Katalog

0 OCAK 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURIYET/5 SİNEMA ATİLLA DORSAY H\Y\ AN LAR /swı;/ uıu.n Elveda altmış yıl Yenı donemde TV'de sınema programlarımn en buyuk eksıkhğı, sınema tarıhıne karşı ılgısızhk. Ilk 3 ayın programının onca filmı arasında en eskısı 1960 tanhını taşıyor. TV'de sinemada sinemanın 60yıllık tarihi yok sayılıyor TV'nın yenı dönemı başladı Vatan ve mıllete ha>ırlı olsun' özellıkle renkh basınımızın o pek sevımlı "TV koşeleıV'nde yazan her bırı bu alanda bır "oiorıte" kalemler, va yuıe her şeye bır kulp takan hırçın kaynana havasında hıçbır şeyı beğenmıyorlar va da her şe>e ayıhp bay\lan bır "TV budalası" gorunumu verıvorlar Bayıldıklarının başında da hemen her donemde olduğu gıbı "yabana Fılmler" gelıyor Yenı ddnemde TV'de Sinemada kuşkusuz ıyı, olumlu gelışmeler var Bunlann başında, Turk sınemasının geçmışını bılmezden gelroek gıbı cıddı bır yanhşın du Gretasız olur mu? TRT Televızycnu nun yenı donemınde bellekten yok zeltılmesı ve pazartesı akşamlan sun bır sınema yaklaşımı egemen TVde Sınema programının unuttuğu 2 programa konan klasık fılmle bır donemın unlulen arasında Greta Carbo da var Gaıto nun basrollennı Jorm rımız gelıyor Bu fılmlerın yonet Gılbertla paylaştığı Ten ve Şeytan da sanatçınm 1920 lı ytllarda cevırdıgı ınenlerınce sunulması da çok tırmtulmazlardan btn olumlu, ancak gonul ıstıyor kı TRT, bu konuda elındekılerle ye ra gosterıme gırer, makul bır sa muz yennde bır uygulama Bu dotınmesın, özellıkle SınemaT\ atte başlayıp makul bır saatte b\ neme taşınan onemlı bır sakınca Enstitusu ve bır donemın vapım ter dıye Ama bu uvgulamava ne ıse hatla sonlarının vıne alabıldı cılarıyla cıddı ılışkıler kurarak, dense bır turlu geçılemedı Şım ğıne tılm dolu oh.ia.ji ve sınema elındekı stoku zengınleştırsın, ön dıyse 20 30'a konan haftada bır severlerı serseme vevırmesı Ozelceden gosterılmış olanlann janı yerlı, ıkı kez de vabancı sınema lıkk ınsanların çeşıtlı ışlennı gorsıra, göstenlmemış olan eskı Ftlm bunun pekâlâ mumkun olduğunu duklerı, alışverışe çıktıkları, lennuzı de değerlen, önemlen ol gosterıyor Uzur Flmlerın 2 prog sınematı>atro>a gıttıklen haftaçusunde bu programa alsın ramın 22 30'dakı haberlerıyle bo sonlarının bu sınemasal >oğunlu Bır dığer önemlı yenılık, en lunmesı ve gev saate sarkmasıysa, ğu, ılerde bıraz azaltılmalı, dığer azından 2 programda fılrnlenn anık kabullenılmesı gereken ıkın gecelere dağıtılmalı derız Yenı donemde TV'de Sınema başlama saatlennm one alınma cıl bır sakınca TRT'nın eskı donemlerınde Bırıncı programda, sah gecele programlarındakı en buvuk eksık sı Yıllardır bız de vazdık, başkalan da Butün dunyada sınema rı TV'de Sınema'nın >emden baş lık ıse bızce