Katalog

CUMHURIYET/12 PAZAR YAZILARI 10 EYLÜL 1989 Lenin tersanelerinden vardiya düduğü duyuldu. Şilep sancaktan alabanda, nhtımayanaştı. Ağacın üzerine martı kondu. însanlar olmasaydılar, savaşa dairşeyleryoktular. HADt ULUENGİN GDANSK Gun sukunetlı ve labıat sakmdı Baltık sonsuz lacıverttı Gök>uzu berraktı Çok uzaktan, Fınlandıya Körfezı'ne doğru bır uçak geçtı Vmçlenn ıstıkametınden Lenın tersanelennın vardiya dudüğu duyuldu Şılep, sancaktan, alabanda, rıhnma yanaştı Ağacın uzenne raartı kondu Insanlar olmasaydılar, savaşa daır şeyler yoktular 1 Eylul 1989 cuma gunu, Gdansk "ta, Vesteplatte'de, Alman mermılenrun buyuk düştuğu noktada, heykelın olduğu yerde, çok bu>ıık bır törenle, 2 Dunya Sava$ı başlangıanın 50 yıldönümu anıl dı Her şey şöyle bır seyır ızledı cıvertlendı Fınlandıya Körfezf ne doğru başka bır uçak uçtu Toren kıtası geldı Asker hazırola geçtı Subay teftışe çıktı Hoparlörler durdu ve mı/ıka polkalar çaldı Radvonun Henry Miller'a benze yen spıkerı canlı yayına gırdı Etrafı kolaçan ettı ve çantanın zulasından votka ıçtı SNN'nın kızı, kendı kameramanını, goğsu çok madalyalı muharıp gazıye yakın plan yapması ıçın sıkıştırdı CBS'nın kameramanı göz ucuyla CNN kameramanının açısım kolladı Göğsu çok madalyalı muharıp gazı, göğsunu daha çok şışırdı "Lehıstan'ı Pnısya ışgalınden kurtaran benım" edasını takındı SYGMA'nın fotoğrafçısı GAMMA'nın fotoğrafçısını, "Free Lance" çalışan Bostonlu kız ıse her ıkısını bırden gözhapsıne a! dı AP muhabın, Reuter muhabınnın kımlerle konuştuğunu öğren meye çalıştı Günahkâra Savaş bitıııişti posta kartı Kısrak gîdişi elını sıktı Hıç değışmeyen maske sımn ve yüz hatlarının arasında bır Polonya anstokratının draması vardı Şeref tnbunune döndu. Ma zowıeckı'yı sağ yanına, VValesa'yı sol yanına aldı Komunıst Partısı Iıden Rakovtski, öksüz bır çocuk gıbı 4 kaldı Bando "Yasasın Polonya" dıyen mıllı marşı çaldı Jaruzelskı konuşmasını "Yaşasın Polonya" dıye bıtırdı Erkân ve ncal NVesteplatte'dekı anıtın tepesıne çıktı Heykele çelenk koydu Saygı duruşunda bulundu. 2 Dunya Savaşı başlangıanın 50 yıl törenlen resmen bıttı Mızıka neşeb mazorçeler çaldı Jaruzelskı ve Rakowskı, tek tuk alkışlar arasında makam arabalarına dönduler VVaJesa, çok hızJa ve yürüyerek, nhtıma ınen kalabalığın arasına sapıı Onu yakın takıbe almamış gazetecılenn çoğu ızdıhamda kayboldular WaJesa kendısını delıcesıne alkışlayan ve yolunu kesenlere zafer ışaretı yaptı Durup, kuçtık vocuklan optu Kendısınden ımza ısteyen denız subaylarına ve bahnye erlenne ımza verdı Hıç konuşmadan polıtıka yaptı CNN'nın kızı kameramanı sıkıştırdı ve sahnelerı yakalayan tek televızyoncu oldu Free Lance çalışan Bostonlu kız, SYGMA ve GAMMA'yı atlattı Gdansk 'tan St Gimignano'dan Budapeşte'den Macar kadınlarının kendılerine has bir hal ve gıdişleri var. Yanlarında bakımlı köpekler dolaştırmak, sutyen kullanmamak, kısacık St. Gimignano 'daki katedralin içindeyedi günahın resımlendiği bir duvar var: Cehennem eteklergıymek ve ucu metal incecik topuklu ayakkabılarla yurumek gibi. duvarı. Kasabayı terk etmeden önce bu gunahların ayrı ayrı basılmış ısmı verılmış Bu kadar çok ınsan MUSTAFA ALP ısmıne sahıp bır başka şehır oldukartpostallarından edinmenizdefayda var. DtLEK DOYRAN SİENA Insan, var olduf undan berı sahıp olduğu maddı guç ıle çevresınde saygı ve havranlık uyandırmaya çalışnnş Bunun en sevımlı orneğını, Floransa'ya bır saat uzaklıkta Sıena yakınlarında