Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİRÖPORTAJ 2 KASIM 1989 150 yıl önce Batı'ya kınlan dlimen 150. yılında Tanzimat ve Çağdaşlaşma ZAFERTOPRAK Çağdaş toplum ve ulus devlet diye nitelenen yeni bir toplumsal dokunun Osmanlı topraklarında hızlı bir oluşum sürecine girmesi, son 150yılın gündemini oluşturuyor. Diğer bir deyişle, Tanzimat, çağdaş toplum ve ulus devlet temellerinin atıldığıyeni bir dönem. 1 Çağ sözcüğü ve türevleri toplumsal yaşamın ayrılraaz bir parçası. Özellikle son yıllarda çağ atlamanın gereği bir başka vurgulanıyor. Çağdaşhk son yüz elli yıldır Turk insanın temel sorunsalını oluşturuyor. "Asrileşen", "muasırtaşan", çağdaşlaşan bir Türkiye özlemi basınımızın ve bilim dunyamızın sürekli sorunu. Çağdaş olma özlemi kuşkusuz "geri kalmışlık" yazınımn bir uzantısı. Çağdaşhk sorunsalı gecikmenin göstergesi olsa gerek. Batı ülkelerinin çağdaşlaşmadan >ana sorunu yok. Çağdaşlığı sorun edinen ülkeler ılerı Batı ulkelerınden farklı bir konumda olduklannın bilinciyle gundemlerine bu sözcuğu alıyorlar. Çoğumuz için çağdaşlaşma, gunu yakalama, geleceğe uzanmâ. Hızlı bir buyüme, gelişme, başkalaşım çağdaşlaşmanın ön koşulu. Çağdaşlığa soyunmak dönuşumu göze almayı gerektınyor. Fark ancak toplumsal dengelerin arka plana itildiği bu tur dönuşumlerle gerçekleşebiliyor. Oysa toplumsal dönuşüm, sorunları birlikte getıriyor. Sorunsuz değişım doğaya aykın. Sorunlar ise değişımın karutları. Turkiye'de çağdaşlaşma uzun bir seruven. Bızlerı 19. yuzyılın başlarına kadar göturuyor. 150yıl önce, 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane Hattı Humayunu'yla başlayan Tanzimat hareketi çağdaşlaşmayı hedefliyordu Kınm Savaşı, Osmanlı'nın geleceğini belirliyor. Osmanlı Batı'ya açılıyor. 1856, Paris Kongresi ile Osmanlı resmen bir Avrupa devleti oluyor. Bundan böyle Osmanlı Avrupa'yla bütünleşiyor; Avrupa'mn bir parçası, uzantısı oluyor. 3 Kasım 1839 tarihinde ilan edılen Gulhane Hattı Hümayunu, Tanamat devrini başlatan ferman olarak kabul edilryor. Osmanlı devletınin yanı sıra Ingıltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Pıemonte ve Prusya'nın kabMığı Pans Konferansı, Osmanlı devletının toprak bütünlüğunü Avrupa devletlennın guvencesi altına alıyordu Konferansta Osmanlı devletını temsıi eden Âli Paşa en sağda alanda ana eksenı ise kapah, durağan, geleneksel yapıdan; dinamik, çevreye açık, pazara dönuk bir toplum yapısına geçış. Batı'nın çağdaşlaşması ya da "Çağdaş Avrupa", genellikle Geç Orta Çağ ertesi, Rönesans ve Reform hareketlerinın bir urunu: Yem kıtaların keşfî, gelişen dış pazar ilişkileri, parafiyat devrimleri, bilim ve teknolojide gelişmeler ve mutlak krallıklar yönetiminde uiusdevletlenn ortaya çıkışı. Işte bu çağdaşlaşma sureci kapitalizmle birlikte dünyanın dört bir yanını sarıyor. Osmanlı da gelişiminm belirli bir aşamasında bu kervana katılıyor. Bu aşama "Tanzimat" diye nıtelediğimiz bir kırılma noktası. yılda yüz bine yakın yabancı, Osmanlı başkentini mesicen edıniyor. Kınm Savaşı Osmanlı'nın geleceğini belırliyor. Osmanlı Batı'ya açılıyor. 