıklannı sözlerine ekle- di. Yabancı konuşmacılar, Türkiye'de hisse senedine yatı- nm yapabilmeleri için "Piyasa- nın perakendeci olmaktan çı- kanlması ve kurumsal yannmcı- lann sokolması gerektiğini" söylediler. Muhasebe sisteminin uluslararası standartlara uydu- rulması ve bilançolann, şirket- lerin gerçek dunımunu yansıtı- cılı şekilde düzenlenmesini iste- yen yabana fon yöneticileri, ay- nca sermaye arttınmlannda rüçhan hakkı kuponlannın sa- tılabilir hale getirilmesini istedi- ler. Sabancı Holding bünyesindeki SASA'da işçiler amsında anketyapıldı Once güvence^ sonra zam UFUKTEKİN ADANA — Sabancı Holding bünyesinde yapılan bir anket, işçüerin iş güvencesini, ücret ar- tışından çok daha önemli gör- düğünü ortaya koydu. Petrol-îş Sendikası tarafından yapılan araşörmaya katılan işçilerin bü- yük çoğunluğunun, "Işten çı- karmalara son verilsin, zam da- ha sonra gelir" görüşünde bir- leştiği öğrenildi. Sendikanın Adana Şube Başkanı Yusuf Do- gan, toplu iş sözleşmesinde işçi çıkışlannı engellemeye yönelik hükümlerin sonuç getirmekten uzak olduğuna dikkat çekti. Körfez krizi ve savaşıyla bir- likte âdeta furyaya dönüşen iş- çi çıkışlannın, çalışanlar için tam anlamıyla 'Demokles'in kıİKi' olarak algılandığı ve du- şük zam beklentisine neden ol- duğu ortaya çıktı. Türk-lş'e bağlı Petrol-lş Sendikası Adana Şubesi tarafından Sabancı Gru- bu'na bağlı SASA'da yapılan bir anket çalışmasına verilen ya- nıtlarda "Iş giıvencesi istiyonız, çıkışlar durdunılsun. tşten çı- karmalann bir sonu yok mu, çalışma huzurumuz olmayacak mı?" denildi. "Adımız ögrenilir" kuşkusuyla çok az sa- yıda işçinin katıldığı, katılanla- rın bir bölümünün adını belirt- mediği ankete verilen yanıtlar- da beklenen zam oranı, idari maddeler, fazla çalışma gibi ko- nularda da çeşitli görüşler dile getirildi. işçilerin tamamına ya- kırunın ise "lşveren müteahhit işçisi çahştınyor. Bize yol görünüyor" diyerek SASA'ya müteahhit sokulmamasından yana görüş ifade ettikleri de dik- kati çekiyor. Petrol-lş Sendikası Adana Şube Başkanı Yusuf Doğan, Körfez kriziyle birlikte hızlanan işçi çıkarmaİan nedeniyle SASA özelinde tamamı sendikalı S11 işçinin 'işsizler ordnsu'na katıl- dığına dikkat çekti. Bağıtlanan her toplu iş sözleşmesine çıkış- lan güçleştiren hükümlerin ko- nulduğunu, ancak işverenin 'sendikalı işçi pahalı' ya da 'bu üniteyi kapatıyoruz' diyerek ve İş Yasası'mn 13. maddesine da- yanarak çıkışlan sürdürdüğünü vurguladı. Toplu iş sözleşmesin- de yer alan kısıtlayıcı hükümle- rin 'baglayıcı' olmadığma işaret eden Yusuf Doğan, sorunun hem tş Yasası'ndaki serbestiler- den ve hem de ekonomiden kay- naklandığmı vurguladı. Do- ğan'ın değerlendirmesi şöyle: "Kamuoyunda haklı ya da haksız kendisini 'baba işveren' olarak gösteren Sabancılar bile 1 yılı biraz aşkın bir süre içinde birçok işktmeye müteahhit işçisi aldılar. Amaç, şu an yıllık 70 milyon lira olan mah'yeti 15 mil- yona indinnek. Bu, işin ekono- mik boyutu. Ancak işveren uzun bir süredir çalışan sendi- kalı işçiden vazgeçmekle, bir başka anlaümht acemi işçi çahş- bnnakla