St Gımıgnano'da gormek mumkun Son model arabalar, etıketlı kılıklar, pahalı arabalar 13 yuz>il St Gımıgnano'su ıçın ım kânsızdı Onlar da her şeylenm ıçınde sakladıklan kulelerle etkılemcve çalıştılar bırbırlen nı Zengınleştıkçe yukselttıler kulelennı toplumda daha fazla ımtıyaz sahıbı olabılmek ıçın, ve bıze dar, ınışlı yokuşlu so kakları ve sayılan 70 kadarken bugun >alnızca 15'ının ayakta kalabıldığı kulelenyle sevımlı bır kasaba bıraktılar St Gımıgnano'da her şey o kadar bozulmadan korunmuş kı buncaguzellık dururken kasaplardakı domuzları filme çeker ıştahlı Alman tunstlere rağ men tarıhın çok gensınde >uruyor gıbı hıssedebıhrsınız kendı nızı.PıazzadellaCısterna'yagebnce, "Ben bura>ı daba once gormustum" hıssıne herkes gı bı sız de kapılacaksmız Burada çok fazla film çevrılmış olduğu açıklaması bıle, sızı lınç etlılmck uzere halk tarafından kcrvalanan bır cadıyı arayan gozlerle etrafa bakmaktan ah koyamaz St Gımıgnano'dan aynlırken duyacağınız tek duş kırıklığı da ıyı bır "kelle uçurma" sahnesını kaçırdığınıza ınandığınız ıçın olacaktır Pıazza della Cısterna'dakı duvarı sarmaşıklarla kaplı otelın ovgusunu duyarak burada kalmak ıstersenız, bır sene sonrası ıçın rezervasyon yaptırmanız gerekecektır Bu çok rağbet goren otelde, voğunluğu balay larını geçıren \e maddı durumları yuksek kulelerle ıfade edı len kışıler konaklamakta St Gımıgnano'da kulelere çıkıp belleğınıze ve fotoğ'af makınenıze tek tuk köy evlerının seçıldığı, yeşılın her tonuyla susienmış manzarayı kaydettıkten sonra sıra katedrale gelmıştır Katedralde ıçerıyı gorebılmek ıçın comert ve meraklı tu rıstlenn kumbaraya para atraalarını gerektıren bır ışıklandırma duzenı vardır Elı açık bın ışıkları yaktırır yaktırmaz dıkkatınızı yedı gunahın resımlendiği "Cebennem DuvarTna verın (Yedı gunah Oburluk, zı na, seks duşkurıluf u, ofke, tenıbellık, hırs ve gurur), St Gımıg nano'yu terk etmeden önce bu gunahların ayrı avn basılmış kartpostallarından edınmemz de fayda var Mutlaka gönderecek yakınlarınız veya arkadaşlannız vardır (Şu an olmasa bıle bır gun bu günahlardan bın nı mutlaka ışleyeceklerdır) DAĞISTANLI Önce mılısler geldıler Anıtagıden şoseyı çevreledıler Amırlen yokken, avuçlarının ıçınde sıgara ıçtıler Sonra, otobuslerle, ortaokullu öğrencıler geldıler Sonra, lıSonra, en üst ncal geldı Bütün selıler, ızcıler, uruversıtelıler, beyaz partıJerın önderlerı, sıyah gözlukunıformalı hemşıreler, sıvıl savun 10 yüksek bürokratlar, bıraz göma teşkılatı gönullülen geldıler beklı sendıka lemsılcılen, kaıa Onceden hesaplanmış mesafeler cüppelı ruhban sınıfı, ıyı bıçılmış le heykele çıkan yolun ıkı yanma elbıselen ıle kordıplomatık, grand dızıldıler Hıçbır şeyı tesadüfe bı unıformaları ıçınde ataşemılıterrakmadılar Ardından, göğusierı ler, kendılen ıçın ayrılmış şeref tnmadalyalı eskı muharıpler ve pa bunune geçtıler Bırden alkışlar zar eibıselerı gıyinmış şışman ka yükseldı Lech VVatesa, >anında dınlar geldıler Eskı muharıpler Başbakan Tadeusz Mazowicckı kendılen ıçın ayrılmış sandalydere olduğu haide, en ön sıra>a geçtı oturdular Mağrurdular Yaşları Mızıka polkalara başladı Ansızın na ve eskı muhanplıklerıne saygı polkalar durdu General VVojcıech göstenlmesını talep ettıler KalaJaruzelski gözuktu Subay haarol balık arttı Çok oldu Hoparlörler, "gunun mana ve ehem komutu verdı Jaruzelskı, temkınlı mıyetinı" anjatan şeyler söy ve çekıngen, şeref kıtasıru teftış etledıler Askerı marşlar ve