Katalog

Cumhuriyet Sahibi: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazcıecüik Tiırk Anonim Şirkeıi adına Nadir Nadi 0 Gcnel Yayın Muduru Hasaa C««ı«l. Muessest Müdürü: EntlK UfaMıgiL Yazi tşleri Muduru: Oki) GmKosin. 0 Haber Mcrkezî Müduru: YaJçtll Itaytr, Sayfa Düzeni YOnetmeni: Ali Acw 0 Temsildler ANKARA: Ahnet Tu. 1ZMİR: HiknM ÇetKkaya. ADANA Çetin Y$tno£tıı İC Poluika: Crtal B>Mn«K. Dıs Habc-lct Erfu M n . Ekonomj: O . , u Taıtn, 1>-S™!ıia Şaknaı 1 * « Kııllun CttaJ Csl». isıanbul Haberleri: KnuJ Kaçvk. Egınm: Getes* >«jtaa. Vun Habcrlerı: Nccd«t Dotıa. Spor DjnıfiLMı AMulkadir Yicttaaı. D.-'i Yaııür b r m Çıfekln. Arashnna: Ş«*i« Alp«. pıuclune: UdtıHat VUKI 9 Koorfm»»r: I t a a L n l ı u 0 Vaiı Isler: Enl Ertm 0 M I - K K Daleal VI>CT 0 BTOC Pümlama S o p Olnnı>l>q«otl« 0 toklam A)K Tono 0 El Yayır.Lar. H«»j« Akyol 0 liarc: Hiw>» G"**' 0 UlMme Öndcr Çdfk 0 Bı]gı.lî!«n >ail Inl 0 Personei Scvfi Yıv- KurvSu Bişka.-.: N»d»»>,dl Oka> Aktal Vaiça Ba>t>. tUsaa Ceml, Hikmcl ÇcltekiTs. Oka> GoanBiı. Ufar Manm. llbu Scfcık. All Sinoa. Aaael Tıa Btaen *• Yavaıt: Curahuri>w Maıbaaolık ve Cızctecüik T.A.Ş. TOrkoca|ı Cad. 39'41 CaiaJogu .•433-1 la PK 246 - isuntnıL W: 512 05 05 (20 hal). Tdeı: 22246. Fn: 0) 526 60 72 0 Bünhr Amkmn: Zf)* GOkalp Blv. [nkılap S. No. 19/4, Td: 133 11 41-47. Teio: 42344, Fu: (4) 133 05 65 0 Izmir H Zi>« Blv. I3!2 S 2/3, Tet 13 12 30. M o 52359. FU: (51) 19 53 » 0 Adm: inönu Cad. 119 SM>: 1 K»t 1, Td: 19 37 52 (4 h*0, TMe»: «2155, Fa»: (71) 1» 25 7» TAKVİM: 17 OCAK 1991 Imsak: 5.49 Güneş: 7.1S Öğle: 12.19 İkindi: 14.46 Akşam: 17.09 Yatsı: 18.33 DENtZ VE SEMPATl — Denizlerin gizemli yaratıklanndan yunuslar aynı zamanda insanlann yakın dostu. Deniz biyologlan kolayca eğitilebilen yunusların 'insanlardan farklı bir zeka tiiriine sahip olduğunu' söylüyorlar. Yunuslar, insanlardan daha zekiDtş Haberier Servisi— Yaklaşık elli yıldan bu yana insanoğlu tarafından tutsak edilip çeşitli incelemelere tabi tutulan yunuslarla ilgili halen çözülmemiş pek çok sır var. Deniz biyologlan yunusların nasıl konuştukİarını, nasıl uyuduklarını bilmiyorlar. Zekâ düzeyleri, yön tayinleri de bilim adamları arasında tartışma konusu olmaya devam ediyor. Yunusların köpekbaukları, balinalar ve insanlar dışında önemli düşmanlan yok. DoğaJ çevreleriyle büyük bir uyum içinde yaşayan "güleryüzlü" yunuslar saatte 50 kilometre hızla yüzebiliyor ve 300 metre derinliğe dek dalabiliyorlar. Insana kıyasla bilinçli bir şekilde soluk alıp veriyorlar ve kendilerine narkoz verildiğinde ölüyorlar. Uykuda nasıl soluk alıp verdikleri halen bir bilmece. Sekiz-on beş dakika boyunca soluklarını tutabiliyorlar ve karınlarında üç santimetre, sırtlannda bir santimetre kalırüığa ulaşan yağ tabakasıyla soğuğa karşı mükemmel bir şekilde korunmuş durumdalar. Geceleri kedilerinki gibi parıldayan gözleriyle hem suda hem de suyun üstünde harika bir şekilde görebiliyorlar. Geniş ağızları muazzam bir silah gibi. Tek bir darbeyle bir