hem kaza riskini arttı- nyor bem üretimin kalitesiz ol- ması olasûgı çogauyor. Ekono- mi kendi açdanndan dognı ola- bflir, ama güvence d-.ye bir şey olmazsa, yann müteahhit işçisi de çıkarnlırsa o işyerinde huzur olmaz, orası işyeri olmaz. Ben şahsen işçi fazlahğı gormüyo- nım. Sabancılann ve diğer işve- renlerin hedefl sendikasızlaşür- madır, başka bir şey degil." Tüm Bel-Sen Genel Kurulu yapüdı TümBel-Sen'inl.OlağanGenelKnrulu'na, sendikanın kurucu üveleri katıldı. tş Sendika Servisi — Beledi- ye memurlarının kurduğu Tüm Bel-Sen sendikasının 1. Olağan Genel Kurulu yapıldı. İstanbul'- da 23-24 kasım tarihlerinde Tum Bel-Sen kurucu üyelerinin katılımıyla toplanan genel ku- rulda kurucu genel başkan Vic- dan Baykara tekrar genel baş- kanhğa seçildi. îstanbul 10. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin Tüm Bel-Sen genel kurulu üzerûıdeki Ihöyati tedbir' kararını kaldırması uze- rine toplanan Tüm Bel-Sen 1. Olağan Genel Kurulu'na çok sa- yıda memur sendikası yönetici- si kauldı. Yirmi yılı aşkın bir sü- redir gerçekleştirilen ilk memur sendikası genel kurulu olarak değerlendirilen Tüm Bel-Sen Kongresi'ne katılan konuklar, memur sendikalannın yasal ola- rak çalışmalannı sürdürdüğünü belirttiler. lki gün süren kong- rede 6 ay içinde delege seçimle- ri tamamlanarak tüzük değişik- liğinin görüşüleceği Olağanüstü Kongre toplanmasına karar ve- rildi. Üç listenin yanştığı genel başkanlık seçimlerinde kurucu genel başkan Vicdan Baykara tekrar Genel Başkanlığa seçilir- ken yönetim kurulu şu isimler- den oluştu: Sevim Şamiloğlu, Mehmet Ali Görür, Ali Ünver, Ahmet Eraslan, Hıdır Alan, Hnseyin Ülger, Hıdır Ateş, Fazlı Kaya. Yönetim kuruluna şube açma yetkisi verildi. Yönetim kurulu üyesi Ali Ünver temmuz ayında belediyelerle toplu söz- leşme masasına oturmak üzere, toplu sözleşme taslak cahşmala- rına başladıklannı bildirdi. 20 Arabk 1990'da îstanbul Valih'ği'ne kuruluş başvurusu yapan ve Îstanbul Valiliği'nin suç duyurusuyla Cumhuriyet Savcılığı'run açtığı kapatma da- vası devam eden Tüm Bel-Sen'in 16 binin üzerinde üyesi bulun- duğu bildirildi. Tüm Bel-Sen yö- neticilerinin verdikleri bilgilere göre sendika 7 ilde temsilcilik açarken 14 ilde temsilcilik baş- vurusunda bulunuldu. Tüm Bel- Sen'in 34 ilde de örgütlenmesi- ni tamamladığı belirtildi. KartaFda işbaşı, Petkimde eylem Iş-Sendika Servisi — Çahşmu ve Sosyal Güvenlik Bakam Mehmet Moğultay*rn ara- bulucuğuyla sağlanan anlaşma uyannca Kartal Belediyesi'nde 18 gündür direnişi sür- düren 1100 işçi dün işbaşı yaptılar. Sanyer Belediyesi'nde çalışan 480 işçi, iki maaş, ik- ramiye, öğrenim ve giyim paralarının öden- memesi üzerine başlattıklan vezne önünde bekleme eylemini sürdurüyorlar. 