Chopın tı Eskı muhanplerden bınsının mazurkalan çaldılar Mazurkalarda parazıtler oldu Anonslarda, ahalının eskı muharıpler ıçın ayrılmış sandalyelerı boşaltması ıstendı Pazar elbısesı gıymış kadınlar yer edınmek ıçın dığerlerıne dırsek vurdular Ortaokullu çocuklan pavladılar "Gunun mana ve eheıtımıyetını" anlatan sözlere ağladılar Ortaokullu çocuklann, lıselılenn, ızcılenn canı dondurma Sadece birkaçyuz ıstedı Beyaz elbıselı hemşıreler, üruversıtelılere bakıp gulduler Mı metre ilerde, aynı dili lısler, >enı sıgaralar ıçmeyı du konuşan, dunyamn her şündüler yerine gidebilme Guneş yükseldı BaJtık çok la şansları olan birileri Baltık, en çok sonsuz lacıverte dönuştu Lenın tersanelerinden vardiya duduğu geldı Koster san caktan palamar çözdü Ortaokul lu öğrencıler dondurma yedıler ve şışman kadınlara dırsek vurdular Ünıversıtelıler, beyaz unıformalı hemşırelerı bıra ıçmeye davet et tıler Muharıp gazıler, bıraz ötedekı açıkhava ayınıne gıttıler Ho parlörler çok neşelı mazorçeler çaldılar Savaş bıttı Savaş 44 yıl önce bıttı Gün sukunetlı ve tabı at sakındı BUDAPEŞTE Budapeşte, tanhı banndırrmyor Tanh, Buda peşte'yı kucağında taşıyor Tanhı dekoruyla ovünen komşusu Vıya na'dan Budapeşte'yı ayıran çızgılerden bırı bu, herhalde öbur şe hırlerden de. Aslında, bu çızgı şehnn kendısını de şaşırtıcı bır şekılde ıkı>e boluyor, hem de Tunanın bölduğunden daha kesın olarak Eskı Budapeşte'nın dışında kalan mahallelerde tanh yok, yaşam tarzı da çok farklı Sankı şehır merkezınde, o tanh ıçınde bır anstokrası yaşıyor hâlâ tşm doğrusu, turıstık bır gündelık hayatı gözleyerek, bu şehrı, demırperde sı olmayan obur Avrupa şehırlerınden ayırmak kolay değıl Budapeşte, alçak bır şehır Es kı bınaların boyunu aşan bır veya ıkı tane bına var Aslında, eskı Budapeşte'de yenı bınaya rastlamak son derece zor Tuna'dan geçerken ancak dört, beş tane yenı bına görebılırsınız Yuksek blok lar ıse, şehır merkezınden bakıl dığında ancak sıluet halınde görulebılıyor Şehrın munasebetsız yerlenne, munasebetsız gökdeienler dıkmeye prım vermemışler Son derece temız, bakımlı ve yeşıl olan bu şehırde "komunızm", çımene basma özgürlüğunu kısıtlamamış Budapeşte'de ınsanı şaşırtan şeylerden bırı de sokak, cadde, meydan ısımlerı Bu sokak, cadde ve meydanların çoğuna ınsan Doğu Berlin'den Duvanıı öbür tarafmdaki grî ğunu sanmıyorum Kossuth Lajos ter (meydan), Engels ter, Petöfı ter, Marx ter, Dımıtrov ter, Roosvelt ter, Lenın körut (bulvar), Szent Istvan körut Jozsef Attıla utca (sokak), Rakoczı utca, Puşkın utca, Balzac utca, Garıbaldı utca, Majakovszkıy utca, Kun Bela rakpart (nhtım), Kozenberghazaspar (Rozenberg çıftı) utca saymakla olacak gıbı değıl Sız bır prpıda ılgısını kuramasanız da, bu şehır, kendısını herhangı bır şekılde ılgılendıren her şeyı kayda geçıyor Yıne de, bır Kurt utca var kı, eğer bu Kürt bızım bıldığımız Kurt ıse, Budapeşte'de ne ışı var Çok hassas bır yuzey gıbı, kendısıne değen her şeyden bır ız var bu şehırde. 