Katalog

5 EKÎM 1990 EKONOMİ CUMHURÎYET/13 Petrole Meclis araştırması • ANKARA (ANKA) — DYP, hükümetin "Körfez krizini bahane ederek akaryakıta sık sık yaptığı zamlarla bütçe açıgıru kapatmayı amaçladığını" öne sürerek bu konuda Meclis araşnrması acılmasını istedi. DYP Adana Milletvekili Orhan Şendağ tarafından hazırlanan Meclis araştırma önergesiyle ilgili bilgi vermek amaayla bir basın toplanüsı düzenleyen DYP Grup Başkanvekili Vefa Tanır, hükümetin 2 ay içinde akaryakıta 4 defa toplam yüzde 89 zam yaptığını belirtti. Akaryakıt fîyatlanna Ingiltere'de yüzde 21, Fransa'da 13.6, AJmanya'da yüzde 13.S oranında zam yapıldığını kaydeden Tanır, Türkiye'de akaryakıt üzerinden 13 çesit vergi alındığını, rafineri fıyatının üçe katlanıp halka satıldıgını savundu. EE5 TÜRKEY: ROUTBTOTHE SOVHTT MAHKET Sovyet pazarım tanıtan yayın • Ekonomi Servisi — IBS danışmanlık şirketi tarafından Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası'nın desteğiyle hazırlanan "Thrkey-Route to Soviet Market" başlıklı yayın, SSCB'nin Ankara Büyükelçisi Albert Çernişev'in de katıldığı bir toplantıda tanıtıldı. Sovyetler Birliği ile iş yapmak isteyen işadamlan için yatınmlardan yönetmeliklere çeşitli bügileri içeren 3S0 sayfalık Ingilizce yayın,. her 3 ayda bir güncelleştirilebilmesi amacıyla klasör şeklinde düzenlenmiş bulunuyor. Turkey-Route to Soviet Market" 500 dolara saülıyor. Eximbank kredileri • ANKARA (AA) — 1987 yüının ağustos ayında faaliyete geçen ve 1988 yüının nisan ayından itibaren kredi kullandırmaya başlayan Enmbank, bugüne kadar S trilyon 118.3 milyar liralık ihracat kredisi kullandırdı. Kredilerin 2 trilyon 839.5 milyar lirahk bölümü bu yılm ilk 9 ayında verildi. Verilen bilgiye göre bugüne kadar kullandınlan 5.1 trilyon liralık ihracat kredisinin 713.3 milyar liralık bölümünü, yıilık ' ihracatlan 100 milyon doları aşan şirketlere kullandınlan reeskont kredisi olusturdu. AT, GATTa taviz verdi • BRÜKSEL (AA) — AT Komisyonu, GATT cerçevesinde sürdürülen uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi görüşmelerinde uzlaşma sağlanabilmesi için bir taviz verdi. Tanm sektörüne değişik şekülerde verilen desteklerin, 1996 yılına kadar yuzde 30 oranında azaltüması planını kabul etti. KISAKISA • GLAXO Sağlık Ürünleri Sanayii, bebeklerde pişikleri önleyen ev hanımlannm ellerindeki kurumayı, çatlamayı engelleyen Basiscreme'i piyasaya slirdü. • MEDIALAND Basın Halkla tlişkiler ve Reklam Ajansı'nın Genel Müdürlüğü'ne Ergüder Tirnova getirildi. Yeni kurulan ajansın genel müdürlüğü görevini üstlenen Tırnova, 35 yıldır gazetecilik ve halkla ilişkiler çauşmalan yapıyor. Tırnova, aynı 7?rnan«fa Medifax Ajansı'nın da Genel Yayın Yönetmenliği'ıû yürütecek. YOUNG AND RUBICAM, Media and Marketing ın Europe dergisi tarafından duzenlenen ilk uluslararası medya reklam odülleri dağıtımında, "yıün medya ajansı" seçildi. METAŞ, yeni ürettiği özel sayısal santral Diginet DX l'i piyasaya sundu. Sahte 4 Çukurovalara ödemeBprsa Başkanı Törüner: "İsteyen hak sahiplerine senet yerine bu senetlerin gerçek piyasa değeri üzerinden ödeme yapılacak. Ödeme zamam gizli tutulacak. Fiyat, ağırlıklı ortalama fiyatların son üç günlük ortalamasından oluşacak" Ekonomi Servisi — Hak sahiplerinin istemleri durumunda Sahte Çukurova Elektrik Senetleri Tanzim Fbnu'ndan