1856 Pans Kongresi ile Osmanlı resmen bir Avrupa devleti oluyor. Bundan boyle Osmanlı Avrupa'yla bütünleşiyor; Avnıpa'nın bir parçası; uzantısı oluyor. Tanzimat ve çağdaş toplum Çağdaş toplum ve ırlus devlet diye nitelenen yeni bir toplumsal dokunun Osmanlı topraklarında hızlı bir oluşum sürecine gırmesı son 1S0 yılın gundeminı oluşturuyor Dığer bir deyişle Tanzimat, çağdaş toplum ve ulus devlet temellerinin atıldığı yeni bır dönemın eşiği. Bireym özgurleştığı, temel hak ve ozgurlıiklerin pekiştiğı, toplumsal kaygıların belirdiği, yönetimin akılcı temellere oturtulduğu yeni bır toplum arayışı Tanzimat rıcalinin belkı de bflinçsizce gundeminı oluşturuyor. Bu arayış surecinde Tanzimat iki önemli açılımı gereklı kılıyor: Hukuk devleti ve "si OsmanlıBatı diyalogu Çağdaşlığın anlamı Sıvasal bağlamda çağdaşlaşma devlettoplumbırey ilişkilerının demokratık ve çoğulcu özlemler doğrultusunda biçimlenmesi ve toplumda bireyin guç kazanması. Ya da diğer bir deyişle çağdaş ınsanın oluşması, insanoğlunun kendini beden ve ruh butunluğuyle algılaması, birey hak ve özgurluklerinin somutlaşrnası, bireytoplum dengesinin kurulması. Çağdaşlaşmanın ekonomik ve toplumsal Aslında Osmanlı'nın ovkusu Avrupa'dan dahagerıleregidıyor. Avrupa'mn kimlık kazanması ancak 15 >uzyıl sonlarından itibaren başlıyor. Osmanlı daha beylik dönemınden ıtıbaren Batı ile çatışmış, Batı'ya meydan okumuş. Ancak farklı geleneklerden de kaynaklansa, ıkı guç odağı savaş alanlannda bır vil toplum". bırini etkilemekten, bıçımlemekten gerı kalmıyor. Dığer bir deyişle bugun Batı diye bil Hukuk devleti dığimiz bir ölçude Osmanlı'dan etkileniyor, Klasık Osmanlı'nın gelişkin hukuk normOsmanlı da Batı'dan. ları var: Şer'i ve orfi hukuk yuzyılların birıBirçok oryantalıstın ıleri surduğu gibı bir kimiyle toplumda duzenı korumuş, yonetıme DoğuBatı olgusu, bu kişılerin uslanndaki bir sureklihk sağlamış. Ancak yukanda da belırimgenın izdüşumü. Bir senaryo ya da gerçek tildiği gibi bu normlar geleneksel, durağan bır yapıyı yansıtıyor. 18. yüzyıl ertesi hızla doolmaktan çok, bir duş. Surekli etkıleşen ıki dokunun tek taraflı nuşen bır dünyanın gerekleri şer'ı ve orfı huetkenedilgen olması olanaksız. Başkalaşma kukun sınırlannı zorluyor. surekli ve her ıki yönde. Işte Osmanlı Batı Kuldan bireye, reayadan ahaliye geçış, hudialoğu belkı de beylik dönemine kadar uza kuk açısından yeni duzenlemelen zoruniu kımyor. lıyor. Doğu'suyla Batı'sıyla Avrupa'mn birTanzimat, OsmanlıBatı diyaloğunda yem çok ülkesinde ve özellikle Latın Amerıka'da bir evreyi simgeliyor. Bundan böyle payitaht ızlenen "kodifikasyon" gırişımleri kısa sürede bir Batı başkentı görunümünde. Yarım yüz Osmanlı'da da benımsenıyor. Osmanlı'da hu kuk devletinin temelleri atılıyor: llk ağızda Napolyon kodlan Osmanlıcaya çevrilerek kamu hukukunun ana eksenleri oluşturuluyor. Tum çabalar, bir yandan devlet aygıtını akılcı temeller uzerine oturtmak, öte yandan