1960*181x13 St Stephan Kılısesı'mn duvanna yazılan "Lenın, Mao, Cbe" bellı belırsız de ol sa, karşı kaldırımdakı cafede kahve ıçıp pastanızı yerken gözunüze ılışecek kadar görülebılıyor Bır asırdan fazla Budapeşte'de huküm suren Osmanlı'dan kalma 'Torok' (Turk) kelımesım barındıran bır surtı yer var, ama hıç ca mıye rastlamamak da şaşırtıcı Bu şehırde az rastlanan şeyler den bırı de polıs Parlamento, elçılıkler, muzeler ve hatta emnıyet bınalarının yanında yöresınde bıle polıs gormek zor Az polıs görmenın altını çızmeye ıhtıyaç duymak, bır Türke mahsui özellıklerden bın herhalde. Hıç sokak kö peğıne rasılanmamasını da "komunizm sadece kopeklere soz gecırebildi" dıye mı yorumlamalı acaba 7 Son yıllarda turıstlenn en çok rağbet ettığı yerlerden bın olan Budapeşte'de dunyamn her yerıııden ınsana rastlamak mümkün Turku, Arabı, Batı Avrupalısı, LzakAsyalısıyla genellıkle bırkaç gunluğune gelen tunstler, bırıkı sokak ve Tuna ustundekı Margrıt adasıyla bırlıkte, şehrın en turısttık ve kalabalık bolgesı olan Vö rösmarty ter ve Vacı utca'da turlayıp vakıt ölduruyorlar Şehnn en onemlı alışvenş merkezı olan bu bolge tam bır pıyasa yen Vacı utca, Bodrum'dakı gıbı göğüs goğu se mucadele vermeden yünıme ımkânı olmayan bır sokak Buralarda ne yapsanız, ne satsanız gıdıyor Gelıp geçıcı muzısyenlenn, kıtap tezgâhlannın vs'nın dışında bır de demırbaşlar var Hemen meydana açılan yerde bır soytarı, uç çocuktan oluşan bır sıhırbazlık kumpanyası, uzun bır sıra oluşturan ve karşılarında da resımlennı yapacaklan turıstlenn oturması ıçın bırer plaj koltuğu bulunan en az yırmı ressam bozuntusu, "kambiare kambiare, change money" dıye fısıldaşarak dolaşan ve fırsat çıktı mı tunst söğuşlemeyı ıhmal etmeyen bır kısmı Arap güruh. Aslında, yıne demırbaştan sayılması gereken bır takım daha var Tunst tavlamaya veya avlamaya çıkmış Macar kızları Tabıı kı, erkekler de var, ama onlar daha az Zaten, sokakta kadınlara daha çok rastlanıyor Kadınlar daha ön planda Bunda, hızmet sektöründe daha çok kadınlann çalışması etken olabılir, Zıra garsonlann çoğu kadın, kadın taksı şoförune ve otobus şoförüne rastlamak çok kolay, tramvaylan genellıkle kadınlar kullanıyor Ama butun bu ıstıhdam meselelerımn dışında da daha çok kadın görüluyor, çunkü kadınlar kendılerım gösterıyor ve görmeye değecek çok kadın var Erkekler den daha alımlılar Gıyecek satan mağazaların vıtrınlennden de kadınerkek farkı anlaşılabılıyor Erkek vıtnnlen, daha zjyade taşra konfeksıyonculanm andınyor. Kadınlann üstunde ıse, bırbırlenyle hıç uyuşmayan kıyafetler görmek mümkun Aslında, Macar kadınlarının kendılerine has bır hal ve gıdışlen var Butun farklılıklarına rağmen bınakım ortak özellıklerden söz edılebılır \knlannda gayet bakımlı ve güzel köpekler dolaştırmak (bunun erkeklerle hıçbır ılgısı olmadığjnı umut edıyorum), sokakta vürurken sıgara jçmek, neşelı olmak, özellıkJe sıcak havalarda sutyen kullanmamak, dar olsun olmasın kısacık etekler gıymek (bazılan hakıkaten çok kısa), dar pantolon gıvmek, bazısı yuksek, bazısı alçak ve hepsının ucu metal ıncecık topuklu ayakkabılarla nann kısraklar gıbı kısrak kısrak seslen çıkararak yürumek. Ve glasnost aazım, alabıldığıne glasnost Züritftm DOGU BERLİN Duvarın öbür tarafındasınız Sankı oradan geçıyormuş gıbı yapıp ona sokulmaya çalışıyorsunuz Ve bır süru Japon tunstın, duvarın arkasında yukselen kulelerın üzennden sıze Delegelenn oturmasıyla sınırlı kışı ayağa kalkıyor. baktığıru göruyorsunuz. Sız duva rın öbur tarafında, Batı Berlın'de Worawskı'yı enseden de bulundunuz Duvarı kaplayan ateşle hemen oldurüyor. grafıtılen ızleyerek, duvara, burnunuzla arasında çarpmayacak kadar bır mesafe kalana kadar soDOĞAN ABALIOĞLU ZLRİH Lozan, 10 Ma>ıs kulabıidınız Batıda dolaşırken, her an hıs1923, saat 20 45 Chateau d'Oucby Otelı'ne Sovyetler'm Roma settığımz "uzaktaki gnlık" ılla Elçısı Wachlaw Worawski g ırı gözlennızle görunce var