gerçek senet yerine para veriimesi karar- laştırıldı. Borsa Başkanı Yaman Törüner, önü- müzdeki pazartesiden itibaren takas iş- lemlerinin bir güne indirileceğini, borsa dışı satış yapacak aracı kurum ve ban- kaların belirlenerek onaylanmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu'na (SPK) gön- derildiğini, borsada yeni bir piyasa ola- rak tahvil piyasasının yılbaşına kadar açılacağını bildirdi. Ayhk sohbet toplantısında gazetecile- rin sorulannı yarutlayan Yaman Törüner, Sahte Çukurova Hisse Senetleri Tanzim Fonu'nda şimdiye kadar 12 milyar lira- nın biriktiğini ve bu parayla gerçek his- se senedi almakta zorluk çektiklerini an- lattı. Üyelerle yaptıklan toplantıda senet yerine para verilmesinin uygun göruldu- ğünü belirten Törüner şöyle dedi: "tsteyeo hak sahiplerine senet yerine Borsadan 'değerleme' uyansı Borsa Başkanhğı, Çukurova Elektrik ve Kepez Eîektrik'teki yeniden değer- teme olayı ile ilgili bir açıklama yapa- rak "Degisik kanaUardan edmtfeg bfl- gSerfe verifebUecek yatmm kanutan- aifl sakıncatı sonaçlar dofBrabüecefi" konusunda yatınmcılan uyardı. Aynı konuda Önceki gün ANKA'ya bir açık- iama yapan Maliye Bakanı Adnan Kahved, "Bu siritederiB yeniden deger- tane vapmalarına da karşıyıın" dedi. önceki gün Borsa Başkanlığı*ndan yapıian acıklamada şöyle deniidi: "Meokul kıymetleri borsa kotuna alı- naa karalvşlar, yaünmcının yaünm kararian almaanda etkisi olacak ve ffieokei kıymetia piyasa âeğeriade de- gişiidik yapabilecek önenüi oiaytan, söz kosnsD oiayianB meydana getdlgi tarinte ea süraül Betişiaı vasttasyla borsaya biidirmekJc jiikümtBdarier. Kurnlaşlarca bildlrüen kaut ve otay- lar mümkünse aynı gün borsa biütenin- de yayımlanır ve aynca ertesi gün se- ans başiamadan sozlii oiarajt borsa sa- tononda duyurtlar. flgi nae Aşmda, degşik ka- nallardan edinüea bigflerie veriiebUe- cek yatırua karariariBin salancalı so- nıtçJar dognrabilecegi sayın yatınmcı- ianma önemle haürialdır."' bu senetlerin gerçek piyasa değerteri üze- rinden ödeme yapılacak. Bunun zama- nı konusunda Fon Yönetim Kurulu de- ğisik tarihler belirieyecek ve benim ona- jıma sunacak. Fiyatlara berhangi bir etki yapmamak için ödemenin zamanı gizli tutulacak. Uygulamaya birdenbire geçi- lecek. Fayat ise ağniıklı ortalama fiyat- lann son uç günlttk ortalamasından olu- şacak." Törüner, geri getirilen sahte senetle- rin tahmin edilen miktarın altında çık- tığını ve 570 bin adet olduğunu bildirdi. Bunların Ziraat Bankası'nda tutulduğu- nu belirten Törüner, bu hisselere şirke- tin sermaye arttınmından dolayı bir be- FiYAT İSTİKRARISAĞLANAMIYÖR delsiz hisse senedi daha verileceğini ve böylece bir milyon 40 bin adet hisse se- nedi için ödeme yapacaklannı kaydetti. Bunun 2 milyannın ödendiğini, 7 milyar liralık bölümünun de ilk yüzde 20 ve ikinci yüzde 15'ik ödeme planı cerçeve- sinde ilgili aracı üyelerden tahsil edile- ceğini anlatan Törüner, sahtecilik olayıy- Ia ilgili açılan davadan da 2-2.5 milyar lirarun gelmesinin beklendiğini ifade et- ti. Boylelikle toplanan paramn 22 mil- yar liraya yaklaştığını ve sahtecilik ola- ymı cözmeye yeteceğini anlatan Törüner, Çukurova Elektrik hisselerinin Fıyalmın artması durumunda Tanzim Fonu'na ödemelerin devam edeceğjni ve sorunun çözümünun daha uzun zaman alacağı- nı bildirdi. İMKB Başkaıu Yaman