sınema tarıhıne karşı Fılm ve Dızıler Bolumu Başkan fılmlerı haberlerden hemen son laması, bıam de önermış olduğu ılgısızlık Evet, ılk uç ayın prog lığı'nda uzun zaman Faruk Bayhanvardı Faruk Bayhan, sınema yı çok ıyı bılen bınsı değıldı Ama bu konuda sezgısı ve sevgısı var dı, resmı bıçımde olmasa da he men hepımıze, tum sınema yazar larına danışırdı, Ankara'va gıttı ğımızde onumuze çarşaf çarşaf hsteler U2atır, "ıyı v filmlerı ışaret lememızı ı<;terdı Ve Faruk Ba>Çağdaşlar (The Moderns) / han'ın bu ışı yuruttuğu uzun \ıl Yonetmen. Alan Rudolph / Oyuncular: lar boyunca, TV 'de Sınema'da hep bellı bır denge korunmuş, ozellık Keıth Carradme, John Lone, Lmda le sınema tarıhı asla bugun olduFıorentıno, Geraldme Chaplın, ğu gıbı ıkıncı plana atılmamıştı Genevıeve Bujold, Wallace Shawn, Faruk Bajhan'ın gorevmden nıçın Coutvre, A<fitr Entreprıse ahndığıru tam olarak bilmıyorum Ç Sınepop, Sureyya) b.lmek de ıstemıvorum Ama bu sınemasever eskı dosta buradan, Yenı kuşak Amerıkan sınemacılannın en duvarvapageldıklen ıçın bır selam yol lı ve kışılıklı olanlarından bırı, Robert Altman'm lamak sanırım boynumun "yetişdrmesi" Alan Rudolph'u, ulkemızde ılk kez, borcudur "VVelcome to L.V, "Remember my Name", "Choose me", "VVanda's Cafe" gıbı ftlmlenyle değü de 4 son fılmı olan ve devım yerındeyse, son yıllarda gor duğumuz "en Avrupai Âmerikan fılmı" sayılabıle cek "Çağdaşlar"la tanımak şaşırtıcı Gehşıgüzel bır ıthalcılık polıtıkasının bır dığer sonucu bu' "Çağdaşlar", 1920'lenn Parısı'nde bır grup bohem ve sanatçı Amerıkalının seruvenını anlatıvor "Bır erkek ikı turlu olur: İntıhar ederek \eva belsoğukluğundan" dıye vecızeler (') yumurtla\a rak ortalarda dolaşan bır Hemingwa>, Alıce B. TokSTOCKHOLM (Cumhumet) las'la mercımeğı fırına venşını saklamayan alabıl Muammer Ozer, Isveç ın "en dığıne erkeksı bır Gertrude Stein \b tıplcr arasın kotu" vonetmenı olarak gostenl da yeteneklı, ama ası ruhlu bır genç ressamı, onun dı Ulkenın en yuksek tırajlı ga Chıcago'da bır zamanlar evlı olduğu ve 1920'lerın zetesı olan hxpressen'ın sıuema tum çekıcı oğelenyle donatılmış bır kadını, kadını larda 1 Temmuz 198" 1 Temmuz satın almış gızemlı ve ıtıcı bır Çınlı koleksıvoncu Reslm ya da ressam filmı Alan Rudolph un John Lo 1988 tarıhlerı arasındakı bılet sa yu ("Son Imparator" John Lone), genç ressamı neun daoynadığı 'Cağdasiar ı özellıkle bır resım/ressam tışı ıstatıstıklerıne davandırarak "sahtedliğe" ıten zengın ve uçkâğıtçı bır kadını \e filmı Hele bır Cezanne bır Matısse bır Modıglıanı resmı verdığı bır haberde, Muammer kendı olumunu sahnelemekten büyuk zevk alan "deOzer ın 292 seyırcı toplavan "Bır dıkodu yaıan" Oıseau'yu ("Kuş") tanıyoruz Bu kı nm yok edıime sahnesı var kı