köpekbalığını öldürebiliyorlar. Frekansı 100 bin hertz'e ulaşan ultrases üretiyorlar ve 200 bin hertz'e ulaşabilen sesleri duyabiliyorlar. Aralarında bir iletişim olduğu ve bilgi değiştokuş düzeyinin çok yüksek olduğu da biliniyor, ancak bunu nasıl yaptıkları halen çözümlenmiş değil. Tüm frekanslar tek tek incelenmiş ve bizim "dil" diye nitelendirebileceğimiz bir dil olmadığı sonucuna varılmış. Amerikalı bilim adamı Carl Sagan yunusların radar "göriintüleriyle" konuştuklarının mümkün olduğunu belirtiyor. Yani örneğin "köpek- balığı" sözcüğü yerine bir köpekbalığının radar yansımasının bir kopyası. Halen pek çok deniz biyologu bilgisayar dilleriyle yunuslann konuşmasını çözmeye çalışırken bazı araştırmacılar bunun bir çıkmaz yol olduğu görüşünde. "Onlara dilimizi öğretmeye çalışmak yerine, onların dilini anlamaya çahşmalıyız" diyorlar. Ancak yunuslar ister telepati, ister vücut dili, ister radar göriintüleriyle bilgi alış- verişinde bulunsunlar, el kol hareketlerini "okumada" usta olduklan bir gerçek. Buna antrenörler de sık sık tanık oluyorlar. Canı sıkkın bir şekilde işe geldiklerinde yunuslar onları genelinde neşelendiriyorlar, ancak öfkeli olduklarında y'unuslar da huysuzlaşıyorlar. Yunuslarla ilgili bir başka tartışma konusu da zekâlan. Bu konuda bilim adamları arasında büyük görüş aynlıkları var. Arastırmacı Laura Urian yunusların zekâlarını kanıtlamak için insan zekâ ölçülerine başvurulmamasını savunuyor: "Yunuslar zekânın bir başka türüne sahipler, dünyalan ve izlenimleri biz insanlannkinden çok farklı. Belki burada zekâ sözcüğiinii kullanmaraak gerek. Eger yunuslar biz insanları 'yüzerken' izleselerdi, yaptıgımız şeyi acaba 'yıizme' olarak nitelendirirler miydi? Eğer zekâ çevre ile uyum içinde yaşama yetenegi olarak tanımlanırsa, o zaman yunuslar biz insanlardan daha zeki." ANÂPta4 özgün üniversite' knziBazı üniversitelerin 'mütevelli heyet' tarafından yönetilmesini öngören YÖK Yasası değişikliğine, Milli Eğitim Bakanı Avni Akyol karşı çıktı. Başbakan Akbulut'la görüşen Akyol, yasa tasarısının geri çekilmesini sağladı.Bunun üzerine Akbulut ve Yusuf Özal, ANAP grup toplantısında tartıştılar. HAKAN AYGÜN ANKARA— TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda muhafa- zakâr ANAP'lılann önergeleriy- le benimsenen ve bazı üniversi- telerin "mütevelli heyet" tarafın- dan yönetilmesini öngören YÖK Yasası değişikliği, ANAP'ı böl- dü. Milli Eğitim Bakanı Avni Akyol, ABD'de iken bilgisi dı- şında gerçekleşen değişikliğe, yurda döner dönmez karşı çık- tı. Başbakan Yüdınm Akbulut'- la görüşen Akyol, yasa tasansı- nın hükümet tarafından geri çe- kilmesini sağladı. Bunun üzeri- ne Akbulut ile Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Yusuf Boz- kurt Özal, ANAP grup toplan- tısında tartıştılar. Yasa tasarısı- nın hükümet tarafından önü- müzdeki günlerde tekrar Milli Eğitim Komisyonu'na gönderi- leceği kaydedildi. Milli Eğitim Bakanhğı'nın da üzerinde çalıştığı yeni "YÖK Ya- sası", ANAP'ta