Katalog

CUMHURİYET/14 DIŞ HABERLER 15 NİSAN 1990 SİLAHLANMA YARIŞI Ortadoğu 'yakm gözaltında'Arap ulkeleri ve Israil, nukleer ve kimyasal silah yarışını son gunlerde giderek hızlandırdılar. Kitlesel yok edici silahlara sahıp olma savaşı veren Irak, Iran, Sunye, Israil, uzun menzillı fuze elde etmek için de çabalarını yoğunlaştırdılar. Dış Haberter Servisı — Ingıltere'de, Irak'a göndenlecek nukleer sılah ateşleyıcılen ıle "super top" namlusu olduğu ıddıa edılen boruların ele geçınlmesı, gözlen, bır kez da- ha Ortadoğu'da "kıüesel yok edıcT sılah ya rışına çevırdı Ortadoğu'da bu tur silahlara karşı, son gunlerde çılgınca bır ılgı olduğu ve bırçok ulkenın kimyasal ve nukleer sılah elde etmek ıçın kolları sıvadığı bıldınlıyor Ortadoğu'da kitlesel yok edici güce sahip silah dengesi Irak'ın füze menzili Fransız Lıberatıon gazetesınde yer alan bır habere göre Ortadoğu'dakı sılahlanma yarışı super guçlen \e Avrupa'yı "dddi" sa- yılacak olçude kaygılandınyor Bu konudakı kaygılar, ozellıkle, geleneksel İsraıl-Arap uyuşmazlığı dışındakı çatışmalann yoğun- laşmasından ve Arap ulkelerının artık bır bırlerıne karşı da sılahlanmalanndan kay- naklanıyor Yoksulun atom bombası Fransa'dakı askerı ve sıyası vetkıhler, Or tadoğu'da artık bırçok ülkenın kitlesel yo- kedıcı silahlara sahıp olduğunu behnıyor lar Elde edılen bılgıler, Israıl'ın "çevresel" koşulları öne surerek, nukleer sılaha sahıp olduğunu gosterıyor Buna karşılık, Arap- lar da, "yoksulun atom bombası" olarak kabul edılen kimyasal silahlara karşı aşırı bır talep göstenyorlar Irak ıse kimyasal sılahlar alanmdakı üs- tünluğunu kullanarak, hem Arap dünyası uzerınde hegomonva kurmaya, hem de Is- raıl'e karşı ustunluğunu vermemeye çalışı >or Batılı uzmanlara göre Israil, 60-100 ara sında nukleer "aygıf'a sahıp Buna karşı- lık olarak Irak'ın da nukleer sılah uretım programına sahıp olduğunu artık herkes bı lıyor Irak, Israıl'ın "Osınık" nukleer reak torune karşı gırıştığı saldınva karşın, elın de hâlâ uranyum bulunduruvor Bu Fransa tarafmdan çok lyı bılınıvor, çunku uranyu- mu Irak'a veren Fransa'nın ta kendısı Ortadoğu'da kitlesel yok edıcı sılahların \anı sıra uzun menzillı fuze sahıbı olma vo lundakı çabalar da batının gözunde kavgıyla ızlenıyor Surıye, îran, Irak, Mısır, Israil, uzun menzillı bırçok fuzeye sahıpler Özel- lıkle Sunye, Sovyet yapımı SS 21 talebını gı derek arttırıyor Israil ıse düşman füzelerı havada vurabılecek "Arrow" projesını ger çekleştırmeye çalışıyor Arapların kımyasal sılah yarışına gırme- sı ve Israıl'ın buna karşı kendısım yenı sıs- temler gelıştırmek zorunda hıssetmesı, "Or- tadoğu'da sılahlanma yanşına kım, nasü dur dıyecek" sorusunu akla getırıyor ÜLKELER İSAAİL (Nukleer