kolay kolay unutulmaz Avuç Cennet" fılmtnın lsveç'ın en şıler, başlıca temaların sanat, kopyacılık, aşk, kıs ızlenımcı, klasık Amerıkan sınemasının dramank az ış yapan fılmı olduüu bıldırıl kançlık, un vb şeyler olduğu bır oyunu oynuyor ve kalıplanna tumuyle sırt çevıren ozgun oır tılm vap dı ılgımızı derlemeve çalışıyorlar mavıdenıyor Ve bır olçude de başanyor "ÇağdaşIsveç vurttaşı olan Muammer Başanyorlar mı'' Pek soylenemez Kuşkusuz ıkı lar", özellıkle bır resım ressam fılmı \e bu vonuy Ozer'ın 6 yıl once vız>ona gıren savaş arasının Parısı'ne bu Amerıkan bakışı, şım le, bu tur filmlenn çok az gosterıldığı ulkemızde bcl "Bolunme" adlı filmı ıse sad dıve kadar bu konuda sınema ve edebıvatta ulaşıl h bır ılgıvj hak edıvor Hele hele, bır Cezanne, bır be> kışı tarafından ızlenmıştı Ha mış tum klışelerı aşmava çalışıyor, ama anlaşılan Matısse \e bır Modıglıanı resmımn vok edıime sah berde O/er'den "6 >ılda sadece bu klışeler oylesıne sağlam kı >ıne de kısmen onla nesı var kı, kolav kolav unutulamaz Yıne de fıl 300 kışının fılmlerını gordugu rasaplanmaktan kurtulamvvor (Hemıngwa\ port mın ozgun olma hevesını ve sureklı acı bır ıronı ıçer yonetmen" dıve soz edıldı Gaze resınde olduğu gıbı) Ote vandan, Rudolph, eskı ve me çabasını aşarak gerçek bır sanat vapıtına, gıde tenın sorulannı yanıtlavan Ozer sıyahbeyaz Parıs belge fılmlennden ve kartpostal rek gerçek bır fılme donuşebıldığı anlar savılı Bır ılk filmınden sonra cıddı olarak lanndan >ola çıkarak renklı ve canh sahnelere gev başan değıl, ama değışık ve >er ver ılgınç bır tılm, intıhar etnıevı duşundugunu sov tığı filmı boyunca, ver ver deneysel, buyuk olçude "Çağdaşlar." ledı. ramını onumuze yaydık, ınceledık Ve şunu fark ettık TV'nın bu do nemınde, haftada bır duzıne tem posu>la gosterılecek onca fılm arasında en eskısı, 1960 tarıhını taşıvor Evet, 1 Ocak 1989 gunu gosterılen (ve bır "uçuncu tekrar" olan) 1956 tanhlı "Devlenn Aşkı" fılmını savmazsanız 3 ay boyun ca sinemanın tam 60 yıllık tanhı ve bınkımı yok sayılıyor Demek kı, tek bır sıvahbeyaz film olma dığı gıbı orneğın şunlardan tek bır ornek bıle >ok Bır Grela Garbo, Marlene Dıetnch, Ronald Colraan, Greer Garson, Frrol Flynn, Gar% Cooper, Shırley Temple, Gerard Phılıppe veya Marlıne Carol fılmı, tek bır MGM muzıkalı VVarner Bros'un Belle Davis, Joan Cravvford ve\a Paul Munı'lı melodramlan, Humphrey Bogart veya George Rafl'lı polısıyeltn, Paramount'un o eşsız komedıle rı, Orson Welles, Ayaenştayn, \on Sternberg, Von Stroheım, Rene Claır'ın fılmlerı, Ingılız gulduru su, Italyan >enı gerçekçılığı, Fran sızşıırsel gerçekçıhğı vs vs °ekı, ama tum bunlardan, bu donem, akım, vonetmen ve oyuneulardan voksun bır "TV 'de Sınema" prog ramcılığı