olmuyor, yor Yanında Arens de Divikows o hep var Ona yaşh, köpeklı caki var Her uçu de ayru konuke dılann gözlennde, her gun saat on vınde yer ayırtmışlar "Çanakkak ıkıde, bıtmek tukenmek bılmeyeBogazı Konferansı"na yetkılı ba cekmış gıbı çalan özgurluk çanlakan ve delege oiaraJc katılıyorlar rırun bangırtılarında ve kemığınıze kadar ışlıyor Oysa o sırada hıç Rus Kızılhaçı'nda görevlı, eskı tammadığınız bırı yanıbaşınızda Çar subaylanndan bırının verdı nefes alıp venyor Orası Doğu ğı parayla katıl rolunu ustlenen Batı Berlın'dekı Tegel havaala adam, otomatık Brovvrung tabancasıyla Cecil Lokantası'nda yerı nına ınıp de Doğudakı arkadsşla nı almış, konyak uzenne konyak rınız aracıhğıyla yaptığımz vıze ıçerek cesaretını antırma (ve>a başvurusunun reddedıldığıru öğ kararını perçınleme) çabasında rendığınızde çok da şaşıramıGörevı "en buyuk Bolşevıkler yorsunuz Doğuya geçmek ıçın artık tek den birinı" öldurmek Sonradan şef garsonun açıkladığına göre şansınızvar Gunubırlık vızegınş "Oylesıne be>ecanlıydı ki palro yapmak Önce, kuçuk bır pohsıye maceoa bu kişının tavnnı begenmedigimı ılettım" saptaması protokole ra ıçın herkes yerını alıyor Bır refakatçı, bır karşılayıcı, polısler, figeçmış Delegelenn oturmasıyla, sınır güran kalabahk ve ayna Doğuya geçmenın etkılı yönlı kışı ayağa kalkıyor, Worawsla'yı enseden ateşle hemen öiduru temlennden bırı, bır kapıdan geyor Ancak dığer 4 kurşun hedef çemeyınce ötekını denemek Bazı lerınde a>nı ısabetı göstermıyor Almanca kehmelerı bılmenızın, Arens omuz ve bacağından, Dıvı geçış ışlemının hızlanması ıçın bükowskı ıse göğsunden yaralaru yük yararlan var Kapıdan geçmenın rahatlığıyla yorlar Adam "Rus köpeklerini temız kapılar gerçekten kapı olduklaledim, bu iyi bir i>" dıyor, taban nnı hıssetnrıyorlar ve arkanızdan cayı şef garsona venyor, orkest çat dıye kapanıyorlar dışan çık raya >onelıp "Grieg'in huzun tığınızda ılk şoku yaşıyorsunuz roaışınjn" çalınmasıru ıstıyor Bu Burası 60*lı yıUann Adanası'na ne kez gayet soğukkanh yenne otu kadar çok benzıyor Sız de bu ruyor, mecmuasını bıraktığı yer duyguyu uyandıranın gar bınası den karıştırmaya devam edıyof olduğunu fark edıp, ılk gorduğuPolıs, ancak 25 dakıka sonra ge nuz kafeye yuruyorsunuz Bır kola lıyor Karşımzda Metropolıtan TıyatPekı Isvıçre'de nerede kalmış rosu, kolanızı yudumlarken Ko9 tık lanızı yudumlayamıyorsunuz BuCecıl'ın mudüru önce kınlan laşık suyuna benzıyor Bunca uyatabak çanak ıçın Rus elçılığıne fa nık Turkun yapamadığını Doğu tura çıkarıyor Kasımdakı yargı Alman yapmış, kolay a su katmış lamada ıse suç öğesı bulunrauyor Doğuiu arkadaşınıza, Batılı şırna Mahkeme, sanık, tanık, jun Yanı rıklığı yapmamak ıçın yavaş yavaş hukuk açısından geçerlı tüın ko bu bulaşık suyunu ıçıyorsunuz şullar yennde Yargıya saygı son70'h yıllarda Musat 124'un suz Ama Brownınglı adam IsvıçTürkıye'de yarattığı tek tıp araba re kökenlı Rus vatandaşı Moritz Conradı, hele devrımde malları kalabalığı göruntüsü, yaklaşık 20 na el konulan bırı olunca, suçluy yıl sonra karşımza çıkıyor Kent merkezı bır filmı hatırla la suçsuzun yer değıştırmesı kotıyor Aleksanderplatz Fassbınlaylaşıyor der'ekarşı AJeksandr Mejdanı'nMayıs ayında, tam 66 yıl son dakı dıkıne gecekondu suretınde ra konuvu Moskova'da yayımla yıldızı kendınden menkul oteller, nan "Uluslararası Olaylar" Der fılmdekı kavgadakı guçlö ve hakgısı'nde Georgi Dragunotv butun sız adam Dövızle aJısverış yapıvcrılenyle yenıden