Katalog

25 MART 1989 CUMHURİYET/7 SAKIN YANILMA! DALAN, GÜNLERDİR GAZETELERE ' ÇARŞAF ÇARŞAF İLAN VERİYOR. FATURASI: MİLYARLAR, MİLYARLARL. SORUYORUZ: 1 BU PARALARI NEREDEN BULUYOR? 2 GENE NASIL BİR AVANTA UMUYOR Kİ BU KADAR HARCIYOR? İŞTE BUNUN ADI, TALANDIR! DALAN DEMEK, TALAN DEMEKTİR, ANAP DEMEKTİR, ÖZAL DEMEKTİR... ÖZAL'A DERS VERMENİN TEK YOLU SHP'YE OY VERMEKTİR. Seçim sistemleri ve yerel seçimler Prof. Pr. HİKMET SAMİ TÜRK Beş yıllık b r aradan sonra 26 Mart 1989 Pazar günü yerel genel seçimler için sandık başına gideceğiz. Hatırlanacağı üzere Türkiye, geçen yıl yerel genel seçimlerin öne alınması konusunda oldukça hareketli bir dönem yaşamıştı. Yerel seçimlerin TBMM karanyla Ekim 1988'e alınmasına ya da Ekim I989'da yapılmasına olanak veren bir kanun değişikliği, Anaya.sa Mahkemesi'nce yerel seçimlerin beş yılda bir yapılmasını öngören anayasanın 127. maddesine aykırı görülerek iptal edilmiş; genel olarak yerel seçimlerin TBMM kararıyla bir yıla kadar öne alınmasına olanak sağlayan ve bu değişiklikten sonraki ilk yerel genel seçimlerin "13 Kasım 1988 Pazar giinii" yapılmasını hükme bağlayan bir anayasa değişikliği ise, halkoylamasıyla reddedilmişti. tşte, önümüzdeki pazar günü oy kullanacağımız seçimler, geçen yıl öne, alınması kabul edilmeyen yerel genel seçimlerdir. 1MU) Oada Nrilk BarsJ Uyffi•tamtı (THontft SlstotnlM M r e SaMtotyııDattlm HssalDı Mtoın 10JJ00 (4) d) 17.000 1 (3) SJ00 2 (5) 5JX» (9) 3 14 (6) 1866 (7) 3J33 2500 (18) 4 (8) 4.250 (11) 2.000 (24) (10) 3.400 (13) 5 2J33 1.616 (29) 6 (12) (16) 2.428 1.428 (20) (15) 7 8 2.750 (17) 2.12S (22) 1.250 2.444 (19) 1JS8 (25) 1.111 9 10 2.200 (21) 1.700 (27) 1.000 909 11 2.000 (23) 1.545 (31) 833 1433 (26) 1.416 12 1.307 1.M2 769 13 (28) 14 1571 (30) 1.214 714 Mot Tahsıs edilen payların büyuklük sırası, parantez A (32.000) 22.000 11JM0 7.333 1500 1400 3.666 3.142 1 (27.000) C (20500) m içinde gösterılmiştir. MÜHÜRÜ SHP'YE BAS! BÜTÜN OYLAR SHP'YE SHP OYUNUZ SHP'ye HANEDAN YIKILSIN DEMOKRASİ KURTULSUN ... Sevgili Hemşerilerim, Sorunlannızı biliyoruz, özlemlerinizi de... Bu nedenle Sosyal Demokrat, katılımcı, üretici bir belediyeyi sizlerle el ele kuracağız. Anayasamızın 127. maddesine göre "ü, belediGörüldüğü gibi, örneğimizdeki ilçeye ait 7 il geye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere" kurulan yerel yönetimle nel meclisi üyeliği ile belediye meclisindeki 31 sanrin organlarının seçimlerine ilişkin usul ve kural dalyenin üç parti arasındaki dağılımı şöyledir: il genel meclisi: A 3, B 3, C 1. Belediye meclisi: lar, 18.1.1984 tarih ve 2972 sayılı Mahalli ldareler ile Mahalle Muhtarlıklan vc İhtiyar Hcyetleri Se A 14, B 11, C 6. Oysa yukardaki hcsaplar, onda birlik harajı çimi Hakkında Kanun'da göstcrilmiştir. Çeşitli kanunlarla dcğişikliğe uğrayan 2972 sayılı kanun, ye aşan partilcrin gerçek oy sayıları üzerinden indirel yönetimlerin organlarının türüne veya niteli rimsiz yapılmış ülsaydı, sözkonusu üyelik ve sandalyelerin dağılımı şöyle olurdu: ğinc göre üç ayrı seçim sistemi getirmiştir: tl genel meclisi: A 3, B 2, C 2. Belediye mecli1) Belediye başkanları, köy ve mahalle muhtarları ile köy ihtiyar meclisi