çekişme ve gmplaşmalara yol açtı. Bazı üni- versitelerin üniversite dışından tanınmış kişilerden oluşacak "mütevelli beyetleri" tarafından yönetilmesini öngören ve kısaca "Özgiin Statıüü Üniversite" ola- rak anılan yeni model, ilk ola- rak Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın başbakanlığı dönemin- de Bakanlar Kurulu'nca hazır- lanan bir KHK ile gündeme gel- di. YÖK Başkanı Prof. İhsan Doğramacı, başlangıçta "YÖK'e karşı bir model" olarak gördü- | ü sisteme karşı çıktı. Ancak Özal'ın ısrarı ile bazı üniversite- lere "özgiin statü" verilmtsini benimsedi. Fakat hükümet, ka- muoyundan gelen eleştirilet üze- rine KHK'yi çıkartmaktan vaz- geçti. Geçen öğretim yılında da Ma- liye ve Gümrük Bakanı Adnan Kahveci, YÖK Başkanı Prof. Doğramaa, Milli Eğitim Komis- yonu Başkanı Prof. Kemal Kar- han ve eski KTÜ Rektöru Prof. Kemal Giiriiz, yeni bir YÖK ya- sa taslağı hazırladılar. Tasarıda, "mütevelli heyet" tarafından yö- netilecek üniversitelere "özgiin statü" verilmesi öngörüldü. Üniversite çevrelerinden gelen tepki üzerine Akyol, taslağı be- nimsemediğini açıklayarak ba- kanlık olarak üniversitelerden de görüş alıp yeni bir yasa tasansı hazırlayacaklannı açıkladı. Ak- yol, bu doğrultuda rektörlerden görüş istedi. Ancak Doğrama- cı'nın etkisiyle rektörler Akyol'a tavır aldılar ve görüş bildirme- diler. Sadece İTÜ rektörü Prof. tlhan Kayan, Akyol'un yanında yer aldı. "Özgün Statülü Üniversite", son olarak geçen hafta Akyol resmi temaslar için ABD'de iken TBMM Plan ve Bütçe Komisyo- nu'nda gündeme geldi, vakıf üniversiteleriyle ilgili bir yasa görüşülürken Komisyon Başka- nı Yusuf Bozkurt Özal ve muha- fazakâr komisyon üyelerinin desteklediği önergelerle 2547 sa- yılı YÖK Yasası'nda bazı üniver- sitelere "özgiin statü" verilmek üzere değişiklik yapılması be- nimsendi. SHP ve DYP'li ko- misyon üyelerinin karşı çıktığı ve "Akyol'a indirilmiş bir darbe" olarak nitelenen değişiklikle ge- tirilmek istenen modelin ana hatları şöyle çizildi: (Arkası 17. Sayfada) Letonya'da 5.000 kişi, Lirvanya'nın bağımsızbk hareketine karşı Moskova yanlısı bir gösteri düzenlediler. (Fotograf: Reuter) Litvanyciy Birleşmiş Milletler'den koruma istedi Baltık'ta korkulu bekleyiş Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Yeltsin, 'Baltık'ta şiddet devam ederse Rusya sessiz kalmayacak, gerekeni yapacaktır' dedi. Yüksek Sovyet Gorbaçov'un "basına sansür" önerisini yumuşatarak benimsedi. Dış Haberier Servisi — Sov- yetler Birliği'nin Baltık bölge- sinde Kızılordu birliklerinin gi- riştikleri askeri harekâtın ardın- dan ortalık yatışırken korkulu bir bekleyiş hüküm sürüyor. SSCB'nin sürekli parlamemo- su Yüksek Sovyet, Başkan Gor- baçov'un "basına sansür" geti- rilmesi yolundaki isteğini yumu- şatarak da olsa benimsedi. Gor- baçov, parlamentonun dünkü oturumunda Litvanya olaylany- la gerilimin yükseldiği bir dö- nemde, "toplumun tarafsız ha- bere ihtiyaç duyduğu" gerekçe- siyle basın özgürlüğünü güven- ceye alan yasanın "askıya