gundeme gettr tan mağazalar, kafeteryalar, sınıf dı Isvıçrelıler ıse adı geven vazı atlamaya fecı heveslı, ıhtışamlı kudan alıntı yaparak, özür dılemeyle çuk fahışeler Her şey "Baö karışık glasnost açısından ne de staodardında" neyse bu rece yararlanabıleceklen sorusuy standart ama eğrı bır yuzeye la bırlık halka sundu yerleştırılmış baskuJ gıbı, ya eksık Cecîl lokantası cînayetî yaşıyor. Aklımza bir soru takılıyor: Bu duvar olmasa, Doğu Berlin olabılir mi? GÜL DtRİCAN Stockholm'den Hey Robenson gel de ada gör nm alın." Nacka'ya doğru yola çıkıyoruz. Yol boyu çamlar, ladınler Kokuları genzımızı yakıyor Demirtas, kımı ağaçlann dökülen kabuklarını gosterıyor Egzoztan olsa gerek Çamlar arasında küçıik kuçuk evler Nacka'ya, durup durup Maçka dıyorum. AnneMane gulüyor Nacka'yı da bızım Maçkalılar kurmuş olamazlar mı 9 Baltık'a yaklaştıkça kılometreler kuçülüyor 40 km, 32 km. Nacka'yı geçıp Bo'da denız kıyısına ulaşıyoruz Elbet denız denebılırse. Çunkü çevre küçük kuçuk adalarla dolu Stockholm'de uç renk var Mavı, yeşıl ve gn Üçu de hep aym tonda. Mavı Gökyuzü Yeşıl Ağaçlar Gn Su, yanı denız ya da kanallar Bo'dan motora bınıp adaya gıdeceğız Curman'ın adasına Bır motOT gelıyor Ekmekler alınmış, şaraplar da Patatesler, pancarlar Domates ve salatalık Yıyeceğımızı, ıçeceğımızı ve kendırruzı motora yukluyoruz. Oldukça durgun bır su Sazların, nıluferlenn arasında usul usul yol alıyoruz Gökyuzunde mavı bulutlar Curman'ın adasında ıkı ev var Bırı kendırun, bın kuzenının Hey Robenson, gel de ada gör Telefon dahıl butun konforu haız Yalnız suyu tulumbadan çekmek gerek Kayalardan çam ağaçlan fışkırmış Her taraf çamlık Karşı da Baltık denızı Ama demzden çok bır gol duvgusu verıyor ınsana. Oktay Akbal. "Bır tane de b u alalım şu adalardan" dıyor Akbal adası, Durbaş adası Neden olmasın Ama bu ıssızlıkta neler yazabılır ınsan lssızlığı belkı Ne bır dalga, ne ruzgânn sesı. Sessıziık urkutuyor Konuşmaya çekımyor ınsan Butun gün yaprak kıpırdamadı Demır nasıl uyuyorsa Baltık da öyle uyuyor Butun dunyamn ıçınde yalnız başına kalmış dokuz ınsan Mavı bır gökyuzu, yeşı) ağaçlar, grı bır su Beynı, yureğfrengârenk dokuz ınsan Guneş, son ısıklarını Baltık'ın gn sularına bırakıyor Dönuş saatı geldı Bakalım ıçımızden hangıs: bu ıssızlığm ya da mavının, yeşılın, grınııı şıırını yazacak7 Bır de Demır Ozlu'nun kırpıklerıne vuran Baltık güneşının9 İsveç Yazarlar Birliği Başkanı Peter Curman 'ın adasında iki ev var. Biri kendinin, biri kuzeninin. Telefon dahil bütün konforu haiz. REFİK DLRBAŞ STOCKHOLM Güneşlı bır pazar sabahı İsveç Yazarlar Bırlığı Başkanı Peter Cunnan'ın adasma gıdeceğız Bızım Yazarlar Sendıkası Başkanı Azız Nesın'ın vakfı var Çatalca'da Bır yazarlar bırlığının başkanının, hem de şaır olan bır başkanın adası acep nasıl bır yer 9 Hepımız merak edıyonız Curman, şurlerını bu adada ya zıyor olsa gerek9 Bır gece önce kaldığımız otelın kapı şıfresını unuttuğum ıçın neredeyse sokakta kalıyordum O yuzden uyku gözumden akıyor Çunku Stockholm'de her kapının bır şıfresı var Eğer şıfresını bıle mezsenız bınaya gıremıyorsunuz Cengız Bektaş'ın da odasını değıştırmışler, o da bıraz huzursuz Ama akhmız gıdeceğımız adada Dokuz kışıyız Ikı asıl vıkıng Peter Curman, AnneMane Oıkok. Yedı de "asımıle" olmuş n kıng Oktay Akbal, Demır Ozlu. Demirtas Ceyhun, Sezer Dunı, Cengiz Bektaş, Lutfi Ozkok ve ben Curman, "Havaya guvemimez" dıyor, "şemsiyenizi ve kazaklan 1930larda Berlin