sılahların sınııiandınlması anlaşmasını Imzalamadı) SURİYE MIStR MOOEL FH0G7 AstroSS-60 ScutB MENZİL 70 Km 80 Km 300 Km Al-Husayn AlAböas Tammuz 1 Al-Abed MGM5-2C LANCE Jencho 1 Jertcho 2 Şavıd Oghab irarv130 ScudB FR0G7 SS-21 ScudB FR0G-7 ScudB 600 Km 900 Km 2000 Km 2000 Km 130 Km DURUM Hızmette Hızmette Hızmette rtamette Gelışme aşamasında Gelışme aşamasında Gelışme aşamasında Hızmette 650 Km Hızmette 1450 Km 4500 Km 40 Km Gehşme aşamasında Hızmette Hızmette 130 Km i Htzmette Ş00 Km Hızmette 70 Km Hızmette 120 Km Hızmette 300 Km Hızmette 70 Km Hızmette 300 Km Hızmette KÖKEN SSC8 Brezılya SSCB SSCB SSCB Irak IraK AB0 Fransa israıl Israil SSCB Iran SSCB SLMUR Sahıp Sahıp Sahıp olma arayışında SSCB SSCB SSCB SSCB SSCB Sahıp Geçmışte sahıptı SUU8JM Sahıp olmak ıcın arastırmalar suruyor Sahıp AraşOrma gelıştırme aşamasında Yok Yok Yukandakı lablo'Lıberatıon' gazettsınden alınmıştır. 2800 kTi memll uzay arasûfma luzesı Arçantın ıle ortatdasa gekştmlen 1000 km menzıft karadan naraya »uze B-Mtas 900 km -nenzsll! karadai Karaya fuze r 600 krr menaBı karaaan karaya fu» fm-1 Savunmaya yönelık anft- bahst* fıce haJen getıştınlıyor Irak'ın Arjantın'ın \ardımı ıle geliştırmeye çalıştıgı Condor-2 fuzesı henuz tamamlana- madı ABD'nın Arjantın'e baskı \apması nedenı ıle Arjantın fuze ıçın gereklı bazı tek- nolojıyı gondermejı durdurdu FAO-1 ıse savunma amaçlı olup, henuz yapım aşama- sında. POLONYA ASILLICHİCAGOLUPROFESÖR PRZEWORSKI'YE GÖRE SOVYETLERİNROTASI: Glasnosta tamam Perestroykaya devam—2— ŞAHİN ALPAY Dünvaca tanınmış sosyal bılımcılen Antal- ya'da toplayan araştırma projesının başka nı Adam Przeworskı've göre Sovyetler Bır lığı'nde yaşanmakta olanlar, Rusların kök- 'en çok eskılere uzanan, "tepeden ınme" re- form geleneğıne tumuyle uyuyor "Rusya' da her zaman ulkeyı modemleştırmek ıçın halkla bırleşıp, feodallere ya da burokrat lara karşı mucadele eden çarlar olmuştur Buyuk Petro, sonra İkıncı Aleksandr, v<; Şımdı yıne benzer bır guçbırüğıyle karşı kar- şıyayız Gorbaçov'un vaptığı, halkı, aparat- çıke karşı seferber etmek 'Otonterhk ara- cılığıyla totalıterhkten demokrasıye geçış', Sovyetler'de olup bıtenlerı çok tyı anlatan bır kavramlaştırma" Przeworskı, Sovyetler'de sıyasal reformu mılbyetler sorununun guçleştırdığı kanısın- da: "Sovyet lıderhğı dahıl, hıç kımse ılk pat- lamanın Sovyetler Bırlığı'm oluşturan mıl- letlerden geleceğını beklemedı Halkın ön- ce Moskova'da sokağa dokuleceğını sandı, oysa msaniar önce Tıflıs'te, Baku'de, vs so- kağa döküldu Bu durum sıyasal reformu çok guçleştınyor Sanıyorum şöyle bır stra- tejı uygulayacaklar önce durumu yatıştır- maya çalışıp, ardından yenı bır düzenleme ıçın masaya oturacaklar Tek tek cumhurı- yetlerle