Törüner, önu- müzdeki pazartesi gününden itibaren ta- kas işlemlerinin bir güne üıdirildiğini ve gerçekleşen işlemlerin sonraki gününde nisseler ile paramn takas edilmesine ka- rar verildiğini açıkladı. Borsada takasın bir gün hisse senedi, bir gün para kabul edilerek çalışması, elii.de olmayan senedi satmak anlamına gelen "açığa satışlan" daha olanakh kılıyor ve teslim almaları geciktiriyordu. Törüner, yılbaşından evvel borsada tahvil piyasasmın da açılacağını bildirir- ken borsa dışında lot altı satış yapacak 8 aracı üyenin 28 başvuru arasmdan se- çildiğini ve onaylanmak üzere SPK'ya gönderildiğini açıkladı. Bununla sokak borsasını önlemeyi amaçladıklarım an- latan Törüner, Maçka Kışlası'na geçildi- ğinde halkın borsa binasına girmesine izin vereceklerini söyledi. Toruner, "Ye- ni binamıza geçtiğimizde Türkiye, Avın- pa'nın ilk üç piyasası arasına girer. Bu, uluslararası borsalar zinciri içine Türki- ye'nin girmesi demektir" dedi. Bu arada Mali>e Bakanı'nın "yeniden değerleme" konusunda bir çalışma ya- pılmadığmı açıklaması uzerine dün bor- sada Çukurova ve Kepez Elektrik tahtalannda yoğun satışlar yazıldı. Bu iki hisse senedindeki duşüşe kar- şıhk borsa, krizden sonra en iyi günü- nû yaşadı. Endeks 2500 puanı devirerek günu 2501 puandan kapadı ve yüzde 2.69 prim yaptı. Petrol yeniden fırladı Salı giinü New York Ticaret Borsası'nda varili 33.95 dolardan kapanan Batı Teksas türü ham petrolün kasım ayı teslim fiyatı çarşamba günü 37 dolar 32 sente yükseldi. Ekonomi Servisi — Ham pet- rolün fiyatı önceki gün ABD'- de yeniden yükseldi. Salı günü New York Ticaret Borsası'nda varili 33.95 dolardan kapanan Batı Teksas türü ham petrolün kasım ayı teslim fîyatı, çarşam- ba günü 37 dolar 32 sente yük- seldi. Gel-gitli fiyat eğilimi izle- yen Batı Teksas petrolü, eylül ayının son haftasında Körfez krizinden bu yana en yuksek dtt- zeyine erişmiş, Kuzey Denizi ham petrolunün Londra'da 40 doları aştığı günierde, 39 dola- ra kadar çıkmıştı. Pazartesi gü- nu Saddam Hüseyin'in Kuveyt sorununun çözümü için "diya- log"tan söz etmesi, piyasaian ra- hatlatmca, New York'ta Baü Teksas petrolunün varili, salı gü- nu 37 dolar 9 sentten 33 dolar 95 sente kadar indi. Ancak bu kez de Amerikan Petrol Enstitüsü'nün ülkenin petrol stoklannda bir haftada 9.37 milyon varillik ani bir azal- ma olduğunu bildirmesi, yeni- den paniğe yol açtı ve fiyat 37 dolan aştı. Bu gelismeye paralel olarak hisse senedi piyasaları da geri- ledi. New York Borsası'nda Dow Jones Endeksi önceki gün 15.84 puan, Tokyo Borsası'nda da Nikkei Endeksi dün 571.20 pu- an yitirdi. Japonya Maliye Ba- kanlığı, Tokyo Borsası'nın, Kör- fez krizi başlamadan önce de olumsuz olan ve krizle birlikte busbütün bozulan durumuna bir çözüm bulabilmek için bazı önlemler aldı. Bakanlık işlem suresini azalttı, kredili satışlara da sınırlamalar getirdi. Tokyo Borsası"ndaki Nikkei Endeksi, pazartesi gunü 1987 ekiminden beri en düşük düzeyine inmiş, 20 bin puanın altma düşmüştü. Maliye Bakanı Hashimoto'nun alınan önlemleri açıklaması, ar- dından da petrol fiyatlarındaki bir günlük inis, Tokyo Borsası'nı ertesi gün etkiiemiş, Nikkei En- deksi tüm zamanlann "bir gün- lük yukseliş" rekorunu kırmıs- tı. Devlet Bakaru Mehmet Keçe- ciler dün gazetecilere uluslara- rası piyasalarda hampetrolün varil fiyatının 