ve mahalle ihtiyar he si: A 13, B 10, C 8. Böylece onda birlik baraj m indirimli uygulanyeti üyeleri, çoğunluk sistemine göre seçilirler (m.2/II, 32/V). Bunun için kazanılan oyların en ması, il genel meclisi seçiminde üçüncü partiye ait az belirli bir oranda olması koşulu aranmaz; bir 1 sandalyenin ikinci büyük partiye; belediye mecseçim çevresindeki toplam geçerli oyların nisbi ço lisi seçiminde ise yine üçüncü partiye ait 2 sanğunluğu yeterlidir. örneğin belediye veya büyük dalyenin birinci ve ikinci büyük partilere geçmesi şehir belediye başkanı seçimlerinde toplam geçerli sonucunu doğurmuştur. Bu, büyük parti veya paroyların en çoğunu alan aday, başkanlığa seçilmiş tilere klasik baraj ın normal etkisinden ayrı bir ek prim daha verilmesi demektir. Fakat bu uygulaolur (m. 22). ma bile, örneğimizdeki oy dağılımı içinde hiçbir 2) tl genel meclisi seçimlerinde 2971 sayılı kapartiye toplam üyelik veya sandalyelerin salt çonundaki adıyla "onda birlik baraj uygulamalı nisğunluğunu sağlamaya yetmemiştir. bi temsil sistemi" uygulanır (m. 2/11, 23). tşte onda bir indirimli baraj sisteminin dahi bu 3) Belediye meclisi seçimlerinde ise aynı sistem, yönden yetersiz kalması olasılığı, 1989 yerel genel 7.12.1988 tarih ve 3507 sayılı kanunla yapılan de seçim dönemine girmeden önce çıkanlan 7.12.1988 ğişiklikten sonra belirli sayıda "konlenjan adayı" tarih ve 3507 sayılı kanunla belediye meclisi seiçin öngörülen çoğunluk sistemi ile birlikte uygu çimleri için "kontenjan adaylığı" sisteminin gctilanacaktır (m. 2/II, 10/IV c, 23). rilmesine nedcn olrtıuş gözükmektcdir. 2972 saBu Uç sisteınden ilki, yukarda söylenenlere baş yılı kanunun 3507 sayılı kanunla değişik hükümka bir eklemeyi gerektirmeyecek kadar basittir. Di ' lerine göre, "siyasi partiler, belediye meclis üye sağer iki sistem ise, aşağıda önce il genel ve beledi yısı 9 ve 11 olan beldelerde bir, 15 olan beldelerde ye meclisleri seçimleri için ortak yönleriyle, son iki, 25 ve 31 olan beldelerde üç, 37 olan beldelerra da yalnız belediye mecıisi secimine özgü yönüylc de dört, 45 olan beldelerde beş, 55 olan beldelerde altı adet kontenjan adayı göslerirler" Kontenanlatılacaktır. jan adaylan, aday listelerinde d'Hondt usulü nisbi temsil sistemine göre seçilecek diğer adayların "Onda birlik baraj uygulamalı sıralamasına dahil edilmeyerek ayrıca yazılır (m. nisbi temsil sistemi" 10/IV c). O yüzden belediye meclisi seçimlerinde 1982 Anayasası döneminde Türk seçim mevzu d'Hondt usulü nisbi temsil hesabı ile ilgili bölme atında küçük partiler önüne dikilen barajlar di işlemleri de, "kontenjan sayısı çıkarılmak suretiyle zisinin sonuncusu, 2972 sayılı kanunla konmuş yapıhr!' Bu seçimlerde toplam "geçerli oyların en tur. Kanun teklifi gerekcesinde daha açıklayıcı bir çoğunu alınış olan siyasi partinin kontenjan adayifade ile "onda bir indirimli baraj" olarak adlaıı lan, belediye meclis üyeliğini kazanmış olurlaı" dırılan bu ilginç baraj, milletvekili seçimlerinde (m. 23 a). uygulanan "!o 10'luk genel baraj ve seçim çevresi Belediye meclisi seçimlerindeki onda birlik ba İl genel ve belediye meclisi seçimlerinde bir hayli yozlaşUrılmış bir biçimde uygulanan