olabılır mı"> Hem de haf tada bır duzıne film gostenlırken9 Ustelık, Batı ulkelennde sureklı eskı fılmlerı gosteren ozel kanallar, ayrıca sınematekler, eskı film ler o>natan sınema salonlan, ye nıden gosterıme çıkan (Ingılızce de "rerelaese", Fransızcada ıse "reedıtion" denen) eskı, klasık fılmler var Bunlann hıçbııının ol madığı ve TV'nın gerçek bır sıne ma okulu da olmak zorunda bu lunduğu ulkemızde, sinemanın 60 vılını bılmezden gelme hakkı var mıdır TRT vonetımının'' KİM KİME DUM DUMA BEHIÇ AK Afkadas larım msmda s •fanımafjcın l! Ben as/ında herkesm PİKNIK Pn ilh M4DR4 Ressaııüar sinemaya Altmariın "yetiştirmesi Alan Rudolph'tan "Çağdaşlar" HIZU GAZETECI ^ ÇOK UlttPALAHPlM 5tN£MAYA IN5AMARI A&iYAllM ŞtZı ZEVK ALAMIYORVM İ S KUSVRA Bir Avuç ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACl Cennet'e 292 seyirci AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GOKHAN GVRSES Içın pâstaneye &&/< •tâtnanlci DynoyoR4o Yeni altyazılar eskileri aratır oldu 'Baadeı>Meiııhof altyazı kurbanı Avrupa'nın bırçok ulkesınde, film o ulkenın dılıyle ses'.endınl mış olarak oynar Italva'da, Al manya'da orneğın bır Amerıkan fılmını ozgun dılınde ızlemek ola naksızdır Bızde seslı sınemanm ılk yıllarında, gerek Istanbul seyır cısımn "kozmopolit" nıtehğı, gerek seslendırme sdnaynnın var ol maması, fılmlerın en azından Istanbul ve ^nkara kentlerınde oz gun dıllennde, Turkçe alt\azıyla oynatılması geleneğını yarattı Ve bu olay bır ahşkanlık halıne gele rek kuşaklar boyu surdu, hâlâ da suruyor Ve de fena mı olusor'1 Seslendırme başarılı da olsa bır filmı ozgun dılınden, ovuncuların kendı seslerınden, muzığı ve "efekl"lerınden hıçbır şey yıtırme ) den ızlemenın ze\kı tartışılır mı' ^ncak renklı sinemanın ve ge nış perde sıstemlerının gelışmesın den ve zengınleşmesınden sonra altyazılara bır şevler oldu \lt\a zı basma leknolojısı ulkemızde bu koşullar pa'alelmde gelıştırıleme dı Boylece özellıkle Sınemaskop fılmlerde kolayca okunamayan >a zılar ortaya çıktı Bunlara sıne maların gıtgıde bozulan projeksı yon koşulları, bır turlu gereğı gı bı aydınlatılamavan be>azpeıdeler, özellıkle son donemde kımı eskı, sınemacı de>ımıyle "laklı" kopya lar getırtılmesı ve bunlann, bızde kı teknıkle vazı tutmaması gıbı ne denlerle bu durum vahımle*tı ve özellıkle gozlen o denh keskın ol mayan bellı kuşakları sınemadan çekıp kopardı Bunlara elbettv kı mı zaman gorulen vanlış, eksık, bozuk çevınler de eklenmelı Turkı>e'de tılmlere ahvazı ko\ ma olayı, sınemaseverlenn çok ı\ı bıldıklerı gıbı, >ıllardır tek bır lı manın, Fılmalık'ın tekelındevaı kendı adıma tekellerden hıç hos lanmadığırn ustelık FılmaCik'ın kımı zaman Batı tılmlerınde go rulen o parlak vok rahat okunan vazı teknıgını