Alexander Meydanı Bugun bu meydandan genye tramvaylardan başka bır şey kalmadı tartıyor ya fazla Eğer Batı Berbn'de ortaoğretım kurumlanndan bırınde oğrencı olsaydınız "zavallı mutsuz Doğu"yu bırkaç kez okul gezısıyle görecektınız. Bır ıkı müze ayaretı bu yazıda Bergama'dan (alman tapınaktan hıç bahsedıimeyecel tır, çunkü bu, ınsaıun butun TurkJuk damarlarını kabartan bır konu bırıkı yıkık bma, sonra doğru Aleksander meydanı Ee, gençsınız, bır yıkık bma bıle sıze yeter, mutsuzluk oıada, o yıkık bınada sembolıze edılıyor Meydan, bırbırıne kanşmış, yuzlerce Batılı ve Doğuiu gençle bır o kadar çok resmı ve sıvü polısle kaynıyor Merdıvenlerde daha çok Batılılarca pıknık vapılıyor, bır köşede adamın bın gıtarla 60'lı yıllann şarkılarını söyluyor Akşam olduğunda aynlık kapısının önünde, sabah sızınle bırlıkle gule oynaya Doğuya geçen bır ıkı kızı, o gün tanıştıklan Doğuiu erkeklere veda ederken göru yorsunuz Her şey ne kadar bıldık ve yıne de her şey ne kadar doku nuyor ınsana Sıradan Avrupa kentı goruntü sunden uzakJaşmak ıstıyorsunuz ve tramvaya bınıyorsunuz, bırkaç durak sonra gercek dunyadasınız Yanmızda kentını çok seven, sokak sokak dolaşmış bırı de varsa, tunsıık öykulerın ve atmosfenn dışına çıkıp kentı yaşamaya başlıyorsunuz Bırbırıne bağlı bırkaç avlunun etrafını kaplayan, Hıtler dönemınde Yahudılenn tecnt edıldığı bır bınalar topluluğu Geçmış havatın ızlen henuz tümuyle sılınıp gıtmemış Zıllenn bınnde bır ısım, eskı bır kafeteryanın yarı yanya kaybolmuş ısmı, dukkân tabelalan Gerçı burada bırılen yaşıyor, ama vıne de butun bu bınalar ve boş dukkânlar bınlenm bekler gıbı, sankı butun bu dukkânlar bır sabah açılacak Doğuda ev ışgallerı henuz yeıu gehşıyor Bır evı gözunüze kestırıyorsunuz, eşyalarıruzı hemen yerleştırıyorsunuz Devlet, evden atabılmek ıçın sıze yenı bır yer göstermek zorunda. Sız de, ">eni ev"ın adresını bır baska arkadaşınıza venyorsunuz ve orası da onun tarafından ışgal edıhvor Yerınızden kıpırdamanız uzun bır sure daha gerekmeyecek Zınann halkalan böyle bö)le eklenıyor bırbırıne. Devlet ışgal cezası olarak yaklaşık 1000 mark kesıyor Ama sız de tadılat yapacağınızı bıldırıp devletten 3000 mark koparabılıyorsunuz Böylece, belkı de ancak bır ust duzey burokratın yerleşebıleceğı bır evde oturmava başlıyorsunuz. Batıya çevrılmış gozlerde çok, ama çok ozlem var Hastalıklı olduğunu duşundurecek kadar abartılı Sadece bırkaç yuz metre ilerde. aynı dılı konuşan, dunyamn her yerıne gidebilme şansları olan bırılen yaşıyor Akhnıza bır soru takılıp kalıyor Bu duvar olmasa, Doğu Berlin olabılir mı 9 Her sohbette muhakkak bır kaçma öykusuanlatılı>or Başaranlar, başaramayanlar Herkesın aklın dan en az bır kere geçmış kaçmak Bazen sılık, bazen net ruyalar Kapılar dıbıne kadar açılsa, Doğu sınek avlar mı 9 Leningrad'don Direnişi anlatan Kahranıanleningrad Leningrad, 'kahraman' un vanını aldığı 2. Dtinya Savaşı 'ndaki Alman kuşatmasına karşı destanlaşan direnişini "anımsatarak"ve ' 'anlatarak'' konuklarım karşılıyor. OKTAY EKİNCİ LEMNGRAD Çar "Buyuk Petro"nun "Kuzeyin Venedigı" olarak 1710 larda kurduğu Lenıngrad'a, Moskova yönunden kara yolu ıle gelenler genış bulvarlara, açık bjrer heykel ve peyzaj muzesı olan buyuk parklara, suslu köprülerle bezenmış kanallara, tanhı yapılara ve saraylara kavuşmadan once, kentın gırışındekı "Zafer Meydam"nda çarpıcı bır anıtla buluşuyorlar Daha doğrusu, Lemngrad, "kahraman" unvanını aldığı 2 Dunya