32 doların altma düşmesi durumunda, akaryakıt pompa fiyatlarım geri çekebile- ceklerini bildirdi. Varilde 1 do- larlık bir fiyat farkının pompa fiyatlannda yüzde 4.2'lik bir zammı gerektirdiğini vurgula- yan Bakan, "Hampetrolde yüz- de 130'luk artış olmasına karşın zamlar yüzde 85'ler düzeyinde oldu" dedi. Dünyanın en pahalı petrolü Kuzey Denizi'nden çıkıyor. Batı Texas petrolü de onun hemen ardından geliyor. TURSAB: Turizınin kaybı 1250 milyon dolar ANTALYA (AA) — Körfez Krizı'nin neden olduğu ipıaller- den dolayı, turizm sektörünün tüm kesimlerinin toplam para- sal kaybının bir milyar 250 mil- yon doları bulduğu bildirildi. Türkiye Seyahat Acenteleri Birhği (TÜRSAB) Basın Sözcü- sü Fehmı Köfteoğlu,' \A muha- birine yaptığı acıklamada, rezer- vasyon iptalleri sonucu, yalnız-' ca seyahat acentelerinin kaybı- nın 305 milyon dolar olduğunu söyledi. Köfteoğlu şunları kaydetti: "Sektördeki parasal kayıp, se- yahat acentelerinin ka>bının dörtle çarpılması sonucu belir- lenir. Bu carpıma, turistin ula- şım, konaklama, alışveriş ve ye- me içme gibi giderieri de dahil- dir. lptallerie ilgili bilgiler der- lendi. Şu ana kadar, 112 acen- teden yanıt gddi. Bu acenteterin bildirdikleri iptal sayısı 125 bin 703, parasal kayıp ise 305 mil- yon dolan buldu. Şimdi bazı otelci arkadasla- runızın çıkıp da iptallerden do- layı boş kalan yataklaruun f atu- rasuu bize çıkannalannı istemi- yonız. Otelci arkadaşlanmız, elimizde olmayan nedenlerden dolayı ortaya çıkan iptaller yü- zünden teminatlanmızı yakma- malıdır, >^ geri veril meli ya da gelecek yıla aktanl malıdır." EKONOMİ NOTLARI OS3HAN ULAGAY Merhaba Hüzün, Yok, Pardon Enflasyon... Eylül ayındakı fiyat artışlarını gösteren rakamlara bakıyo- rum! OİE verılerine göre eylül aytnda tüketici fiyatları yüzde 8.7 artmış, bu yılm dokuz ayındaki artış yüzde 40.5, son 12 aydaki artış yüzde 59.3 olmuş. Toptan eşya fiyatlannda ise eylül artışı yüzde 5.3, dokuz aylık artış yüzde 335, 12 aylık artış yüzde 47.8 olarak gerçekleşmiş. Bilmem ki gülmek mi lazım, ağlamak mı? Önce 1990 yılında toptan eşya fiyatlarına göre yıilık fiyat artışının yüzde 30'larda kalacağını ıddıa eden Sayın Bakan'ın sözlerini hatırlayarak biraz gülelim. Kabahat belki de takvım- lerde; 1990 yılı 12 ayda değil de 9 ayda bitseydı Sayın Bakan da sözünü tutmuş olacaktı. Her neyse, enflasyon Sayın Ba- kan'ın "sahsi meselesı" olduğuna göre biz bırakalım, arala- rında halletsınler. Gerçeklerin dünyasına döndüğümüzde durum ne yazık ki hayli hüzün verici. Petrol ürünlerine yapıian yüksek oranlı zamların dalga dalga ekonomiye yaytlması ve önümüzdeki ayların fiyat artışlarını da olumsuz etkilemesi kaçınılmaz gö- rünüyor. Bu koşullar altında aralık sonunda 12 aylık fiyat ar- tışlarının toptan eşyada yüzde 50'leri, tüketici fiyatlannda ise yüzde 60'ları buiması kimseyi şaşırtmamalı. Enflasyon cephesinde durumun hüzün ve kaygı verici ol- ması yalnızca bu rakamlardan kaynaklanmıyor, Körfez krizi sonrasında ortaya çıkan tablo butünuyle olumsuz çagrışım- lar yapıyor. Bu olumsuzluklann nereden kaynaklandığını göstermek için önce, Körfez krizıne kadar uygulanmakta olan enflasyonla mücadele programını hatırlayahm. Bu programın temel öğe- leri şunlardı: • Konvertibiliteye geçişle birlikte Türkiye'ye dış kaynak gi- rişinın daha da özendırilmesi, böylece