1991 yılı KİT toplu iş sözleşmelerinden doğan far- knı ek zam olarak ücretlerüıe yansıtılmama- sına tepki gösteren Petkim işçileri dün ye- niden servis eylemlerine başladılar. Belediye-lş Sendikası Genel Başkan Ve- kili Hasan Soysal Kartal Belediyesi'nde 1,5 maaş, ikramiye, giyim ve okul paralan ödenmemesi üzerine direnişe geçen bin 100 işçiden, işten çıkartılan 35 işçinin tekrar işe alınması üzerine dün işbaşı yapıldığım bil- dirdi. Kartal Belediyesi'nden yapılan açık- lamada da işçi alacaklannın ödenmeye baş- landığı, 35 işçinin geri alınması amacıyla alacaklannı almayarak direnişi sürduren iş- çilerin de işbaşı yaptıklan belirtildi. Sa- nyer Belediyesi'nde iki maaş ikramiye, öğ- renim ve giyim yardımlannın odenmesi üze- rine 13 kasımda vezne önünde bekleme ey- lemine başlayan 480 işçinin eylemlerini sür- dürdukleri bildirildi. Sendika yöneticileri Sanyer Belediyesi ile görüşmeleri sürdür- düklerini söylediler. Toplu iş sözleşmeleri YHK'da imzalanan ve ANAP hükümeti tarafından KİT sözleş- melerinden doğan farkın ücretlerine yansı- tılacağı sözü verilen Petkim işçileri, yeniden servis eylemine başladılar. Ek zam sözunün tutulmasını isteyen Petkim işçileri dün ser- vislerinden inerek, işyerlerine yürüyerek da- ğılarak yarun saat geç iş başı yaptılar. Ek zammın uygulanması konusunda, Petkim Genel Müdürü Faruk Ya&z ve Petrol-tş Sendikası Genel Başkanı Münir Ceylan ara- sında dün Ankara'da yapılan görüşmeler- den olumlu bir sonuç ahnamadığı bildiril- di. YALNIZLIK Ya siz ya da bir yakınınız. Buna katlanamayabilirsiniz... Yalnızlık, toplumumuzun en büyük problemlerinin başlangıcı. Haklısınız!... Mar Uluslararası Evlilik Danışmanlık Hiz. Ltd. Şti. Mar Con International Ltd. Papatyah Sk. 22/13 Çiftehavuzlar - Kadıköy Tel: 359 37 38 -385 31 95 Fax : 385 31 95 • Yalnızca evlenmek ısteyenlerin ba^vurnıaları rica olunur. / ALO BİLET BİR TELEFONLA BİLETİNİZ ELİNİZDE (Otobüs ile seyahat ve ış gezilerinde) İNGİLİZCEYİ 8 AYDA KONUŞUN Sizi Amerikalı dostlanmızla tanıştıralım 349 59 38 Nüfus cüzdanımı, okul kimliğımi, Yapı Kredi Bankası Telekartımı kaybettim. Geçersizdir. SEZER ERDOĞAN Borsa 400^1 geçtiHukümetin kurulma çalış- malanyla birlikte yükselişe geçen hisse senetleri, hükü- met programının TBMM'ye sunulduğu dün tavan yaptı. Baştan sona soluksuz tırma- nan hisse senetleri ortalama yüzde 9.68 prim yaptı. Bu prim oram -borsa tarihinde şimdiye kadar günlük en yüksek oranlı çıkış rekoru oluyor. Koalisyon görüşmelerinin başladığı hafta, yüzde 15.45, hukümetin kurulduğu geçen hafta yüzde 19.97 artan his- se senetleri bu haftaya da hızlı başladı. Ekonomiden sorumlu Bakan Tansu Çil- ler'in hafta sonu açıklamala- rında, borsaya yönelik teşvik önlemlerinin 10 güne kadar belirleneceğini bildirmesi dünkü yükselişte etkili oldu. Borsanın bu çılgınca artışın- da Çiller'in bugün SPK'mn seminerinde konuşacak ol- ması, para ve sermaye piya- salan konusunda çeşitli açıklamalarda bulunmasının beklenmesi aynca 4 trilyon liraya varan Hazine borç ge- ri ödemesinin de yann yapı- lacak olmasının da payı büyüktü. Geçen haftayı 3755.46 puan- dan kapatan Bileşik Endeks 363.64 puan yükselerek 4119.10'a çıktı. Işlem gören bütün hisse senetleri tavan veya tavana yakın bir fıyat- tan alıcı buldu. Satıcılann satışa yanaşmaması ise tah- talan kilitledi ve işlem hac- minin düşük kalmasına yol açtı. Seans bittiğinde tahta- ların yüzde 90'ınm satıcısız