Savaşı'ndakı Alman kuşatmasına karşı destanlaşan dı renışını "anımsatarak" ve "anlatarak" konuklarım karşılı yor Bu anıtın neden kent merkezındekı orneğın Petrograd Meydam'nda değıl de "kentin ginşınde" yer aldığı, altındakı yeraitı muzesını gezdıkten sonra Moskova ve Lıgovskı bulvarlaruıda ılerleyerek şehırle tanışmaya başlayınca daha ıyı anlaşılıyor Yuksek bır dıkıtın üzerındekı "19411945" yazısı uzaklardan da okunabılıyor Kuşatmanın yıkkın çızgılen yuzlennde tum canlılığıyla gorulen asker, ışçı, kadın, er kek, çocuk, yaşh Lenıngradlılann heykellen arasından genış mer dıvenJerle anıta doğru çıkılıyor Derınlerden gelen etkıleyıcı yas müzığı. sızı, çevresuıdekı duvar larda meşaleler yanan yuvarlak bır meydancığa çekıyor Muzık, anıtı ve muzeyı gezdığımız surece ınsanı sarmalıyor ve bırakmıvor Meydancığın ortasındakı buyuk kaıdede, yıne dırenışcılenn bu kez b'rbırlerıne sarılarak ayakta kalmaya çalıştıklarını gösteren bır başka heykel grubuyla karşılaşılıyor Üzenndekı "900" rakamı, yaklaşık uç yıl boyunca suren kuşatmada "kenti teslını etmemek" ıçın dırenılen gun sayısı Ve o ka dar gun boyunca "yıtırilenler" meydancığın altındakı muzede, 900 adet meşalenın yandığı bır yeraltı salonunda, "ne kadar da guzel bır şehır!.." denmeden once, konuklann gozlenne ve duygula rına sergılemyor Muzenın gırışındekı dev panoda huzun dolu bır gorunum var Salondakı standlan sırayla dolaşıvorsunuz İşte bır ılkokula dü şen bombadan sonra genye kalanlar Yarısı yaıımış şarkı kıtabının üzennde ku<,uk oğrencımn kan ızlen Hemen ötede, öğretmenın elınde parçalanan keman İşte, bır başka camekân ıçınde, dırenış suresınce kchtte ınsan başına duşen "Jek" besın olarak 20 gramlık kuru ekmek parçası Yanındakı karne o ayın onsekızınden sonra artık ışaretlenmemış Bellı kı "gerek kalmamış..."" 500 bın ınsanın savaşarak, 600 bın ınsanın da guniuk 20 gramlık peksımete dayanamayarak yaşam larmı yıtırdıklen 900 gunlük Lenıngrad dırenışının muzesınden dışan çıkarken, bu kez "guleç >uzlu" dev bır pano sızı uğurlu yor Hıtler'ın orduları sonunda gen çekılmek zorunda kalmışlardır Artık sız de "bu muüuluk içinde" kentı dovasıya gezmeye başlayabılırsınız 900 guniuk kuşatma, salt bır mılvondan fazla ınsanın yaşamıru vıtırmesıne neden olmamış Iç lerınde Petro'nun ve Katherına'nın saravlarıyla, St Isaac Katedralı gıbı buyuk dını vapılann, 18 ve 19 yuzyıi klasık mımarlığının eşsız orneklerı olan yuzlerce bınanın, her ıkı başlarında Italyan ve Fran sız sanatçılarınca varatılmış mer mer hevkcllerın bulunduğu suslu koprulenn bomba yağmuru altında çok buyuk olçude vıkılmalan na, yok olmalarına da yol açmış Veuedığı" yenne "Banş ve Mımarbk Kentı" demenın daha doğru olacağım duşundüm Dunya Mımarlar Bırlığı, 2 Dunya Savaşının korkunç yıkımıyla yok olan kultur değerlenmn yenıden ayağa kaldırılması ıçın "mımarlann evrensel bir dayanışma ıçine girmelenm" amaçlayarak kurulmamış mıydı9 Bu nedenle mıınarlar, bağlı ol dukları uluslararası örgutlennın kendılenne yukledığı görevlerı gereğı, bır yandan kentlerı yenıden ınşa etmek, obur yandan da yenı savaşlara sonuna dek karşı çıkmak soruraluluğu altında değıller 9 mıydı Lemngradlı mımarlar bu evreıısel sorumluluğun ulusal orneklerını sergılıyorlardı Zafer Meydanı'ndakı anıtmuzede savaşı ve vı kıcı etkılerını anımsatarak Lenıngrad'dan aynlmadan once, "2. Dunya Savaşı'nın 50. tılıoda bu ızleaımlerımı yazmalıvım" Bunları gozlemlerken "Kuzeyın dıye de duşunmuştum