enflasyonun temel ne- denlennden bırı olan kaynak açığının azaltılması. • İthalat hızla artarken ve iç piyasada mal arzını arttırarak enflasyonla mücadeleyı kolaylaştırırken büyüyen dış ticaret açığının dışarıdan sermaye girişleriyle finanse edilmesi. • Yüksek sermaye girişleri sayesinde Türk Urası'mn de- ğerinin korunabilmesi ve bu yöntemle ithalatın ucuzlatılma- sı. Ayrıca gümrük vergileri ve ithalat fonlan düşürülerek it- halatın ucuzlatılması etkisinin pekiştirilmesi. • Ucuz ithalatın, bir yandan yerlı sanayi için rekabet orta- mı yaratırken diğer yandan yerlı sanayiin girdilerinı ucuzla- tarak onları daha düşük fiyat artışlanna zorlaması. • Bu ortamda KIT zamlarının da sınırlı tutulması ve girdi maliyetlerinde artışların bu yönden de sınırlanması. • Kredi faızJerinın aşırı yükselmemesi ve dış kredi olanak- larının bulunması sayesinde sanayiin finansman malıyetle- rinin belirtı bir sınırda tutulabilmesi. Ayrıca Borsa'nın yeni bir finansman kapısı açması. • İç talebin ve ekonominin canlı olduğu ortamda sanayi- in, kapasite kullanımını artırarak birim maliyetlerini düşüre- bilmesi. Tüm bu faktörlerin etkisiyle piyasadaki ve kamuoyundaKi "enflasyon süreklı artar ve hızlanır" beklentisinin kınlması amaçlanıyordu. Bu yolda bir miktar mesafe de alınmıştı. Gerçi sonbaharın gelmesıyle bırlikte durumun nasıl gelışeceğini kimse tahmin edemıyordu, ama Körfez krizi patlayınca olum- suz olasılıkların gündeme gelmesi kaçınılmaz oldu. Yukarıda sıraladığımız faktörlere Körfez krizi sonrasında yeniden baktığımızda ne görüyoruz? Türkiye'ye dış kaynak, yani sermaye girişinde hissedilir bir azalma olmadığı sanılıyor. Bu sayede, hızla büyüyen dış ti- > caret açığına ve cari işlemler açığına karşın Türk Lirası'nm değeri de korunabiliyor. Demek ki bu noktaya kadar olum- suz sayılacak bir gelisme yok. • ' s -^! Ancak iş ucuz girdilerle üretime gelince durum tamamen değişiyor. Petrol zamları ve onu izleyen (ve izleyecek olan) zam zinciri, ucuz üretımı zorlaştırırken "fiyat artışları duracak" beklentisini de yeniden tersıne çevirmış bulunuyor. Şimdi bir de KOV'deki artışları, yüksek ücret artışlarını ve yeniden yükselme eğilımine giren faizleri de hesaba katın. Bu ortamda fiyat artışları yavaşlar mı, hızlanır mı? lyimser olmak kolay değıl. Dış kaynak girişi aksamaz ve Türk Lirası'nm değeri koru- nabilirse enflasyonu yüzde 50-60'lar dolayında tutmak belki mümkün olabilir. Aksi takdirde ortaya cok daha hüzün verici bir tablo çıkabilir. Türkiye içinyeni. Japonya'dan... DAIHATSU doga dosaı 'li'îRKİYF ntSTKİBİ'TC )K1 T O K S A N O I Ş T İ C A R E T A . Ş . Alndı-i Hürrivct Cackk'si, rıökfİÜz tshanı Mı-cidiv L-'KÖV SO^in I.si.miıııl ADANA, ARMA OTOMOTİV 14 36 65 - ANKARA, OTO GÜÇLÜ 230 03 67- ANKARA, ÖZVARDAR OTOMOTİV 229 37 24 - ANTALYA, ANKARAU NECATİ 15 99 40 - BURSA, MERT TİCARET 14 56 08 ÇANAKKALE, ÎYON OTOMOTİV 15 655 - DENİZIİ, VARDAR TİCARET 13 005 - ESKİŞEHtR, YENİ UCALAR KOLL ŞTİ. 11 38 23 -ISTANBUL, OTOMOTİV TİCARET 567 47 22-23 ISTANBUL, PEROTO 174 46 33 - ISTANBUL, ŞENOZ OTOMOTİV 361 64 46 - İZMİB, GÖZDE OTOMOTİV 66 41 82 - İ2MİR, OTO KARDEŞ 22 26 62 - tZMfT, FUAR OTOMOTtV 11 09 57 KONYA.OZER OTOMOTİV 14 16 55-MARDİN, AKYOL PAZARLAMA 10 33-SAMSUN, SEVİNÇ OTOMOTİV 11 61 43- ZONGULDAK, SİNAN OTO 12727-AYDIN, AYDINOTOMOTİV 11 122