d'Hondt usulü nisbi temsil sistemi, belediye meclisi seçimlerinde "kontenjan adaylığı" yoluyla aynı zamanda çoğunluk sistemine de yer veren karma bir nitelik kazanmaktadır. Bu konudaki düzenlemelerde seçim hukukunun iki temel ilkesinden biri olan istikrar veya yarar ilkesinin ön plana geçirildiği, buna karşıhk adalet ilkesinin zedelendiği ortadadır. barajından farklı olarak, sadece il genel ve belediye meclislerindeki sandalye dağılımı hesabına girebilmek için bir önkoşul değil, aynı zamanda bu hcsabın bir unsuru durumundadır. 2972 sayılı kanunun 23. maddesine göre, bir seçim çevresinde siyasal parti veya bağımsız adayların aldıkları geçerli oy sayıları, bunların her birinden o seçim çevresindeki toplam geçerli oyların onda birine tekabül eden sayı ayrı ayrı çıkarıldıktan sonra geriye kalan miktarlarıyla d'Hond usulü nisbi temsil hesabında dikkate alınır. Bu çıkarmadah sonra geriye oyu kalmayan siyasal parti ve bağımsız adaylar ise, sandalye dağılımı hesabına katılmaz. "• Konuyu basit bir örnekle açıklamak için 2972 sayılı kanunun 5. maddesine göre il genel meclisine 7, belediye meclisine 31 üye seçecek bir ilçede yuvarlak rakamla toplam 100.000 geçerli oy kullamldığını ve bu oyların seçime katılan yedi parti arasında her iki seçim itibarıyla şöyle dağıldığını varsayalım: A partisi 32.000, B partisi 27.000, C partisi 20.000, D partisi 9.000, E partisi 8.000, F partisi 3.000, G partisi 1.000. Kolayca anlaşılacağı gibi bu ilçede partilcrin oy oranlan şöyledir: A % 32, B % 27, C < V o 20, D *!o 9, E » / o 8, F % 3, G % 1. Verilen örnekte toplam geçerli oyların onda biri ya da % 10'u oranındaki baraj sayısı 10.000'dir. Bu sayı, seçime katılan partilerden her birinin aldığı oy sayısından çıkarıldığında, sadece A, B ve C partilerinin sandalye dağılımı hesabına girme hakkını kazandığı; 10.000'den az oy almış bulunan diğer dört partinin ise barajı aşamadığı, dolayısıyla sandalye dağılımı hesabı dışında kaldığı görülür. Dcmek ki uygulanan baraj, daha baştan toplam geçerli oyların % 2l'ini il genel ve belediye mcclislerinde lemsil edilme olanağından yoksun bırakmıştır. raj uygulamalı nisbi temsil sistemine "kontenjan adaylığı" yoluyla çoğunluk sistenıini de ekleyen bu yeni hükümleri açıklayabilınek için yukartla verdiğimiz örneğe dönelim. 31 üyeli belediye meclisinin bu yoldan doldurulacak 3 üyeliği, doğrudan doğruya geçerli oyların en çoğunu alan A paıtisine gidecek; geriye kalan 28 sandalye ise, d'Hondt usulü nisbi tcmsil sistemine göre üç parti arasında şöyle dağılacaktır: A 13, B 10, C 5 (Tablo). Bu durumda 31 üyeli belediye meclisi seçiminin toplu sonuçları şöyledir: A 16 (3 + 13), B 10, C 5. Böylece "kontenjan adaylığı" usulü, ikinci ve Uçüncü parti durumundaki B ve C partilerinin birer sandalye kaybına nedcn olnıuş; buna karşılık birinci parti durumundaki A partisinin 16 üye ile belediye meclisinde salt çoğunluk eldc etmesini sağlamıştır. Demek ki "kontenjan adaylığı" usulünün amaç ve işlevi, oy dağılımının belirli bir siyasal partiye açık bir üstünlük vermediği, özellikle büyük partilerin oy oranlarının birbirine yakın olduğu durumlarda cn çok oy alan partinin belediye meclisinde, çoğunluk