olduğu gözlendi. Para Politikarnız Değişmeli midir? Prof. Dr. SOLMAZ D. AYARSLAN X edavüldeki para miktarı ile döviz giriş ve çıkışlan arasındaki bağlantı koparılmalıdır. Bütçe açıklarının finansmanında Merkez Bankası aktif bir rol almamalıdır. Rol alması gerektiğinde politik iktidarlann değıl ülke ekonomisinin gereklerini yerine getirmelidir. lkemiz ekonomisi hakkında önemü kararlann alınmak üzere olduğu şu günlerde para poliükamızın etkenliği, kendi- sine tayin edilen hedeflere ulaşmada gösterilen başannın araş- tmlmasının yeni hedeflerin yeniden saptanmasında faydab ola- cağı kanısındayız. Merkez Bankası ülkenin para politikasını saptamakta ve uygulamaktodır. Genelde bu politikanın hedef- leri ülkedeki enflasyonu kontrol altına almak, işsizliği önle- mek ve ülkenin parasımn değerini yabancı paralar karşısında belli limitler arasında tutarak memleketin dış ticaret dengesi- ni ve ülke içindeki ekonomik istikran sağlamaktadır. Bazı ül- kelerde birinci ve ikinci görevler yer değiştirirler. Merkez bankaları bu görevlerini tedavüldeki para miktarı- ru ve dolayısıyla ülkedeki kredi hacmi ve faiz nispetlerini kont- rol etmek suretiyle gerçekleştirirler. I. Enflasyonu önleyici politikalar: Gelişmiş ve ülkemiz gibi gelişmekte olan Ulkelerde yapılan araştırmalar merkez bankalarımn emisyondaki para hacmini kontrol etmek suretiyle ülkedeki enflasyon Üzerinde mutlak etken olduğunu göstermiştir. Enflasyon sadece devletin mali politikası neticesi ortaya çık- mamaktadır. Merkez Bankası'nın bütçe açıklan ve KlTlerin dış kaynak ihtiyaçlannın finansmanında aldıgı rol, tedavül- deki para miktarı ve enflasyon nispetini çok etkilemektedir. Bu açıklar iç ve dış kaynaklardan fınanse edilmiştir. Her iki kaynagın kullammında da ulkemiz ekonomisi negatif şekilde etkilenmiştir. 4 1987 yılında 25 milyar dolar olan Türkiye'nin dış borçlan 1991 yüında 49 milyar dolara çıkmıştır. Bu artış Türkiye'deki büyük bir sanayileşme hareketini fınanse etmemiş, Latin Ame- rika ülkelerinde olduğu gibi devletin bütçe açıklannı ve KlT- lerin zararlarının finansmanında kullanılmıştır. Merkez Ban- kası uyguladığı para, faiz ve doviz politikaları ile iç ve dış pa- ra piyasalan arasında fahiş faiz farkhhkian yaratarak bu açık- lann yurtdışından finansmanını sağlamıştır. Uygulanan poli- tika yanlış bir politikadır. Bu yanhş politika dolayısıyla kredi kaynakları yatınmlara yöneltilerek ulkemizde mal ve hizmet yaratümasında kullanılıp enflasyonu düşureceği yerde para arzı arttınlarak mal ve hizmet talebi kamçüanmış ve enflasyonu art- tıncı yönde etkilemiştir. Yanhş döviz politikası ile ülkemize da- vet edilen dövizler yine yanlış para politikası ile tedavüldeki para hacmini arttırmıştır. Yıllarca önce diğer merkez bankalan tara- fından açık piyasa iş- lemleri ile ortadan kal- dırılan bu etkenlik ul- kemizde bir başan gi- bi gösterüerek uygu- lanmıştır. Dolayısıyla Merkez Bankası'nın enflasyon üzerindeki söz götürmez etkenliği ülke ekonomisini olumsuz yönde etkileyecek şeklinde kulla- nılmıştır. II. İşsizliği önleyici politikalar: Türk bankacılık sistemi mevduatlannı muhafaza edebihnek için Hazine ile rekabet etmek mecburiyetinde kahnıştır. Ha- zine çıkardığı bonoları ve tahvilleri ilave vergilerle hiçbir za- man ödemeyeceğini bildiği için faiz konusunda cömert dav- ranmıştır. Merkez Bankası Hazine'nin sıkıntılı zamanlannda bankalar arası faiz ve kur politikalan ile yardımcı olmuştur. Bu yardımlar ve yanhş ekonomik politikalar ülkemiz ekono- misinde dalgalanmalara sebep olmuştur. Mevcut kredi kaynakları için devlet sektörü ile özel sektör arasında doğal bir rekabet vardır. Bu rekabette maalesef ul- kemizde üretici istihdamı yaratan özel sektör kaybetmiştir. Merkez Bankası'nın da yardırru ile para piyasalannda Hazine ve KlT'lerin paylan artmış, özel sektörün payı azahnıştır. Ar- tan Hazine bono ve tahvüleri faizleri karşısında borçlanm bas- tığı yeni para ile ödemek imkânına sahip olmayan özel sek- tör, işini ve yatrnmlarmı küçültmeye başlamıştır. Bu küçült- me daha hâlâ devam etmektedir. III. Türk Lirası'nın degerinin korunması: Genelde enflasyonla Türk Lirası'nın yabana paralar cinsin- den değeri arasında bir ilişki kurulmalıdır. Bu ilişki kurulma- dığı takdirde er geç ülkenin ihracatmda tıkamklıklar yaşan- ması kaçınılmazdır. Bu ilişki kurulmadığı takdirde ihracatla finanse edilecek ithalatlar ulkemizde olduğu gibi dış borçlan- malarla fınanse edilir. Yanhş kur politikası dolayısıyla büyük bir artış gösterebilecek ihracatımız frenlenmiştir. Ülkemiz ta- rafından büyük masraflarla yetiştirilen ihracat ordumuzun saf- lan seyrekleşmiş, ülke ekonomisi ihracatın itici gücünden ye- teri kadar yararlanamamıştır. Döviz kurlan ile enflasyon arasında belli dengeler oluştu- rulsaydı ihracatta büyük artışlar olabilecek ve dış borcumu- zun bu seviyelere gelmesi önlenecekti. Aynca ülkemiz endüst- risi küçülmeden faah'yetine devam edebüecek ve yeni yatınm- lar yaparak iş imkânlan yaratılacaktı. Yukandaki kısa analiz uzun zamandan beri ulkemizde olum- lu bir para politikasının uygulanmadığım açıkça göstermek- tedir. Ülkemize uygun bir para politikasının uygulanması için Merkez Bankası'nın yukanda özetlenen politikalannda büyük değişiklikler yapıhnası gerekmektedir. Her şeyden önce Merkez Bankası faiz ve döviz politikasını değiştirmelidir. Yurtdışından akan sıcak paralar vergilendiril- mek veya belli kanuni ihtiyatlan veya disponibilitelerüı aynl- ması suretiyle kontrol altına alınmalıdır. Sıcak paralann yur- da daveti veya hibelerle sağlanan dış ticaret dengesi yerine ih- racatımızı sıhhatli olarak arttıncı uygulamalara yer vermeli- dir. Bu da döviz kurlan ile enflasyon arasında belli dengele- rin kurulmasını gerektirecektir. Bu denge kurulduğunda ih- racatta sıhhatli artışlar olacak ve ihracatın önderlik ettiği bir ekonomik gelişme başlayacaktır. Tedavüldeki para miktarı ile döviz giriş ve çıkışlan arasın- daki bağlantı koparılmalıdır. Bütçe açıklanmn finansmanın- da Merkez Bankası aktif bir rol almamalıdır. Rol alması ge- rektiğinde politik iktidarlann değil ülke ekonomisinin gerek- lerini yerine getirmelidir.