pazarlık edebıleceklennı sanmıyo- rum Toptan bır çözum bulmak zorunda lar Bırkaç mılyonluk Lıtvanva'nın fazla önemlı olduğunu sanmıyorum Bence esas korkulan 52 mılyon nufuslu Ukrayna, 20 mılyon nufuslu Kazakıstan, Azerbaycan, vb Edındığım ızlenım, cumhurıvetlerın çoğu nun esas olarak bır guvenlık paktı nıtehğın dekı yenı bır tur bırhğe gırmek ısteyecekle- rı yönunde. Bır Gürcu dostumun söyledığı gıbı, 'Bağımsız olmayı çok ısterız, ama ne vazık kı kotu komşulanmız var' Toparlarsak, Sovyetler'de reformun gele- ceğıyle ılgılı tahmınım, glasnosttan (yanı sı- yası reformdan) vazgeçıleceğı, perestroykaya (yanı ekonomık reforma) devam edıleceğı Doğu'da sosyal demokratlar Antalya semınenne katılan bılım adam- ları arasında görece az tanınmış olan bır Macar sosyoloğu olan Heroer Hankıss, Ma- car toplumunun dünku ve yarınkı sınıfsal ve ıdeoiojık yapısı uzenne yaptığı çözum- lemelerle ılgı çekıyor Hankıss'e ılk soru- muz, Doğu Avrupa seçımlerınde sosyal de- mokratlann beklenmedık yenılgılenvle ılgıh oldu Hankıss'e gore, Macanstan'da Sosyal Demokrat Partı lıderlenmn amatör davra- mşları, kendı aralarında kavga etmelerı bır ışçı partısı olarak ortaya çıkmaya cesaret edememelen yenılgıde etkıh oldu Ancak bu öznel koşullar yanında, halkın sosyalızmın her türlusüne duyduğu büyuk tepkı sosyal demokrasının başarısızhğının gerçek nede- nıydı Hıçbır partıvle ılışkısı olmayan ve son seçımlerde hangı partıye oy verdığını soy- lemek ıstemeyen Hankıss, Macanstan'da sosyal demokrasının geleceğıyle ılgılı olarak şovle dıyordu "Bu seçımde ışçı sınıfı ıkı bu- vük sağ partıve oy verdı, çunku ortada oy verebılecek başka bır gerçek partı voktu Kı- sa surede bu partılere oy vermekle hata et tıklennı anlayacaklannı sanıyorum Çunku bu partıler çok radıkal bır ekonomık reform programı uygulayacaklar ve bu programın sosyal malıyetlerı ağır olacak O zaman ça lışan sınıflann kendılerıne yeru bır partı ara vışma gıreceklennı ve sosyal demokratlara yoneleceklenru kuvvetle tahmın edryorum" Hankıss'e göre kımılerıne gore 1958'de. kımılerıne göre 1960'lann ortaiannda baş layan reformlar, Macarıstan'ı bugun otekı Doğu Avrupa ulkelenne göre daha avantajlı kılan sonuçları oldu "Komunıst rejım al tında gınşılen ekonomık reformlar sonu cunda ulkede guçlu bır 'ikıncı ekonomı' oluştu Halkın yuzde 65 gıbı buyuk bır bo lumunun şu veya bu çeşıt bır kuçuk aıle ış letmesıyle ılışkısı \ardı Son 30 vıldır hemen herkesın ikıncı, bağımsız bır ışı oldu Bu de neyımler Macanstan içın çok buyuk bır de- Ser taşıvor tnsanlar nıtelıkh mal uretmevı, verdıklerı sözlerı tutmavı, sozleşmelere rı- ayet etmevı bılıyorlar Bu ekonomık kultur otekı Doğu Avrupa ulkelerınde bulunmu- yor Macanstan'da pıyasa ekonomısımn