bıze de getırmeme sını eleştırdığım ıçın, doğrusu ba^ Berlın 1986 da gormuş olmamıza karşın bu fılmı venıden ızlemek uzere Moda Smeması'na dek gıt tık Eskımış ızlenımlerle eleştın vazmamak gıbı bır ılkemız var vunku Ustelık Murat Tufekçıbaşi adlı okurumuzun uzun ve ılgınv mektubunda bıze vonelfığı bır eleştın vardı "Karşı vaka"da oy na>an fılmlerı gorup \azmamak Bu eleştırının de verdığı durtuvle lılmegıttık Ama sadece 10dakı ka davanabıldık ve kendımızı zor dı^an attık Oren Fılm'ın altya.zı lan, sankı fılm ızlensın dıve degıl genc. arkadaşlann tılmiennde ve sınemalarında mevdana gelmesı Kımı derısı kalınlaşn ış, meslekle rıne vabancılaşmış sınemacılardin zaten drtık bır ^e> bcklemıyoruz Ama Moda'cılardan9 Evel fılmı mahveden onlar değıl Ama bu halıvle bu fılmı goslermeye hak lan var mP Bır ke^ "Stamnıheım" gıbı sırt konuşmava davalı bır tıl mı, venı kurulmuş, ışını nasıl \ap tığı bellı olmavan bır kurııluşa emaneı etmelerı >anlı^ degıl ıııı' Hadı o vanlış vapıldı O zaman bu kopvavı gosterıme kovmamak I M mı ertelemck venı bır kop>a ge tırtıp altvazılan vnıden basmak 9 gerekmez mıvdı "Sınemava saygı" duc bdgırıp duruvoruz O va>gının asgarı geregı olmaz mıv dı bu 9 Kımse kusura baknıasın jma, bu ıslerdc kotu anlamıvla bır "amator lukten «,ok ıvı anlamıvla bır "profe>ı>«nelhk ' sanırını da lıa onemlı tvet "Baader Meınhof \argilani\or" lılmınc gıımevın Paranıza, zamanınıza, dalıa da kotıısu go/lcrınıze ve sınırlcnnı /e yazık Dbutc umudumuzu vı tırınıvor, ulkemızde bu sorunların tumuvk vo/umleneceğı ve bızıın de, onemlı tılmlerın eleşlrısını >apmak yerıne bu tur tatsız "raporlar" vcrmek zorunda kal mayacagımız gunlcnn geleceğıne ınamvoruz TARİHTE BUGÜN MVMTAZ ARIKA,\ 20 Ocak DEMIR MASK£LER AÇIK ARTIRMADA. 19SO D£ BUGUH, LON£>h« DAK SOTHEgY'S SlR KCLEkS/YOfy' AÇIK c ~<AWCfS &ü£>£E£L AOLf V CUNUM PARÇALAKIMDAM 8AZ'St OHTB VE £A/ ÇAĞLAZDA KULLAKIIıM'ŞTf 1? YUZMLA AlT /Kl V DEMIf? MASiZE EU 8L UK lüSıY' TOPLAMfŞT^ SUN ÇttZlL£H.EK KlLirLENIYOR tÇKEMCE AMA&YL.A KULLAAJILiYOKDU FRAMSA DA, XIV LCUtS ZAM^H'NOA, KlMLfĞ/ SAfCL/ TcfTULAV £>EM±£ MASK£ TAKtLtAIŞ gı& ~UTUtCLUNUN BüLUMPUĞU SOYLBfJ. T'Sl YAYILMtŞT) BU KONUDA ZLEKAMDES? DU<UA£ / V V v (SASAy A2ptĞ/ tCıTA^'TlN VE İ929 DOUGU4S FA//ZgAN£S'/N OYAJA&/&I AsttNOE*. OE SOZ £", 60 YIL ÖNCE Cumhurıyet 20 Ocak 1929 hıı mıı\Kııı ı' '' a ı h ı,/> t,lklllÜSI/ Sll < {/•,, (IO!