sağlamasını kolaylaştırmaktır. Bu usulün 1989 yerel genel seçimleri arifesinde kabulü anlamlıdır. Çünkü SHP, bebeğe süt, çocuga kreş, emeğe ve insana saygı demektir. Çünkü SHP, işçimize, memurumuza^mcklimize, esnafunıza, kadınımıza, çocuklanmıza, gençlerimize mutlu ve güvenli yannlar demektir. Çünkü SHP, dürüstlüğün, ciddiyetin, sosyal adaletin simgesi demektir. Çünkü SHP, herkese ayırım yapmadan esit hizmet veren parti demektir. Çünkü SHP, yıkıcdık değU, yapıcdık demektir. «Ezdiren değil Güldüren Belediye» Çünkü SHP, para çekmede tuzak gibi kullanılan tapu tahşis aldatmacası yerine gecekondu sahiplerine gerçek tapulan verecek parti demektir. Çünkü SHP, Kartal'da MEHMET ALİ BÜKLÜ, tstanbul'da NURETTİN SÖZEN Ue sevecen, güleryüzlü bir belediyecilik demektir. VATANDAŞA HİZMET SHP Oy pusulalarında îkinci sıradadır. Vur Mühürü üzerine... ALIŞTIRMAU TÜRKÇE DİLBİLGİSİ DÎL YETENEĞİ TESTLERİ Tahsin Yavaş 1000 lira (KDV içindc) Çağdaş Yayınları Türkoıağı Cad. 3941 Cağaloğlulstanbul SHP MEHMET ALİ BÜKLÜ Kartal Belediye Başkan Adayı Davacı PTT Gend Müdürlüğü tarafından davalı Soydaner Pekgöz aleyhine mahkememizde açnıış olduğu alacak davasının yapılan açıT< yargılaması sonunda: Davalı Soydaner Pekgöz'e ait 3896 nolu telcfon borcundan dolayı 337492 T.'nın 3.3.19^7 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte tahsiline, Batman Sulh Hukuk Mahkemesi'nin 13.9.1988 tarih vc 1987/47 csas 1988/170 sayı ile karar verilmiştir.Borçlunun adresinde bulunmaması nedeniyle, işbu ilanıtı gazetede yayını tarihinden itibaren 8. gün içerisindc kcsinleşcceği, ayrıca kurum vekili kararımızı 20.1.1989 tarihli dilekçe ile temyiz etmiş olduğu ilanen tebliğ olunur. BATMAN SULH HUKUK MAHKEMESİ'NDEN 2. AS. H. HÂKİMLtGİ'NDEN Esas: 985/350 Davacı Sebile Çalışkan tarafından davalı Nasuf Çalışkan aleyhine açılan nafaka davasmda verilen ara karar gereğincc: Davalı Nasuf Çalışkan adına cıkartılan davetiyenin bila ikmalen iade edildiği ve adresinin meçhul olduğundan kendisine ilanen tebligat yapılmasına karar verilmiş olup, adı geven davalının 15.6.1989 günü saat 10.00'da mahkememizde hazır bulunmanız veya kendinizi bir vckillc tcmsil ettirmcniz, aksi takdirdc duruşmanın HUMK.nun 509 ve 510. maddeleri gereğince duruşmalara yokluğunda devam olunacağı tcbligat ycrinc kaim olmak uzerc ilan olunur. Basııı: 40880 Görüldüğü gibi, il genel ve belediye meclisi seçimlerinde bir hayli yozlaşlmlmış bir biçimde uygulanan d'Hondt usulü nisbi temsil sistemi, belediye meclisi seçimlerinde "konlenjan adaylığı" yoluyla aynı zamanda çoğunluk sistemine de yer veren karma bir nitelik kazanmaktadır. Bu konudaki düzenlemclerde seçim hukukunun iki temel ilkesinden biri olan istikrar veya yarar ilkesinin ön plana geçirildiği, buna karşılık adalet ilkesinin zedelendiği ortadadır. Fakat 2972 sayılı kanunun onda bir indirimli baraj sistemine ilişkin hükümlerinin anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla ananıuhalefet partisi tarafından açılan iptal davası, anayasanın belirli bir Ancak onda bir indirimli baraj, bunun ötcsin seçim sistemi öngörmediği, yapılan işlemlcrin "bidc sandalye dağılımı hesabını da daha çok oy al rer hesap