ba zı kurumları, tıcarı banka sıstemı, venı bır vergı sıstemı, sermaye pıyasası, elverışlı tı- caret yasalan, vs şımdıden mevcut Ötekı Doğu Avrupa ulkeleri bu kurumları edm- meye çalışıyor Macanstan'ın dezavantajı, daha voksul ve bu\uk bır dış borç vuku al- tında olması Ancak bınlerce yenı kurulan şırket, 100 bınden fazla aıle ışletmesı Ma car ekonomısıne muazzam bır dınamızm kazandırıyor Yeşeren buvuk burjuvazı ta rafından mahva süruklenmedıklen takdır de bu kuçuk ışletmeler, Macarıstan'a ıvım ser bır gelecek vaat edıyorlar ' Tek partı yonetımı plan ekonomiM ve uretım araçları uzerınde devlet mulkıyetı esaslanna dayalı sosyalızm anlayışı, en azın- dan Doğu A\ rupa ulkelerınde ve Sovvetler Bırlığı'nde terk edılmekte. Semınerde de dıle getırıldığı gıbı çoğulcu demokrası, pıyasa ekonomısı ve uretım araçları uzerınde ka mu mulkıyetı ya da ortak mulkıyet esasla- rını benımseyen bır sosyalızm projesı, sos yalızm sorunlan uzerıne duşunenler arasın- da giderek vaygınlaşmakta 1960'larda ko- munıst ulkelerde reform arayışı ıçınde gun- deme gelen ve Oskar Lange gıbı ıktısatçı- lann adıyla ılışkılı "pıyasa sosyalızmı" şımdı yenıden revaçta Bu konuda giderek zengın- leşen bır uluslararası sosyal bılım lıteratu- ru var Bu lıterature hatırı sayılır katkısı olan ıktısatçılardan bın olan John Roemer ıle ar- kadaşlarıyla bırlıkte gelıştırmekte olduğu pı yasa sosvalızmı modelı uzenne konuşmak fırsatıns bulduk Roemer'ın göruşlennı şu şekılde özetle- mek mumkûn Tek partı dıktatörluğune, kavnaklann \e malların merkezden tahsısı yontemıne ve tum ışletmelenn devlet mul- kıyetınde olması ılkelerıne dayanan sosva- lızm anlayışının ıflas ettığı doğrudur Sıya- sı demokrası olmadan sosyalızm olamaz Öte yandan ekonomık teorı ve bazı kapıta- lıst ulkelenn deneyımlerı, pıyasalann belırlı kaynaklann tahsısınde son derece etkın bır mekanızma olduğunu göstermıştır Ancak kaynaklann tahsısınde pıyasa mekanızma- lanndan yararlanılması, ışletmelerın ozel mulkıyet altında olmasını gerektırmez Sos- yalıst ekonomılerde görulen venmsızlık ve yozlaşma, sıyasal demokrasının bulunma yışı ve pıyasa mekanızmalarından yararla nılmamasının bır sonucudur Bugunku kosullarda pıyasa sosvalızmının gerçekleşme şansı ne olabılır 9 Roemer'ın bu soruya yanıtı şu "Şu anda Doğu Avrupa ülkelerındı. ne olabıleceğını tahmın etmek son derece guç. Ancak bu ulkelerde kamu sektorunu özelleştırmek \e bır tur kapıta lızme yonelmek konusunda hayiı guçlu bır hareketın mevcut olduğu bır gerçek Kanım- ca, kapıtalızmle balavı dönemı fazla uzun surraeyecek Bırkaç yıl sonra artan ışsızlık ve eşıtsızlıkler karşısında ınsanlann kapıta lızmden soğuyacaklannı, bır tur pıyasa sos yalızmını savunan guçlenn ortaya çıkaca