alınmasmı" ve basının Yüksek Sovyet tarafından kurulacak bir komisyonca denetlenmesini önerdi. Liberal milletvekillerinin yoğun muhalefeti sonucunda, yasa^ askıya ahnmadı, ancak Yüklek Sovyet'in basını sürekli olarak denetlemesi kabul edildi. Kızılordu terörünü en yakın- dan yaşayan ve 14 kişinin ölü- müne yol açan olaylara tanık olan Litvanya, Sovyet ordusu- nun olası bir saldınsına karşı Birleşmiş Milletler'den koruma istedi. Litvanya Parlamentosu'nun dünkü toplantısında kabul etti- ği bildiride, Birleşmiş Milletler'- in Litvanya'ya acil olarak özel bir temsiici göndermesi ve bu temsilcinin hem BM Güvenlik Konseyi hem de BM Genel Ku- rulu için rapor hazırlaması çağ- rısında bulunuldu. Parlamento- nun bildirisinde, Birleşmiş Mil- letler'in Litvanya'ya 'barış, hu- zur ve güven' getirilmesi için yardımcı olması istendi. Sovyetler Birliği Başkanı Mi- hail S. Gorbaçov, Litvanya ile yaşanan bunalımın çözülmesi için özel bir temsiici atadı. Be- yaz Rusya Parlamentosu'nun eski başkanı Giorgy Tarazyeviç, Başkan Gorbaçov'un adına Lit- vanyalı liderlerle görüşerek, so- runun çözümü için yollar araş- tıracak. Letonya Cumhuriyeti'nin başkenti Riga'da binlerce gö- nüllünün, olası bir askeri saldı- rıya karşı koymak amacıyla dondurucu soğuğa karşın bir ge- ceyi daha parlamento binasının önünde geçirdikleri bildirildi. Letonya Devlet Başkanı Ana- loli Gorbunov, önceki gün Bal- tık Askeri Bölgesi Komutanı Korgeneral Fyodor Kuzmin ile yaptığı görüşmede, Riga'da kuvvete başvurulmayacağı yo- lunda '24 saatlik' güvence al- mıştı. Ancak Riga'da hükümet için asıl tehlikeyi, Letonya Ko- münist Partisi'ne bağlılıklany- la bilinen ve Sovyet ordusuna değil, SSCB İçişleri Bakanlığı'- na bağlı olan 'siyah bereli' ko- mandolar oluşturuyor. Baltık cumhuriyetlerinin ba- ğımsızlık isteklerine başından beri destek veren Rusya Fede- rasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Moskova'nın Baltık cumhuriyetlerindeki hükümetle- ri güç kullanarak devirmeye kalkması durumunda 'harekete geçeceğini'söyledi. Yeltsin, İsveç, Norveç, Dani- marka ve Finlandiya büyükelçi- leriyle dün yaptığı görüşmede, "Baltık'ta şiddet devam ederse, Rusya sessiz kalmayacak ve ge- rekeni yapacaktır" dedi. Referandum Merkezi hükümet ile birlik cumhuriyetleri arasındaki ilişki- leri yeniden düzenleyecek olan yeni Birlik Antlaşması, 17 man tarihinde halkoyuna sunulacak. Başkan Gorbaçov'un referan- dum yapılması yolundaki öne- risi, Yüksek Sovyet'te dün yapılan oylamada 44 olumsuz ve 36 çekimser oya karşı 306 oy- la kabul edildi. Öte yandan Berlin'den Dilek Zaptçıoğlu'nun bildirdiğine göre Almanya Başbakanı Helmut Kohl, Baltık Cumhuriyetleri'ne çağrıda bulunarak "Bağımsızlık ve reform isteklerini bu kadar radikal savunmayarak SSCB'yi siv'asi krizden sakınmaya" davet etti. Divan'ın galası • İstanbul Haber Servisi — Divan Oteli'nin 35. kuruluş yıldönümü kutlamaları "gala gecesi" dün yapıldı. Divan Oteli'nde gerçekleştirilen ve evsahipliğini Koç ailesi ile