işi" olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahmış partiler yararına, başka bir dcyişle, daha az kemesi'nce reddedilmişti (1). Aynı biçimde Siyasi oy almış partiler zarafına etkileme özelliği göste Partiler Kaıuınu ile Milletvekili Seçirni Kanunurir. Bunun nedeni, barajı aşan partiler arasında nun bazı maddelerini değiştirerek milletvekili seki d'Hondt usulü nisbi temsil hesabmın onların çimleri için "konlenjan adaylığı" usulünü gctircn gerçek oy sayıları üzerinden değil, fakat bunların 28.3.1986 tarih ve 3270 sayılı kanun hükümleriher birinden mutlak rakam olarak aynı sayının çı nin anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla yine anakarılmasından sonra kalan miktarlar üzerinden muhalefet.partisi tarafındaıı açılan iptal davası da yapılmasıdır. Nitekim verilen örnekte barajı aşan anayasanın "seçim sistemleri aıasında bir ayrım" ilk üç parti, sandalye dağılımı hesabına gerçek oy yapmadığı, "güvenceye aldığı ilkelere aykırı olmasayıları yerine seçim çevresindeki toplam geçerli mak koşuluyla sistenıin türüııü yasa koyucuya" oyların onda biri ya da °?o 10'u eksikliğiyle şu sa bıraktığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi'nce redyılarla girmektcdir: A 22.000, B 17.000, C 10.000. dedilmiştir (2). Böylece üç partinin onda birlik indirimden sonra O nedenle yerel seçimlerde uygulanan sistemgeriye kalan oy sayılarının toplamı, 49.000'dir. Her üç partinin d'Hondt usulü nisbi temsil hesabına ler, anayasaya aykırılıktan çok, hukuki bakımdan yerinden yönetim ilkesinin gereği siyasal bakımgirecek oy sayılarının bu rakam içindeki oranları ise şöyledir: A % 44.89, B «/o 34.69, C <Vo 20.40. dan ise katılımcı dcmokrasi anlayışının ifadesi Aynı partilerin kazandıkları gerçek oy sayılarının olan yerel yönetimlerin organlarında farklı siyatoplam geçerli oy sayısı içindeki oranlarının sal görüşlcrin daha gcniş bir yclpaze içinde temyukarda görüldüğü gibi sırasıyla A % 32, B "k siline, böylece değişik siyasal görüşlere sahip yurt27 ve C "lo 20 olduğu dikkate alınırsa; verilen ör taşlar arasında ortak yerel gereksinmeler için işnekte 51.000 oyu, yani toplam geçerli oyların % birliği ortanıının gelişmesine f'azla olanak verme51'iııi işlem dışı bırakan onda bir indirimli bara yen yönleriyle eleştirilmelidir (3). jın sandalye dağılımı hcsabtnı niçin daha çok oy 1) Anayasa Mahkemesi'nin bu konudaki 1.3.1984 almış partiler yararına, başka bir deyişle, daha az taıilı ve B. 1984/1, K. 1984/2 sayılı kararı için bk. oy almış partiler zararına etkileyeceği kolaylıkla Resmi Gazete, 1.5.1984, S. 18388, s.733, özellikle anlaşılır. 1924. 2) Anayasa Mahkemesi'nin bu konudaki 22.5.1987 2972 sayılı kanunun 23. maddesine göre, her üç tarih ve E. 1986/17, K. 1987/11 sayılı karaıı için bk. partinin onda birlik indirimden geriye kalan oy Resmi Uu/cie, 18.9.1987, S. 19578, S.19578, s.4671, sayıları, d'Hondt sistemine göre sırayla 1, 2, 3, 4, özellikle 61, 68. 5, 6, 7..!ye bölünür ve elde edilen paylar büyük3) Daha gcni* bir drğerlendirme için bk. Hikmrl lük sırasına göre ilgili partilere tahsis edilir (Tab Sami Türk, "Yeıel Seçiin Yasası Ne Getiriyor?", Cumlo). huriyet, 24.1.1984, s.7. J