ğını söylemek mumkun BİTTI HABERLERIN DEVAMI Güneydoğu'ya tek vali (Baftara/ı 1 Sayfada) ya konulan kararlar şöyle — Daka öoce Oiag*ansta Hal Bölgc V«Hsi'«in s*&tct 'harekâtın takıbı maksadıyla' yetkflcrinj kul- laDabıldıgı mncarir (çcvre) ıller, vasadakı bufun vetklkr açısındao bölgc ıçınde kabul edildi. Böylc- cc, ola|anastu hal oygulaması 11 üe yaygııılaf bnlmış oidu. — OlafaMstu Hal Bdlgc Vali- Mfi içbMİc yaçaytntenJan Itendl is- tekkriyle bölgc içınd* vcya ıhsın- da bir yere goDderilmderi halin- de, banlara Geliştinne ve Destek- leme Fonu'ndan malı destek sag- lanması oiaaagı yaratıidı. Daha once ba Idfilere iş balanması içio 50 bın memur, 40 bın ışçı kadro- su olusturulmu$tu. Yenı duzenle- meyic i; balanamayaıılanı parasal destek oJaaagı yanüldı. Devlet Bakanı ve Hnkumet Sözcnsıı Mehmet Yazar, oncekı gun yaptı- p a^khn"" 1 "! son dnzenleıneıuıı, valilikçc bölge dışına çıkanlanla- ra ış bulunmasını amaçladıginı sojkmışü. Ancak Resmi Gazete^ de yayımlaaan KHICda ba otanak sadcce kendl istekkriyk yer degiş- tirenler için Unındı. — Bölge V«Hsfnin etkınlıfi ge- nişletileTck bötgedekı valılenn tum yetkileriai kuDanma yolu açıldı. Daha once bolge valısı, ıl valilen- nın yetküennı, olaganustu halin gerektirdıgı durnmlar ıçın kulla- nabiliyordu. — Turk Ceza Yasası'nın 480 maddesı kapsamındakı basın suç- lan içia aygnlanacak ek cezanın kapsamı genışteöldı. 9 nısan tanh- b KHK'da Olagannstu Hal Bolge- si ve mucavır ıller ıçın ongönılen TCY'nın 480 maddesındelu ceza- lara ek olarak 30 mılyon lıradan az olmamak uzere verılecek para cezasının Turkıyc"nın her yennde yapılacak ynyınlar ıçın geçeriı ol- ması hukmu getınldı. — D«vl«t Govenlik Mahkene- len'nın görevıne gıren suçian ih- bar edenlenn kımlıklennın kendi nzalan olmadıkça veya ihbann ni- telıgı haklannda suç oloştunna- dıkça açıklanmaması olanagı sağlandı. Oncekı gıin kabul edılen yenı KHK. anayasa gereğı TBMM Baş- kanhğı'na göndenldı TBMM Başkanlığı'nın son KHK'yı pazar- tesı günü Içışlerı Komısyonu'na göndermesı beklenıyor Içışlerı Komısyonu'nun gündemınde 14 Temmuz 1987'de yürürlüğe gıren Olağanüstü Hal Bölge Valılığı'nın oluşturulması konusundakı KHK da 2 5 yılı aşkın suredır beklıyor Öte yandan SHP Genel Başka nı Erdal İnonu, olağanustu hal üe ACI KAYBIMIZ Bakanlığımız Müsteşarı, değerli insan, Ş ÖENER BİRSÖZ (1934-1990) Hakkın rahmetine kavuşmuştur. Duyduğumuz acı sonsuzdur. Merhuma Allah'tan rahmet, kederli ailesine ve Milli Eğitim camiasına başsağlığı dileriz. Cenazesi 15.4.1990 günü öğle namazını müteakip Beyazıt Camii'nden kaldırılarak Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilecektir. MTUI EGITIM BAKANLIGI 15.4.1990 günü saat 11.00'de İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü önünde bir tören düzenlenecektir. VEFAT VE BAŞSAĞUĞI Mıllı Eğıtım Batanhğı Müsteşarı Değerh Eğıtımcı ŞENER BİRSÖZ 14 Nısan 1990 gunu vefat etmışttr Merhurra Allah'tan rahmet, kederli ailesine \e vakınlarına başsağlığı dılerız İSTA^BUL ERKEK LISESI YONETİCtLERI VE OĞRETMENLERI Nufus cuzdanımı kaybettım Hukumsüzdur FERDt KüŞtÇA Y \ KALBİNİZİ KORUYUNUZ TURK KALP VAKFI Muayene, Teşhıs, Tedavı, Kontrol Laboratuvar, Röntgen 175 12 44-148 58 66 VEFAT Bakanlığımız Müsteşarı, yakın çalışma arkadaşım, görev ve sorumluluk duygusu ve davranışı yüksek, değerli ve örnek insan ÖŞENER BÎRSÖZ'ü kaybetmiş olmaktan duyduğum acı sonsuzdur. Merhuma Allah'tan rahmet, kederli ailesine, Bakanlığımız mensuplarına, çalışma arkadaşlarına ve bütün Milli Eğitim ailesine başsağlığı dilerim. AV1Nİ AKYOL Milli Eğitim Bakanı ılgıh KHK'lann TBMM'de bır an önce görüşütaıesı ısteğını yınele- dı Inönü, SHP Partı Meclısı top- lantısından önce yaptığı acıklama- da, Guneydoğu'da huzur sağlan- ması, sılahlı tehdıdın boşa çıkanl masının demokrasının son yıllar da karşılaştıgı en önemlı sınav ol duğunu belırttı Sonınun demok rası ıçınde çözümünden yana ol- duklannı ve bu yaklaşımlannı sür- düreceklennı vurgulayan Inönü, "Kanrnamcter ve ekieri bir an önce TBMM'de gorufalmelidır" dedı SHP hden, sözlennı şöyle surdürdü. "Camhurbaşkanı başkanhgın- da toplanan Bakanfav Knmlo, ka- rarname çıkarabilir. Bnnon ayu gon TBMM'ye sunalması lazun. Ama usulen yapüıyor, gorasneye açılmıyor. Ba kararnameiertaı bir an once TBMM'de göraşulaeai- nibeknyoraz." DYP Genel Başkaru Suleymaa DemirH ıse olağanüstü hal ıle ıl- gıh son düzenlemeler konusunda görüşlermı bugun açıklayacağıru bıldırdı Köşk'ten önemlı açıklama beklentisi Özal,TV çekîmini 2 kez erteledi ANKARA (Cumhuri)et Buro- su) — Cumhurbaşkanı Tnrgut Ozal'ın, dun televızyon çekımı ıçın ıkı kez TKT'ye gıdeceğının bıldı rılmesı, "Köşk'ten onemli açıklama" beklentısıne yol açtı Ozal'ın Guneydoğu'ya ıhşkın son duzenlemelere değınmesı beklenen televızyon konuşmasının çekımı bugune ertelendı Cumhurbaşkanlığı'ndan dun saat 18 00 dolaylannda TRT yet- kılılerme Turgut Ozal'ın çekım ıçın genel mudurluk bınasına ge- leceğı telefonla ıletıldı TRT >et- kılılen, Ozal'ın ıçenğı kendılerıne bıldırılmeyen çekımı ıçın studyo hazırlıklarını başlattılar Daha sonra Cumhurbaşkanı'nın TRT'ye gelışını ıptal etnğı yetküılere bır te- lefonla bıldırıldı Cumhurbaşkan- lığı'ndan TRT yetkılılenne saat 22 30 dolayında Ozal'ın TRT'ye gıdeceğı 2 kez bıldırıldı Basta Genel Muduru Kenm Aydın Er- dem olmak uzere, TRT yönetıcı- lerı Ozal'ın olası bır çekımı ıçın venıden hazırlık yaptılar Ancak kısa sure sonra Ozal'ın televızyon çekımının bugune ertelendığı bıl dınldı