bıreydevlet ilişkisini düzenlemek ıçın. Çağdaş hukuk normlanmızın temelleri Tanâmat'la birlikte benimseniyor. Tanzimat sonrası "kodifikas>on"un, yasal düzenlemelerin ne denli kapsamlı olduklarını görmek için birinci ve ikinci tertip dusturlara şöyle üstun koru bir göz atmak yeterli. Ciltler dolusu mevzuat Osmanirmn güçlü bir hukuk devleti oluşturduğunun somut kanıtları. Keza "mecelle" çalışmaları hukukun ne denlı uzun bır yol katettiğini belgeliyor. Bu ciltlerin sayfaları arasında Osmanlı bıreyınin şekıllendıği goruluyor. Toplum şekilleniyor, ses veriyor. Devletbırey ilişkisi sağlam temeller uzerine oturuyor. Hukuk devleti kuşkusuz burokrasi diye bilinegelen bir yapılanmayı gerektınyor. Tanzımat'ın belki de en guçlu yönu çağdaş devletin aynlmaz parçası liyakat ılkeli bürokrasiyi Osmanlı topraklannda yerleştirmesi. Tanzimat burokrasisı klasik Osmanlı'nın "kalemiye"sınden farklı bır yapı. NV'eber'in çağdaş yönetimler için çizdiği patrımonial yapıdan burokratik yapıya geçiş tipolojisı Osmanlı için de geçefliliğini koruyor. Liyakat ilkeleri ışığında işe alınan, hiyerarşik yapılı, kayıt tutan profesyonei unsurlardan oluşan tam zamanlı devlet ricali Tanzimat'la birlikte gündeme geliyor. Çağdaş burokrasi etkin iletişim ve ulaşım olanaklanyla donanımı gerekli kılıyor. Merkezı butçeyi zoruniu kılıyor. Etkin bir burokrasi olmaVsızın hukuk devleti anlamını yitirıyor SIİRECEK BOĞAZ'IN TERASINDA YAŞAMAK... BOĞAZİÇİ T A R A B Y A BoğaziçiTarabya,Boğaz'ın en güzel noktasında: Tarabya'da. Her türlü alışverişinizi yapabileceğiniz çarşısıyla,çeşitli deniz imkânlan sunan koyuyla, lokantalanyla, yaz ve kış hareketli gece hayatıyla bu güzel semt yürüyüş mesafesinde. BoğaziçiTarabya'dan çamlarla çevrili Tarabya Caddesi ve Maslak yoluyla heryere ulaşmak kolay: Mecidiyeköy 10 dakika, Beşiktaş 15 dakikalık yolda. Ve BoğaziçiTarabya, Boğaz'ın terası sayılabilecek çok özel bir konumda. BoğaziçiTarabya'nın evleri hem Tarabya Koyu'ndan, hem Karadeniz yönünden seyrine doyulmaz ilci ayn Boğaz manzarasına bakacak... Bu manzaralar tablo gibi hep evlerinizin penceresinde olacak. Boğaz'ın terasında, 1560 ağaçlı bir koruda, eşsiz imkânlarla donatılmış bir evde yaşamak sizi cezbediyorsa, gecikmeden BoğaziçiTarabyâ'ya gelin. Yaşamaya değer, yatınma değer olduğunu göreceksiniz. Yarın: 1560 ağaçlı bir koruda yaşamak. nurol İNŞAAT VE TİCARET A.Ş. Tarabya Yokuşu, Semıha Şakır Vakfı O k u l u Yanı Tarabya Istanbul Tel 162 17 65 162 18 42 BogazıçıTarabya projesının 8 4 1988 tarihinde 19881/40 cılt numarası ve 86/598 dosya numarasıyla Inşaat Ruhsatı. 1571988tarıhipdedeTemel Ustu Ruhsatı alınmıştır Nurol inşaat, yurt ıçınde ve dışında büyuk baraılar. tüneller. sanayı tesıslerı lüks konut pcojelerı gerçekleştırmış. 25 yillık tecrubeye sahıp btr kuruluştur. Bunyesınde 5 OOffi aşkın ışçı, 400 muhendıs rnıtnar, teknık personel çalışmaktadırve 100 mılyar lıra değerınde makıne parkına sahıptır Savunma sanayımızde de mılyar dolarlık proıelefde Nurol'un ımzası vardır