otel yetkililerinin yaptığı geceye çok sayıda davetli katıldı. Gecede Rahmi Koç ile Feyyaz Berker, 194O'lı yılların gözde şarkılarını davetliler ile birlikte seslendirdiler. Soğuk hava can aldı • Haber Merkezi — Soğuk ve yağışlı hava bütün yurdu yeniden etkisi altına aldı. Hava sıcaklığının düşmesiyle başlayan kar yağışı ve rüzgâr çeşitli illerde etkili olurken Çanakkale Boğazı'nda yoğun sisten sonra fırtına vapur seferlerinin aksamasına neden oldu. Uludağ'da kar kalınlığınm 1 metreye çıktığı bildiriliyor. Van'ın Gürpınar ilçesi Parmakkapı köyünde Vahide Sultan adlı 5 çocuk annesi bir kadın donarak öldü. Erzurum, Erzincan, Kars, Ağrı ve Gümüşhane'de kar yagışı dün sabahtan itibaren aralıklarla yağmaya başladı. tstanbul'da önceki gece başlayan şiddetli fırtına ve rüzgâr kentte etkili oluyor. Sigara içme yaşı • İSTANBUL (AA) — Uluslararası Liones 118-T Yönetim Çevresi Lîyuşturucularla Mücadele Komitesi'nce düzenlenen panelde, "Gençler için sigara bağımlıhğı" konusu tartışıldı. İstanbul Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi'nde yapılan panelde konuşan eski Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Başhekimi Dr. Faruk Bayülkem, sigara alışkanlığının toplumda giderek yaygınhk kazandığını belirterek "Sigara içme yaşı ilkokul seviyesine kadar inmiştir" dedi. Bayülkem, bu alışkanlığın üniversitede daha çok yaygınhk kazandığını, özellikle genç kızların, erkeklere oranla daha fazla sigara içtiklerini belirtti. Tünel U6 yaşında • İSTANBUL (AA) — Karaköy ile Galata arasında 1875 yıhnda kurulan ve dünyanın 3. metrosu olan Tünel, bugün 116. hizmet yılına giriyor. Karaköy ile Galata arasında seri bir ulaşım aracı olan TünePde, son 10 yılda 63 milyon 110 bin 714 kişi yolculuk yaptı. Taraldı ıııedüs yayıbyor • İSTANBUL (İÜHA) — Bir tür denizanası olan 'tarakh medüs'ün, akıntıyla Karadeniz'den İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi'ne yayıldığı bildirildi. İstanbul Teknik Üniversitesi'nde yapılan araştırmalara göre, Karadeniz'de 10 yıl önce görülmeye başlayan ve yayılma nedeni henüz belirlenemeyen bu canlıların kahntıları, deniz dibine pıhtı şeklinde yayılarak diğer atık maddelerin çözülmesini de engelliyor. M.U.'nün 108. yılı • İSTANBUL (AA) — Marmara Üniversitesi Rektörü Prof. DT. Orhan Oğuz, yükseköğretimde yapılacak değişikliklerin, toplumun ihtiyacına cevap verecek şekilde düzenlenmesinin zorunlu olduğunu belirterek "vakıf üniversiteleri" kurulması gerektiğini söyledi. Marmara Üniversitesi'nin 108. kuruluş yıldönümü, üniversitede düzenlenen toplantıyla kutlandı. 'Altın Anten' ses yarışması • ANKARA (AA) — TRT Kurumu tarafından düzenlenen "TRT Altın Anten Müzik Beste Yarışması'"m Özdemir Erdoğan'ın "İster Misin" adlı bestesi kazandı. TRT'nin düzenlediği yarışmada, Eser Taşkıran'ın "İlk Aşk" bestesi ikinci, Alper Berksu'nun "Son Defa" isimli bestesi de üçüncü oldu. 3 eserin katıldığı yarışmada, birinciye 8 milyon, ikinciye 6 milyon ve üçüncüye de 4 milyon lira para ödülü verildi.