>!lt duiıist su ı\ieıız ıkunıetle ,'n lie'ıı 4 küiıtııua i(/rf( LIIIUIHI sıkâ\eı eııık Sıı^eıe nun inhit ı.lllk "Manzaralı Oda"dan sonra "BaaderMeınhof Yargılanıyor" da yenı bır altyazı fırmasının kurbanı olmuş. Altyazılar sankı fılm ızlensm dıye değıl, ızlenmesm dıye konmuş. kalarının da bu ışe sovunmasuıı hep ıstemışımdır Ama anUsılan bu ış o denlı kolav degıl Zaman zaman deneyenleı bır turlu ba^a rılı olamadılar Şımdnse bunun ıkı acıklı orneğıvk karşı karşıva vız Doğrusu bu kadar kotusuııu hıç gormemıştık Acaba Bulenl Tala>'ın (Fılmalık'ın >,ahıbı) ahı mı tuttu dersını/' ızlenmeMn dıve konmjştu Kulla nılan cczanın vetcrsızhğındcn, ^a zıların buvuk bolumu sılıkıı Us tclık bunlar perdedcn bır jet hı/ı> U, tozu dumana katarak gccıp gı dı>orlardı, \elı<niL olanagı kcsııı lıkle vokııı Ustuıic uslluk bu hcı anı koıuısıııalara davalı bır ">arf>ıUma fılmı"ndc oluvordu Ne guzel bır surprız değıl mı' Asıl uzucu olan, kuşkusu/ boy Evet, "Manıarah Oda"dan son le bır olajın "çagdaş sınemaıı" ra "Baader Meınhof gorunumu>le karsımıza çıkan, bı Yargılanı\or" fîlmı dc bu vcnı alı /ım dt kendımıze vakın bulup bır vazı fırmasının kurbanı olmuş dosl gıbı bagrımıza bastıgınu/ Mavna yvk! Tunuı Lııııan Inhuniıı ilenili.it elaınan dı\or \c vdı\or \«sıl j.ı*,uvı; etınesınkı Bu kudretsr şııkıi lııccara ııra\nu bulmuklan bıle acızdır Canlı bu ıııısal zıkredelınt Sadıkzade bıraderler Şırketı Domlupınar uıpurunu dıın sabah boşallınaia başlıvatagını U'in oıuz fllı saııı e\c! \am perşemhe gıırnı Şırkete bıldırııus \e alessaabah mmna gonderılmeunı rııa etmı$ııı Vapur ış<,ılennı hazırlaınış \ı> nıavnalara ınlızar elınıştır Fakal ına\nalar bır turlu gelmemı^tır Halbu kı \upur da harukcı eııııek uzere bekie\en liıdn Kuııı/uiınıiM ttpııııııın \elı$ııııUı<.k Iındık (tn \ıtpıır u'tİHiıımhı ^ıııainesı ınclhuz ım\\alar du \uıa'i \ıhu\eı sauı /t/ olıiriıt. I ııııan Idunsım. J/AI/H/ lıızmıuı bıssıdılnıışııı Şırkıl m u »ı//ı u ' i s ı ' 'u n'ıiıhımıı. kral h bı çeıııt sını ' t ıynlıyur \la\ma \ok ne \apulını' Bunun uzııııu SadkzadıUı l undttt Is ıllıı ) l \um Şırketı bu elım \ac/w»f asıieııuııı uısı Bu\o kar$ıstnda kutıbıadd \mıı< sıle Sakaoulu nıın kubılık n/jiı < proıesıo kesıde eımı$tu hakıııt oldııstı e knıl Bu mvsflekı hakkında lınnılıdİLih Itcını oıltııl t\un'l badıkzudeU'i Şııketı Işlelıih ültu u uldıvı luıİHi \luduıu $e\keı B bu unınıeklnlıi nıuhıirrırıımze deınıştır kı Sııbık ktj' \ııiıtıııd/ıilı Inın ' / unan Şırkcltnden kıinıhlnııdti halı ıinnneııe (,1'kııklenımz \almz bu hııluııınakıu u H^anıtnını / A sınıedıeınıze ınhısaı etıın.^ krallıçtı hlı k Jdeıek surıtu bır ı$ \oklııı kı IIIIIIHUIII mnkııiıi loltkııtı ıtıııekhıln Efgaııistan ikhx> /• s htıtrıkiitıı'iıı bu nelKcsı ı 'dıığıı lıakk ı du 'Ra\da' » lurai'ihlaıı uihi oUnı / ııı şiıldıtU'; nue'ıo etııiıt ıdıi tıiıH< 11,'hıh hıu n ülh'sı kıi'ıdı'hıııo ^'tıllı'k W'i P l \ ı l \ L ' r ı \ ı l i l l (ll I US'ttl kral lııtmhı'uih 11 nııı • ' ı\ / H •/)/.'>///« ' •> ı iıiılın \i r ' » < > ı» •ı d!1 Ih'hll. SltklllUtUtlı 3 KELİME t\ ı ;• !/ u elbise l MAĞAZASİ l MAYER t